Transcendentale vrijheid tegenover natuurlijke kausaliteit bij Immanuel Kant
|
|
- Sandra de Valk
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Transcendentale vrijheid tegenover natuurlijke kausaliteit bij Immanuel Kant Ulrich Grün, stud.nr.: juli 2006 Inleiding In een wereld bestaande uit materie vinden veranderingen, zoals wij ze waar kunnen nemen, plaats op een kausale wijze: iets beweegt doordat het in beweging is gebracht. Zelf zal het de oorzaak zijn van verdere beweging, en daarmee een schakel in de keten van kausaliteit. Volgens de wet van de natuur is de kausale keten een keten zonder begin of einde, omdat voor elke situatie geldt, dat een eerdere noodzakelijk is die als veroorzaker van de situatie op treedt. Deze mechanistische kausaliteit (ook natuur genaamd) maakt dat elke situatie die in de tijd optreedt noodzakelijk op móet treden en dat dus reeds vast staat wat in de toekomst zal gebeuren. Aan de andere kant ervaren wij ook de mogelijkheid keuzen te maken tussen verscheidene moglijke uitkomsten, en dat vooraf niet vast kan staan op welke uitkomst de keuze zal vallen, omdat zij het resultaat is van een vrije wil. Wanneer echter natuur en alleen natuur het geval is, kan vrijheid en daarmee zoiets als vrije wil, niet bestaan, omdat het hiervoor noodzakelijk is dat een kausale keten uit het niets plaats vindt ( absolute spontaniteit ); niet het noodzakelijke gevolg van een voorafgaande situatie, maar geïnitieerd door een vrije rationele overweging. Omdat die vrijheid niet, zoals de natuur, uit waarnemingen aan de wereld volgt, maar slechts gedacht kan worden, wordt zij ook transcendentale vrijheid genoemd. In het nu volgende geef ik eerst de argumenten die Kant had voor het kunnen bestaan van vrijheid (these). Daarna de argumenten tegen het kunnen bestaan ervan (antithese), om tot slot Kants argumenten kritisch tegen het licht te houden. These: vrijheid kan bestaan Een argument dat Kant geeft, is dat vrijheid ons a priori door de rede gegeven wordt. [KdU,134] We kunnen plannen maken voor onze toekomst, zijn overtuigd dat we tenminste soms tussen verscheidene uitkomsten kunnen kiezen en zijn ons bewust dat we bij keuzen die zich in het verleden bevinden anders hadden kunnen kiezen en soms ook anders hadden zullen moeten kiezen. Wanneer ik nu, volledig vrij en onbepaald door natuurinvloeden (de weersomstandigheden zijn zelfs van dien aard dat het mij grote moeite kost) besluit om een paper te schrijven over vrijheid bij Kant, dan is dat een begin van kausaliteit uit zichzelf (spontaniteit), die niet het noodzakelijke gevolg is van een eerdere situatie, maar enkel van mijn vrije wil. Gezien in de tijd is alles dan slechts de voortzetting van een eerdere reeks, waar alles welliswaar op een 1
2 eerder gebeuren volgt, maar niet uit een eerder gebeuren.[kdrv,b478] Het is dan mijn vrije (slechts door mij te bepalen) wil die de vaardigheid bezit uit meerdere mogelijkheden te kunnen kiezen en zo een kausaliteit te starten die niet slechts een natuurlijke voortzetting is van een voorafgaande. Het tweede argument voor het bestaan van vrijheid volgt uit het wezen van kausaliteit zelf. Kausaliteit is de oorzaak waardoor iets gebeurt. Die oorzaak is zelf weer het gevolg van een oorzaak die aan haar vooraf ging en zo voort: de kausale keten. Op deze wijze wordt alles wat in de natuur gebeurt veroorzaakt door iets wat daaraan vooraf gaat, zonder dat een eerste begin bestaat, omdat elk begin het noodzakelijke gevolg zou zijn van een oorzaak die zelf weer een oorzaak heeft. De kausale keten is dan oneindig zowel terug in de tijd als in de tijd. Nu is echter de wet van de natuur, dat niets bestaat zonder een verklarende oorzaak. Dus moet ook kausaliteit, wil het bestaan, een verklarende oorzaak hebben. Heeft kausaliteit die niet, dan is de zin alle kausaliteit is alleen volgens natuurwetten mogelijk in tegenspraak met zichzelf, waardoor we moeten aannemen dat kausaliteit niet alleen volgens natuurwetten mogelijk is.[kdrv,b474] Dit maakt het mogelijk te veronderstellen dat ook kausaliteit een begin moet hebben als verklarende oorzaak. Wanneer we aannemen dat een begin van de kausaliteit aan de wieg van de wereld (en dus van de kausaliteit zelf) gestaan heeft, dan volgt daaruit dat het vermogen van absolute spontaniteit bestaat. Wanneer kausaliteit het vermogen heeft vrij uit zichzelf te beginnen, dan zou het ook mogelijk zijn dat dit midden in het bestaan van de wereld plaats heeft. Substantie (waaruit de wereld bestaat) heeft dan het vermogen tot spontaniteit en daarmee uit vrijheid te handelen. Of een vrije wil bestaat is dan afhankelijk van de vraag of het mogelijk is dat een reeks opeenvolgende toestanden uit zichzelf kan beginnen.[kdrv,b477] Dat nu spontaniteit gepostuleerd wordt, terwijl we ons helemaal geen idee kunnen vormen hoe dat in zijn werk zou gaan, is volgens Kant geen probleem, aangezien wij ook kausaliteit postuleren zonder dat wij begrijpen hóe kausaliteit werkt, we weten alleen dát kausaliteit het geval is.[kdrv,b477] Op een zelfde wijze wordt door de wetenschap de oerknal gepostuleerd. Men weet dat zoiets plaats heeft moeten vinden, maar men weet niet hoe en waarom. De wetten van de natuur maken het onmogelijk om ons voor te stellen hoe vrijheid kan bestaan, omdat de natuurwetten altijd een eerdere situatie nodig maken als oorzaak van een latere. Kausaliteit en vrijheid zijn daarmee elkaars tegengestelden en daardoor niet beiden mogelijk. Kant ziet een mogelijkheid om in een door natuurwetten bepaalde kausaliteit toch vrijheid te kunnen denken. Dit doet hij door de wetten van natuurlijke noodzakelijkheid enkel van toepassing te achten op de waarneembare wereld (Erscheinung, waar de werking van de handelingen plaats heeft volgens principes van de natuur), maar niet op het Ding an sich selbst.[kdpv,170] In de waarneembare wereld zien we noodzakelijke kausaliteit die ook nog eens voorspelbaar (en daarmee a priori) is. Wat we weten van de natuur is echter alleen dat wat we kunnen weten en dat is weer afhankelijk van wat we waar kunnen nemen. Wat werkelijk en volledig in het ding zelf is weten wij niet. 1 Op deze wijze kan in de Erscheinung natuurlijke kausaliteit bestaan, maar in het Ding an sich selbst ook vrijheid. Een mens kan als fysiek (mechanisch) subjekt in een zintuiglijke wereld zijn, waar het volgens 1 Berkeley meende zelf te kunnen postuleren dat iets slechts bestaat in de waarneming, en daarmee geen Ding an sich selbst buiten de waarneming; in Treatise (1710), 5 2
3 de natuurwet (kausaal) beïnvloed wordt door de omgeving en invloed uitoefent op de omgeving en intern op zichzelf. Op deze wijze bezien kent de mens geen vrijheid.[kdpv,180] Dat de mens als Ding an sich selbst niet hetzelfde is als zijn Erscheinung en daarmee ook eigenschappen zou kunnen hebben die het als Erscheinung niet heeft, laat Kant zien aan de hand van de kategorie tijd. Als fysiek subjekt wordt het bepaald door een kausale keten in de tijd. Echter, een mens is zich volgens Kant als Ding an sich selbst gegeven (als intelligibel subjekt dat zichzelf kan kennen buiten de grenzen van zijn zintuigen) en dat op een tijdloze wijze. Kant laat dit zien met als voorbeeld de tijdloosheid van ons geweten. Het maakt voor het geweten niet uit of een slechte daad kort geleden of lang geleden plaats had.[kdpv,176] Een mens beziet zijn bestaan (Dasein) vrijelijk bepaalbaar door wetten die afkomstig zijn van zijn rede (Vernunft), waarin van een voorafgaande kausaliteit niets blijkt. Een redelijk wezen dat handelt vanuit de rede handelt in vrijheid. 2 [KdpV,175] Op deze hypothese berust ook het strafrecht, waar veroordeelden worden gestraft omdat ze anders hadden moeten handelen en geacht worden daartoe vrij te zijn geweest. Op die manier hebben we via de rede een vermogen dat niet bepaald wordt door natuurwetmatigheden van kausaliteit. Dit is het vermogen van het Ding an sich selbst. De mogelijkheden van de rede zijn, net als haar objekt ( zouden moeten, ought, Sollen ), nog nooit gebeurd. Hoe de rede oorzaak van fysieke processen kan zijn waarvan de werking plaats heeft in de zintuiglijke wereld, kunnen wij niet begrijpen (verderop wil ik daar op terug komen). De rede is dan een bron van kausaliteit voorzover de rede bepaald wordt door ideeën (buiten de kausaliteit gelegen) en niet door omstandigheden (die deel van een kausale keten zijn). De handelingen van de rede zijn dan onafhankelijk van tijd en natuurwetten. Dit levert het handelende, redelijke subjekt vrijheid op. [Prol, 53,345/6] Antithese: vrijheid kan niet bestaan Tot nu toe zijn de argumenten aan bod gekomen die Kant gebruikt om vrijheid, het vermogen van kausaliteit om opnieuw te beginnen, mogelijk te achten. In het nu volgende komen de argumenten aan bod waarmee Kant probeert aan te tonen dat vrijheid niet kan bestaan en hoogstens een illusie is. Het eerste argument tegen vrijheid is dat transcendentale vrijheid in tegenspraak is met wetten van kausaliteit, en daardoor niets meer dan een hersenspinsel.[kdrv,b475] Men kan niet zeggen dat in plaats van wetten van de natuur wetten van de vrijheid in de kausaliteit gelden, omdat een vrijheid die volgens wetten bepaald is niet vrij zou zijn, maar zelf slechts natuur is.[kdrv,b475] Of het wetteloze vermogen van vrijheid is het geval en natuur bestaat niet, of natuur is het geval en vrijheid bestaat niet. Het tweede argument luidt dat de enige reden om a priori vrijheid te postuleren gebaseerd is op ervaring.[kdrv,b479] Ervaring zelf komt uit de empirische hoek waar natuurwetten gelden, en kan dan geen bewijs zijn voor iets dat zich buiten het veld van ervaring afspeelt. Het derde argument sluit het bestaan van God in. Wanneer men aanneemt dat God de oorzaak is van alle substantie (deze eigenschap zit analytisch in de definitie 2 of: een redelijk wezen heeft de vrijheid volgens de rede te handelen, wat niet helemaal hetzelfde is. Kants bedoeling hier wordt mij niet geheel duidelijk. 3
4 van God) en dus ook van het Ding an sich selbst, dan houdt dit in dat het subjekt volledig afhankelijk is van God en dat dit ook geldt voor de kausaliteit dat zich in het bewustzijn van het subjekt bevindt. Dit maakt de mens tot een marionet van God, waardoor ook het Ding an sich selbst niet vrij kan zijn. De mens is dan een automaat, vergelijkbaar met een uurwerk dat eenmaal opgewonden vanzelf door tikt. Het bewustzijn maakt de mens dan tot een denkende machine, waar vrijheid slechts een illusie is.[kdpv,180/1] Tussen these en antithese: de balans van vrijheid In het voorafgaande is een aantal argumenten aan bod gekomen dat wijst op de mogelijkheid voor het bestaan van vrijheid en een aantal argumenten dat die mogelijkheid probeert te weerleggen. In het nu komende wil ik verder op Kants argumenten ingaan, mede met de kennis die we dankzij moderne wetenschap hebben, en bekijken welke kritiek geleverd kan worden. De idee dat we soms keuze hebben tussen alternatieve handelingen en daar invloed over uit kunnen oefenen door rationele overwegingen daarop los te laten, is tamelijk common sense. Dit is Kants eerste argument. Dat we ook werkelijk die invloed hebben is echter niet bewezen en ook niet bewijsbaar, omdat we nu eenmaal niet terug in de tijd (of om precies te zijn: terug in de kausaliteit) kunnen om dan een andere keuze te maken. Men zou zich zelfs voor kunnen stellen dat ons bewustzijn deel is van een bewustzijnsgenerator, waar ons idee dat we invloed uit kunnen oefenen op het gebeuren ook deel van is 3. Wanneer wij allen op deze wijze dezelfde idee van vrijheid hebben, zullen we overtuigd zijn dat we ook werkelijk vrij zijn, ook al is dat niet het geval. Dit is vergelijkbaar met de vroegere algemeen aanvaardde kennis dat de aarde plat is en het centrum vormt van het gehele universum. Met betrekking tot Kants tweede argument: De these dat kausaliteit een begin heeft gehad, dus het vermogen te beginnen bezit en dat daardoor vrijheid kan bestaan, is mijns inziens nog niet zo evident als Kant het stelt. Het tegendeel is ook voor te stellen. Uit de kant van de kosmologie wordt beweerd dat alles begon met de oerknal. In lijn met Kants argumentatie zou daarmee ook de kausaliteit haar begin hebben gehad. Maar dan stelt zich de vraag: wat is de oorzaak van de oerknal? Ook de oerknal moet noodzakelijk het gevolg van een eerdere situatie zijn geweest. Het is dan niet meer zo aannemelijk dat de oerknal 4 het begin van kausaliteit was. Mogelijk is het dan dat kausaliteit geen begin heeft gehad, omdat altijd een situatie om te kunnen bestaan een eerdere noodzakelijk als oorzaak heeft gehad. Kant stelt dat alles dat bestaat een begin moet hebben gehad. Hier zou men zich af kunnen vragen of dit niet slechts geldt voor dingen. Kausaliteit zelf is geen ding, eerder een wet en zou dan buiten die regel kunnen vallen. Kants belangrijkste poging om de mogelijkheid voor het bestaan van vrijheid te redden berust op het verschil tussen Erscheinung en het Ding an sich selbst. Dat in de wereld van de Erscheinung geen vrijheid kan bestaan blijkt uit de waarnemingen 3 Descartes beschrijft in zijn Meditationes een dergelijke mogelijkheid, wanneer hij zich voorstelt dat zijn bewustzijn misleid wordt door de Kwade Genius. Daarnaast is de trilogie The Matrix, van A. en L. Wachowski op een dergelijke voorstelling gebaseerd. 4 Wat daar verder ook onder begrepen moge worden; de term oerknal is zo vaag, dat ook kosmologen niet weten wat hij precies inhoudt. 4
5 zelf (we zien natuurlijke kausaliteit) en uit het feit dat voorspellingen aan de waarneming vooraf kunnen gaan en dat die ook uit komen (kennis a priori). Wil vrijheid kunnen bestaan moet het als het ware uit een primairder niveau voortkomen dan wat de Erscheinungen zijn (aan de Erscheinungen vooraf gaan). Als Ding an sich selbst bevat het dan het vermogen tot spontaniteit. Hoe zit het nu met dat vermogen? Vrijheid veronderstelt spontaniteit, maar andersom veronderstelt spontaniteit nog geen vrijheid. Zo zou het kunnen zijn dat eenvoudig leven wel het vermogen tot spontaniteit heeft (twee aanvankelijk identieke situaties zouden dan na verloop van tijd van elkaar kunnen verschillen), maar slechts gebaseerd op toeval. Voor het bestaan van spontaniteit is dan leven noodzakelijk, omdat slechts dode materie zich zou moeten gedragen naar de wetten van de natuur. Maar toevallige spontaniteit is nog geen vrijheid; hier is dan eerder sprake van de diktatuur van het toeval. Vrijheid zou dan kunnen bestaan in een redelijk wezen, dat via de ideeën van de rede de spontaniteit bewust kan sturen en daarmee pas echt vrij is. Hiervoor is het dan wel noodzakelijk dat de ideeën in vrijheid gevormd kunnen worden en ze niet slechts fysieke processen in de hersenen kunnen zijn. Dit is in lijn met Kants bewering dat de mens middels de rede het vermogen zou kunnen hebben om vrij te kunnen zijn, omdat de handelingen van de rede (de ideeën) niet tot de wereld van de zintuiglijkheid gerekend kunnen worden. Levensloze en slechts dierlijke wezens zijn niet redelijk en kunnen niet vrij zijn. We kunnen ons voorstellen dat de rede kausaliteit heeft, wat zich uit in de geboden ( Sollen ). [KdrV,B574/5] Wat betreft het eerste argument dat Kant geeft tegen het bestaan van vrijheid, namelijk dat óf vrijheid óf natuur het geval is maar niet beiden, zou tegen in gebracht kunnen worden dat natuur vooral lijkt te bestaan wanneer we kijken naar de natuur zoals wij die tegen komen. Het zou kunnen, zoals door sommige quantumfysici beweerd wordt, dat op subatomair (quantum)niveau dingen mogelijk lijken die op het meer waarneembare niveau niet mogelijk zijn. Vrijheid zou dan wellicht kunnen ontstaan op subatomair niveau 5, al is het nog niet zo duidelijk hoe mensen via de rede daar invloed op uit kunnen oefenen. Een mens die, zoals de wereld als geheel, het produkt is van Gods wil kan moeilijk vrij genoemd worden, is Kants derde tegenargument. Wanneer de openbaring als leidraad genomen wordt, valt het volgende over vrijheid te zeggen: God, die Adam schiep (en ook de tijd die naar mijn mening deel is van de wereld), wist tijdens het scheppen reeds dat Adam zou zondigen. Had Adam een andere keuze kunnen maken? Wanneer Adam vrij was geweest, had hij niet gezondigd (dit althans was een mogelijke uitkomst geweest, naast de mogelijke uitkomst om wel te zondigen). Wanneer Adam niet gezondigd had, dan had God het fout gehad, haar kennis van wat Adam zou doen zou niet kloppen. Het is echter niet mogelijk dat de alwetende God zich vergist, waardoor het noodzakelijk was dat Adam zou zondigen en hij dus niet vrij was. 6 De vraag is dan of tenminste God vrij is. Gods handelingen zijn welliswaar onafhankelijk van uiterlijke invloed, maar haar handelingen worden bepaald door haar goddelijke rede en haar goddelijke natuur.[prol, 53,344] God handelt slechts volgens haar (perfekte) rede. Omdat ze alwetend is volgt hieruit dat slechts één bepaalde uitkomst geschapen kan worden, nl. de beste. Dit maakt dat ook God niet vrij is. De wereld als schepping 5 Kants Ding an sich selbst? 6 In dat geval zou Adam niet gezondigd hebben, want van zonde valt pas te spreken zodra men anders had kunnen en moeten handelen. 5
6 Gods kan niet vrij zijn wanneer haar Maakster het niet is, dus bestaat vrijheid niet. God zou ook in de meer spinozaïsche vorm voorgesteld kunnen worden. In dat geval is God en de wereld één. Dat betekent dat ook de mens deel Gods is (God in de mens is). Wanneer God het vermogen zou bezitten om kausaliteit te laten beginnen en dus vrij zou zijn, dan zou de natuur en daarmee de mens dat vermogen ook bezitten. Dit geldt echter weer niet, wanneer God in het scheppen beperkt is door alleen het beste te kunnen willen scheppen. In dat geval worden wij in onze keuze beperkt door wat wij, op het moment van de keuze, het beste achten. En het lijkt erop dat wij niet willens en wetens het verkeerde kunnen kiezen. Samenvatting Uit het voorafgaande is gebleken dat het laatste oordeel over het bestaan van vrijheid nog niet geveld is. Het belangrijkste argument voor het bestaan van vrijheid is dat dit iets is dat wij allen ervaren. Het is algemeen aanvaard dat wij tenminste soms de vrije keuze hebben. Dit argument is echter geen bewijs voor het werkelijk kunnen bestaan van vrijheid, te gemakkelijk vallen wij ten prooi aan illusies.ook het argument dat kausaliteit een begin moet hebben gehad, en dus ook nu nog kan hebben, is niet bewezen, omdat het denkbaar is dat nooit een begin van de kausaliteit plaats gevonden heeft. De enige mogelijkheid voor het bestaan van vrijheid die dan nog over blijft is dat een mens, net als ieder ander voorwerp, eigenschappen heeft die niet aan het licht komen via waarnemingen van buiten af, en het mogelijk maken dat vrijheid bestaat in een wereld van natuurlijke kausaliteit. Een levende substantie zou dan het vermogen tot spontaniteit kunnen bezitten en redelijke wezens, door het bewust kunnen maken van keuzen op het niveau van ideeën, ook vrijheid. Aan de andere kand vinden moderne quantumfysici iets als vrijheid op subatomair niveau, wat het mogelijk maakt dat vrijheid wel in de natuur bestaat, maar dat dit op het niveau zoals wij het waar kunnen nemen niet zo lijkt. Vrijheid en natuur zijn dan niet zozeer in tegenstelling met elkaar als het op het eerste gezicht lijkt, maar ook hier is de vraag hoe wij via de rede op het subatomaire niveau invloed uit kunnen oefenen. Wanneer wij het bestaan van God veronderstellen, is het bestaan van vrijheid zelfs nog onwaarschijnlijker. Zeker wanneer zelfs God in haar vrijheid begrensd is doordat zij alleen voor het absoluut beste kan kiezen. Na al deze voor de vrijheid zo pessimistische woorden is het misschien het beste door maar te doen alsof vrijheid bestaat, en ons te konformeren aan ons gezonde mensenverstand, ook al valt haar oorzaak wellicht nooit te doorgronden en daarmee haar bestaan misschien nooit te bewijzen. Geraadpleegde literatuur KdU Kant, Immanuel: Kritik der Urteilskraft, Felix Meiner Verlag in Hamburg, 1924 KdrV Kant, Immanuel: Kritik der reinen Vernunft, Felix Meiner Verlag in Hamburg, 1956 Prol. Kant, Immanuel: Prolegomena zu einer jeden künftigen Metaphysik, Felix Meiner Verlag in Hamburg, 1976 KdpV Kant, Immanuel: Kritik der praktischen Vernunft, Felix Meiner Verlag in Hamburg,
Tussen vrijheid en determinisme: voorwaarden voor autonomie bij Descartes, Spinoza en Kant
Tussen vrijheid en determinisme: voorwaarden voor autonomie bij Descartes, Spinoza en Kant Ulrich Grün, stud.nr.: 9212647 2 september 2007 In de filosofische stelsels van Descartes, Spinoza en Kant neemt
Nadere informatieWat is realiteit? (interactie: vraagstelling wie er niet gelooft en wie wel)
Wat is realiteit? De realiteit is de wereld waarin we verblijven met alles wat er is. Deze realiteit is perfect. Iedere mogelijkheid die we als mens hebben wordt door de realiteit bepaald. Is het er, dan
Nadere informatieImmanuel Kant Kritiek van de zuivere rede 53
Ten geleide Kant en de grenzen van de rede 15 Geraadpleegde literatuur 39 Verantwoording bij de vertaling 41 Immanuel Kant aan Marcus Herz (21 februari 1772) Het 'geboorteuur' van de Kritiek van de zuivere
Nadere informatieStel jezelf niet onder de Wet!
Dit document is een script van onderwijs dat is bedoeld om via video te worden getoond. In de video worden relevante tekst, dia s, media en afbeeldingen getoond om de presentatie te vereenvoudigen. Daarom
Nadere informatieOver Plantinga s argument voor de existentie van een noodzakelijk bestaand individueel ding. G.J.E. Rutten
1 Over Plantinga s argument voor de existentie van een noodzakelijk bestaand individueel ding G.J.E. Rutten Introductie In dit artikel wil ik het argument van de Amerikaanse filosoof Alvin Plantinga voor
Nadere informatieSpinoza s Visie. Dag 2. Over God en de Natuur
Spinoza s Visie Dag 2 Over God en de Natuur Module 2 Herhaling dag 1 Over geluk, kennis en God Belangrijke lessen Streven naar eer, rijkdom en lust brengt niet het gewenste geluk. Denken, het opdoen van
Nadere informatieToelichting bij de Korte Verhandeling van Spinoza Nummer 4
Toelichting bij de Korte Verhandeling van Spinoza Nummer 4 Deel 1, Hoofdstuk 3 Dat de Natuur de oorzaak is. Rikus Koops 15 juni 2012 Versie 1.0 In de vorige toelichting heb ik de organisatie van de Natuur
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2011 - I
Beoordelingsmodel Opgave 1 Het bestaan van God en het voortbestaan van religie 1 maximumscore 3 een uitleg hoe het volgens Anselmus mogelijk is dat Pauw en Witteman het bestaan van God ontkennen: het zijn
Nadere informatieSpinoza s Visie. Dag 3. Hoe verhoudt de mens zich tot de Natuur?
Spinoza s Visie Dag 3 Hoe verhoudt de mens zich tot de Natuur? Module 3 Herhaling Belangrijke lessen dag 1 en 2 Kennis is de bron van ons geluk. Kennis van het hoogst denkbare geeft het grootst mogelijke
Nadere informatiefilosofie vwo 2016-II
Opgave 2 Theoriegeladenheid van de waarneming 5 maximumscore 3 Een goed antwoord bevat een uitleg met de afbeelding van het eend-konijn van: Kuhns Aristoteles-ervaring: plotselinge perspectiefverandering
Nadere informatieSamenvatting Filosofie Berkely, Hume, Kant
Samenvatting Filosofie Berkely, Hume, Kant Samenvatting door een scholier 1736 woorden 8 juni 2003 6,5 67 keer beoordeeld Vak Filosofie George Berkeley (Ier, bisschop) Dacht dat de toenmalige filosofie
Nadere informatieVraag Antwoord Scores
Opgave 2 Spiritueel scepticisme 6 maximumscore 4 een uitleg dat McKenna in tekst 6 vanuit epistemologisch perspectief over solipsisme spreekt: hij stelt dat de kennisclaim over het bestaan van andere mensen
Nadere informatieRene Descartes. René Descartes, een interview door Roshano Dewnarain
Rene Descartes René Descartes, een interview door Roshano Dewnarain Cogito ergo sum, ik denk dus ik ben. Een uitspraak van René Descartes. Een belangrijk wiskundige en filosoof in de geschiedenis. Volgens
Nadere informatieRuimte, Ether, Lichtsnelheid en de Speciale Relativiteitstheorie. Een korte inleiding:
1 Ruimte, Ether, Lichtsnelheid en de Speciale Relativiteitstheorie. 23-09-2015 -------------------------------------------- ( j.eitjes@upcmail.nl) Een korte inleiding: Is Ruimte zoiets als Leegte, een
Nadere informatieDe schepping van de mens Studieblad 6
-1- GODS PLAN MET MENSEN Dit is een uitgave van de Volle Evangelie Gemeente Immanuël Breda Auteur: Cees Visser (voorganger) De schepping van de mens Studieblad 6 Inleiding Mensbeeld Uitgangspunt Stof In
Nadere informatieKennismaking met de bijbel
Kennismaking met de bijbel 1. De Bijbel, wat is dat voor boek? 2. Wat heb ik met God te maken? 3. Wie is Jezus Christus? 4. Hoe kom ik in de hemel? 5. Wat is de christelijke doop? 16 Wat heb ik met God
Nadere informatieSpinoza s Visie. Dag 2. Over God en de Natuur
Spinoza s Visie Dag 2 Over God en de Natuur Opzet cursus Dag 1 Dag 2 Dag 3 Dag 4 Over God Over de mens Over het geluk Inleiding Hoe zit de wereld in elkaar? Hoe verhoudt de mens zich tot de wereld? Waarin
Nadere informatieAANTEKENINGEN WAAROM WERD GOD EEN MENS?
AANTEKENINGEN Alles draait om de visie op Jezus Christus. Door de eeuwen heen is er veel discussie geweest over Jezus. Zeker na de Verlichting werd Hij zeer kritisch bekeken. De vraag is waar je je op
Nadere informatieHeeft God het Kwaad geschapen?
Heeft God het Kwaad geschapen? Zondagavond 22 september 2013 (Genade & Waarheid Preek) Inleiding A. Genade & Waarheid Preken (Soms) Ingewikkelde of wettisch toegepaste onderwerpen bekeken vanuit Genade
Nadere informatieImmanuel Kant Kritiek van het oordeelsvermogen
Ten geleide Kants derde Kritiek: hoe kan de vrijheid worden verwerkelijkt? 15 Geraadpleegde literatuur 46 Verantwoording bij de vertaling 49 Immanuel Kant aan Johann Friedrich Reichardt 51 Immanuel Kant
Nadere informatieSCHRIJVEN. Instructiekaart voor de leerling nr. 5. A-vragen. Korte vragen die beginnen met Wie...? Wat...? Waar...? Wanneer...? Hoeveel...?
Instructiekaart voor de leerling nr. 5 A-vragen Formulering van de vraag Formulering van het antwoord Korte vragen die beginnen met Wie...? Wat...? Waar...? Wanneer...? Hoeveel...? Antwoord met één volledige
Nadere informatieToelichting bij de Korte Verhandeling van Spinoza Nummer 2
Toelichting bij de Korte Verhandeling van Spinoza Nummer 2 Deel 1, Hoofdstuk 2 - Wat God is. Rikus Koops 8 juni 2012 Versie 1.1 Inmiddels hebben we van Spinoza begrepen dat God bestaat, dat heeft hij ons
Nadere informatieDe Bijbel open 2013 44 (09-11)
1 De Bijbel open 2013 44 (09-11) Als ouders zondigen, dan worden hun kinderen daarvoor gestraft. Is dat zo? Dat kan toch niet waar zijn. Toch lijkt dat wel zo te staan in Deut. 5:9 en Ex. 20:5. In deze
Nadere informatieDordtse Leerregels. Hoofdstuk 3 en 4. Artikel 1 t/m 4
Dordtse Leerregels Hoofdstuk 3 en 4 Artikel 1 t/m 4 Werkboek 7 Dordtse Leerregels hoofdstuk 3 en 4 artikel 1 t/m 4 Hoofdstuk 3 en 4 gaat over de bekering. Hoofdstuk 3 en 4 heeft 17 artikelen. In dit werkboek
Nadere informatieUit: Niks relatief. Vincent Icke Contact, 2005
Uit: Niks relatief Vincent Icke Contact, 2005 Dé formule Snappiknie kanniknie Waarschijnlijk is E = mc 2 de beroemdste formule aller tijden, tenminste als je afgaat op de meerderheid van stemmen. De formule
Nadere informatieInleiding Filosofie en Ethiek Derde Bijeenkomst: De 2e wetenschappelijke revolutie Dinsdag 19 september 2006
Inleiding Filosofie en Ethiek Derde Bijeenkomst: De 2e wetenschappelijke revolutie Dinsdag 19 september 2006 Freud (1917) Narcistische krenking Copernicus (1543) Darwin (1859/1871) Galileo Galileï (1564-1642)
Nadere informatieGod bestaat en Hij is belangrijk We hebben God nodig in ons leven Jezus: Zijn leven Jezus: Zijn dood Jezus: Zijn opstanding De Heilige Geest
Basiscursus Christelijk geloof Module 1 Les 1: Les 2: Les 3: Les 4: Les 5: Les 6: Les 7: Les 8: God bestaat en Hij is belangrijk We hebben God nodig in ons leven Jezus: Zijn leven Jezus: Zijn dood Jezus:
Nadere informatieExamen VWO. Nederlands. tijdvak 1 woensdag 16 mei 9.00-12.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen VWO 2007 tijdvak 1 woensdag 16 mei 9.00-12.00 uur Nederlands Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 20 vragen en een samenvattingsopdracht. Voor dit examen zijn maximaal 50 punten
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2011 - I
Opgave 3 Vreemder dan alles wat vreemd is 12 maximumscore 3 de twee manieren waarop je vanuit zingevingsvragen religies kunt analyseren: als waarden en als ervaring 2 een uitleg van de analyse van religie
Nadere informatieVraag Antwoord Scores. geesten op metafysisch niveau, omdat er geen andere bewustzijnsvormen bestaan 1
Opgave 1 Scepticisme en film 1 maximumscore 4 geesten op metafysisch niveau, omdat er geen andere bewustzijnsvormen bestaan 1 geesten op epistemologisch niveau, omdat er geen andere bewustzijnsinhouden
Nadere informatieComputing machinery and Intelligence. A. M. Turing. Samengevat door: Matthijs Melissen
Computing machinery and Intelligence A. M. Turing Samengevat door: Matthijs Melissen Ik stel voor om de vraag Kunnen machines denken? te behandelen door te kijken naar een zogenaamd imitatiespel. Hiervoor
Nadere informatieVoor al degenen die iets van zichzelf geven, en die daarvoor rijk beloond worden met de overvloed van het universum.
Voor al degenen die iets van zichzelf geven, en die daarvoor rijk beloond worden met de overvloed van het universum. DEEL I Het scheppen van overvloed Een oneindig aantal werelden verschijnt en verdwijnt
Nadere informatiePijn Inleiding tot de filosofische benadering http://www.phil.uu.nl/~rob/
Pijn Inleiding tot de filosofische benadering http://www.phil.uu.nl/~rob/ Rob van Gerwen Subfaculteit Filosofie Universiteit Utrecht www.phil.uu.nl/~rob/2007/guest.shtml Periode 4, 2007 C1 Pijn en het
Nadere informatieGeloof tegenover gevoelens
Kenneth Hagins Geloofsles nr. 7 Geloof tegenover gevoelens Centrale waarheid: Een formule voor geloof is: 1) Zoek in Gods Woord naar een belofte die betrekking heeft op wat u nodig heeft, 2) Geloof Gods
Nadere informatieKennis, hoe te benaderen en hoe te funderen..? Violette van Zandbeek Social research Datum: 15 april 2011
Kennis, hoe te benaderen en hoe te funderen..? Naam: Violette van Zandbeek Vak: Social research Datum: 15 april 2011 1 Kennis, hoe te benaderen en hoe te funderen..? Als onderdeel van het vak social research
Nadere informatie4. Welk geloof wordt bedoeld? Het gaat om het zaligmakende geloof. Dus niet om een historiëel, tijd- of wondergeloof.
NGB artikel 1: DE ENIGE GOD Wij geloven allen met het hart en belijden met de mond, dat er een Enig en eenvoudig geestelijk Wezen is, dat wij God noemen: eeuwig, ondoorgrondelijk, onzienlijk, onveranderlijk,
Nadere informatieJe doel behalen met NLP.
Je doel behalen met NLP. NLP werkt het beste als al je neurologische niveaus congruent zijn. Met andere woorden: congruent zijn betekent wanneer je acties en woorden op 1 lijn zijn met je doelen, overtuigingen,
Nadere informatieTekstboek Module 1. Bewustwording
Tekstboek Module 1. Bewustwording Dag 1. Doe Het Zelf Werkelijkheid. Daar gaan we! Vandaag start je met dag 1 van module 1: bewustwording. Deze module vormt het fundament van de cursus. Je ontdekt tijdens
Nadere informatieWat zegt Paulus in Romeinen 7:7-12?
Wat zegt Paulus in Romeinen 7:7-12? Romeinen 7:7. Paulus stelt weer een vraag, die het voorafgaande mogelijk oproept bij mensen. Hij zei immers, dat de wet (vroeger) zondige hartstochten in ons opriep
Nadere informatieWat is Reiki? De bijbel en Reiki zijn het er allebei over eens dat de mens bestaat uit een GEEST een ZIEL en een LICHAAM.
Wat is Reiki? REIKI staat voor universele levensenergie. Deze leer is afkomstig uit het Japanse Boeddhisme. In het Japans betekent REI geest en KI energie ; het is dus de leer van de geestesenergie. Het
Nadere informatieOpgave 2 Doen wat je denkt
Opgave 2 Doen wat je denkt 7 maximumscore 2 een argumentatie waarom Swaab het bestaan van vrije wil verwerpt op grond van de experimenten van Libet: bewustzijn komt pas na de beslissingen van de hersenen
Nadere informatieToelichting bij de Korte Verhandeling van Spinoza Nummer 1
Toelichting bij de Korte Verhandeling van Spinoza Nummer 1 Deel 1, Hoofdstuk 1 - Dat er iets buiten ons bestaat. Rikus Koops 8 juni 2012 Versie 1.1 In de inleidende toelichting nummer 0 heb ik gesproken
Nadere informatie[IN 3 STAPPEN JE EX TERUG.]
2011 Life Coach Désirée Snelling Berg Desirée [IN 3 STAPPEN JE EX TERUG.] Leer de technieken om met behulp van je onderbewuste en het universum je ex weer terug te krijgen. Inleiding Het is geen geheim
Nadere informatieleren omgaan met Diversiteit In je gemeente
Bijbelstudie 1 Korintiërs Diversiteit in de kerk is van alle tijden. En nu onze cultuur en de kerk minder goed op elkaar aansluiten dan wel eens gedacht, worden we vaker bepaald bij de verschillen tussen
Nadere informatieVraag Antwoord Scores. Opgave 1 Een sceptische schnauzer en een sceptische arts
Opgave 1 Een sceptische schnauzer en een sceptische arts 1 maximumscore 3 een uitleg dat de schnauzer vragen stelt die blijk geven van metafysisch scepticisme: hij vraagt zich af of er wel een buitenwereld
Nadere informatieHC zd. 22 nr. 32. dia 1
HC zd. 22 nr. 32 een spannend onderwerp als dit niet waar is, valt alles duigen of zoals Paulus het zegt in 1 Kor. 15 : 19 als wij alleen voor dit leven op Christus hopen zijn wij de beklagenswaardigste
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2010 - II
Opgave 2 Religie in een wetenschappelijk universum 6 maximumscore 4 twee redenen om gevoel niet te volgen met betrekking tot ethiek voor Kant: a) rationaliteit van de categorische imperatief en b) afzien
Nadere informatieIn de buik van een zwangere vrouw waren eens twee ongeboren kinderen: een kleine gelovige en een kleine scepticus.
In de buik van een zwangere vrouw waren eens twee ongeboren kinderen: een kleine gelovige en een kleine scepticus. De kleine skepticus vraagt: Geloof jij eigenlijk in een leven na de geboorte? De kleine
Nadere informatie(NEALE) Maar ik heb zoveel mensen pijn gedaan, in de steek gelaten...
3-15 Er is niets mis mee om te doen waar je zin in hebt... (NEALE) Maar ik heb zoveel mensen pijn gedaan, in de steek gelaten... De vraag is alleen waar je het meeste zin in hebt. Het lijkt er nu op dat
Nadere informatieSubject: Over die vreselijke Tsunami From: Eric Halmans <SMTP:EHALMANS@CHELLO.NL> Date: Fri, 18 Feb 2005 15:43:35 +0000 (02/18/2005 04:43:35 PM)
Subject: Over die vreselijke Tsunami From: Eric Halmans Date: Fri, 18 Feb 2005 15:43:35 +0000 (02/18/2005 04:43:35 PM) Al weken probeer ik het onderstaande een beetje fatsoenlijk
Nadere informatiepagina 2 van 5 Laten we maar weer eens een willekeurige groep voorwerpen nemen. Er bestaan bijvoorbeeld -- om maar iets te noemen -- allerlei verschil
pagina 1 van 5 Home > Bronteksten > Plato, Over kunst Vert. Gerard Koolschijn. Plato, Constitutie (Politeia), Amsterdam: 1995. 245-249. (Socrates) Nu we [...] de verschillende elementen van de menselijke
Nadere informatieDe gelijkenis van de twee zonen. Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten
De gelijkenis van de twee zonen Lees : Mattheüs 21:28-32 Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel
Nadere informatieUNIVERSELE VERKLARING VAN DE WARE NATUUR VAN DE MENS
UNIVERSELE VERKLARING VAN DE WARE NATUUR VAN DE MENS PREAMBULE Overwegende dat de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens uit 1948 in feite een verklaring is van Verlichting, van het hoogste dat
Nadere informatieHij heelt de gebrokenen van hart AANVAARD WIE JE BENT
Hij heelt de gebrokenen van hart AANVAARD WIE JE BENT De wortel van zelfhaat De eerste zonde; verlangen als God te zijn; de ontkenning van wie je bent Eerste gevolg van de zonde: Schaamte voor je lichaam
Nadere informatieIn het begin. Schepping versus Evolutie voor groep 7. Inhoud. 1. Wat is waar? 2. Het verschil tussen een feit en een gedachte
In het begin Schepping versus Evolutie voor groep 7 Inhoud 1. Wat is waar? 2. Het verschil tussen een feit en een gedachte 3. Wat gebeurde er in het verleden? 4. Waar komt het leven vandaan? 5. Hoe oud?
Nadere informatieEthiek (ethos = gewoonte/zede) wil nadenken over en zich bezinnen op de levenshouding, het handelen en de gewoonte.
Samenvatting door A. 2079 woorden 29 juni 2014 6,4 2 keer beoordeeld Vak Anders H1 Ethiek (ethos = gewoonte/zede) wil nadenken over en zich bezinnen op de levenshouding, het handelen en de gewoonte. Moraal
Nadere informatieDISCUSSIE OVER BEWUSTZIJN BIJ DIEREN EN DE NOODZAAK VAN HET ANALOGIE-POSTULAAT door Titus Rivas In de discussie rond bewustzijn (d.w.z.
DISCUSSIE OVER BEWUSTZIJN BIJ DIEREN EN DE NOODZAAK VAN HET ANALOGIE-POSTULAAT door Titus Rivas In de discussie rond bewustzijn (d.w.z. subjectieve beleving) bij dieren wordt soms geopperd dat het analogie-principe
Nadere informatieRomeinen 3:1-31 1 Wat is dan het voorrecht van de Jood, of wat is het nut van de besnijdenis? 2 Velerlei in elk opzicht. In de eerste plaats [toch]
Romeinen 3:1-31 1 Wat is dan het voorrecht van de Jood, of wat is het nut van de besnijdenis? 2 Velerlei in elk opzicht. In de eerste plaats [toch] dit, dat hun de woorden Gods zijn toevertrouwd. 3 Wat
Nadere informatieVraag Antwoord Scores. Opgave 1 Intussen in de wereld van de robots
Opgave 1 Intussen in de wereld van de robots 1 maximumscore 3 een uitleg van de identiteitstheorie: gedachten en ervaringen zijn identiek aan hersentoestanden 1 twee andere redenen waarom de identiteitstheorie
Nadere informatieGeloven is vertrouwen. Ik geloof het wel. de waarheid omtrent iets of iemand aannemen. Over het
Geloven Geloven is vertrouwen GGeloven is ten diepste je vertrouwen hechten aan iets of iemand, de waarheid omtrent iets of iemand aannemen. Over het geloven in God zegt de Bijbel: Het geloof is de vaste
Nadere informatieEEN GROOT VERLIES WAT HEBBEN WE VERLOREN DOOR DE ZONDEVAL? 2/16
EEN GROOT VERLIES WAT HEBBEN WE VERLOREN DOOR DE ZONDEVAL? 2/16 EEN GROOT VERLIES De schepping De zondeval 3/16 De schepping (1) Genesis 1:27 En God schiep de mens naar Zijn beeld; naar het beeld van God
Nadere informatieMeditaties. Over de eerste filosofie waarin het bestaan van God en het onderscheid tussen menselijke ziel en lichaam wordt bewezen.
Meditaties. Over de eerste filosofie waarin het bestaan van God en het onderscheid tussen menselijke ziel en lichaam wordt bewezen. Descartes, René. Meppel/Amsterdam: Uitgeverij Boom, 1989, 148 blz. [
Nadere informatieDe Onze Vader- Weg in Goch
De Onze Vader- Weg in Goch Gebedenboekje voor kinderen Lieve kinderen, Het Onze Vader is het gebed dat Jezus ons heeft geleerd, zodat we niet zonder na te denken met God spreken. Alle christelijke geloofsrichtingen
Nadere informatie1 Johannes. - Kringleiderhandeleiding -
1 Johannes - Kringleiderhandeleiding - Beste kringleider, Hieronder vind je per hoofdstuk een aantal aanvullende gedachten bij het kringmateriaal over 1 Johannes. Met name wordt beschreven wat het doel
Nadere informatieDenkfouten. hoofdstuk 6. De pretbedervers. De zwarte bril
hoofdstuk 6 Denkfouten We hebben al gezien dat sommige van onze brandende automatische gedachten ons in de weg zitten. Ze geven ons een onprettig gevoel of weerhouden ons ervan dingen te doen. Het probleem
Nadere informatieMoslims houden van Jezus
Moslims houden van Jezus Jezus is een figuur die geliefd en vereerd wordt door miljarden mensen over de hele wereld, maar er is veel verwarring over de status van deze kolossale persoon. Jezus staat bij
Nadere informatiegeloof en wetenschap Prof.dr. Cees Dekker Kavli Institute of NanoScience Delft http://www.mb.tn.tudelft.nl
geloof en wetenschap Prof.dr. Cees Dekker Kavli Institute of NanoScience Delft http://www.mb.tn.tudelft.nl Utrecht, 16-6-2006 1. Is het waar, dat recente vondsten in de wetenschap Godsgeloof verzwakken?
Nadere informatieJezus, het licht van de wereld
Jezus, het licht van de wereld Het evangelie naar Johannes 8: 1-30 1 Overzicht 1. De overspelige vrouw 2. Jezus als het Licht der wereld 3. Twistgesprekken met de Farizeeën 2 De overspelige vrouw Bijbeltekst
Nadere informatieMaterie en geest. Grenzen aan het fysische wereldbeeld. Gerard Nienhuis. Universiteit Leiden. Workshop Conferentie SCF, 20 januari 2018
Materie en geest Grenzen aan het fysische wereldbeeld Gerard Nienhuis Universiteit Leiden Workshop Conferentie SCF, 20 januari 2018 Natuurwetenschap: Natuurwetenschap is basis van wereldbeeld geworden.
Nadere informatieWat is het doel van het leven?
Wat is het doel van het leven? Waar kom ik vandaan? Waarom ben ik hier? Waar ga ik heen? Een van de eerste vragen die bij je opkomen bij het afvragen wat ons doel van het leven is, is "waar komen we vandaan?"
Nadere informatieEvenbeeld van God blok A - nivo 2 - avond 1
Evenbeeld van God blok A - nivo 2 - avond 1 Tijd Wat gaan we doen 19.00 Mentorkwartiertje 19.15 Geschapen naar Gods Beeld - woordweb 19.25 Bespreken Genesis 1: 26-28 / psalm 8 19.35 Ik ben Gods Beeld dus..
Nadere informatieWees wijs met licht. Leo Cheizoo. We begrijpen waarom kinderen bang zijn voor het donker, maar waarom zijn mensen bang voor het Licht?
Wees wijs met licht Leo Cheizoo We begrijpen waarom kinderen bang zijn voor het donker, maar waarom zijn mensen bang voor het Licht? Plato ISBN: 90-76564-63-9 NUR-code: 720 NUR-omschrijving: Esoterie algemeen
Nadere informatieCorrectievoorschrift. Voorbeeld van een goed antwoord: Nagel volgt Kant door op te merken dat het vreemd en onwenselijk is
Toets Vrije Wil en 2 Correctievoorschrift Correctievoorschrift Maximumscore 3 Een correcte uitleg van Kants analyse van morele verantwoordelijkheid Een correcte uitleg van waarom we het bestaan van de
Nadere informatieHet DOEL en de KRACHT van de VROUW begrijpen Myles Munroe 2001
Het DOEL en de KRACHT van de VROUW begrijpen Myles Munroe 2001 The doel van iets bepaalt zijn natuur (of ontwerp). De natuur van iets bepaalt zijn/haar nood. (65) Mannen en vrouwen zijn geschapen als aanvullende
Nadere informatieWat is Keuzeloos Gewaarzijn ofwel Meditatie?
Wat is Keuzeloos Gewaarzijn ofwel Meditatie? door Nathan Wennegers Trefwoord: zelfkennis / meditatie 2015 Non2.nl Zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever mag niets uit deze uitgave
Nadere informatieFilosofie VWO 4 periode 1 Dikgedrukt: betekent dat dit woord in de woordenlijst staat
Filosofie VWO 4 periode 1 Dikgedrukt: betekent dat dit woord in de woordenlijst staat Het begin van de natuurfilosofie Filosofen beginnen zich dingen af te vragen, waar je gewoonlijk niet zo over na zou
Nadere informatieSamenvatting Levensbeschouwing LV \'Over wondere feiten\' Hoofdstuk 1
Samenvatting Levensbeschouwing LV \'Over wondere feiten\' Hoofdstuk 1 Samenvatting door L. 887 woorden 16 juli 2013 7,1 10 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Samenvatting LV Over wondere feiten Hoofdstuk
Nadere informatieDe dood is dood, leve het leven!
De dood is dood, leve het leven! blok A - nivo 3 - avond 5 Tijd Wat gaan we doen 19.00 Mentorkwartiertje 19.15 Bijbelstudie Romeinen 6:1-13 19.30 De opstanding als historisch feit 19.45 Zondag 17 HC 20.00
Nadere informatieWaarom was het noodzakelijk dat Jezus stierf?
Les 5 - Redding Vier feiten die je moet kennen om het Evangelie goed te begrijpen In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Dag 1 Waarom was het noodzakelijk dat Jezus stierf? In
Nadere informatieOpgave 2 Neuroplasticiteit en wilsbekwaamheid
Opgave 2 Neuroplasticiteit en wilsbekwaamheid 6 maximumscore 3 een argumentatie dat de opvatting van Kahn niet tot het dualistisch epifenomenalisme kan behoren, omdat daarin bewuste gedachten geen invloed
Nadere informatieAnomaal Monisme vergeleken met behaviorisme en functionalisme
Anomaal Monisme vergeleken met behaviorisme en functionalisme Wouter Bouvy 3079171 October 15, 2006 Abstract Dit artikel behandelt Mental Events van Donald Davidson. In Mental Events beschrijft Davidson
Nadere informatieBijbelteksten Feest van Genade
Week 1 Zoals een hinde smacht naar stromend water, zo smacht mijn ziel naar U, o God. (Psalm 42:2) Mozes sloeg steeds buiten het kamp, op ruime afstand ervan, een tent op die hij de ontmoetingstent noemde.
Nadere informatieBewijzen voor het bestaan van Allah
Bewijzen voor het bestaan van Allah ] لونلدية - dutch [ nederlands - revisie: Yassien Abo Abdillah Kantoor voor da'wa Rabwah (Riyad) 2013-1434 Islam voor iedereen أدلة وجود االله» بة ال اهلونلدية «مراجعة:
Nadere informatieToelichting bij de Korte Verhandeling van Spinoza Nummer 5
Toelichting bij de Korte Verhandeling van Spinoza Nummer 5 Deel 1, Hoofdstuk 4 en 6 De volmaakte natuur en het niet bestaan van toeval Rikus Koops 24 juni 2012 Versie 1.0 Hoewel het vierde hoofdstuk op
Nadere informatieVraag 62 : Maar waarom kunnen onze goede werken niet de gerechtigheid voor God of een stuk daarvan zijn?
Voor 16 jaar en ouder! Zondag 24 Zondag 24 gaat over de goede werken. Zondag 24 vraag en antwoord 62, 63 en 64. Vraag 62 : Maar waarom kunnen onze goede werken niet de gerechtigheid voor God of een stuk
Nadere informatieSpinoza s Visie. Dag 3. Hoe verhoudt de mens zich tot de Natuur?
Spinoza s Visie Dag 3 Hoe verhoudt de mens zich tot de Natuur? Opzet cursus Dag 1 Dag 2 Dag 3 Dag 4 Over God Over de mens Over het geluk Inleiding Hoe zit de wereld in elkaar? Hoe verhoudt de mens zich
Nadere informatieWijkgemeente Ichthus Noordwijk. Met de rug tegen de. LEER ME LEREN 5, bewaarexemplaar. Ds. F. van Roest, zondag 15 december
LEER ME LEREN 5, bewaarexemplaar Wijkgemeente Ichthus Noordwijk Met de rug tegen de muur 1 Ds. F. van Roest, zondag 15 december De HEERE is een alwetend God, Zijn daden zijn recht. Hanna 2 H.C. zondag
Nadere informatieDharma DE WARME CHARME VAN
REPORTAGE Dharma DE WARME CHARME VAN Het enthousiast kloppend hart van Kortrijk heeft er sinds kort een uniek adresje bij. Met Bed&Breakfast Dharma maakt gastvrouw Linda haar droom waar en garandeert ze
Nadere informatieEen hoop genavelstaar. Rijmcanon van de Oosterse wijsbegeerte
Een hoop genavelstaar Rijmcanon van de Oosterse wijsbegeerte Schrijver: Jaap van den Born Coverontwerp: Jaap van den Born ISBN: 9789461933676 Uitgegeven via: mijnbestseller.nl Print: Printforce, Alphen
Nadere informatieVraag Antwoord Scores. Opgave 3 De (on)werkelijkheid in Goodbye, Lenin!
Opgave 3 De (on)werkelijkheid in Goodbye, Lenin! 12 maximumscore 2 een uitleg dat volgens Hume het uniformiteitsprincipe filosofisch niet te verantwoorden is: omdat het uniformiteitsprincipe niet is te
Nadere informatieIs Jezus de Enige Weg? Is het christendom de enig ware religie?
Is Jezus de Enige Weg? Is het christendom de enig ware religie? Johannes 14:6 Jezus zeide tot hem: Ik ben de weg en de waarheid en het leven; niemand komt tot de Vader dan door Mij. Genesis 20:1-12 1 Abraham
Nadere informatieWaarom zijn er ongelukkige mensen?
Eerste Communieproject 8 Waarom zijn er ongelukkige mensen? De mensen doen niet wat God wil Je hebt gezien wat geluk is. Als mensen van jou houden, word je gelukkig. Niet iedereen is gelukkig. Als andere
Nadere informatieEEN PAAR BELANGRIJKE VRAGEN
EEN PAAR BELANGRIJKE VRAGEN Vaak wordt u zelf niets wijzer van vragen die aan u gesteld worden. Hier willen we u een paar heel belangrijke vragen voorleggen, die juist wel vooral voor uzelf van belang
Nadere informatieWat wordt in vers 12 gesteld en welke persoon wordt in dit geval beschreven?
De val van satan. Wat wordt in vers 12 gesteld en welke persoon wordt in dit geval beschreven? Jesaja 14:12, eerste deel, zie Lukas 10:18 en Openbaring 12:9 12 Hoe bent u uit de hemel gevallen, morgenster,
Nadere informatienaar: Jed McKenna, Jed McKenna s theorie van alles, Samsara, 2014
Opgave 2 Spiritueel scepticisme tekst 6 Jed McKenna is de schrijver van verschillende boeken over spiritualiteit. In zijn boeken speelt hij de hoofdrol als leraar van een leefgemeenschap. McKenna is spiritueel
Nadere informatieModule Limieten van de berekenbaarheid : antwoorden
Module Limieten van de berekenbaarheid : antwoorden Gilles Coremans 2018 This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International license. Dit werk is gebaseerd
Nadere informatieWeten het niet-weten
Weten het niet-weten Over natuurwetenschap en levensbeschouwing Ger Vertogen DAMON Vertogen, Weten.indd 3 10-8-10 9:55 Inhoudsopgave Voorwoord 7 1. Inleiding 9 2. Aard van de natuurwetenschap 13 3. Klassieke
Nadere informatieOefen-CAT 1.2.4. 4 Opdrachten met open vragen. Gesloten boek. Naam.Studentnummer.
Oefen-CAT 1.2.4 4 Opdrachten met open vragen Gesloten boek Elke van de vier opdrachten wordt met maximaal tien punten gehonoreerd; samen 40 punten voor de hele toets. De vragen per opdracht (2-4) krijgen
Nadere informatieDe Riemann-hypothese
De Riemann-hypothese Lars van den Berg 3 september 202 Laat ik je gelijk enthousiast maken om dit stukje te lezen: wie de Riemannhypothese oplost wint een miljoen. Wel zijn er waarschijnlijk eenvoudigere
Nadere informatie