Elke spier neemt toe in dikte en kracht door hem regelmatig harder te laten werken (trainen).

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 1591 woorden 28 november ,5 6 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Paragraaf 9.1: hart en bloedsomloop Elke spier neemt toe in dikte en kracht door hem regelmatig harder te laten werken (trainen). Een menselijk hart bestaat uit een linker en rechter helft. Elke helft bestaat uit een boezem en een kamer. Een hart heeft ook hartkleppen, die ervoor zorgen dat het bloed niet terugstroomt naar de boezem. Tussen de kamers en de slagaders zitten slagaderkleppen. De hartcyclus bestaat uit drie fasen: het vullen van de kamers, het leegpersen van de kamers en een korte pauze. Als de kamers en de boezems ontspannen zijn heet dat diastole. Daarna volgt de boezemsystole en daarna de kamersystole. Pagina 1 van 6

2 De rechter harthelft pompt zuurstofarm bloed door de longslagaders naar beide longen. Daar wordt het bloed verreikt met zuurstof en komt het terug in de linker boezem. Dit heet de kleine bloedsomloop. De grote bloedsomloop begint in de linkerhelft van het hart (die groter en sterker is omdat het het bloed door het hele lichaam moet pompen). Vanaf daar wordt het bloed de aorta in gepompt, door slagaders en aders heen naar de haarvaatjes bij de organen. Daar geven ze (een deel van) de zuurstof af en keert het bloed terug naar de rechter boezem. De kleine en de grote bloedsomloop samen zijn een dubbele bloedsomloop. Aders die het bloed direct naar de hartspier pompen heten kransslagaders en de aders die het terug pompen naar het hart heten kransaders. Vissen en insecten hebben een enkelvoudige of een open bloedsomloop. Bij een ongeboren baby komt de benodigde zuurstof in het bloed door wat zijn moeder inademt. De placenta verbind de moeder en de baby, zonder dat de dezelfde bloedsomloop hebben. Dit is omdat de druk van het bloed van de moeder te groot zou zijn en omdat er misschien een verschil is in bloedgroep. Een ongeboren baby gebruikt zijn longen nog niet, dus daar stroomt ook geen bloed heen. Er zit een klein gaatje tussen de linker en rechterboezem, waardoor het bloed van de rechter naar de linkerhelft kan stromen. Dit gaatje heet het foramen ovale. Door de Pagina 2 van 6

3 verbinding van de longslagader en de aorta (ductus Botalli) stroomt ook bloed. Na de geboorte gebeurt het volgende: De baby gaat gebruik maken van zijn longen: daar stroomt nu bloed heen; Het foramen ovale sluit en de linker harthelft wordt sterker; De ductus Botalli sluit binnen enkele dagen; De aders in de navelstreng sluiten na het afbinden; De bloedvaten van de navelstreng verschrompelen. Paragraaf 9.2: bloeddruk Bij elke systole van het hart persen beide kamers binnen een halve seconde zo n 0,07 L bloed de slagaders in. Beide golven bloed verlaten gelijktijdig het hart, daarbij rekken de wanden van de slagaders uit. De pompdruk van het hart veroorzaakt tijdelijk een verhoging van de bloeddruk in de slagaders, de bovendruk. De elasticiteit van de slagaders dempt de drukverhoging enigszins en verhoogt de druk na het sluiten van de slagaderkleppen. De uitrekking van de slagaderwanden kun je voelen als polsslag. Ontspannen de kamers tijdens de diastole, dan neemt de bloeddruk weer af tot de basiswaarde: de onderdruk. De bovenarm is een geschikte plek om bloeddruk te meten. De bovenarm bevindt zich namelijk dicht bij het hart (en op ongeveer dezelfde hoogte). Hoe verder het bloed bij het hart vandaan is, hoe kleiner de bloeddruk is. Als gevolg van een slecht dieet, ouderdom of genetica kun je een te hoge concentratie cholesterol in je bloed krijgen. Een gevolg hiervan kan atherosclerose zijn: een aandoening waarbij aders vernauwen omdat vetachtige stoffen aan de wanden blijven plakken. Paragraaf 9.3 regeling hartwerking De sinusknoop: start de elektrische activiteit, de zenuwen om de sinusknoop heen kunnen het tempo verhogen of verlagen. De spiervezels in de buurt trekken dan ook samen en leveren weer een elektrisch stroompje dat de volgende spiervezels samen laat trekken. Het gevolg is dat beide boezems ongeveer tegelijkertijd samentrekken. Een computer kan dit vertalen tot een ecg diagram. De AV-knoop zorgt voor een vertraging in de bloedstroom, waardoor de kamers later samentrekken dan de boezems. Van de AV-knoop naar de hartpunt toe loopt een bundel geleidingscellen: de bundel van His. Vanuit hier verspreiden signalen naar boven. Zo begint de kamersystole in de punt en wordt het bloed naar boven in de slagaders gepompt. Hartminuutvolume: het volume aan bloed dat per minuut door je hart rond wordt gepompt. Slagvolume: het volume aan bloed dat je hart per slag rond pompt. Paragraaf 9.4: stoffenstransport De meeste stoffen die het bloed vervoert zitten opgelost in het bloedplasma. Eiwitmoleculen bestaan uit lange ketens aminozuurmoleculen. Ze zijn niet opgelost in het plasma, maar zijn er zeer fijn in verdeeld. Ze vormen een colloïd, dus een vaste stof is een vloeibaar materiaal. Pagina 3 van 6

4 In het bloedplasma zitten rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes. Deze ontstaan in het beenmerg (in platte botten en het opperarmbeen en het dijbeen). Iedere dag worden er gemaakt, en je lever en milt breken er ook zo veel af. nieuwe rode bloedcellen Rode bloedcellen transporteren zuurstof en spelen een rol bij het transporteren van CO 2. Witte bloedcellen zijn betrokken bij de afweer tegen ziekteverwekkers en de bloedplaatjes zijn nodig bij de bloedstolling. Rode bloedcellen hebben geen kern, en ook mitochondriën ontbreken. Dit geeft ruimte voor hemoglobinemoleculen. Een rode bloedcel kan er wel 200 tot 300 miljoen met zich meedragen. Hemoglobinemoleculen bestaan uit vier eiwitketens (globinen) met elk een heemgroep. Iedere heemgroep bevat een ijzer(ii)ion waardoor het bloed rood kleurt. Een heemgroep kan een zuurstofmolecuul binden. (oxihemoglobine). De po2 is de concentratie zuurstof. Het hemoglobine raakt voor zo n 96% verzadigd met zuurstof als het bij de longen is. Tijdens de stroming door het lichaam staat het 76% af, en blijft er nog 20% over als het bloed weer bij de longen is. Hardwerkende cellen produceren veel CO 2. De hoge concentratie CO 2, de pco 2, beïnvloedt het evenwicht. In rust is de concentratie oxihemoglobine 20%. Wanneer cellen hard werken, is de concentratie oxihemoglobine 8%. Een hoge concentratie CO 2 leidt tot een lagere ph van het bloed, omdat CO 2 reageert met water. Door een lagere ph kan zuurstof minder goed binden aan hemoglobine. Een hoge temperatuur leidt tot een lager percentage oxihemoglobine. Dit gebeurt wanneer spieren hard werken. De extra afgifte van zuurstof door hemoglobine vanwegen een hoge pco 2, een lage ph en een hoge temperatuur heet het Bohr-effect. Spiercellen kunnen zuurstof opslaan in het eiwit myoglobine, bestaande uit 1 globine keten en 1 heemgroep. Bij een lage concentratie zuurstof kunnen de cellen nog even doorwerken. Pagina 4 van 6

5 De afbeelding hieronder laat zien hoe CO 2 verwerkt wordt in de rode bloedcellen. Wanneer terug reageert met de reactie, komt CO 2 weer vrij en verlaat het via de longen het lichaam. Het is belangrijk dat de PH in het bloed regelmatig blijft, anders werken enzymen niet optimaal. Pagina 5 van 6

6 Paragraaf 9.5: bloedvaten Slagaders hebben wanden die bestaan uit drie lagen. De binnenste laag is het dekweefsel van één cellaag dik. Deze laag wordt versterkt met een membraan van eiwitten met sterke collageenvezels, het basaalmembraan. De middenlaag is elastisch bindweefsel en glad spierweefsel. De buitenste laag is bindweefsel. Kleine bloedvaten en haarvaatjesbestaan uit slechts dekweefselcellen met een basaalmembraan eromheen. De wand van slagaders is erg sterk en elastisch en kunnen een hoge bloeddruk. Aders hebben een nogal slappe wand. Dit maakt het mogelijk dat skeletspieren de aders samendrukken en leegpersen. Kleppen in de aders voorkomen dat het bloed de verkeerde kant op stroomt. Als je littekens hebt in je aderen, door bijvoorbeeld een ontsteking, is de kans op atherosclerose groter. Bloedplaatjes zijn stukjes cel die helpen bij het repareren van beschadigingen. Het zijn stukjes cel, afgesplitst van bepaalde bloedstamcellen. Ze hechten zich aan de beschadigde collageenvezels van het basaalmembraan rond het dekweefsel. Het vormt een prop en stopt bloedverlies en in het bloed vinden omzettingen plaats die leiden tot bloedstolling. Stapsgewijs: 1. Uit bloedplaatjes die kapotgegaan zijn komt een eiwit vrij: de plaatjesfactor 2. Uit beschadigde weefselcellen komt de stof tromboplastine vrij 3. De stoffen zetten samen een hele boel reacties in gang. Elk product werkt als een enzym en kan vele nieuwe moleculen activeren: een cascade. 4. Aan het einde van de cascade ontstaat uit protrombine trombine. Het zet fibrinogeen om in onoplosbare fibrinedraden en deze vormen een soort vangnet rond de plaatjesprop. Hierin raken cellen gevangen. Na een tijdje ontstaat er een stolsel of een korst: de bloedstolling. Na herstelling van de huid ontstaat er een litteken, en de stof fibrinolysine breekt de fibrinedraden af tot oplosbaar fibrinogeen. Filtratiedruk: de bloeddruk in de haarvaten, die ervoor zorgt dat het bloedplasma met opgeloste stoffen het haarvat uit gefilterd wordt. Aan het eind van het haarvat neemt de druk af. Buiten het haarvat heet het bloedplasma weefselvloeistof. Omdat grote bloedcellen niet door de wand kunnen, wordt de concentratie eiwitten (colloïden) groter en heeft het bloedplasma een hogere colloïd-osmotische waarde. Hierdoor stroomt weefselvloeistof terug het haarvat in. De filtratiedruk en de colloïd-osmotische waarde werken omgekeerd. Door dit proces is er een goede aanvoer van stoffen naar cellen toe en een goede afvoer van afvalstoffen terug naar het bloed. De filtratiedruk is netto hoger dan de netto colloïd osmotische druk, waardoor niet al het weefselvloeistof terugstroomt de haarvaten in. Je zou denken dat de druk in de weefsels zou toenemen, maar er is een omweg voor weefselvloeistof terug naar het bloedplasma: de lymfevaten. Het weefselvloeistof komt via kleine openingen in de lymfevaten, waar de vloeistof nu lymfe heet. In het lymfe zitten geen rode bloedcellen en bloedplaatjes. Het transport gaat door spierbewegingen van omringende spieren, kleppen zorgen voor eenrichtingsverkeer. Lymfevaten komen samen en in de sleutelbeenaders komt de lymfe terug in de bloedsomloop. Onderweg komt het lymfe langs lymfeknopen met grote hoeveelheden witte bloedcellen die een grote rol spelen in het afweersysteem. Pagina 6 van 6