Nederlandse norm. NEN-ISO (nl)

Transcriptie

1 Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded. Nederlandse norm NEN-ISO (nl) Grafische technologie - Procesbesturing voor de productie van rasterkleurscheidingen, proeven en oplagedrukken - Deel 1: Parameters en meetmethoden (ISO :2013,IDT) Graphic technology - Process control for the production of half-tone colour separations, proof and production prints - Part 1: Parameters and measurement methods (ISO :2013,IDT) Vervangt NEN-ISO :2005 ICS december 2013

2 Nederlands voorwoord Dit document bevat de vertaling in het Nederlands van de internationale norm ISO :2013. De internationale norm ISO :2013 heeft de status van Nederlandse norm. Voor de in deze norm vermelde normatieve verwijzingen bestaan in Nederland de volgende equivalenten: vermelde norm Nederlandse norm titel ISO 5-3 NEN-ISO 5-3:2009 Fotografie en grafische technologie - Spectrale dichtheidsmetingen - Deel 3: Spectrale voorwaarden ISO 5-4 NEN-ISO 5-4:2009 Fotografie en grafische technologie - Spectrale dichtheidsmetingen - Deel 4: Geometrische voorwaarden voor reflectiedichtheid ISO NEN-ISO 13655:2009 Grafische technologie - Spectrale meting en colorimetrische berekening voor metingen aan grafische beelden Normcommissie "Grafische technologie" THIS PUBLICATION IS COPYRIGHT PROTECTED DEZE PUBLICATIE IS AUTEURSRECHTELIJK BESCHERMD Apart from exceptions provided by the law, nothing from this publication may be duplicated and/or published by means of photocopy, microfilm, storage in computer files or otherwise, which also applies to full or partial processing, without the written consent of the Netherlands Standardization Institute. The Netherlands Standardization Institute shall, with the exclusion of any other beneficiary, collect payments owed by third parties for duplication and/or act in and out of law, where this authority is not transferred or falls by right to the Reproduction Rights Foundation. Auteursrecht voorbehouden. Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming van het Nederlands Normalisatie-instituut niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, microfilm, opslag in computerbestanden of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op gehele of gedeeltelijke bewerking. Het Nederlands Normalisatie-instituut is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor verveelvoudiging te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden, voor zover deze bevoegdheid niet is overgedragen c.q. rechtens toekomt aan de Stichting Reprorecht. Although the utmost care has been taken with this publication, errors and omissions cannot be entirely excluded. The Netherlands Standardization Institute and/or the members of the committees therefore accept no liability, not even for direct or indirect damage, occurring due to or in relation with the application of publications issued by the Netherlands Standardization Institute. Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Het Nederlands Normalisatie-instituut en/of de leden van de commissies aanvaarden derhalve geen enkele aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade, ontstaan door of verband houdend met toepassing van door het Nederlands Normalisatie-instituut gepubliceerde uitgaven Nederlands Normalisatie-instituut Postbus 5059, 2600 GB Delft Telefoon (015) , Fax (015)

3 Inhoud Voorwoord... 2 Inleiding Onderwerp en toepassingsgebied Normatieve verwijzingen Termen en definities Eisen Algemeen Databestanden en drukvormen Data-aanlevering Drukvormkwaliteit Rasterwaarde (periodiek raster) Rasterpuntgrootte (non-periodieke rasters) Rasterhoek (periodiek raster) Puntvorm en de relatie tot toonwaarde (periodiek raster) Som van de toonwaarde Grijsreproductie en grijsbalans Proefdruk of oplagedruk Algemeen Visuele eigenschappen van beeldcomponenten Toonwaarde reproductiegrenzen Toonwaardetoename en -spreiding Tolerantie voor beeldpositionering Conformiteit Meetmethoden Berekening van de CIELAB-kleurcoördinaten en de CIELAB-kleurverschillen Meetstrip Rasterhoeken van de druk Glans Schijnbare inktaanname Doubleren en sleuren Densiteit of relatieve densiteit van een volvlakproceskleur Variatie in kleur in een enkele afdruk Algemeen Densitometrie Colorimetrie Bijlage A (informatief) Rapportage Bibliografie

4 Voorwoord ISO (International Organization for Standardization) is een wereldwijde federatie van nationale normeringsorganen (ISO-lidorganen). De voorbereiding van internationale normen wordt normaal gesproken uitgevoerd door technische commissies van ISO. Elk lidorgaan dat geïnteresseerd is in een onderwerp waarvoor een technische commissie is opgezet heeft het recht om in die commissie te worden vertegenwoordigd. Internationale organisaties, zowel gouvernementeel als non-gouvernementeel, die met ISO samenwerken zijn ook betrokken bij het werk. De ISO werkt nauw samen met de Internationale Elektrotechnische Commissie (IEC) bij alle kwesties inzake elektrotechnische standaardisatie. De procedures gebruikt voor de ontwikkeling van dit document en de procedures die zijn bedoeld voor het verdere onderhoud ervan, worden beschreven in de ISO/IEC Directives, Part 1. In het bijzonder moeten de verschillende goedkeuringscriteria, vereist voor de verschillende ISO-documenten, in acht worden genomen. Dit document was opgesteld in overeenstemming met de redactionele regels van de ISO/IEC Directives, Part 2 (zie Let erop dat op sommige elementen van dit document octrooirechten van toepassing zijn. De ISO kan niet aansprakelijk worden gesteld voor de identificatie van enige van dergelijke octrooirechten. Indien enige octrooirechten worden herkend tijdens de ontwikkeling van dit document zal dit in de inleiding en/of in de ISO-lijst van octrooiverklaringen worden opgenomen (zie Voor een verklaring van de betekenis van specifieke termen en uitdrukkingen voor de ISO in relatie tot conformiteitbeoordeling, evenals informatie over ISO s acceptatie van de WHO-principes in de technische handelsbarrières (TBT) zie De ISO reeks is voorbereid door Technical Committee ISO/TC 130, Graphic technology. Deze derde editie vervangt de tweede editie (ISO :2004), die gereviseerd is met het oog op het grootschalig gebruik van digitale bestanden in de druk- en uitgeverswereld en een algemene verbetering van de structuur van de meerdelige norm. ISO bestaat uit de volgende delen onder de algemene titel Grafische technologie Procesbesturing voor de productie van rasterkleurscheidingen, proeven en oplagedrukken. Deel 1: Parameters en meetmethoden Deel 2: Offset lithografische processen Deel 3: Cold-set offset lithografie op krantenpapier Deel 4: Illustratiediepdruk Deel 5: Zeefdruk Deel 6: Flexodruk Deel 7: Proefdrukproces werkend direct vanuit digitale gegevens Deel 8: Validatieprints voor drukprocessen direct werkend vanuit digitale bestanden 2

5 Inleiding Als een kleur wordt gereproduceerd, is het belangrijk dat de medewerkers verantwoordelijk voor de kleurscheiding, contractproef en oplagedruk het vooraf eens zijn over een minimumset van parameters die de visuele en andere eigenschappen van het geplande product eenduidig beschrijven. Zulke afspraken of overeenkomsten maken het mogelijk correcte, geschikte kleurscheidingsdata te maken (zonder herhaald 'trial-and-error') en daaropvolgend de aanmaak van een contractproef van deze separaties met als doel de optimale simulatie van de visuele eigenschappen van het eindproduct. Verder moet worden opgemerkt dat deze internationale norm doelen aangeeft voor drukken met typische drukapparatuur en hulpmiddelen voor de kwaliteitscontrole binnen de gegeven economische beperkingen. Het is het doel van dit deel van ISO een opsomming en beschrijving te geven van een minimale set van primaire procesparameters die nodig zijn om de visuele eigenschappen en de bijbehorende technische eigenschappen van een contractproef of drukproef weer te geven. Andere delen van ISO definiëren specifieke waarden voor de diverse processen (zoals lithografie) of definiëren passende toleranties gebaseerd op een gegeven gekarakteriseerde dataset. Gegeven dat een drukconditie volledig gekarakteriseerd is door middel van een karakterisatiedataset, specificeren ISO en ISO de eisen aan de systemen om een contractproef of, op een minder streng niveau, een validatieprint te produceren. Sommige parameters zijn voor het ene drukproces belangrijker dan voor andere en kunnen verplicht worden opgelegd terwijl de rest optioneel is. In deze norm worden alle parameters gelijk behandeld. Primaire procesparameters worden hier gedefinieerd als die met directe invloed op de visuele eigenschappen van het beeld. Ze zijn afhankelijk van het onderhavige drukproces maar bevatten normaal gesproken inktvolgorde, drukpers, inkt, het substraat en de rastering. Die parameters vormen een drukconditie die moet worden gedefinieerd in het specifieke deel van deze internationale norm. Een dergelijke drukconditie wordt gekarakteriseerd door middel van de bijbehorende colorimetrische en densitometrische procesbesturingsdoelen. Dit wordt meestal ondersteund door volvlakkleuren (kleurbeschrijvingen genoemd) en toonresponsecurves. Drukconditie verwijst naar een set van primaire procesparameters en de resulterende colorimetrische en/of densitometrische eigenschappen. Ondergeschikte, voormalig secundaire, parameters worden gedefinieerd als deze die het beeld indirect beïnvloeden door verandering van de primaire parameters. Deze zijn sterk afhankelijk van het onderhavige drukproces. In geval van offsetdruk zijn typische voorbeelden druksnelheid, druk-toevoegmiddelen, rubberdoeken en vochtwatertypes. Afhankelijk van de gegeven combinatie van materialen en machineinrichting kan een drukpersafstelling (ook wel proceskalibratie genoemd) noodzakelijk zijn om de colorimetrische en/of densitometrische procesbesturingsdoelen van de gewenste drukconditie te bereiken. Dit wordt normaal gesproken bereikt door eendimensionale curveaanpassingen. Zelfs onder standaardcondities, bijv. geschikte datavoorbereiding, die rekening houdt met de verschillende sterktes en zwaktes van de individuele drukcondities, en een reproduceerbaar drukproces met een minimale variatie zowel binnen een oplage als tussen oplagen, is het praktisch onmogelijk de gegeven set primaire parameters exact te bereiken. Verschillen ten gevolge van normale productietoleranties of ten gevolge van drukpers, drukinkt of papier zijn meestal niet te voorkomen en moeten worden geaccepteerd door de drukwerkinkoper. Aan de andere kant, voor wereldwijde data-uitwisseling en kleurscheidingsdoeleinden is een diepgaande colorimetrische karakterisatie van iedere drukconditie vereist. Deze data kan worden vergaard uit, een of meer, onder zeer strikte (bijna laboratorium) omstandigheden gemaakte afdrukken, gevolgd door mathematische correcties speciaal ontwikkeld ter compensatie van de overblijvende verschillen bijv. nul-tolerantie ten opzichte van de doelwaarden. Een dergelijke volledig gekarakteriseerde drukconditie is geschikt om de kleurgamut te beoordelen en te evalueren en moet niet worden verward met de volvlakkleurbeschrijving die alleen de colorimetrische definities van de volvlak beschrijven (normaal CMYK; MY, CY, CM, CMY). Met ondersteuning van moderne methoden van elektronische databewerking is het mogelijk, zoals beschreven, gekarakteriseerde datasets te ontwikkelen die volledig de streefwaarden van een gegeven set van primaire procesparameters beschrijven. Dit laat procesbesturingsdoelen voor drukwerk (te linken aan 3

6 een algemene drukconditie) en colorimetrische streefwaarden voor digitale proofing processen in de prepress met elkaar overeen stemmen. Indien een volledig gekarakteriseerde drukconditie en een definitie van de achromatische perceptie (zie 3.11) is gegeven, is het mogelijk een grijsconditie te bepalen, namelijk de (onder gespecificeerde beoordelingsomstandigheden) vereiste colorimetrische waarden. Een dergelijke grijsconditie (niet te verwarren met de grijsbalans die de toonwaarden voor geel, magenta en cyaan vertegenwoordigt om een neutraal grijs te bereiken) zou kunnen worden gebruikt voor proceskalibratie en voor het volgen van het drukproces. De algemene principes van deze internationale norm kunnen eenvoudig worden uitgebreid naar drukcondities die niet in ISO worden gedefinieerd, bijv. drukken met hoog gepigmenteerde inkten of het gebruik van papieren die niet volledig worden gedekt door de specifieke delen van ISO Om informatie-uitwisseling tussen prepress, drukker en drukwerkinkoper te ondersteunen wordt aanbevolen een drukproef of een digitale afdruk in overeenkomst met ISO (contractproef) of ISO (validatieproef) te gebruiken. De persproef toont op betrouwbare wijze de kwaliteit van het prepress-werk, dient als kleurreferentie voor de oplagedruk en kan, indien nodig, worden gebruikt in geval van een dispuut tussen drukker en drukwerkinkoper. 4

7 Grafische technologie Procesbesturing voor de productie van rasterkleurscheidingen, proeven en oplagedrukken Deel 1: Parameters en meetmethoden 1 Onderwerp en toepassingsgebied Dit deel van ISO definieert en verklaart een minimale set primaire procesbesturingsparameters benodigd voor het eenduidig specificeren van de visuele eigenschappen en de daaraan verbonden technische eigenschappen van proces-specifieke oplagedrukken en proces-onafhankelijke simulaties van volledige gekarakteriseerde drukcondities. 2 Normatieve verwijzingen De volgende documenten waarnaar is verwezen zijn onmisbaar voor de toepassing van dit document. Bij gedateerde verwijzingen is alleen de aangehaalde versie van toepassing. Bij ongedateerde verwijzingen is de laatste versie van het document (met inbegrip van wijzigingsbladen) waarnaar is verwezen van toepassing. ISO 5-3 ISO 5-4 ISO Photography Density measurement Part 3: Spectral conditions Density measurements Part 4: Geometric conditions for reflection density Graphic technology Spectral measurement en colorimetric computation for graphic arts images 3 Termen en definities De volgende termen en definities zijn voor dit document van toepassing. OPMERKING Voor hoeveelheden is de gebruikte eenheid bij voorkeur aangegeven bij de definitie. Per definitie is 1 (één) de eenheid van de dimensieloze hoeveelheid. 3.1 achromatische kleur waargenomen kleurindruk waarin geen kleur of kleurschakering aanwezig is OPMERKING 1 en neutraal. De kleurnamen wit, grijs en zwart worden algemeen gebruikt, of voor doorzichtige objecten, kleurloos OPMERKING 2 In de drukpraktijk kunnen achromatische kleuren worden geproduceerd door of een enkele zwarte inkt of drie chromatische (en één achromatische) inkten in een goede balans. [overgenomen uit van CIE 17.4[3]] 3.2 as van een raster één van de twee richtingen waarin een rasterpatroon het grootste aantal beeldelementen telt, zoals punten of lijnen, per lengte-eenheid 3.3 chromatische kleur waargenomen kleurindruk waarin kleurschakering aanwezig is OPMERKING De procesinkten cyaan, magenta en geel zijn chromatische kleurinkten. [overgenomen uit van CIE 17.4[3]] 5

8 3.4 CIEDE2000-kleurverschil CIEDE2000 totaal kleurverschil E 00 zoals gedefinieerd in ISO CIELAB chromatisch verschil verschil C h tussen twee kleurstimuli van ongeveer dezelfde helderheid, geprojecteerd op een constant helderheidsvlak in de CIELAB-kleurruimte OPMERKING Dit wordt op dezelfde manier berekend als E c vastgelegd in ISO CIELAB-kleurverschil CIE 1976 L*a*b* kleurverschil verschil tussen twee kleurstimuli gedefinieerd als de Euclidische afstand tussen de punten die de kleur representeren in de L*, a*, b*-kleurruimte OPMERKING De eenheid is 1. [overgenomen uit van CIE 17.4[1]] 3.7 CIELAB-kleurruimte CIE 1976 L*a*b* kleurruimte driedimensionaal, bij benadering uniforme kleurruimte gecreëerd door L*, a*, b* in rechthoekige coördinaten uit te zetten [overgenomen uit van CIE 17.4[1]] 3.8 meetveld meetvlak veld bedoeld voor het regelen of meten van een proces OPMERKING Belangrijke meetvelden zijn doubleer- en sleurvelden voor het beoordelen van de rondloopconditie van de pers of inktaannamevelden, een relatieve maat voor de gemiddelde hoeveelheid kleurinkt per oppervlakte-eenheid van de tweede kleur die op de eerste laag is aangebracht. 3.9 meetstrip één- of tweedimensionale rij van meetvelden voor de karakterisering en proefcontrole 3.10 digitale proefdruk proef geproduceerd, direct van digitale data, als reflectieafdruk op een proefsubstraat OPMERKING Het dient normaal gesproken als referentie in een dispuut, als kleurreferentie voor de oplagedruk en als een indicatie voor de afdrukkwaliteit van de beeldinhoud, ook contractproef genoemd grijsbalans set toonwaarden voor de dataset die overkomt als een achromatische kleur onder specificeerde beoordelingsomstandigheden en indien gedrukt onder gespecificeerde drukcondities OPMERKING Er zijn drie praktische definities voor grijs: 'een kleur met dezelfde CIELAB-waarden a* en b* als het substraat', 'een kleur met dezelfde CIELAB-waarden a* en b* als een rastertint van overeenkomstige L*-waarde zoals gedrukt met zwarte inkt' en een functionele (lineair of non-lineair) combinatie van beide. 6

9 3.12 grijsreproductie set colorimetrische waarden voor de afdruk die verschijnt als een achromatische kleur onder specifieke beoordelingscondities indien gedrukt onder specifieke drukcondities en bedoeld voor procesbesturing OPMERKING Het drukken van samengestelde grijzen om een volledig gekarakteriseerde drukconditie te ondersteunen, door middel van praktisch identieke toonresponscurves, kan resulteren in een enigszins achromatische verschijning. Voor procesbesturing kan een enigszins afwijkende set toonwaarden nodig zijn in druk dan in de karakterisatiedataset om een neutrale reproductie van de specifieke drukconditie te verkrijgen ICC-kleurmanagement communicatie, d.m.v. een ICC-profiel, van de vereiste data voor eenduidige interpretatie van kleurinhoud, data en gebruik van kleur-dataconversies d.m.v. dit profiel, zoals benodigd voor de gewenste reproducties OPMERKING 1 Kleurinhoud kan bestaan uit tekst, lijnen, afbeeldingen en fotografische beelden, in raster of vectorvorm, deze kunnen allemaal wat kleur betreft worden beheerd. OPMERKING 2 Kleurmanagement baseert zich op de eigenschappen van input- en outputapparatuur bij de bepaling van de kleur-dataconversies voor deze apparatuur. [overgenomen uit ISO , aangepast] 3.14 ICC-profiel set van colorimetrische transformaties gemaakt in overeenstemming met ISO beeldoriëntatie oriëntatie van tekst en afbeeldingen, bestemd voor 'leesbaar' lezen van tekst als de tekst verschijnt op de manier zoals het bedoeld is te lezen en de beelden op de manier zoals bedoeld om te bekijken door de gebruiker, voor 'onleesbaar' lezen geldt het tegengestelde 3.16 middentoon spreiding S verschil tussen maximum- en minimumafwijkingen van toonwaarden (in druk) voor chromatische platen en bepaald door de vergelijking: waarin: S = max[(a c A c0 ),(A m A m0 ),(A y A y0 )] min[(a c A c0 ),(A m A m0 ),(A y - A y0 )] A c is de in het beeld gemeten toonwaarde van de proceskleur cyaan; A c0 is de gespecificeerde toonwaarde van de proceskleur cyaan; A m is de in het beeld gemeten toonwaarde van de proceskleur magenta; A m0 is de gespecificeerde toonwaarde van de proceskleur magenta; A y is de in het beeld gemeten toonwaarde van de proceskleur geel; A y0 is de gespecificeerde toonwaarde van de proceskleur geel VOORBEELD 1 Voor gemeten waarden A c = 22, A m = 17 en A y = 20 en gespecificeerde waarden A c0 = 20, A m0 = 20 en A y0 = 18): VOORBEELD 2 S = max[(22 20),(17 20),(20 18)] min[(22 20),(17 20),(20 18)] = 2 ( 3) =

10 Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer WB Delft NEN Standards Products & Services Postbus GB Delft Vlinderweg AX Delft Ja, ik bestel ex. nl Grafische technologie - Procesbesturing voor de productie van rasterkleurscheidingen, proeven en oplagedrukken - Deel 1: Parameters en meetmethoden T (015) F (015) Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via Gratis nieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze nieuwsbrieven. Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v. O M O V Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum Handtekening Retourneren Fax: klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 2018, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon , dagelijks van 8.30 tot uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: LEREN, WERKEN EN GROEIEN MET NEN preview