Samenvatting. Bijlage B

Transcriptie

1 Bijlage B In dit proefschrift stellen we ons het doel de besluitvorming van agenten en de communicatie tussen deze agenten te beschrijven en te formaliseren opdat de agenten rechtvaardigbare opvattingen hebben en houden. Om deze beschrijvingen en formaliseringen te verkrijgen, behandelen we de volgende onderwerpen. In Hoofdstuk 2 beschrijven we dat een bewering de waarheid is voor onze agenten als aan de criteria is voldaan die volgens de subjectieve ervaring van de agenten normatief zijn voor het toetsen van de bewering. Met andere woorden, agenten kennen regels waarvan ze denken dat deze regels de conventies beschrijven wanneer ze mogen zeggen dat iets de waarheid is. Deze conventies gelden alleen binnen de gemeenschap van de agenten, de waarheid is dus subjectief voor een agent en intersubjectief voor een gemeenschap. We spreken over beweringen in plaats van uitspraken omdat agenten alleen beweringen kunnen uitdrukken met talige uitspraken. De beweringen die agenten kunnen uiten over cognitieve toestanden noemen we epistemische beweringen (Sectie 2.1). We bespreken vier verschillende waarheidstheorieën (Sectie 2.2). Als eerste bespreken we de correspondentietheorie. In deze theorie is de waarheid van een bewering afhankelijk van het bestaan van een feit in the wereld waarnaar de bewering refereert. Als tweede bespreken we de coherentietheorie. In deze theorie is de waarheid van een bewering afhankelijk van het bestaan van andere beweringen die coherent zijn met deze bewering. Als derde de consensustheorie. In deze theorie is de waarheid van een bewering afhankelijk van de overeenstemming van een groep. Als laatste bespreken we de waarheidstheorie volgens de interpretatie van Ellenbogen van Wittgenstein s meaning is use theorie. In deze theorie is de waarheid voor een agent een bewering die net als alle andere beweringen criteria heeft die het correcte gebruik beschrijven. De betekenis van beweringen is gelijk aan de conventies voor hun gebruik dat overeengekomen is door de agenten uit een gemeenschap. digital v

2 De opvatting van een agent is een voorbeeld van een epistemische bewering. Net als alle andere beweringen heeft een epistemische bewering een betekenis die gelijk is aan de gebruiksconventies (Sectie 2.3). De kennis van onze agenten is gebaseerd op hun acceptatie van de talige conventies van hun gemeenschap. Omdat agenten de criteria van beweringen kennen om ze te kunnen gebruiken, kunnen ze de waarheidscondities van de beweringen toetsen aan hun cognitieve toestanden. Agenten kunnen over kennis beschikken, wetende dat als het gebruik van de beweringen verandert, ze hun kennis herzien. In dit proefschrift beschrijven we, onafhankelijk van een domein, de criteria wanneer wij veronderstellen dat agenten gerechtvaardigde opvattingen hebben. Met andere woorden, we beschrijven de situaties waarin de cognitieve toestand van agenten expliciete rechtvaardiging geeft voor epistemische beweringen. De criteria zijn gebaseerd op de betekenis van beweringen. Dat wil zeggen, de gebruiksconventies beschrijven de specifieke criteria die moeten gelden voor een agent om gerechtvaardigd te zijn een epistemische bewering te hebben (Sectie 2.4). In Hoofdstuk 3 beschrijven we de notie van paraconsistentie in relatie tot de opvattingen van agenten. De samenvoeging van een bewering en de ontkenning van de bewering resulteert in een strijdige bewering. Eerst beschrijven we dat onze agenten die een op gebruik gebaseerde notie van betekenis hanteren in situaties kunnen komen waarin een strijdig wereldbeeld onafwendbaar is (Sectie 3.1). Andere bronnen van strijdigheid zijn bijvoorbeeld de leugenaarszin of sensorfouten (Sectie 3.2). Als een agent geconfronteerd wordt met een strijdige bewering, dan geeft de gebruiksinterpretatie van betekenis een samenhangende semantiek. In tegenstelling tot de correspondentie en de coherentie theorie, deze theorieën geven die geen samenhangende semantiek aan strijdige beweringen. Een logische theorie die een bewering en tegelijkertijd de ontkenning van de bewering waar maakt, is een onsamenhangende theorie (Sectie 3.4). Een onsamenhangende theorie maakt een strijdige bewering waar. Als de logische theorie toch het gebrek aan samenhang wil beschrijven, moet de theorie strijdige beweringen betekenis geven op een samenhangende manier. Deze theorieën worden paraconsistente theorieën genoemd. In Hoofdstuk 4 definiëren we een meerwaardige logica die we in Hoofdstuk 5 gebruiken bij de definitie van de cognitieve toestand van een agent. Voor onze meerwaardige logica gebruiken we bilattice structuren die in de literatuur worden beschreven als een gegeneraliseerde ruimte met waarheidswaarden met twee ordeningen. Deze ordeningen beschrijven de relaties tussen de waarheid en informatie van de waarheidswaarden (Sectie 4.1). De waarheidswaarden die wij gebruiken beschrijven informatie met een component die positieve steun symboliseert, en een component die negatieve steun symboliseert. De kleinste bilattice structuur heeft vier waarheidswaarden, te weten: waar, onwaar, in- 206 digital v1.0

3 consistent en geen informatie. De waarheidswaarden waar en onwaar komen qua intuïtie overeen met de klassieke waarheidswaarden. De waarheidswaarde inconsistent komt overeen met een strijdige opvatting, en geen informatie komt overeen met de afwezigheid van een klassieke waarheidswaarde. Bilattice structuren kunnen naast deze vier ook de tussenliggende waarheidswaarden hebben: de waarden die neigen naar waar of waarden die neigen naar onwaar. Een beweringen van onze meerwaardige logica bestaan uit een formule uit een verzameling formules en een waarheidswaarde van een bilattice structuur (Sectie 4.2). Een meerwaardige theorie is een verzameling van deze beweringen die afgesloten is onder verschillende regels (Sectie 4.3). De meerwaardigheid uit zich dat een formule in deze theorieën meerdere waarheidswaarden kan hebben. We onderscheiden drie verschillende typen theorieën: normale, complete en inverse theorieën. We definiëren theoriebeschrijvingen die een compacte en eenduidige waargave geven van theorieën, deze beschrijvingen kunnen eenvoudig worden geprogrammeerd met computertalen (Sectie 4.4). Voor de verschillende typen theorieën worden twee acties gedefinieerd: het toevoegen en het verwijderen van beweringen. Daarnaast geven we procedures voor het uitvoeren van deze acties op theoriebeschrijvingen (Sectie 4.5). In Hoofdstuk 5 definiëren we onze cognitieve agenten. De cognitieve toestand van een agent bestaat uit een mentale toestand, een kennisbank en een epistemologie (Sectie 5.1). De mentale toestand bestaat uit een eindig aantal meerwaardige theorieën die de verschillende opvattingen van een agent beschrijven zoals overtuigingen, wensen en opvattingen die betrekking hebben op de opvattingen en wensen van andere agenten. De kennisbank is een verzameling van kennisregels die de kennis beschrijft die een agent als niet gemeenschappelijk beschouwt. De epistemologie is net als de kennisbank een verzameling kennisregels, maar met het verschil dat de agent de kennis wel als gemeenschappelijk beschouwt. De kennisregels beschrijven kennis die afkomstig is van een bepaalde menselijke expert of van een bepaald expertisedomein. Niet alle mogelijkheden van verschillende mentale toestanden zijn samenhangend; we beschrijven daarom de eigenschappen tussen verschillende mentale toestanden van een agent. Een agent kan niet de opvatting hebben dat een andere agent een bepaalde opvatting heeft, en tegelijkertijd de opvatting hebben dat deze agent niet deze opvatting heeft (Sectie 5.2). De twee acties voor het veranderen van meerwaardige theorieën worden uitgebreid met acties voor het veranderen van de mentale toestanden zodat de cognitieve toestand waarin deze mentale toestanden zich bevinden samenhangend blijft. In Hoofdstuk 6 en 7 worden beslis- en dialoogregels beschreven. De uitvoering van deze regels heeft naast het maken van een beslissing of het uiten van verbale communicatie het beoogde effect dat de mentale toestand van de agent verandert. De volgorde waarin de verschillende beslis- en dialoogregels de mentale toestanden kunnen veranderen is vastgelegd in de deliberation cycle van de agent (Sectie 5.3). In vogelvlucht: als een agent geen beslissingen meer digital v

4 kan maken, dan zal ze de binnengekomen communicatie afhandelen, als ook alle binnengekomen communicatie is afgehandeld, dan mag de agent uitgaande communicatie starten. In Hoofdstuk 6 beschrijven we beslisspellen als verzamelingen beslisregels. De situaties waarin correct beslissingen worden gemaakt worden beschreven door de criteria die agenten rechtvaardigt de conclusies van beslissingen te accepteren (Sectie 6.1). We gebruiken de criteria waarmee een agent gerechtvaardigd is een bepaalde cognitieve toestand te hebben, zoals het hebben van opvattingen, als de preconditie van een beslisregel waarmee de agent beslist deze cognitieve toestand te hebben. Daarnaast beschrijft de beslisregel welke condities gelden in de cognitieve toestand van de agent nadat ze een beslissing heeft genomen (Sectie 6.2). We definiëren twee verschillende beslisspellen. Het spel voor het aannemen van opvattingen, dat wil zeggen, het beslisspel beweringen aan de mentale toestand voor opvattingen toe te voegen. Het tweede spel is het duale spel voor het verwerpen van opvattingen, dat wil zeggen, het beslisspel dat beweringen uit de mentale toestand voor opvattingen verwijdert. Beide beslisspellen beschrijven het gebruik van verschillende beslissingen. Met een beslisregel definiëren we het gebruik, dat wil zeggen, de betekenis van afleidingsregels die deel uitmaken van de kennisbank van de agent (Sectie 6.3). Met een andere beslisregel definiëren we wanneer agenten zich mogen conformeren aan de opvattingen van andere agenten (Sectie 6.4). Met de laatste beslisregel definiëren we dat een agent alleen haar opvattingen mag veranderen als ze dat wenselijk acht (Sectie 6.5). In Hoofdstuk 7 beschrijven we dialoogspellen (dialogue games) als verzamelingen dialoogregels. Op dezelfde manier dat beslisspellen betekenis geven aan beslissingen, geven dialoogspellen betekenis aan communicatie tussen agenten. Wij beschrijven de criteria wanneer wij veronderstellen dat agenten correct, volgens hun conventies, speech acts mogen uiten (Sectie 7.1). We definiëren vijf dialoogspellen. Een spel met vragen voor rechtvaardigingen voor het hebben van een opvatting (Sectie 7.2). Een spel met vragen voor rechtvaardigingen voor het niet hebben van een opvatting (Sectie 7.3). Een spel met verzoeken dat de geadresseerde een opvatting aanneemt (Sectie 7.4). Een spel met verzoeken dat de geadresseerde een opvatting verwerpt (Sectie 7.6). Het laatste dialoogspel beschrijft de betekenis van communicatie waarin agenten elkaar informeren over veranderde opvattingen (Sectie 7.6). In Hoofdstuk 8 beschrijven we wanneer onze agenten gerechtvaardigd zijn het met elkaar eens te zijn dat ze het oneens zijn. Twee agenten zijn het oneens over een bewering als de waarheidswaarden van hun opvattingen niet overeenkomen (Sectie 8.1). Als agenten zich bewust worden dat ze het oneens zijn, kunnen ze de vier dialoogspellen uit Hoofdstuk 7 gebruiken om zichzelf en de ander te overtuigen van nieuwe informatie opdat hun opvattingen veranderen en ze het eens worden over de bewering (Sectie 8.2). Als de dialoogspellen 208 digital v1.0

5 niet geholpen hebben, rest de agenten niets anders dan te accepteren dat hun meningsverschil onoplosbaar is. Als agenten zich bewust worden dat hun meningsverschil onoplosbaar is, dan kunnen ze elkaar een voorstel doen het eens te worden dat ze het oneens zijn (Sectie 8.3). De interpretatie van een dergelijke acceptatie van een onoplosbaar meningsverschil is dat de agenten hun opvattingen hebben gebaseerd op informatie die ze gemeenschappelijk noemen, maar dat niet is (Sectie 8.4). In Hoofdstuk 9 beschrijven we onze eindconclusie en mogelijke onderwerpen voor vervolg onderzoek. Omdat onze beslisspellen definiëren wanneer agenten correcte beslissingen nemen die conform de conventies van hun gemeenschap zijn, zullen onze agenten alleen nieuwe opvattingen kunnen afleiden op basis van het gangbare handelen. Agenten uit bijvoorbeeld de medische wetenschappen kunnen alleen nieuwe opvattingen verkrijgen volgens de conventies van de medische wetenschappen. Hetzelfde geldt voor dialoogspellen: agenten communiceren volgens de gangbare gebruiken van de gemeenschap van medische wetenschappen. Als een agent kennis heeft die rechtstreeks afkomstig is van een medische expert, dan kan de agent alleen een nieuwe opvatting verkrijgen die conform de gebruiken van de medische gemeenschap is. In het geval dat deze gemeenschap niet de opvattingen van een agent deelt, dan is, in principe, de gemeenschap te overtuigen. Dit omdat de agent heeft gehandeld conform de heersende opvattingen. Een bruikbare uitbreiding op de vijf dialoogspellen zou het spel zijn waarin betekenis wordt gegeven wanneer een agent mag vragen waarom andere agenten een bepaalde opvatting wel of niet hebben. Met dergelijke uitingen kan een agent informeren naar de rechtvaardigingen die andere agenten hebben gebruikt om bepaalde opvattingen te hebben. Een andere bruikbare uitbreiding zou het dialoogspel zijn waarin de agent vraagt naar de criteria die een andere agent hanteert voor het rechtvaardigen van opvattingen. Met andere woorden, een dialoogspel waarin agenten informeren naar de betekenis, dat wil zeggen, het gebruik van opvattingen. De besluitvorming van onze agenten en de communicatie tussen deze agenten zijn een afspiegeling van de mogelijke conventies zoals die heersen in de gemeenschap die de agenten vertegenwoordigen. We zijn erin geslaagd een multiagent systeem te beschrijven waarin de opvattingen van agenten conform de conventies zijn en blijven. digital v

6