Stads- en Wijkmonitor. deel Wijk

Transcriptie

1 2003 Stads- en Wijkmonitor deel Wijk

2 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 deel Wijk

3 Inhoudsopgave deel Wijk Inleiding 3 Synthese 5 Hoofdstuk 1 Stadscentrum 13 Hoofdstuk 2 Oud-Oost 19 Hoofdstuk 3 Oud-West 27 Hoofdstuk 4 Nieuw-West 35 Hoofdstuk 5 Midden-Zuid 43 Hoofdstuk 6 Zuidrand 51 Hoofdstuk 7 Dukenburg 59 Hoofdstuk 8 Lindenholt 69 Hoofdstuk 9 Waalsprong 79 Bijlagen 1. Toelichting tabellen Toelichting Stadsgetallen 91 1

4 2 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK

5 Inleiding deel Wijk STADSBEGROTING ALS ACHTERGROND VOOR STADS- EN WIJKMONITOR 2003 Het motto van het Collegeakkoord is: sterke wijken, sociale stad. Schoon, heel en veilig en sociale samenhang zijn daarbinnen belangrijke elementen. Daarop aansluitend noemt de Stadsbegroting ( ) als essentie: het verbeteren van de dagelijkse leefomgeving en het versterken van de sociale banden in de stad. Het doel is om waar nodig achterstanden weg te halen. De betrokkenheid en de verantwoordelijkheid van burgers worden gestimuleerd. De waardering van burgers voor hun leefomgeving is een belangrijke graadmeter. Om te kunnen zien hoe de stad en de wijken zich ontwikkelen en hoe de ontwikkelingen zich verhouden tot de beleidsdoelstellingen, heeft het College opdracht gegeven om de staat van de stad en de wijken te monitoren (Onderzoeksprogramma 2003). We hebben daarom de wijkgerichte ingang in de Stadsmonitor 1 uitgebreid. Zo ontstond de Stads- èn Wijkmonitor 2003, met twee aansluitende delen. Het deel Stad bestaat uit vijftien themagewijze hoofdstukken + een samenvattende synthese, vergelijkbaar met de Stadsmonitor Het deel Wijk bestaat uit negen hoofdstukken + een synthese. Elk van de negen hoofdstukken behandelt een stadsdeel en de daarin liggende wijken. Hieronder volgen de opbouw en verantwoording van het deel Wijk zoals u dat nu voor u heeft. In het deel Stad leggen we uit hoe de stadsmonitoring is uitgevoerd. AANPAK DEEL WIJK Het deel Wijk van de monitor beschrijft recente ontwikkelingen op gebiedsniveau en geeft signalen af voor het wijkbeleid. De beschrijving zelf is gericht op de maatschappelijke werkelijkheid. Wat gebeurt er in de wijken en wat vinden de wijkbewoners daarvan?. 1 De Stadsmonitor is voor het eerst in 2001 opgesteld. Hoewel ook over stadsdelen en wijken informatie aanwezig was, lag het accent op stedelijke ontwikkelingen en thema s. 2 De meeste van deze wijken/buurten bleken al bij vorige analyses relatief veel problemen te kennen. Op grond van diverse signalen en op basis van behoeften van diverse gemeentelijke afdelingen zijn in 2003 deze wijken/buurten toegevoegd als verdichtingsgebied in de steekproef van de Stadspeiling. De bevindingen voor de Wijkmonitor komen uit drie informatiebronnen: statistieken (Stadsgetallen); enquêteresultaten (m.n. de Stadspeiling); kwalitatief onderzoek onder werkers en mensen uit bewonersgroepen in de wijken. Wat dit betreft sluit deze monitor dan ook aan op de Wijkonderzoeken die eerder in 1990, 1994 en 1998 zijn uitgevoerd. TOEPASSING STADSPEILING 2003 De Stadspeiling is de (tweejaarlijkse) bevolkingsenquête onder een groot aantal inwoners van 18 jaar en ouder. Daarbinnen zijn de GSB-thema's leefbaarheid, veiligheid, participatie en integratie belangrijke onderdelen. De Stadspeiling 2003 is afgenomen in de periode februari - augustus Eerdere peilingen vonden plaats in 1993, 1996, 1998 en In deze Wijkmonitor vergelijken we de situatie in 2003 met name met de resultaten van de Stadspeiling Deze resultaten waren namelijk toegepast in het laatstgehouden wijkonderzoek van In de Stadspeiling 2003 zijn behalve de standaardaantallen voor de negen stadsdelen extra enquêtes uitgevoerd voor zo n twintig gebieden, deels wijken, maar deels ook buurten binnen wijken 2. Over deze wijken en buurten kunnen we dus specifieker rapporteren. Op de volgende bladzijde staat het overzicht met de verdicht geënquêteerde gebieden. KWALITATIEF ONDERZOEK MET MAILRONDES EN MINISYMPOSIA Het kwalitatieve onderzoek hebben we in vergelijking met voorgaande keren geheel vernieuwd. In plaats van een groot aantal aparte gesprekken hebben we nu gewerkt met mailrondes en minisymposia. Deze vonden plaats van februari tot en met juni Hiervoor benaderden we voor elk stadsdeel 30 tot 40 mensen die werkzaam of actief zijn in dit stadsdeel. Het gaat hierbij om mensen van zorg, politie, corporatie, gemeente, maar ook scholen, de kerk en bewonersgroepen. We vroegen hen zich per mail uit te laten over de ontwikkelingen, problemen en kansen van hun wijken. Uit deze groep mensen nodigden we zo n 15 tot 20 sleutelpersonen uit voor een mini- 3

6 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK symposium, waarin we de resultaten uit de mailronde presenteerden en een aantal thema s verder uitdiepten in een groepsgesprek. Met dit alles wilden we een diepgaander en samenhangender beeld scheppen van de Nijmeegse wijken. LEESWIJZER Elk stadsdeelhoofdstuk in dit deel Wijk is identiek opgebouwd. De eerste paragraaf biedt een bondig overzicht van de wijken in het stadsdeel met behulp van kaartjes, een korte typering en enkele kerncijfers. Daarna volgt de analyse van het stadsdeel in een viertal paragrafen 3 : Wat voor mensen wonen er in...? In wat voor omgeving wonen de inwoners van...? Hoe gaan de inwoners van met elkaar om? Hoe gaat het alles bij elkaar met...? Binnen de negen hoofdstukken worden telkens dezelfde overzichtstabellen gehanteerd, met daarin cijfers voor Nijmegen, voor het stadsdeel als geheel en voor de afzonderlijke wijken binnen het stadsdeel. De buurten binnen wijken die verdicht zijn geënquêteerd zijn ook opgenomen in deze tabellen. Het gaat alles bij elkaar om ruim 60 indicatoren, deels statistische indicatoren uit registraties, maar voor het grootste deel enquêteuitkomsten. Ze zijn grotendeels afkomstig uit de Stadspeiling, maar ook uit andere enquêteonderzoeken. Waar in de tabellen kruisjes staan, zijn er geen gegevens (op het bewuste gebiedsniveau) beschikbaar. Voor de meeste indicatoren wordt behalve een actueel cijfer ook een cijfer gepresenteerd dat de ontwikkeling aangeeft. Voor wat betreft de Stadspeilingsgegevens gebeurt dit meestal in verhouding tot de resultaten van De rijen met ontwikkelingscijfers zijn in de tabellen donker gekleurd. In de tabellen wordt veelal gewerkt met relatieve cijfers (bijv. 15 aangiften van diefstal op 100 inwoners). Daardoor kan men wijken en buurten binnen het stadsdeel met elkaar vergelijken, maar ook met het stadsdeelgemiddelde en met Nijmegen. Bijlage 1 bevat een toelichting op de in de tabellen gebruikte indicatoren en de interpretatie ervan. In de synthese, direct volgend op deze inleiding, hebben we geprobeerd de positieve en negatieve signalen uit de stadsdelen en wijken, zoals die naar voren komen in de verschillende hoofdstukken, zo overzichtelijk mogelijk bij elkaar te zetten. De synthese bevat tevens een kaart van Nijmegen met de indeling in stadsdelen en wijken. STADSGETALLEN Veel van de cijfers uit het deel Stad en het deel Wijk zijn te vinden in de Stadsgetallen. Op deze applicatie binnen de gemeentelijke internetsite zijn de statistieken en veel van de enquêtegegevens beschikbaar die de ondergrond vormen voor de Stads- en Wijkmonitor. Voor een korte toelichting op de Stadsgetallen: zie bijlage 2. Stadsdeel Wijk Buurt Stadscentrum Benedenstad Centrum Oud-Oost Bottendaal Galgenveld Altrade Hunnerberg Hengstdal Spoorbuurt Oud-West Nije Veld Willemskwartier Biezen Wolfskuil Nieuw-West Hees Heseveld Neerbosch Oost maisonnettes Tubastraat e.o. Midden-Zuid Kwakkenberg Groenewoud Hazenkamp Goffert Kolpingbuurt St. Anna Heijendaal Zuidrand Hatertse Hei Grootstal Hatert Brakkenstein Dukenburg Tolhuis Zwanenveld Meijhorst Lankforst Aldenhof Malvert Weezenhof Lindenholt 't Acker Zellersacker De Kamp Voorstenkamp Gildekamp 't Broek Waalsprong Oosterhout Lent Visveld Steekproefgebieden Stadspeiling 2003 (in de donker gekleurde wijken en buurten zijn extra enquêtes afgenomen) 3 In een aantal stadsdelen komen wijken voor die heel klein zijn of puur een functie hebben als bedrijfsterrein. Deze wijken zijn niet apart in de analyse meegenomen, maar kunnen wel aan de orde komen in de beschrijving van aangrenzende (woon)wijken, wanneer ze een rol spelen bij het woon- en leefklimaat daarvan. 4

7 Synthese deel Wijk 1. KERNVRAAG IS: HOE GAAT HET MET DE STADSDELEN EN WIJKEN? Doel monitor en synthese Het doel van de stads- en wijkmonitor is om informatie aan te dragen die helpt bij het beantwoorden van de vraag: hoe gaat het met de stad en zijn inwoners? We hebben dat gedaan in een deel voor de stad en een deel voor de wijken. In dit deel hebben we de vraag uitgewerkt voor de negen stadsdelen en de daarbinnen liggende wijken, ieder stadsdeel in een apart hoofdstuk. In dit synthesehoofdstuk brengen we de belangrijkste bevindingen en conclusies bij elkaar. Is de situatie in de wijken verbeterd of verslechterd? Hierdoor ontstaat inzicht of de gepleegde beleidsinzet de gewenste effecten sorteert. Ook nieuwe ontwikkelingen of problemen in wijken komen in beeld. De conclusies kunnen vervolgens weer doorwerken in beleidsprioriteiten, begrotingsprogramma s en in het grotestedenbeleid. Syntheseschema met conclusies In het schema op de volgende bladzijde hebben we 14 kernindicatoren geselecteerd met scores voor stadsdelen en wijken/buurten. Behalve enkele statistische indicatoren betreft het grotendeels enquêteuitkomsten van de Stadspeiling Deze enquêteuitkomsten kunnen we wel voor alle stadsdelen maar niet voor alle wijken/buurten geven. Dat kan alleen in wijken/buurten waarin extra enquêtes zijn afgenomen (zie ook de inleiding). De scores van de 14 kernindicatoren drukken we in het syntheseschema uit in een zogenaamde vijfpuntsschaal van 5 naar 1. Hierbij betekent 5 dat er vanuit de vanuit de betreffende indicator sterke aanleiding is voor extra (beleids)aandacht. Bij 1 is dat het tegendeel. In de meeste gevallen kan men 5 ook interpreteren als een (zeer) ongunstige score op de indicator en 1 als een (zeer) gunstige score. In dit synthesehoofdstuk trekken we dus conclusies op grond van dit syntheseschema met 14 kernindicatoren. Maar uiteraard betrekken we daarbij ook de verdere bevindingen uit de hoofdstukken, met immers een uitgebreider reeks van indicatoren en de uitkomsten van het kwalitatieve onderzoek in de wijken (de mailrondes en minisymposia). Tenslotte leggen we waar zinvol verbanden met constateringen uit het deel Stad van de monitor. Overeenkomstig de paragraafindeling in de stadsdeelhoofdstukken komen de conclusies in dit synthesehoofdstuk via vier ingangen aan bod: Het sociaal-maatschappelijk profiel van de inwoners (Wat voor mensen wonen er in...?). De kwaliteit van de ruimtelijk-fysieke omgeving (In wat voor omgeving wonen de inwoners van...?). Het sociaal klimaat (Op wat voor manier gaan de mensen in.. met elkaar om?). Het totaalbeeld (Hoe gaat het alles bij elkaar in...?). Onderscheiden van aanpakgebieden De laatste paragraaf sluiten we af met een overzicht van die wijken en buurten die, vanuit een of meerdere van deze ingangen bezien, aanleiding geven tot extra beleidsaandacht, omdat er sprake is van achterstand en/of ongunstige ontwikkelingen. In eerdere wijkonderzoeken werd aan deze gebieden het etiket aanpakgebied bevestigd, wanneer er sprake was van flinke integrale problematiek. Bij vergelijkbare, maar minder omvangrijke problematiek spraken we van attentie-gebied. Gebieden met weinig c.q. geen specifieke aandachtspunten werden respectievelijk preventie- en routinegebieden genoemd. In deze synthese volstaan we met de beide zojuist genoemde overzichten: het overzicht met gebiedsscores op de volgende bladzijde en het overzicht aan het eind van dit hoofdstuk met wijken en buurten met verhoogde gebiedsproblematiek. Verdere uitwerking naar aanpakprioriteit vindt plaats in het wijkbeleid en het grotestedenbeleid. Behalve de bevindingen uit de Stads- en Wijkmonitor zullen dan ook andere beleidscriteria een rol kunnen spelen. 5

8 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Syntheseschema 5 = extra aandacht (ongunstig) 1 = geen extra aandacht (gunstig) - = geen scores beschikbaar Wat voor mensen aandeel allochtonen aandeel uitkering gezondheidsgevoel opleidingsniveau Wat voor omgeving tevredenheid groen ervaring veloedering tevredenheid speelpl. verkeersproblemen Onderlinge verhoudingen verantw.heid buurt jongerenproblematiek sociaal klimaat onveiligheidsgevoel Evaluatie buurt achteruitgang buurt rapportcijfer buurt Stadscentrum Benedenstad Centrum Oud-Oost Bottendaal Galgenveld Altrade Hunnerberg Hengstdal Spoorbuurt Oud-West Nije Veld Willemskwartier Biezen Wolfskuil Nieuw-West Hees Heseveld Neerbosch Oost maisonnettes Tubastraat e.o Midden-Zuid Kwakkenberg Groenewoud Hazenkamp Goffert Kolpingbuurt St. Anna Heijendaal Zuidrand Hatertse Hei Grootstal Hatert Brakkenstein Dukenburg Tolhuis Zwanenveld Meijhorst Lankforst Aldenhof Malvert Weezenhof Lindenholt 't Acker Zellersacker De Kamp Voorstenkamp Gildekamp 't Broek Waalsprong Oosterhout Lent Visveld

9 SYNTHESE 2. SOCIAAL-MAATSCHAPPELIJKE SCHAKE- RING VAN STADSDELEN EN WIJKEN Indicatoren In het schema zijn vanuit de sociaal-maatschappelijke ingang de volgende vier indicatoren opgenomen: het aandeel allochtone inwoners; het aandeel uitkeringsgerechtigden ABW; het aandeel mensen dat aangeeft zich niet (volledig) gezond te voelen; het opleidingsniveau van leerlingen uit het derde en vierde jaar van het voortgezet onderwijs. In de hoofdstukken is bovendien met diverse andere indicatoren gewerkt. Voorbeelden daarvan zijn het percentage huishoudens met een laag inkomen, de aandelen cliënten bij het maatschappelijk werk en de geestelijke gezondheidszorg en de citoscores en schooladviezen van leerlingen in groep 8 van het basisonderwijs. In grote lijnen is het sociaal-maatschappelijk profiel in de helft van de stadsdelen overwegend positief en zijn er ook geen signalen van verslechtering. In de andere helft zijn er wijken en buurten waar de kwetsbaarheid groter is. Hieronder benoemen we de betreffende wijken en stadsdelen. Sociaal-maatschappelijke positie Oud-West stabiel, in Dukenburg toename kwetsbaarheid Net als in de vorige wijkonderzoeken hebben de wijken van Oud-West hoge percentages inwoners met een zwakke sociaal-economische positie (uitkering, inkomen, opleidingsniveau). Voor Wolfskuil en Nije Veld (met daarbinnen Willemskwartier) geldt dat wat sterker dan voor de wijk Biezen. Opvallend is dat diverse wijken in Dukenburg een vergelijkbare karakteristiek hebben. Het meest is dit van toepassing op Meijhorst en Malvert. In deze wijken voelen bovendien relatief veel mensen zich niet (volledig) gezond. Maar ook voor Zwanenveld, Lankforst en Aldenhof zijn de cijfers niet gunstig. Binnen Tolhuis is het gebied 52 e -75 e straat niet apart in het schema opgenomen. Uit de beschikbare informatie is bekend dat ook hier veel mensen zonder werk, met een uitkering en/of een lage opleiding wonen. Al deze wijken, behalve Biezen, worden gekenmerkt door een (soms sterk) bovengemiddeld aandeel allochtone inwoners. Een verschil tussen Oud-West en Dukenburg is dat in Oud-West de achterstand op het Nijmeegse gemiddelde niet groter wordt, terwijl dit in Dukenburg wel het geval is. Ook in Nieuw-West en Lindenholt vraagt sociaal-maatschappelijke positie aandacht Twee stadsdelen die in vergelijking met Oud-West en Dukenburg beter scoren, maar duidelijk minder dan Nijmegen als geheel zijn Nieuw-West en Lindenholt. In Nieuw-West betreft het de wijken Heseveld en Neerbosch Oost. Binnen Neerbosch Oost zijn de scores van beide aanpakgebiedjes (maisonnettes en omgeving Tubastraat) relatief ongunstig. In Lindenholt betreft het vooral de wijk t Acker, met daarbinnen het aanpakgebied Zellersacker en binnen de wijk t Kamp de buurt Voorstenkamp. Opvallend is verder dat binnen Lindenholt in zowel de wijk t Acker als de Kamp het aandeel mensen dat zich niet gezond voelt bovengemiddeld is. Ook in deze wijken is het percentage allochtone inwoners bovengemiddeld. Gunstig profiel in overige stadsdelen, behalve voor Hatert en Kolpingbuurt Van de overige stadsdelen heeft Zuidrand als geheel een zeer gemiddeld profiel. Binnen dit stadsdeel evenwel zijn de scores voor Hatertse Hei, Grootstal en Brakkenstein aanzienlijk gunstiger dan voor Hatert. Het sociaal-maatschappelijke profiel van Hatert is te vergelijken is met de hierboven genoemde wijken uit Oud-West en Dukenburg. De overige vier stadsdelen, Stadscentrum, Oud- Oost, Midden-Zuid en Waalsprong, zitten duidelijk aan de bovenkant van de sociaal-economische score. Binnen deze stadsdelen is alleen de Kolpingbuurt te noemen als een buurt met ongunstige scores en zijn ook de Benedenstad in het Stadscentrum en binnen Oud-Oost de wijk Hengstdal wat zwakker. Typisch kenmerk van het Stadscentrum is de aanwezigheid van studenten en jongere huishoudens, voor wie de binnenstad een zeer geliefde woonplek is. 3. IN MEESTE STADSDELEN GOEDE WAARDE- RING OMGEVINGSKWALITEIT; IN VIER STADSDELEN ERVARING VAN TEKORTEN Indicatoren De vier indicatoren die in het schema zijn opgenomen zijn: de tevredenheid over het groen in de buurt; de door de bewoners ervaren verloedering (rommel, vernieling, bekladding, hondenpoep); de tevredenheid over speelplaatsen; de mate waarin de bewoners in de buurt verkeersproblemen ervaren. Voorbeelden van andere indicatoren die in de stadsdeelhoofdstukken zijn toegepast zijn de tevredenheid over het onderhoud van wegen en fietspaden, de hoeveelheid klachten bij de Bel- en Herstellijn en indicatoren met betrekking tot de woningmarkt, bedrijvigheid in de wijk en het milieu. Het algemeen beeld is dat in de stadsdelen Oud- Oost en Midden-Zuid, maar ook de 50-er en 60-er jaren stadsdelen Nieuw-West en Zuidrand de omgevingskwaliteit gemiddeld tot goed wordt gewaardeerd. De wijken in de Waalsprong ervaren nog de nadelen die horen bij een nieuwbouwgebied. In de overige vier stadsdelen komen naar verhouding meer ongunstige scores voor, het sterkst in Oud-West. Hieronder lichten we dit verder toe. 7

10 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK STADSDELEN EN WIJKEN NIJMEGEN Stadscentrum Oud-Oost Midden-Zuid Lindenholt Dukenburg 00 Benedenstad 01 Centrum Oud-West 02 Bottendaal 03 Galgenveld 04 Altrade 05 Hunnerberg 06 Hengstdal 09 Ooyse Schependom Zuidrand 07 Kwakkenberg 08 Groenewoud 11 Hazenkamp 12 Goffert 13 St. Anna 17 Heijendaal Nieuw-West 40 t Acker 41 De Kamp 42 t Broek 43 Kerkenbos 47 Westkanaaldijk 48 Neerbosch West 49 Bijsterhuizen Waalsprong 31 Tolhuis 32 Zwanenveld 33 Meijhorst 34 Lankforst 35 Aldenhof 36 Malvert 37 Weezenhof 38 Vogelzang 39 Staddijk 10 Nije Veld 20 Biezen 21 Wolfskuil 14 Hatertse Hei 15 Grootstal 16 Hatert 18 Brakkenstein 22 Hees 23 Heseveld 24 Neerbosch Oost 25 Haven- en industrieterrein 50 Oosterhout 60 Ressen 70 Lent 8

11 SYNTHESE Wijken in Oud-West scoren negatief op alle vier de criteria Opvallend is de negatieve score op alle vier de criteria voor Willemskwartier, Biezen en Wolfskuil. Met name de ontevredenheid over het groen in de buurt en de mate van ervaren verloedering springen eruit. In de stadsdeelanalyse (hoofdstuk 3) kwam overigens naar voren dat deze relatief ongunstige positie niet per se een verslechtering in de tijd betekent. In 1998 zaten de scores op hetzelfde niveau. Wel lijkt het erop dat de bewoners juist in deze wijken, en ook sommige andere wijken met veel vervuiling, minder geneigd zijn er zelf iets aan te doen, omdat anderen in de buurt er ook niets aan doen. Tegelijkertijd zijn er ook in deze wijken zeker wel bereidwillige mensen die zich zouden willen aansluiten bij initiatieven om de buurt schoon te houden. Diverse ongunstige scores in Stadscentrum, Dukenburg en Lindenholt De bewoners van Centrum en Benedenstad waarderen het ruimtelijk vernieuwingsproces in de binnenstad. Tegelijk blijven ze de problemen ervaren van de forum-functie die de binnenstad voor Nijmegen heeft. Verkeer en parkeren, maar ook de continue aantasting van de openbare ruimte door zwerfvuil zijn daar voorbeelden van. Dit soort omstandigheden doet zich al lang voor. Van verergering lijkt hierbij geen sprake. De inwoners in beide wijken wonen er ondanks deze problemen graag. Overigens is er, als het gaat om de omgevingskwaliteit, een verschil tussen de wijken Centrum en Benedenstad. De bewoners van Centrum zijn vooral ontevreden over de speelplekken en ervaren veel verkeersproblematiek. In de Benedenstad daarentegen zijn de scores voor de groenvoorzieningen en verloedering het negatiefst. Als stadsdeel scoort Dukenburg relatief ongunstig op twee van de vier indicatoren, namelijk verloedering en tevredenheid speelplekken. De waardering van het groen is er juist bovengemiddeld. In de aanpakgebieden Meijhorst, Aldenhof en Malvert zijn de scores extra negatief. In Malvert ervaart men bovendien veel verkeersproblematiek. In Lindenholt is de ervaren mate van verloedering opvallend, zowel voor wat betreft het stadsdeel als geheel als de drie onderscheiden aanpakgebieden daarbinnen (Zellersacker, Voorstenkamp en Gildekamp). In de laatste twee gebieden is ook de ontevredenheid over het groen hoog, met name door de zichtbare vervuiling. In aantal andere aanpakgebieden binnen stadsdelen tekorten in woonomgeving De wijk Hatert, de Kolpingbuurt en de twee onderscheiden buurten binnen Neerbosch Oost vallen, net als bij het sociaal-maatschappelijk profiel, op door ongunstige scores op verloedering en tekorten aan speelplekken. Qua groen en verkeer zijn er niet zo veel problemen. De negatieve scores voor Oosterhout en Visveld met betrekking tot groen en speelvoorzieningen worden in de hand gewerkt door het (ontwikkelings)stadium waarin veel buurten in de Waalsprong zich bevinden. Binnen niet al te lange tijd zullen naar verwachting deze scores bij de verdere ontwikkeling van het gebied vanzelf verbeteren. 4. KWETSBAARHEDEN SOCIAAL KLIMAAT IN AANPAKGEBIEDEN; SPECIFIEKE SITUATIE IN HET STADSCENTRUM Indicatoren In het schema komt de volgende selectie van indicatoren voor: het gevoel van verantwoordelijkheid voor de buurt; de (mogelijke) aanwezigheid van jongerenproblematiek, uitgedrukt in een schaal die jongerenoverlast en de verstandhouding tussen ouderen en jongeren combineert; de sociale kwaliteit van de buurt, wederom een schaal, maar nu gebaseerd op een aantal vragen over de wijze waarop de mensen in de buurt met elkaar omgaan; het onveiligheidsgevoel in de buurt. Overige indicatoren die zijn toegepast in de analyse in de stadsdeelhoofdstukken hebben onder andere betrekking op de mate waarin mensen (voldoende) sociale contacten hebben en zelfredzaam zijn, op multiculturaliteit en veiligheid en op cultuur- en sportdeelname. Het algehele beeld wijst op een situatie die niet zo veel verschilt met die van Dit constateerden we ook al in het hoofdstuk Sociale Omgeving van het deel Stad van deze monitor (hoofdstuk 10). Enerzijds is dit positief, omdat het gemiddeld genomen in de wijken goed gaat en er in de meer kwetsbare wijken geen sprake is van vergroting van spanningen of van extreme incidenten. Anderzijds is het ongunstig, omdat bepaalde tekorten in het sociale klimaat (bijvoorbeeld met betrekking tot onderlinge omgang, overlast, integratie) hardnekkig blijken en moeilijk voor verbetering vatbaar. Met name geldt dit voor de aanpakgebieden. Hieronder gaan we daar verder op in. Aanpakgebieden uit afgelopen periode hebben de minste scores, maar geen sprake van verslechtering in vergelijking met 1998 De aanpakgebieden die in 1998 zijn vastgesteld en in 2003 nagenoeg allemaal verdicht zijn geënquêteerd, laten alle relatief ongunstige uitslagen zien op minstens twee van de vier indicatoren. In Willemskwartier, Wolfskuil, het maisonnettegebied van Neerbosch Oost, Meijhorst en Malvert geldt dit zelfs voor alle vier de indicatoren. In Hatert, Aldenhof en de drie aanpakgebieden in Lindenholt gaat het om 9

12 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK drie van de vier indicatoren. Opvallend is dat het sociale klimaat in de Kolpingbuurt positiever wordt gewaardeerd dan in de andere aanpakgebieden. Zo is het onveiligheidsgevoel er niet groter dan gemiddeld in Nijmegen. In deze buurt is dan ook sprake van duidelijke verbetering in vergelijking met het vorige wijkonderzoek van 1998, zo bleek uit de analyse van het stadsdeel Midden-Zuid in hoofdstuk 5. Niettemin blijven er nog duidelijke aandachtspunten over. Op overlast, dreiging en vermogensdelicten wordt nog altijd bovengemiddeld gescoord. In de andere aanpakgebieden is over het algemeen sprake van vrij constante scores. Hierbij moet wel worden aangetekend dat in veel gebieden het onveiligheidsgevoel tussen 1998 en 2001 behoorlijk is gestegen, maar daarna weer is gedaald. Specifieke situatie Stadscentrum In beide wijken van het Stadscentrum is het onveiligheidsgevoel aanzienlijk groter dan gemiddeld in Nijmegen. Dat heeft te maken met de uitgaansfunctie van de binnenstad en de overlast en (gewelds)incidenten die dat met zich mee brengt. In de wijk Centrum is voorts de sociale cohesie erg beperkt. Het verantwoordelijkheidsgevoel voor de buurt en de schaal sociale kwaliteit leveren beide een relatief ongunstige uitslag op. Ook in de binnenstad constateren de werkers tijdens het minisymposium een afname van de sociale samenhang. In de Benedenstad is deze sterker en is het verantwoordelijkheidsgevoel voor de buurt groter. 5. DE WAARDERING VAN DE BUURT ALS GEHEEL: STERKE SAMENHANG MET AFZON- DERLIJKE INDICATOREN Indicatoren De twee laatste indicatoren in het schema betreffen de vraag of bewoners vinden dat hun buurt het afgelopen jaar achteruit is gegaan en het rapportcijfer voor de buurt. In de stadsdeel- en wijkanalyse worden nog twee andere, vergelijkbare indicatoren toegepast, namelijk of men de buurt vooruit vindt gaan en een evaluatieve schaalscore op basis van vragen hoe prettig men de buurt vindt om te wonen. Relatie tussen kwetsbaarheid/achterstand en totaalwaardering buurt In het deel Stad van de monitor (hoofdstuk 1) konden we al constateren dat gedurende de afgelopen jaren de algehele waarderingen stadsbreed niet sterk zijn veranderd, bijvoorbeeld het rapportcijfer voor de woonomgeving (7,2) of de gehechtheid aan de buurt (66% van de Nijmegenaren is gehecht aan de buurt). En ook geldt dat stedelijk het aandeel inwoners dat vindt dat hun buurt het afgelopen jaar is achteruitgegaan nauwelijks afwijkt van het cijfer in Maar er kunnen bij dit alles wel flinke verschillen optreden tussen stadsdelen en wijken. Het is interessant om op gebiedsniveau de scores op dergelijke totaal-indicatoren te vergelijken met die van de voorgaande drie blokken, omdat ze iets meer kunnen zeggen over de ontwikkeling van het gebied. Is er, ondanks geconstateerde achterstand in vergelijking met andere wijken, toch sprake van verbetering, omdat de bewoners de buurt beter zien worden of een behoorlijk rapportcijfer geven voor de buurt? Opvallend is dat in de meeste aanpakgebieden de negatieve scores voor de indicatoren uit de voorgaande drie paragrafen samengaan met een groter dan gemiddeld aandeel bewoners dat vindt dat de buurt het afgelopen jaar achteruit is gegaan. Hierbij treden wel positieve uitzonderingen op. Bijvoorbeeld in de Kolpingbuurt en de drie aanpakgebieden in Lindenholt is het aantal mensen dat vindt dat de buurt achteruit is gegaan relatief beperkt en wellicht iets gunstiger dan men zou verwachten op basis van de scores uit de voorgaande drie blokken. Een ander voorbeeld betreft Oud-West (zie ook hoofdstuk 3 van dit deel Wijk). Ondanks diverse minder goede waarderingen voor de sociale en fysieke omgeving en relatief veel bewoners die vinden dat de buurt achteruit gaat, is er ook een groter dan gemiddeld percentage van de bevolking dat vindt dat de buurt het afgelopen jaar juist vooruit is gegaan. Ook in het Stadscentrum (met name de wijk Centrum) ervaart men - ondanks heel wat problemen in de ruimtelijke omgeving en het sociaal klimaat - minder achteruitgang dan gemiddeld in de Nijmeegse wijken. Het rapportcijfer voor de buurt ligt er op het stedelijk gemiddelde. Al met al zijn er in veel gebieden met achterstand en kwetsbaarheid dus ook signalen te vinden die positief zijn en/of wijzen op (potentiële) vooruitgang. 6. TOTAALBEELD OVER DE STADSDELEN EN WIJKEN Samenhangen tussen achterstand naar gebieden en naar bevolkingsgroepen Zoals aangekondigd sluiten we deze synthese af met een totaalbeeld. Eerst gaan we in op een aantal belangrijke samenhangen. In de synthese van de Stadsmonitor is geconstateerd dat er samenhangen zijn tussen achterstand naar gebied en naar groepen. De gemeenschappelijke factor is dat het om groepen en gebieden gaat met daarbinnen veel mensen met een slecht sociaalmaatschappelijk perspectief (werk, inkomen, opleiding, gezondheid). Vanuit de instellingen werd in de minisymposia gewag gemaakt van een toename van persoonlijke problematiek achter de voordeur. Een ander kenmerk is dat er meestal een samenhang is met een bovengemiddelde aanwezigheid van etnische groepen, dat wil zeggen niet-westerse allochtonen. Meer en meer geldt hierbij overigens dat ook binnen deze groepen het onderscheid tussen opge- 10

13 SYNTHESE leiden en niet-opgeleiden van belang is. Achterstand onder allochtone groepen doet zich het sterkst voor bij de Turkse, Marokkaanse, Surinaamse en Antilliaanse groepen. Dat zijn ook de groepen waarvan het opleidingsniveau lager is dan van veel allochtonen uit andere niet-westerse landen. Gunstige beelden Oud-Oost, Midden-Zuid en Waalsprong Sommige stadsdelen vertonen een gunstig beeld op (nagenoeg) alle terreinen. Dat geldt voor de stadsdelen Oud-Oost en Midden-Zuid, waar op bepaalde plekken verkeers- en parkeerproblematiek nog het zwaarst tellen. Binnen Oud-Oost en Midden-Zuid zijn respectievelijk twee gebiedjes afwijkend: de Spoorbuurt en de Kolpingbuurt. Beide aanpakgebiedjes hebben te maken met een flinke problematiek. In de Spoorbuurt lijken daar in vergelijking met 1998 de scherpe kanten van af. Het rapportcijfer voor de buurt is gemiddeld. In de Kolpingbuurt is dit nog niet het geval, maar er lijkt wel sprake van verbetering. Ook van de inwoners zelf vindt een relatief hoog deel dat de buurt er het afgelopen jaar op vooruit is gegaan. Een ander positief punt is dat ondanks de nog aanwezige jongerenoverlast de tevredenheid met de jongerenvoorzieningen relatief hoog is. Eigenlijk geldt het gunstige beeld ook voor de Waalsprong. De scores voor het sociaal-maatschappelijk profiel en het sociale klimaat zijn bijzonder goed. Er wonen veel jongere huishoudens, die ter plekke nieuwe sociale verhoudingen vormen en daarbij, met name in Lent, te maken hebben met de bestaande dorpsverbanden. Daarbij kwam in hoofdstuk 9 echter ook naar voren dat het opbouwen van het sociaal verband in dit nieuwe stadsdeel niet vanzelf gaat en dus ook in de gaten moet worden gehouden, inclusief de verhouding met de oorspronkelijke bewoners. De negatieve scores die in Waalsprong voorkomen voor enkele omgevingsaspecten zijn natuurlijk van betekenis, maar hebben vooral te maken met het nieuwbouwproces. Daarnaast blijft voorlopig de filevorming op en voor de Waalbrug een probleem. Wisselende bevindingen in Stadscentrum, Zuidrand, Nieuw-West en Lindenholt Beide wijken in Stadscentrum, Centrum en Benedenstad, ondervinden de effecten van de binnenstadsfuncties. Met name hebben die betrekking op de ruimtelijke omgeving en op het sociale klimaat, zij het met flinke verschillen tussen beide wijken. Het sociaal-economisch profiel van de bevolking is relatief sterk. Zuidrand is een stadsdeel dat het als geheel niet slecht doet, maar dat geldt slechts voor drie van de vier wijken, Grootstal, Hatertse Hei en Brakkenstein. In Grootstal en Hatertse Hei worden in het veld wel signalen (jongerenproblematiek, drugs) opgevangen die aanleiding geven tot enige zorg voor de toekomst, maar er is nog geen sprake van serieuze problematiek. Dit geldt wel voor Hatert, vanuit meerdere optieken. Op veel punten scoort de wijk ongunstig, het sterkst nog op de indicatoren die te maken hebben met het sociaal-economisch profiel van de bevolking en het sociale klimaat. In Nieuw-West zijn vooral de sociaal-economische kenmerken relatief ongunstig in twee van de drie wijken, Heseveld en Neerbosch Oost, in tegenstelling tot de derde wijk, Hees. Voor het overige is het beeld voor dit stadsdeel vrij gemiddeld. Een uitzondering hierbij geldt voor de twee onderscheiden aanpakgebiedjes binnen Neerbosch Oost, de maisonnettes en omgeving Tubastraat. Hier zijn de scores over het algemeen aan de ongunstige kant. Ook Lindenholt levert uiteenlopende bevindingen op, zij het dat het totaalbeeld voor het stadsdeel iets negatiever is. Binnen Lindenholt geldt dit het sterkst voor de wijken t Acker en de Kamp, en daarbinnen vooral de aanpakgebieden Zellersacker, Voorstenkamp en Gildekamp. De wijk t Broek heeft een gunstiger sociaal-maatschappelijk profiel. Meeste kwetsbaarheden in Oud-West en Dukenburg In beide stadsdelen zijn de achterstanden en kwetsbaarheden groter en zijn er meerdere wijken en buurten aan te wijzen waar dat zonder meer voor geldt. Deze kwetsbaarheden en achterstanden betekenen niet dat alles in deze stadsdelen negatief is en er geen sprake zou zijn van verbetering. Zo is bijvoorbeeld in Wolfskuil, Willemskwartier en Meijhorst het aantal mensen dat vindt dat de buurt het voorgaande jaar achteruit is gegaan bovengemiddeld, maar ook het aantal mensen dat vindt dat de buurt vooruit is gegaan. Maar wat blijft is dat de huidige relatieve positie ten opzichte van de andere wijken en buurten in Nijmegen ongunstig is. Een ander gegeven is dat in beide stadsdelen echte problemen voor een groot deel geconcentreerd zijn in specifieke subgebieden en dat er zeker ook verschillen zijn tussen de wijken. Zo is binnen Oud-West het beeld voor de wijk Biezen op een aantal punten positiever dan voor Nije Veld en Wolfskuil. Maar ook in Biezen is de problematiek bovengemiddeld. In Dukenburg zijn de scores voor Weezenhof zeer gunstig. Vervolgens is in totaliteit het beeld voor Tolhuis en Lankforst wat beter dan voor Zwanenveld en Aldenhof. In Meijhorst en Malvert zijn de kwetsbaarheid en achterstand het grootst. Gemeenschappelijk voor de betreffende, kwetsbare wijken en buurten in deze stadsdelen is dat de bevolking sociaal-maatschappelijk een zwakke positie heeft (werk, inkomen, opleiding), dat het aandeel allochtone inwoners groot is en dat er in het algemeen veel zorg is om de jongeren en kinderen. Ook 11

14 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK in de onderlinge omgang in de buurt zijn er (daardoor) meer problemen. Die uiten zich ook in het ontbreken van zorg voor de openbare ruimte. Ondanks allerlei acties (bijvoorbeeld van zwerfvuilteams) is de mate van vervuiling veelal aanzienlijk. In Oud-West zijn bovendien de condities van de ruimtelijke omgeving relatief ongunstig (bijvoorbeeld ten aanzien van groen, verkeer en bedrijvigheid in en om de wijk). Hieronder vatten we dit totaalbeeld over de stadsdelen samen in een overzicht met wijken en buurten met gebiedsproblematiek. 7. DUIDING WIJKEN EN BUURTEN MET GEBIEDSPROBLEMATIEK In onderstaand overzicht is te zien dat we 11 gebieden kunnen onderscheiden die zowel vanuit het sociaal-maatschappelijk profiel en het sociaal klimaat als vanuit de ruimtelijke omgeving om (beleids)aandacht vragen. Alle zijn het gebieden die de afgelopen vijf jaar al de status van aanpakgebied hadden. De ene helft van de gebieden is gelegen aan de oostzijde van het Maas-Waalkanaal (Willemskwartier, Wolfskuil, maisonnettes en Tubastraat in Neerbosch Oost, Kolpingbuurt en Hatert). De andere helft ligt aan de westzijde (Meijhorst, Aldenhof, Malvert, Voorstenkamp en Gildekamp). Ook Tolhuis 52 e -75 e straat is in dit rijtje genoemd. Van dit gebied zijn minder specifieke enquêtegegevens beschikbaar, maar uit diverse bronnen, met name het kwalitatieve wijkonderzoek, is duidelijk dat het gebied in deze categorie valt, in samenhang met het aangrenzende woonwagencentrum Teersdijk. De overige wijken en buurten in het schema hebben een gebiedsproblematiek die slechts op een of twee van de ingangen betrekking heeft en in de regel (daardoor) ook minder zwaar is: Spoorbuurt en Biezen scoren ongunstig op indicatoren die te maken hebben met het sociaalmaatschappelijk profiel van de bevolking en de ruimtelijke omgeving. Het sociaal klimaat (hoe gaat men met elkaar om) is er niet of slechts weinig ondergemiddeld. Hoewel Zwanenveld niet apart is beënquêteerd in de Stadspeiling, kan deze wijk in hetzelfde vak worden geplaatst: een bescheiden sociaalmaatschappelijk beeld, met nogal wat omgevingsproblematiek als effect van het winkelcentrum Dukenburg. In Centrum en de Benedenstad slaan de wijzers negatief uit op diverse omgevingsaspecten en het sociaal klimaat. Hier is dus het sociaal-maatschappelijk profiel niet problematisch. In Zellersacker is er weinig sprake van ruimtelijke tekorten, maar zijn het sociaal-maatschappelijk beeld en het sociale klimaat zwak. Anderzijds vindt men er, zoals al gezegd, de buurt niet achteruitgaan. Tenslotte onderscheiden we vijf wijken waarin er geen grote problemen zijn in de ruimtelijke of sociale omgeving, maar waar het sociaal-maatschappelijk profiel van de bevolking wel aandacht vraagt. De ontwikkelingen m.b.t. aspecten als etniciteit, inkomens, opleiding en/of gezondheid zijn er minder gunstig. De betreffende wijken zijn Hengstdal, Heseveld, Neerbosch Oost, Lankforst en t Acker. Duiding gebiedsproblematiek bevolking-omgeving-verhouding bevolking-verhouding bevolking Willemskwartier Zellersacker Hengstdal Wolfskuil Heseveld maisonn.+tubastr. eo (Neerb.Oost) Neerbosch Oost Kolpingbuurt Lankforst Hatert t Acker Meijhorst Aldenhof Malvert Tolhuis Teersdijk Voorstenkamp Gildekamp bevolking-omgeving Spoorbuurt Biezen Zwanenveld verhouding-omgeving Centrum Benedenstad bevolking: sociaal-maatschappelijk profiel bevolking omgeving: ruimtelijke omgevingskenmerken verhouding: onderlinge verhoudingen bevolking 12

15 1 Stadscentrum Stadscentum Wijken Oppervlakte (ha) Woningen Inwoners Benedenstad Centrum STADSCENTRUM 1.1 TYPERING STADSDEEL EN WIJKEN Het Stadscentrum is een stadsdeel dat veel andere functies kent naast het wonen en daardoor veel bezoekers en bedrijvigheid aantrekt. De wijk Centrum is het eigenlijke stadshart, waarin het wonen voornamelijk gepaard gaat met veel andere functies. Benedenstad is grotendeels een vrij nieuwe woonwijk, welke in de plaats is gekomen voor de historische benedenstad. Benedenstad De Benedenstad ligt ingeklemd tussen de Waal en het winkel- en uitgaanscentrum van Nijmegen. Bij de herontwikkeling van de Benedenstad zijn oude stratenpatronen en rooilijnen toegepast. Verder is er veel vormvariatie. Binnenterreinen leveren voor een deel oplossingen voor het parkeren door bewoners en zorgen ook voor enig groen en wat speelmogelijkheden. Benedenstad Centrum Er bestaan diverse wandel- en deels speelmogelijkheden direct in de buurt (Waalkade, Valkhof, Kronenburgerpark). De gehele Benedenstad vormt een Beschermd Stadsgezicht. Een belangrijke ontwikkeling aan het eind van de 80er jaren was de aanleg van de Waalkade, thans een van de grote toeristentrekkers en uitgaansconcentraties van Nijmegen. Centrum Het Nijmeegs stadshart, de wijk Centrum, ligt ingepast tussen de singels (tot en met de Bijleveldsingel) en de doorlopende lijn Burchtstraat Lange Hezelstraat. De stroken aan de westkant (Kronenburgersingel) en zuidkant (Oranjesingel, Bijleveldsingel) hebben architectonische allure. Zij maken deel uit van het Beschermd Stadsbeeld 19e eeuwse schil. De bebouwing in het Centrum heeft een hoge dichtheid en is hoofdzakelijk gestapeld. Een derde is vooroorlogs. In sociaal opzicht zijn er geen echte buurten aan te wijzen. Wel zijn er buurten naar type bedrijvigheid te onderscheiden: horecaconcentraties, zoals de Waalkade, Grote Markt en de kop van de Molenstraat; winkelgebieden, zoals Broerstraat, Burchtstraat, Marikenstraat; Mariënburg met daarbinnen het cultuurcentrum Lux, de bibliotheek en gemeentekantoren, samen met de Marikenstraat ontwikkeld in het kader van het vernieuwingsplan Centrum 2000; Kelfkensbos, met daarop het nieuwe museum; Het deels opnieuw ingerichte stationsgebied. 13

16 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Samenstelling bevolking Nijm Stadsctr Benst Centr % 0-14 jr ontw % >64 jr ontw % alleenstaanden ontw % 1-ouder gezinnen ontw % niet westerse allochtonen ontw % niet westerse jonge all ontw Inkomen en werk Nijm Stadsctr Benst Centr % lage inkomens 43 x ontw x -6 0 % ABW 5,6 4,6 6,9 3,6 ontw ,3-1,0-1,4-0,8 % ID/WIW 1,8 1,7 3,1 1,2 ontw ,1-0,2 +0,1-0,3 Gezondheid en zorg Nijm Stadsctr Benst Centr % cliënten maatsch. werk 1,7 1,4 2,0 1,1 ontw ,2 0-0,1 +0,1 % cliënten GGZ 3,0 2,7 2,6 2,7 ontw ,5 +0,4 +0,1 +0,5 % voelt zich gezond % contact huisarts % contact specialist Onderwijs Nijm Stadsctr Benst Centr % gewichtsleerlingen 00/ gemiddelde citoscore ,0 538,2 537,6 540,7 % adv. <vmbo-t/havo % ll havo-vwo 3e/4e jr vwo ontw. 97/98-01/ WAT VOOR MENSEN WONEN ER IN STADSCENTRUM? Weinig kinderen en ouderen woonachtig in Stadscentrum Zoals overal in binnensteden wonen er in het stadsdeel Stadscentrum veel alleenstaanden in vergelijking met het stedelijk aandeel (47% t.o.v. 35%). Daarentegen wonen er in Stadscentrum weinig gezinnen met kinderen. Het percentage kinderen onder 14 jaar is slechts 5% ten opzichte van 16% voor Nijmegen gemiddeld. Met name de wijk Centrum kent met 2% weinig jeugdige bewoners. De naar verhouding kindonvriendelijke woningen en woonomgeving in het stadscentrum dragen daar zeker toe bij, zo werd ook gesteld in het minisymposium. Niettemin is er toch sprake van een wachtlijst voor de basisschool in de Benedenstad. Ook voor ouderen kleven er nadelen aan het wonen in het Stadscentrum, wat ook af te leiden valt uit de cijfers (een aandeel 65+ers van 10% ten opzichte van 13% voor Nijmegen als geheel). De toegankelijkheid van de openbare ruimte laat voor ouderen te wensen over. Door de werkers wordt ook het tekort aan voldoende (zorg)voorzieningen als oorzaak aangewezen. Het aandeel niet-westers allochtone inwoners in Stadscentrum blijft met 9% aanzienlijk achter op het Nijmeegse gemiddelde. Ook de toename van deze groep gedurende de laatste 5 jaar is veel minder. Grote aantrekkingskracht op studenten en yuppen De tendens is, dat het aandeel ouderen in de binnenstad afneemt. Het gebeurt nogal eens, dat wanneer ouderen uit hun woning vertrekken de woning onmiddellijk wordt verbouwd of verkamerd en vervolgens wordt bewoond door jongeren. De huisbazen willen inspringen op de grote kamer- en woningvraag in het Stadscentrum van studenten en yuppen. Deze wonen graag in het stadsdeel, overigens vaak slechts voor een beperkte tijd, wat de sociale cohesie niet altijd ten goede komt. Die cohesie is nog steeds wel groot in enkele woongebiedjes in het westelijk deel van de Benedenstad waar veel oorspronkelijke Benedenstadters wonen. In Centrum weinig ABW-ers, in de Benedenstad veel ID/WIW-ers Wanneer we kijken naar inkomen en werk in de beide wijken van het Stadscentrum, valt op dat het aandeel mensen in de ABW over de periode in beide wijken een zelfde afname vertoont als gemiddeld in Nijmegen. In de Benedenstad blijft dit percentage dan nog altijd bovengemiddeld, in het Centrum ondergemiddeld. Dat laatste hangt waarschijnlijk samen met het grote aandeel jongeren en kamerbewoners in Centrum. Als het gaat om het aandeel ID/WIW-ers op de bevolking van 15 tot 64, dan is dat in de Benedenstad relatief hoog (3,1 tegen 1,8% gemiddeld). Opvallend in de Benedenstad is ook, dat het aandeel huishoudens met een laag inkomen een dalende tendens vertoont die aanzienlijk sterker is dan voor Nijmegen in totaliteit. Hoger dan gemiddeld gezondheidsgevoel en onderwijsniveau Op het vlak van gezondheid en zorg wijzen recente gegevens uit, dat men zich in beide wijken iets gezonder voelt dan gemiddeld in Nijmegen. In de Benedenstad geldt dit nog het sterkst. Toch zijn hier het bezoek aan arts en specialist en het gebruik van 14

17 STADSCENTRUM maatschappelijk werk groter dan in de wijk Centrum. Ook met betrekking tot het onderwijs scoort het stadsdeel als geheel iets bovengemiddeld. De leerlingenaantallen zijn niet zo groot. In het stadsdeel wonen in totaal circa 200 basisschoolleerlingen en ruim 100 voortgezet onderwijsleerlingen. Te zien is, dat het aandeel havo- en vwo-leerlingen in het 3e/4e leerjaar bovengemiddeld is en ook bovengemiddeld toeneemt. 1.3 IN WAT VOOR OMGEVING WONEN DE INWONERS VAN STADSCENTRUM? Veel waardering voor binnenstadsvernieuwing, maar ook enkele nadelen De laatste jaren zijn er in het Stadscentrum veel ontwikkelingen gaande. De grote projecten, Centrum 2000 en het daarop voortbouwende Koers 2015, hebben als doel het woon-, werk- en winkelgebied te verbeteren. Over het algemeen is er veel waardering van bewoners en van bezoekers voor de gerealiseerde vernieuwing van de Mariënburg. Hetzelfde geldt voor de verbetering van de openbare ruimte en voetgangersgebieden in de binnenstad en voor de Stadsparken. De periodieke enquêtes in het kader van de Stadspeiling en de Binnenstadsmonitor wijzen dit uit. Niettemin brengen al deze vernieuwingen ook wel wat nadelen met zich mee, zoals de min of meer continue overlast van bouwprojecten. Daarnaast zijn er nog enkele andere punten, waar de bewoners van de binnenstad minder tevreden over zijn, zo bleek ook uit de bijdragen van de werkers in de wijken. Voorbeelden daarvan zijn het grote verloop in de nieuwbouwwoningen in het Mariënburgproject, hetgeen niet bevorderlijk is voor de sociale samenhang in de wijk. Een ander voorbeeld is de klankkastwerking van de Marikenstraat die veel geluidsoverlast geeft. Een ander thema in het minisymposium was, dat het verschil tussen het Mariënburggebied en de rest van het Centrum door veel bewoners te groot wordt gevonden. In de randstraten en in het westelijk deel van de binnenstad wordt veel minder geïnvesteerd. Het gevaar bestaat, dat deze delen van de binnenstad worden leeggezogen en dat er te weinig samenhang is. De herontwikkeling van Plein 44 kan dit tegengaan. Tijdens het symposium uitten veel deelnemers overigens ook hun bezwaren tegen een ander plein, het Stationsplein (onaantrekkelijk, sociaal onveilig). Positieve bewonersscores voor openbare ruimte; zwerfvuil en parkeren blijven problemen Volgens de Stadspeiling 2003 is het met de kwaliteit van de openbare ruimte in de wijk Centrum niet zo slecht gesteld, althans naar het oordeel van de bewoners. Voor de Benedenstad zijn de oordelen minder positief. Het aandeel mensen dat tevreden is over het groen is in de Benedenstad relatief laag (53%, tegen Kwaliteit openbare ruimte Nijm Stadsctr Benst Centr % tevredenen groen ontw ,2 +6 x +11 % tevredenen wegen/fietsp ontw x -5 % klachten in verh. tot won ontw schaal verloedering 4,4 4,8 5,6 4,4 ontw ,2-0,1 x -0,5 Voorzieningen Nijm Stadsctr Benst Centr % tevredenen winkels ontw x -1 % tevredenen openb. verv ontw x -3 schaal voorz. jongeren 3,1 4,6 4,1 4,9 ontw ,3 +0,7 x +0,6 % tevred. speelmog. kind ontw x +3 Woningmarkt Nijm Stadsctr Benst Centr ontw. aantal woningen % laagbouwwoningen % huurwoningen schaal waard. eigen woning 7,2 6,9 6,7 7,0 ontw ,3-0,2 x -0,1 Bedrijvigheid Nijm Stadsctr Benst Centr aantal bedrijfsvestigingen ontw % bedrijfsvest op won. 11,3 34,5 12,8 46,6 ontw ,4-1,9 0-3,4 aantal arbeidsplaatsen ontw % arbeidspl op bevolk. 59,1 154,1 53,7 200,6 ontw ,8-6,9 +3,6-15,1 74% voor Nijmegen als geheel). In Centrum is dit percentage stijgend en gelijk aan het Nijmeegs gemiddelde. De tevredenheid over wegen en fietspaden is in vergelijking met 5 jaar geleden in beide wijken iets minder, maar hoger dan voor de stad als geheel. Het aantal klachten bij de Bel- en Herstellijn is voor de stadscentrumwijken begrijpelijkerwijs heel hoog in vergelijking met de andere Nijmeegse wijken. In Centrum evenwel heeft in de periode een zeer forse daling plaats gevonden. Dit gegeven past bij de score op de indicator verloedering, zoals gemeten in de Stadspeiling. Deze indicator staat voor aspecten als bekladding, vernieling, rotzooi en hondenpoep. De bewoners van Centrum vinden de 15

18 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Milieu Nijm Stadsctr Benst Centr aant. vergunn.plicht. bedr % op won. voorraad 4,3 15,8 5,5 21,6 % geluidsoverlast x x % stankoverlast x x Verkeer Nijm Stadsctr Benst Centr % meld. parkeeroverlast 02 1,0 3,6 2,1 4,4 ontw ,1-0,7-1,1-0,6 % meld. verkeersongev. 02 1,9 7,3 2,5 9,7 ontw ,5-2,1 +0,4-3,4 schaal ervar. verkeersprobl. 2,8 3,6 3,0 3,9 ontw ,1-0,6 x -0,9 verloedering van hun omgeving minder groot dan vijf jaar geleden. In de Benedenstad daarentegen wijst de relatief hoge score op veel ongenoegen. In beide wijken is en blijft zwerfvuil een probleem. Knelpunten bij het opruimen hiervan zijn de privé terreinen, waar de gemeente zich niet op mag begeven, en de verpauperde indruk die sommige straten blijven geven na een schoonmaak. Dit laatste heeft veel te maken met graffiti en beschadigingen in de bestrating en verlichting. Ook parkeren blijft een groot probleem in dit stadsdeel. Er is een groot tekort aan parkeerplaatsen en behoefte aan meer toezicht. De score op de schaal verkeersproblemen is in het Stadscentrum logischerwijs een stuk hoger dan voor Nijmegen als geheel, maar kent wel een aanzienlijke daling in vergelijking met 5 jaar geleden (0,6%). Omvang bedrijvigheid in Stadscentrum stabiel, evenals de nadelen Het aantal bedrijven in de Nijmeegse binnenstad is de laatste 5 jaar nagenoeg hetzelfde gebleven, het aantal arbeidsplaatsen is licht teruggelopen. Veel bedrijven, waaronder de horeca, ondersteunen de recreatiefunctie van de binnenstad. Daartegenover staat het verloren gaan van woonruimte, waartegen vanuit de wijk Centrum vaak bezwaren komen. Zo zijn in de loop der jaren aan de singels veel woonpanden omgezet in kantoren. De meeste mensen vinden het plezierig wonen in een veelzijdige binnenstad, maar hebben uiteraard te maken met de nadelen. Het percentage mensen dat geluids- en stankoverlast ondervindt is in het Stadscentrum als geheel aanzienlijk hoger dan het Nijmeegs gemiddelde. In het minisymposium sprak men verder over het vervagen van de grens tussen de openbare straatkant en de private achterkant van de woningen, m.n. in de Benedenstad. Zo zijn er straten waar men s ochtends de dag begint met het opruimen van het glas uit de tuin, gedeponeerd door de bezoekers van de avond ervoor. Ook het toenemend aantal festivals en activiteiten, waarbij men ook de binnenterreinen gebruikt, worden niet altijd als prettig ervaren. Ook t.a.v. de voorzieningen in de woonomgeving is de tevredenheid niet onverdeeld gunstig. De tevredenheid met de speelmogelijkheden voor kinderen, met name in het Centrum, is aanzienlijk lager dan het Nijmeegs gemiddelde, maar de score op de schaal voorzieningen voor jongeren juist hoger. Een ander opvallend verschijnsel is het lage percentage tevredenheid m.b.t. de winkels voor de dagelijkse verzorging in de Benedenstad (68% ten opzichte van 87% voor Nijmegen). 1.4 HOE GAAN DE INWONERS VAN STADSCENTRUM MET ELKAAR OM? Sociale samenhang neemt af; verschillen daarbij tussen Centrum en Benedenstad In de gesprekken met de werkers kwam naar voren dat er door het grote verloop in het Stadscentrum steeds minder sociale samenhang aanwezig is. Men lijkt ook steeds individualistischer te worden. Dat blijkt mogelijk ook uit de lichte afname tussen 1998 en 2003 van het aandeel mensen dat zegt voldoende sociale contacten te hebben (2%). Dezelfde afname geldt voor het percentage bewoners dat zegt goed voor zichzelf te kunnen zorgen. Groter nog is de daling van het aandeel mensen, dat zich verantwoordelijk voelt voor de buurt. Er zijn hierbij wel flinke verschillen tussen Centrum en de Benedenstad. In Centrum is de deelname aan buurtactiviteiten relatief laag en de score op de schaal sociale kwaliteit beduidend minder dan voor de Benedenstad. Je ziet verder ook aan de cijfers, dat de Benedenstadsbewoners meer gehecht zijn aan hun buurt. Niettemin stelt men, dat ook hier de van oudsher aanwezige buurtbetrokkenheid iets minder wordt. Positieve punten voor het Stadscentrum als geheel zijn de bewonersparticipatie in het kader van de Onze-buurt-aanzet projecten. Voorts ligt het aantal vrijwilligers weliswaar nog onder het Nijmeegs gemiddelde, maar is er in tegenstelling tot de rest van de stad wel sprake van een toename (+2%). Ook op de cultuuraspecten scoort het stadsdeel gelijk of hoger dan Nijmegen als geheel, waarbij met name de cursisten in de kunsteducatie opvallen. Dit laatste heeft echter naar alle waarschijnlijkheid te maken met de samenstelling van de bevolking (jong, hoog opgeleid) en de nabijheid van cultuurcentra, zoals bijvoorbeeld de Lindenberg. Tenslotte sporten de bewoners uit Centrum naar verhouding vaker. Gevoel van onveiligheid neemt af, maar is nog steeds hoger dan 5 jaar geleden In het hoofdstuk Veiligheid van de Stadsmonitor melden we de afname van het gevoel van onveiligheid gedurende de afgelopen twee jaar bij de inwoners van Nijmegen. Deze daling geldt alle stadsdelen, dus ook het Stadscentrum. Ook de geweldsstatistieken voor het Stadscentrum geven voor de laat- 16

19 STADSCENTRUM Sociale kontakten Nijm Stadsctr Benst Centr % voldoende kontakten ontw x x % goed voor zichzelf zorgt ontw x x % in vrijwilligerswerk ontw x x Ervaren sociale omgeving Nijm Stadsctr Benst Centr % verantw. voor buurt ontw x -11 % deeln. buurtact ontw x x % gehecht buurt ontw x 0 schaal houding jongeren 6,4 5,9 6,0 5,9 ontw ,1 +0,2 x +0,9 schaal sociale kwaliteit 6,1 5,4 6,0 5,2 ontw ,1 x +0,1 Multiculturaliteit Cultuur Nijm Stadsctr Benst Centr % cont. met allocht % posit. ervaringen % negatieve ervaringen % verhouding goed Nijm Stadsctr Benst Centr % abonnem. bibliotheek ontw % cursisten kunsteduc. <18 6,7 13,9 15,7 9,7 % cursisten kunsteduc. >=18 2,1 3,2 3,5 3,1 % kunstz. activ. vrije tijd x x % cult. voorst. bezocht x x % musea bezocht x x ste paar jaar relatief gunstige signalen af. O.a. schrijft men dit toe aan de investeringen in het uitgaanscentrum zoals het mobiele steunpunt van de politie. In deze wijkmonitor vergelijken we voor een aantal indicatoren de situatie over een langere periode, nl. met de resultaten van het vorige wijkonderzoek uit Dan zie je, dat de vergelijking minder gunstig uitvalt en het Stadscentrum tussen 1998 en 2003 te maken heeft met een toename van het onveiligheidsgevoel. Met andere woorden, de toename van het onveiligheidsgevoel tussen 1998 en 2001 is de afgelopen twee jaar niet volledig teruggedraaid. Uit de cijfers is af te leiden, dat de bewoners van de Benedenstad zich onveiliger voelen dan in Centrum. In de Benedenstad is verder ook de woninginbraak iets toegenomen. Sport Nijm Stadsctr Benst Centr % wekelijkse sporters ontw x x % lid sportclub % sportbezoekers Veiligheid Nijm Stadsctr Benst Centr % aangiften agressie 1,1 5,3 1,9 7,0 ontw ,1 +0,2-0,3 +0,4 schaal dreiging 1,2 3,8 3,7 3,9 ontw ,2 0 x -0,5 % aangiften woninginbraak 2,0 2,4 1,8 2,8 ontw ,8-0,5 +0,6-1,2 schaal vermog. delicten 4,7 6,5 6,2 6,6 ontw ,3-0,1 x -0,1 schaal overlast 2,4 3,3 3,3 3,2 ontw ,2-0,3 x -0,4 % onveilig gevoel algem ontw x 0 % onveilig gevoel buurt ontw x +1 In Centrum is het onveiligheidsgevoel over de afgelopen vijf jaar niet toegenomen en op het niveau van 1998 gebleven. Positief is ook de afname in het aantal woninginbraken, hoewel dit nog altijd boven het stedelijk gemiddelde ligt. In vergelijking met 1998 is er een lichte toename van geweldsdelicten te zien, maar recent is de tendens weer dalend. Het aantal aangiften agressie blijft ondanks de recente afname sterk bovengemiddeld, hetgeen begrijpelijk is in relatie tot de uitgaansfunctie. Deze is het sterkst geconcentreerd in de Molenstraat, en daarnaast op andere locaties zoals de Waalkade, het Koningsplein en de Grote Markt. Deze laatste locaties zijn rustiger dan de Molenstraat. De overlast in beide wijken van het Stadscentrum (door geluid, jongeren, omwonenden) is iets terug gelopen, maar blijft flink bovengemiddeld in vergelijking met de rest van de stad. Maar net als in andere steden is dat voor een stadscentrum niet bijzonder. Specifiek genoemd zijn de hofjes die zich op diverse plaatsen in de binnenstad bevinden en hier en daar problemen aantrekken. Jongeren, daklozen en drugsgebruikers aandachtsgroepen in het Stadscentrum Een nadeel van de attractiviteit van het stadsdeel is de aantrekking van bepaalde groepen mensen die overlast kunnen veroorzaken. Zo ervaren bewoners en bezoekers bijvoorbeeld geregeld hinder van jongeren die dagelijks naar het Centrum trekken. Op de schaal houding t.o.v. jongeren scoren beide wijken 17

20 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK dan ook relatief ongunstig. In vergelijking met 1998 is voor Centrum de score echter duidelijk verbeterd. Ook zwervers en drugsgebruikers zien het Stadscentrum vaak als een geschikte plek om kortere of langere tijd te verblijven. Over de eerste groep zijn geen harde cijfers bekend, maar werkers hebben aangegeven het gevoel te hebben dat er vaker jongeren onder deze groep horen. Wat betreft het drugsgebruik is de overlast onder andere door politieoptreden minder zichtbaar geworden dan die wel eens geweest is. Toch is het drugsgebruik nog wel degelijk aanwezig in het Stadsdeel en wordt er op verschillende plaatsen gedeald. Behalve voorin de binnenstad (straten in de omgeving van de Molenstraat) gebeurt dit ook in de buurt van de Nieuwe Marktstraat, in samenhang met de daar aanwezige tippelzone. De overlast die de tippelzone met zich meebrengt blijft momenteel binnen de perken. onderwijs) zijn de scores goed en ook krijgt de openbare ruimte in Centrum een hogere waardering. Wat betreft de sociale omgeving zijn er zowel negatieve tendensen (m.n. afname sociale samenhang) als positieve punten (participerende bevolking). Algemene oordelen Nijm Stadsctr Benst Centr % buurt vooruitgegaan ontw x +1 % buurt achteruitgegaan ontw x -8 schaal evaluatie buurt 7,4 7,5 7,5 7,5 ontw ,2 +0,1 x +0,3 rapportcijfer buurt 7,2 7,3 7,4 7,2 ontw ,1 +0,1 x +0,1 1.5 HOE GAAT HET ALLES BIJ ELKAAR MET STADSCENTRUM? Bewoners Centrum waarderen vernieuwing, de Benedenstadters zijn minder tevreden Het is duidelijk dat het stadscentrum een gebied is dat aan veel veranderingen onderhevig is geweest en voorlopig nog wel zal blijven. Deze veranderingen zijn zowel in de fysieke als in de sociale structuur van het gebied goed te merken en verlopen niet altijd zonder problemen, klachten en overlast. Toch kan geconstateerd worden dat de bewoners de vernieuwingen waarderen en graag in het gebied wonen. Wanneer we naar de cijfers kijken zien we dat de bewoners van Centrum, de wijk die de laatste jaren het meest in verandering is geweest, tevreden zijn over de ontwikkelingen. Het percentage bewoners dat van mening is dat de buurt vooruit is gegaan is 23% en kent in vergelijking met 1998 een stijging in tegenstelling tot Nijmegen als geheel. Het percentage dat vindt dat de buurt achteruit is gegaan bedraagt slechts 11% ten opzichte van 20% voor Nijmegen als geheel. In vergelijking met 5 jaar geleden is dit percentage zelfs gedaald met 8%. Deze tevredenheid geldt echter niet voor de Benedenstad die op beide punten ongunstiger dan of gelijk aan het Nijmeegs gemiddelde scoort. Totaalwaardering buurt voor beide wijken op Nijmeegse gemiddelde De schaal evaluatie buurt en het rapportcijfer voor de buurt scoren voor beide wijken weer redelijk gemiddeld. Alles bij elkaar kan het stadscentrum worden beschouwd als een gebied met een acceptabel, zij het kwetsbaar woonklimaat naast de werk-, winkel-, uitgaans- en andere binnenstadsfuncties. Ondanks bepaalde blijvende problemen zoals zwerfvuil en parkeren en de overlast van de horecafunctie, zijn er ook veel dingen die goed gaan. Op een aantal sociaal-maatschappelijke indicatoren (gezondheid, 18

21 2 Oud-Oost Oud-Oost Wijken Oppervlakte (ha) Woningen Inwoners Bottendaal Galgenveld Altrade Hunnerberg Hengstdal Ooyse Schependom TYPERING STADSDEEL EN WIJKEN Oud-Oost is een historisch, visueel aantrekkelijk en levendig stadsdeel, dat nabij het centrum is gelegen. Onder de bevolking van de wijken in Oud-Oost bevinden zich veel studenten. Er is sprake van een flinke menging van functies. Bottendaal Bottendaal is een grotendeels 19e eeuwse wijk, vlakbij het centrum gelegen, tussen de twee grote (verkeers)radialen St. Annastraat en Graafseweg. De noordelijke helft ligt in de karakteristieke 19e eeuwse schil, de zuidelijke is opgebouwd uit minder uitbundige woningen en straten, veelal van recenter datum. De meest noordelijke straten zijn door de Bottendaal Galgenveld Altrade Ooyse Schependom Hunnerberg Hengstdal Graafseweg als het ware van de rest van de wijk afgesneden. Galgenveld Galgenveld is een mooie, middeloude wijk. Ruim de helft van de woningen is uit de periode van voor de oorlog. De straten binnen de 19e eeuwse schil (o.a. Van Spaenstraat, Fransestraat, Van Slichtenhorststraat) zijn heel populair door het monumentale karakter, de fraaie architectuur en de rijkdom aan details. Ten zuiden hiervan ligt de evenzeer aantrekkelijke Indische buurt uit de 20er jaren (Berlagearchitectuur). Altrade Altrade is een oude wijk met verschillende bouwstijlen en identiteiten, die tezamen zorgen voor een aantrekkelijk woonmilieu. Dit wordt ook veroorzaakt door de functiemenging (veel bedrijfsvestigingen). Binnen het sociale woonklimaat kent Altrade geen echte tegenstellingen. De verschillen in architectuur en woningtypen leiden wel tot verschil in bewoning. Hunnerberg Hunnerberg is een karakteristieke en gezellige wijk, nabij het centrum gelegen, boven op de stuwwal. De wijk is niet planmatig opgezet, maar heeft een vanzelf gegroeide structuur en is te splitsen in drie buurten: Het noordelijk deel bestaat uit straten uit de 19e eeuwse schil met veel grote panden. Daaraan grenzend bevindt zich een dichter bebouwd gedeelte met kleinere, particuliere huurwoningen. Aan de zuidkant ligt een tamelijk riante woonbuurt met koopwoningen. 19

22 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Aan de noord-oostkant van de wijk, bovenop de stuwwal bevindt zich een aantal grootschalige bedrijfs- en woongebouwen. Hengstdal Hengstdal ligt tegen de stuwwal en de bossen aan, niet zo ver van het centrum. Een opvallende buurt binnen Hengstdal is het Rooie Dorp aan de noordkant. Deze buurt, van oudsher een volksbuurt, is inmiddels geherstructureerd (sloop en nieuwbouw). Door het grote aandeel goedkope huurwoningen wijken de bevolkingskenmerken in Hengstdal enigszins af van de rest van het stadsdeel. Ooyse Schependom Ooyse Schependom is een kleine wijk met minder dan 200 inwoners, gelegen onder aan de stuwwal, bij de toegang naar de Ooijpolder. 2.2 WAT VOOR MENSEN WONEN ER IN OUD-OOST? Flinke verschillen tussen de wijken naar leeftijd en etniciteit Qua leeftijdopbouw is Oud-Oost in totaliteit een vrij gemiddeld stadsdeel. Daarbinnen zijn de verschillen tussen de wijken soms groot. Zo is bijvoorbeeld het aandeel ouderen (>64 jaar) in Bottendaal met 4% erg laag, terwijl het in Hunnerberg met 20% erg hoog is in vergelijking met het Nijmeegse gemiddelde (13%). Wat betreft het percentage 1-oudergezinnen (in Nijmegen 7%) is er een verschil van 2% in Hunnerberg tot 9% in Hengstdal. Binnen Hengstdal is het percentage eenoudergezinnen in het aanpakgebied Spoorbuurt aanzienlijk hoger (14%). Het aandeel niet-westers allochtone inwoners is in Oud-Oost laag in vergelijking met Nijmegen (10% tegen 16%). Nog groter is het verschil rond het percentage jongere allochtonen (15% in Oud-Oost, 26% in Nijmegen). Dat ligt vooral aan de wijken Galgenveld, Altrade en Hunnerberg. In Bottendaal en Hengstdal is aanwezigheid van etnische groepen op hetzelfde niveau als in Nijmegen. De ontwikkeling van het aandeel niet-westers allochtone inwoners in Oud-Oost gedurende de afgelopen 5 jaar is opvallend te noemen: de stedelijke toename van 4% zie je alleen in Hengstdal. In de andere wijken blijft die toename ver achter (circa 1%). In Bottendaal is zelfs een forse daling waarneembaar van het aandeel jeugdige allochtonen. Sociaal-economisch gunstige kenmerken, Hengstdal wat minder Sociaal-economisch is Oud-Oost een stadsdeel met overwegend gunstige kenmerken. Het inkomensniveau is gemiddeld tot hoog, zeker gegeven het feit dat het wordt gedrukt door de aanwezigheid van veel jongere alleenstaanden (waaronder kamerbewoners). In Hengstdal is het aandeel lage inkomens hoger dan in de andere wijken van Oud-Oost en ook hoger dan het Nijmeegse gemiddelde. In Hengstdal is ook het aantal mensen dat een bijstandsuitkering ontvangt hoger dan gemiddeld en evenzo het aandeel mensen in een ID- of WIW-traject. De Spoorbuurt valt ook nu op met een hoog percentage ABW-ers. Samenstelling bevolking buurten Nijm Oud-O Bottdl Galgv Altr Hunnb Hengstd Spoorb % 0-14 jr ontw x % >64 jr ontw x % alleenstaanden ontw x % 1-ouder gezinnen ontw x % niet westerse allochtonen ontw x % niet westerse jonge all x ontw x Inkomen en werk buurten Nijm Oud-O Bottdl Galgv Altr Hunnb Hengstd Spoorb % lage inkomens 43 x x ontw x x % ABW 5,6 3,3 3,6 1,4 3,0 1,1 6,4 12,2 ontw ,3-1,2-2,0-1,2-1,1-1,2-0,9 x % ID/WIW 1,8 1,5 1,8 0,7 1,5 0,7 2,6 x ontw ,1-0,2-0,4-0,1-0,5-0,4 +0,4 x 20

23 OUD-OOST Gezondheid en zorg buurten Nijm Oud-O Bottdl Galgv Altr Hunnb Hengstd Spoorb % cliënten maatsch. werk 1,7 1,0 1,3 0,5 0,9 0,5 1,7 x ontw ,2-0,4-0,5-0,2-1,1-0,3 0 x % cliënten GGZ 3,0 2,7 2,5 1,9 2,7 2,1 4,0 x ontw ,5 +0,5 0-0,1 +0,6 +0,7 +1,1 x % voelt zich gezond x % contact huisarts x % contact specialist x Onderwijs buurten Nijm Oud-O Bottdl Galgv Altr Hunnb Hengstd Spoorb % gewichtsleerlingen 00/ x gemid. citoscore ,0 539,8 537,1 541,3 541,2 541,5 536,9 x % adv. <vmbo-t/havo x % ll havo-vwo 3e/4e jr vwo x ontw. 97/98-01/ x Gezondheids- en onderwijsniveaus bovengemiddeld Rond gezondheid, zorg en onderwijs scoort het stadsdeel Oud-Oost erg gunstig. Bij gezondheid en zorg is het ook nu alleen de wijk Hengstdal die gelijk of slechter scoort dan het Nijmeegs gemiddelde. Het gezondheidsgevoel in het stadsdeel is relatief hoog (78% tegen 74% voor Nijmegen), maar in Hengstdal wat lager (68%). Evenzo is het percentage mensen dat gebruik maakt van de GGZ er bovengemiddeld (4%). Bij onderwijs scoren alle wijken, dus ook Hengstdal, op alle punten positiever dan het Nijmeegs gemiddelde. Er zijn wel aanzienlijke verschillen tussen de mindere scores van Bottendaal en Hengstdal enerzijds en de hoge scores van Galgenveld, Altrade en Hunnerberg anderzijds. Met name rond het percentage gewichtsleerlingen en de schooladviezen zijn deze verschillen goed merkbaar. Het hoge onderwijsniveau in Oud-Oost is ook af te lezen uit het aandeel leerlingen dat binnen het voortgezet onderwijs havo of vwo doet. Met 72% is dit aanzienlijk hoger dan het Nijmeegse gemiddelde (48%). Ook de stijging van dit percentage is de afgelopen jaren veel hoger geweest dan stedelijk (14% tegen 4%). 2.3 IN WAT VOOR OMGEVING WONEN DE INWONERS VAN OUD-OOST? Kwaliteit openbare ruimte in het algemeen in orde Zoals in de andere stadsdelen, werd ook in Oud- Oost in de mailronde en het minisymposium de zwerfvuilproblematiek ter sprake gebracht. Ook in dit stadsdeel lijkt men gemakkelijker afval op straat te gooien. Men spreekt elkaar er minder op aan en jongeren ( scholierenstromen ) worden vaak als schuldigen aangewezen. De nabijheid van het centrum lijkt hierbij geen extra factor van betekenis te zijn. Een voorbeeld waar veel vuil wordt aangtroffen is het Thiemepark in Bottendaal. Uit de cijfers (enquêtes en statistieken) komt dit probleem wat minder naar voren. De score van Oud- Oost op de schaal verloedering (incl. de ontwikkeling daarin) is juist behoorlijk gunstiger dan voor Nijmegen als geheel en ook de registratie van de Belen Herstellijn wijst op een ondergemiddeld aantal klachten. Voor wat betreft een ander omgevingsaspect, het groen, komt de tevredenheid redelijk overeen met het Nijmeegse gemiddelde. De tevredenheid over het onderhoud van wegen en fietspaden is iets hoger. De Spoorbuurt scoort minder gunstig op enkele variabelen. Zo is men minder tevreden over het groen en ervaart men er meer verloedering. In het minisymposium is stilgestaan bij de ontwikkeling van het Limosterrein aan de rand van Hengstdal en direct grenzend aan de Spoorbuurt. Men verwacht een grote impuls voor de ruimtelijke kwaliteit in dit deel van Oud-Oost, onder andere door de ruimte die wordt gecreëerd voor groen en speelvoorzieningen. Voorzieningen krijgen positief oordeel, uitgezonderd jongerenvoorzieningen Ook de tevredenheid over de voorzieningen is in Oud-Oost gemiddeld of bovengemiddeld. Dit geldt voor de bewinkeling, het openbaar vervoer, de jongerenvoorzieningen en de speelvoorzieningen voor kinderen. Uitgezonderd de speelvoorzieningen voor kinderen scoort ook de Spoorbuurt goed op deze variabelen. Een minpunt voor heel Oud-Oost is, dat de tevredenheid over een aantal voorzieningen in vergelijking met 5 jaar geleden een tikkeltje aan het teruglopen is. Een specifieke aanvulling betreft de voorzieningen voor jongeren. De tevredenheid over met deze voorzieningen ligt op hetzelfde (lage) niveau als stedelijk. 21

24 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Kwaliteit openbare ruimte buurten Nijm Oud-O Bottdl Galgv Altr Hunnb Hengstd Spoorb % tevredenen groen x x x x x 60 ontw x x x x x x % tevredenen wegen/fietsp x x x x x 59 ontw x x x x x x % klachten in verh. tot won x ontw x schaal verloedering 4,4 3,5 x x x x x 5 ontw ,2-0,6 x x x x x x Voorzieningen buurten Nijm Oud-O Bottdl Galgv Altr Hunnb Hengstd Spoorb % tevredenen winkels x x x x x 99 ontw x x x x x x % tevredenen openb. verv x x x x x 92 ontw x x x x x x schaal voorz. jongeren 3,1 3,0 x x x x x 4,1 ontw ,3 +0,1 x x x x x x % tevred. speelmog. kind x x x x x 50 ontw x x x x x x Woningmarkt buurten Nijm Oud-O Bottdl Galgv Altr Hunnb Hengstd Spoorb ontw. aant. won x % laagbouwwoningen x % huurwoningen x schaal waard. eigen woning 7,2 7,4 x x x x x 6,6 ontw ,3 +0,1 x x x x x x Dat blijkt uit de schaalscore in de tabel en ook uit de afzonderlijke vraag naar de tevredenheid met jongerenvoorzieningen (28% is tevreden; stedelijk is dat 29%). Tijdens het minisymposium is hierover gesproken. Men beaamde het tekort, maar gaf ook aan dat de oudere jeugd vaak zijn eigen ruimte creëert en zich niet veel van gecreëerde ruimtes aantrekt. Ten tijde van het symposium (juni 2003) was de belangstelling voor de inloop in het jongerencentrum Exposure bijv. maar heel beperkt. Attractieve woningvoorraad Oud-Oost neemt op de woningmarkt een bijzondere plaats in. De meeste woningen zijn vooroorlogs. Een belangrijk deel ligt in de karakteristieke 19e eeuwse schil rondom het centrum. De woningen in het stadsdeel zijn dan ook zeer geliefd en de bewoners zelf geven hun eigen woning een relatief hoge waardering. Het aandeel etagewoningen is hoog. Vaak betreft het appartementen en boven- en benedenwoningen. Het sterkst geldt dit nog voor Bottendaal en Altrade. Tegelijkertijd is het aandeel koopwoningen in Oud- Oost hoog (52% tegen 40% voor heel Nijmegen). Veel bedrijvigheid, gemiddelde milieubelasting In vergelijking met de meeste andere stadsdelen is de bedrijvigheid in Oud-Oost aanzienlijk. Op elke 100 woningen zijn er 13 bedrijven, op elke 100 inwoners 38 arbeidsplaatsen. M.b.t. de arbeidsplaatsen is dit aandeel de laatste 5 jaar nauwelijks toegenomen op stadsdeelniveau, maar wel aanzienlijk in Hengstdal (+4,5%) en vooral in Hunnerberg (+16,6%). Onder de bedrijven bevinden zich ruim 350 vestigingen met een milieuvergunning. Dat is vergelijkbaar met de meeste andere stadsdelen. In Hengstal is de aanwezigheid van deze bedrijven minder. De 4 jaar geleden bij de bewoners gepeilde stankoverlast in het stadsdeel was laag, de geluidsoverlast identiek aan die van Nijmegen. Hoge parkeerdruk in noordelijk deel Vooral het noordelijk deel van het stadsdeel ondervindt parkeerproblemen door de ligging nabij het centrum. In de straten die het dichtst bij het stadscentrum liggen kan men alleen betaald parkeren of via vergunningen. Daaromheen is het gratis en dat weten ook veel binnenstadsbezoekers. Deze situatie geeft overlast en leidt er ook toe dat de speelruimte voor de kinderen zeer beperkt is. Toch werkt dit probleem niet echt door in de aantallen meldingen voor parkeeroverlast bij de politie en in de totale ervaring van verkeersproblemen. Beide zijn de afgelopen periode gedaald. 22

25 OUD-OOST Bedrijvigheid buurten Nijm Oud-O Bottdl Galgv Altr Hunnb Hengstd Spoorb aantal bedrijfsvestigingen x ontw x % bedrijfsvest op won. 11,3 12,9 14,3 17,2 12,4 15,7 7,7 x ontw ,4 +0,5 +1,5-0,1 +0,4-0,5 +0,7 x aantal arbeidsplaatsen x ontw x % arbeidspl op bevolk. 59,1 38,4 19,7 46,6 22,8 79,6 34,6 x ontw ,8 +1,5-14,9 +2,1-0,3 +16,6 +4,5 x Milieu buurten Nijm Oud-O Bottdl Galgv Altr Hunnb Hengstd Spoorb aant. verg.plicht. bedr x % op won. voorraad 4,3 3,3 4 3,6 4,2 3,9 1,6 x % geluidsoverlast x x x x x x % stankoverlast x x x x x x Verkeer buurten Nijm Oud-O Bottdl Galgv Altr Hunnb Hengstd Spoorb % meld. parkeeroverlast 02 1,0 1,1 1,4 1,0 1,4 1,2 0,5 x ontw ,1-0,1-0,1 0 +0,2-0,9 +0,2 x % meld. verkeersongev. 02 1,9 1,9 4,1 2,8 1,0 2,1 0,4 x ontw ,5-0,8-1,7-1,3-0,2-0,8-0,3 x schaal ervar. verkeersprobl. 2,8 2,7 x x x x x 3,3 ontw ,1-0,2 x x x x x x Ook lijkt de verkeersveiligheid in het stadsdeel er niet negatief door te worden beïnvloed. Tussen 1998 en 2002 vond een aanzienlijke daling plaats van het aantal meldingen van verkeersongevallen. Niettemin scoren vooral Bottendaal, maar ook Altrade en Hunnerberg op deze indicator nog altijd hoger dan gemiddeld in Nijmegen. Verder is in de (krappe) Spoorbuurt de beleving van verkeersproblemen relatief groot. Sommige doorgaande straten, zoals de van t Santstraat en de Daalseweg ondervinden een grote verkeersdruk. Tenslotte brengt ook het halen en brengen rondom de diverse basisscholen in Oud- Oost veel drukte met zich mee. 2.4 HOE GAAN DE INWONERS VAN OUD- OOST MET ELKAAR OM? Sociale contacten en ervaring sociale omgeving heel positief Oud-Oost wordt ook in sociaal opzicht als een zeer geliefde woonomgeving beschouwd. Zowel qua sociale contacten als de ervaring van de sociale omgeving scoort Oud-Oost hoger dan het Nijmeegs gemiddelde, zo is af te lezen uit de tabel. Bijvoorbeeld geldt dit voor de mate waarin de bewoners zeggen voldoende sociale contacten te hebben. Het Nijmeegse percentage is met 86% al hoog, maar Oud-Oost scoort nog hoger (bijna 92%, 4% hoger dan in 2001). Sprekender nog is de grote gehechtheid aan de buurt (86%, dat is 20% hoger dan het Nijmeegse cijfer). Ook de scores op andere indicatoren, zoals de verantwoordelijkheid voor de buurt en de deelname aan buurtactiviteiten zijn gunstig. Hetzelfde geldt voor de cultuur- en sportbeoefening. Rafelranden en kwetsbaarheden sociale samenhang Uit het minisymposium kwam evenwel ook een tegengesteld signaal, nl. dat er in toenemende mate sprake is van import in de wijken en dat de sociale cohesie mede daardoor langzaam afneemt. In verschillende buurten en wijken binnen Oud-Oost worden er activiteiten georganiseerd, maar niet iedereen is daar enthousiast voor te maken. Verder gaf men aan, dat men het jammer vindt enkel nog hulp voor bewonersorganisaties te krijgen via budgetten en minder via persoonlijke ondersteuning. Toch bestaat er in de wijken wel behoefte om de sociale samenhang van vroeger te behouden c.q. terug te krijgen. Zo vinden er in verschillende buurten in het stadsdeel activiteiten plaats, waarbij vooral jonge gezinnen actief zijn. Ook vindt men, dat van het wijkcentrum de Ark niet voldoende gebruik wordt gemaakt voor wijkactiviteiten. Vergelijkbare processen doen zich voor in Bottendaal, waar een grote en levendige bewonersorganisatie aanwezig is. Men is hier enigszins beducht, dat de verantwoordelijkheid voor de bewonersorganisatie te groot wordt, wanneer de (welzijns)instellingen minder actief worden. 23

26 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Sociale contacten buurten Nijm Oud-O Bottdl Galgv Altr Hunnb Hengstd Spoorb % voldoende contacten x x x x x 88 ontw x x x x x x % goed voor zichzelf zorgt x x x x x 95 ontw x x x x x x % in vrijwilligerswerk x x x x x 22 ontw x x x x x x Ervaren sociale omgeving buurten Nijm Oud-O Bottdl Galgv Altr Hunnb Hengstd Spoorb % verantw. voor buurt x x x x x 86 ontw x x x x x x % deeln. buurtact x x x x x 22 ontw x x x x x x % gehecht buurt x x x x x 85 ontw x x x x x x schaal houding jongeren 6,4 7,1 x x x x x 6,2 ontw ,1-0,2 x x x x x schaal sociale kwaliteit 6,1 6,6 x x x x x 6 ontw ,1 x x x x x x Multiculturaliteit buurten Nijm Oud-O Bottdl Galgv Altr Hunnb Hengstd Spoorb % cont. met allocht x x x x x 78 % posit. ervaringen x x x x x 44 % negatieve ervaringen x x x x x 44 % verhouding goed x x x x x 49 Zorg voor persoonlijke problemen De wijken in Oud-Oost zien er van de buitenkant goed uit. Toch kunnen er, zoals in elke wijk, persoonlijke problemen spelen achter de voordeur. In Bottendaal maken de werkers zich zorgen over de allochtonen. Door de afnemende hulp van instellingen in deze wijk neemt deze groep weinig deel aan activiteiten. Het gaat hierbij met name ook om de oudere allochtonen. In het hele stadsdeel maakt men zich voorts zorgen over de ouderen die niet mobiel zijn en daardoor niet op eigen gelegenheid naar plaatsen of activiteiten kunnen. Specifieke gegevens over probleemsituaties zijn echter niet voorhanden. Rond het Oud Burgeren Gasthuis in Galgenveld is sinds enige tijd een woonzorgzone gerealiseerd, waar ouderen diensten van het OBG kunnen afnemen. In het OBG zelf is een café, dat goed functioneert als ontmoetingsplek. In Hunnerberg is rondom het verpleeghuis Margriet een woonzorgzone in ontwikkeling. Jongerenoverlast ondergemiddeld De overlast van jongeren is wel aanwezig in Oud- Oost, maar minder dan gemiddeld in Nijmegen. In de tabel blijkt dit uit de schaal houding jongeren. De ervaren overlast is hier een aspect van. In Oud- Oost ondervindt 4% van de bewoners vaak overlast van groepen jongeren, 23% soms. Stedelijk is dit meer, respectievelijk 13% en 27%. Tijdens het minisymposium gaven ook de werkers in de wijk aan, dat er niet direct sprake is van grote overlast. Wel zien zij, dat het hangen van de jongeren bij veel ouderen angst inboezemt, ook al is er niets aan de hand. Oud-Oost is een veilig stadsdeel Qua veiligheid scoort Oud-Oost redelijk tot goed. Op alle indicatoren is de situatie vergelijkbaar met of gunstiger dan het Nijmeegs gemiddelde. De onveiligheidsgevoelens zijn minder dan voor Nijmegen als geheel, zij het niet voor de Spoorbuurt. Ook de aangiften bij de politie van geweldsdelicten zijn ondergemiddeld, hoewel Bottendaal en Hunnerberg over de periode enige toename te zien geven. Het percentage woninginbraken in 2002 is wel duidelijk hoger dan het gemiddelde. Dit geldt voor alle wijken in Oud-Oost, behalve Hengstdal. Het hogere inbraakcijfer hangt samen met de aanwezigheid van verslaafden en daklozen. Velen zijn bezoekers van het opvangcentrum in de Mr. Franckenstraat. De overige problemen die deze groep oplevert hebben vooral te maken met hun aanwezigheid in de openbare ruimte en het onveilige gevoel dat dat oplevert (bijv. wanneer zij zichzelf drugs toedienen). Het opvangcentrum is sinds maart 2004 onderge- 24

27 OUD-OOST Cultuur buurten Nijm Oud-O Bottdl Galgv Altr Hunnb Hengstd Spoorb % abonnem. bibliotheek x ontw x % cursisten kunsteduc. <18 6,7 13,1 8,3 11,7 15,2 21,5 10,2 x % cursisten kunsteduc. >=18 2,1 3,7 3,6 4,4 3,8 4,0 2,8 x % kunstz. activ. vrije tijd x x x x x x % cult. voorst. bezocht x x x x x x % musea bezocht x x x x x x Sport buurten Nijm Oud-O Bottdl Galgv Altr Hunnb Hengstd Spoorb % wekelijkse sporters x x x x x 44 ontw x x x x x x % lid sportclub x x x x x 22 % sportbezoekers x x x x x 39 Veiligheid buurten Nijm Oud-O Bottdl Galgv Altr Hunnb Hengstd Spoorb % aangiften agressie 1,1 0,6 1,1 0,4 0,4 0,8 0,4 x ontw ,1 0 +0,2-0,2 0 +0,2-0,1 x schaal dreiging 1,2 1,2 x x x x x 1,1 ontw ,2 0 x x x x x x % aangiften woninginbraak 2,0 3,1 3,0 4,1 3,3 3,5 2,2 x ontw ,8-0,5-1,7-0,4-0,5 +0,7-0,3 x schaal vermog. delicten 4,7 4,8 x x x x x 4,1 ontw ,3 +0,1 x x x x x x schaal overlast 2,4 2,0 x x x x x 2,4 ontw ,2 +0,2 x x x x x x % onveilig gevoel algem x x x x x 40 ontw x x x x x x % onveilig gevoel buurt x x x x x 28 ontw x x x x x x bracht in de Van Schevichavenstraat, aan de zuidrand van het stadscentrum, maar nog wel nabij Oud-Oost. Hoe de overlast zich ontwikkelt wordt door de gemeente gemonitord. Spoorbuurt en Rooie Dorp specifieke buurten binnen Oud-Oost Bij twee buurten, de Spoorbuurt en het Rooie Dorp, is er sprake van een specifieke situatie. De Spoorbuurt is in 1998 tot aanpakgebied verklaard vanwege diverse, veelal sociale problematiek. De scherpe kanten lijken hiervan inmiddels te zijn verdwenen. De betrokkenheid van de bewoners is goed en vooral de oudere generatie is actief. In de Spoorbuurt is ook het contact met het nabijgelegen asielzoekerscentrum een punt van aandacht. De aanvankelijk haperende ontmoeting tussen buurtbewoners en bewoners van het centrum is de laatste jaren verbeterd door het project Jasmijn. Voor de sociale samenhang is verder ook de ontwikkeling van het aangrenzende LIMOSterrein van belang. O.a. zullen daar dure appartementen verschijnen. Meer oostelijker, aan de andere kant van Hengstdal, is onlangs het Rooie Dorp via sloop en vervangende nieuwbouw geherstructureerd. Iedereen is benieuwd naar de effecten voor de sociale cohesie. Deze lijkt wat minder te zijn geworden, hoewel heel wat oude bewoners zijn teruggekomen. 2.5 HOE GAAT HET ALLES BIJ ELKAAR MET OUD-OOST? Een geliefd stadsdeel met weinig problemen en een hoge totaalwaardering Oud-Oost is een stadsdeel met weinig echte problemen. Dat is ook de reden dat na het afgelopen wijkonderzoek in 1998 de inzet vanuit de (welzijns)instellingen in enkele buurten is gestopt. Deze plotselinge stop is voor Bottendaal en Hengstdal mogelijk wat abrupt geweest. Door sommigen wordt gesteld, dat het eerdere succes nu moeilijk vol te houden is en daardoor een nadeel lijkt te worden. Echte problemen zijn er evenwel nog niet gerezen. Oud-Oost is nog steeds een zeer gewenst woongebied, waar de meeste mensen met plezier wonen. Dit blijkt ook uit de goede cijfers op de indicatoren voor 25

28 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK de totaalwaardering. Op de meeste van deze variabelen scoort Oud-Oost gunstig in vergelijking met het Nijmeegs gemiddelde. Het percentage bewoners dat vindt dat de buurt het afgelopen jaar achteruit is gegaan is bijna twee maal zo klein als stedelijk (11% tegen 20%). Ook het rapportcijfer voor de buurt is met 7,8 beduidend hoger dan gemiddeld (7,2). Bij de Spoorbuurt laten de scores een bijzonder patroon zien, dat overigens vaker voorkomt bij vergelijkbare (aanpak)gebieden. De meningen zijn wat explicieter: het aandeel mensen dat de buurt het afgelopen jaar achteruit vond gaan is erg groot (32%), maar het percentage dat de buurt juist vooruit zag gaan is nog iets groter (34%). Toch enkele aandachtpunten Ondanks de gunstige cijfers zijn er toch enkele negatieve belevingsaspecten uit het onderzoek naar voren gekomen. Enkele voorbeelden uit dit hoofdstuk zijn de (vooralsnog lichte) afname van de sociale cohesie en de parkeerproblematiek. Daarnaast staan in Oud-Oost de overlast van daklozen/verslaafden en de problematiek van jongeren (voorzieningen, overlast) op de agenda. Tenslotte wijzen de sociaal-maatschappelijke kenmerken in de Spoorbuurt nog altijd op achterstand, al zijn de verdere ontwikkelingen in dit aanpakgebied over het algemeen gunstig te noemen. Algemene oordelen buurten Nijm Oud-O Bottdl Galgv Altr Hunnb Hengstd Spoorb % buurt vooruitgegaan x x x x x 34 ontw x x x x x x % buurt achteruitgegaan x x x x x 32 ontw x x x x x x schaal evaluatie buurt 7,4 8,3 x x x x x 7,8 ontw ,2 +0,1 x x x x x x rapportcijfer buurt 7,2 7,8 x x x x x 7,1 ontw ,1 +0,1 x x x x x x 26

29 3 Oud-West Oud-West Wijken Oppervlakte Woningen Inwoners Nije Veld Biezen Wolfskuil TYPERING STADSDEEL EN WIJKEN Bij alle drie de wijken in Oud-West gaat het om oude volkswijken. De woningvoorraad in Oud-West bestaat voor het grootste deel uit kleine, veelal gerenoveerde laagbouw-huurwoningen van voor de oorlog. Biezen Wolfskuil Nije Veld Nije Veld De naam Nije Veld is niet zo bekend als de namen van de subbuurten waaruit deze (statistische) wijk is opgebouwd. De grootste en bekendste buurt is het Willemskwartier, een vooroorlogse buurt met kleine, goedkope huurwoningen in beheer bij een woningcorporatie. Aan de andere kant van de Groenestraat is de Landbouwbuurt gelegen, eveneens een buurt met kleinere corporatiewoningen, maar dan veel beperkter in omvang. Tegenover de Landbouwbuurt, aan de overzijde van de Muntweg, ligt een nieuw woongebiedje, de zogenaamde Muntenbuurt, halverwege de 80er jaren gebouwd op een voormalig bedrijfsterrein. Tenslotte is aan de oostkant van de wijk, in de nabijheid van de St. Annastraat, een klein gemengd buurtje te onderscheiden, met o.a. koop- en etagewoningen. Biezen De wijk Biezen wordt begrensd door de Rivierstraat, de Marialaan, de Waal en de spoorlijn. De wijk heeft een ingewikkelde stedenbouwkundige structuur. Er bestaat een sterke menging van wonen en werken, hoewel er de afgelopen 25 jaar heel wat bedrijven zijn verdwenen. De naam Biezen is niet zo bekend. Bekender is de naam van de buurt in het noordwestelijk deel van de wijk, namelijk Waterkwartier. Naast het Waterkwartier zijn er andere, kleinere buurten te onderkennen. Voorbeelden daarvan zijn het complex Gelderland- Tielens vlakbij de Hezelpoort en het bedrijvengebied langs de Waal. Dit gebied vormt een harde grens tussen woonbebouwing en de rivier. Binnen de wijk bevindt zich overigens ook een aantal straten met een afwijkende, rijkere architectuur. Wolfskuil Wolfskuil is een oude volkswijk, net als enkele andere wijken aan de westkant enigszins weggestopt achter barrières, zoals de Graafseweg en de Spoorlijn. 27

30 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Binnen de wijk zijn verschillende buurten af te bakenen: Het noordelijk deel (rondom de Tweede Oude Heselaan), een divers gebied met koop- en huurwoningen, bedrijvigheid en een combinatie van oude en nieuwe bebouwing. Het gebied rondom de Koninginnelaan, met daarbinnen het Nachtegaalplein. Het gebied ten westen daarvan, ook wel het echte Wolfskuilgebied genoemd. De Floraweg loopt er dwars doorheen. De woningvoorraad in deze buurt bestaat nagenoeg geheel uit goedkope laagbouwhuurwoningen. Met de vervanging van een deel daarvan is een begin gemaakt. Tussen de Floraweg en de Graafseweg is het Florapark gerealiseerd. De Rozenbuurt, een klein gebiedje, dat statistisch behoort tot Wolfskuil, maar daarvan helemaal afgesneden is door de Graafseweg. 3.2 WAT VOOR MENSEN WONEN ER IN OUD-WEST? Sterke oververtegenwoordiging allochtone bewoners in Nije Veld en Wolfskuil Naar leeftijd is de samenstelling van de bevolking in Oud-West tamelijk gemiddeld. In Nije Veld en Wolfskuil wonen in vergelijking met Biezen en Nijmegen als geheel minder ouderen. Bij de huishoudenssamenstelling is te zien, dat Nije Veld en Biezen iets meer alleenstaanden hebben dan gemiddeld en dat in alle drie de wijken het aandeel eenoudergezinnen hoger is, het sterkst nog in Willemskwartier (12% tegen 7% voor Nijmegen). Het grootste verschil met het Nijmeegse gemiddelde betreft de etniciteit. Bijna een kwart van de bevolking behoort tot de categorie niet-westers allochtonen (24%). Het Nijmeegs gemiddelde is 16%. Dit verschil wordt veroorzaakt door Wolfskuil en Nije Veld (beide met 28% niet-westerse allochtonen). Het aandeel van Biezen is gelijk aan het Nijmeegs gemiddelde. Deze verhoudingen gelden ook voor het aandeel niet-westers allochtonen onder de jongeren tot en met 18 jaar: in Nijmegen 26%, in Biezen 27%, in Nije Veld en Wolfskuil resp. 48% en 46%. In Wolfskuil bestaat de allochtone bevolking vooral uit Turkse mensen (de helft) en voor een kleiner deel uit Marokkanen (circa 15%). De overigen komen uit diverse andere landen. Ook in Nije Veld is de Turkse groep het grootst, maar minder (ruim een derde). De Marokkanen vormen hier bijna een kwart van de allochtone bevolking. De geconstateerde oververtegenwoordiging van allochtone inwoners neemt in de tijd iets toe. Tussen 1998 en 2003 steeg het Nijmeegs aandeel met 4%, in Nije Veld en Wolfskuil was dit respectievelijk 5% en 6%. Hetzelfde geldt voor de stijging van het aandeel jonge allochtonen. In Wolfskuil was de stijging twee maal zo hoog (8%) als stedelijk (4%). Samenstelling bevolking buurt Nijm Oud-W Nije V Biez Wlfsk Willkw % 0-14 jr ontw x % >64 jr ontw x % alleenstaanden ontw x % 1-ouder gezinnen ontw x % niet westerse allochtonen ontw x % niet westerse jonge all x ontw x Inkomen en werk buurt Nijm Oud-W Nije V Biez Wlfsk Willkw % lage inkomens 43 x x ontw x x % ABW 5,6 9,7 11,2 8,9 9,3 15,6 ontw ,3-1,8-2,2-1,1-2,4 x % ID/WIW 1,8 3,0 3,3 2,9 3,0 x ontw ,1 +0,2 +0,5 +0,2-0,1 x Gezondheid en zorg buurt Nijm Oud-W Nije V Biez Wlfsk Willkw % cliënten maatsch. werk 1,7 2,7 3,1 2,2 2,8 x ontw ,2-0,1 +0,3-0,2-0,3 x % cliënten GGZ 3,0 3,3 4,0 3,1 3,0 x ontw ,5 +0,1 +1,2-0,2-0,5 x % voelt zich gezond x % contact huisarts x % contact specialist x Onderwijs buurt Nijm Oud-W Nije V Biez Wlfsk Willkw % gewichtsleerlingen 00/ x gemiddelde citoscore ,0 529,1 528,9 530,3 528,3 x % adv. <vmbo-t/havo x % ll havo-vwo 3e/4e jr vwo x ontw. 97/98-01/ x Veel mensen met een kwetsbare sociaalmaatschappelijke positie Oud-West is een stadsdeel waarin relatief veel mensen wonen met een zwakke of kwetsbare sociaalmaatschappelijke positie. De drie wijken van Oud- West lijken sterk op elkaar als het gaat om de percentages lage inkomens, uitkeringsgerechtigden en ID/WIW-banen. Ze scoren op alle drie de kenmerken aanzienlijk ongunstiger dan het Nijmeegse gemiddelde. Voor wat betreft het aandeel mensen in de bijstand is ook het buurtgegeven voor Willemskwartier bekend. Daaruit blijkt, dat binnen Nije Veld Willemskwartier op dit punt extra negatief scoort. 28

31 OUD-WEST In de tijd gezien wordt de achterstand op deze kenmerken in de drie wijken niet groter. Eerder lijkt er sprake van een beperkte inhaal. Zo is in Nije Veld en Wolfskuil de afname van het aandeel ABW-gerechtigden tussen 2000 en 2003 groter geweest dan stedelijk. Veel multiprobleemgezinnen De sociaalmaatschappelijk kwetsbare positie van veel mensen in Oud-West leidt ook tot huishoudensproblematiek. Achter de voordeur zijn er relatief veel problemen in het stadsdeel, waarbij met name de meer zichtbare schuldproblematiek opvalt. Er wordt in het stadsdeel ook gesproken van multiprobleemgezinnen. Hierbinnen stapelen de problemen zich op en is het lastig goede oplossingen te vinden. De kinderen in de betreffende gezinnen hebben hieronder veel te lijden. Verder vertonen veel kinderen op steeds jongere leeftijd (groep 6, 7, 8 basisschool) problemen en risicogedrag. Door de werkers werd ook ingegaan op de ouderen. Bij een flinke groep leven psychische problemen (eenzaamheid, angstgevoelens). Het gaat bij al deze constateringen om ervaringsgegevens van mensen die in de wijken werken. Ze komen deels overeen met de statistieken van maatschappelijk werk en GGZ. Met name in Nije Veld en in mindere mate ook in Wolfskuil is het aandeel cliënten uit de wijk bovengemiddeld. Verder laten de gezondheidsenquêtes zien, dat men zich in deze twee wijken minder gezond voelt dan gemiddeld. Meer exacte gegevens over omvang en aard van de persoonlijke problematiek zijn er niet. Open Wijkscholen en onderwijsachterstand De vier basisscholen in Oud-West zijn alle Open Wijkscholen. Het activiteitenaanbod van deze scholen wordt thans verder uitgebreid. De eigen ervaringen van de scholen wijzen op groeiende deelname en betrokkenheid van ouders en kinderen bij deze scholen. De meerderheid van de leerlingen is van allochtone herkomst. Een groot deel van de leerlingen heeft een verhoogd leerlinggewicht (75% van alle groep 8 leerlingen, woonachtig in Oud-West). Uit de citoscores en schooladviezen van de leerlingen uit Oud-West blijkt de achterstand in onderwijsniveau. Deze cijfers zeggen niets over de kwaliteit van de scholen. Niettemin hebben de afgelopen jaren steeds meer ouders (autochtone, maar ook allochtone) gekozen voor een school buiten de wijk. Het motief daarbij is overigens niet alleen het onderwijsniveau of het overwicht aan allochtone leerlingen. Ook het gedrag van bepaalde, vaak autochtone, kinderen waarmee hun eigen kinderen worden geconfronteerd is een reden. De leerlingenaantallen van enkele scholen nemen door het vertrek naar scholen buiten de wijk af. Ook in het voortgezet onderwijs zie je de verschillen in onderwijsniveau terug. Terwijl stedelijk de helft van de Nijmeegse vo-leerlingen in het derde leerjaar op havo of vwo zit, is dit voor Oud-West 24%. Driekwart volgt dus vmbo of lager. Wel is hier te zien, dat Nije Veld en Wolfskuil iets van de achterstand aan het afknabbelen zijn. Thans vindt in het westelijk deel van Wolfskuil herstructurering plaats: sloop en vervangende nieuwbouw van woningen. De scholen verwachten, dat de kinderen die in de nieuwbouw komen te wonen naar andere scholen gaan. De basisscholen in Oud-West komen daardoor nog dichter bij de opheffingsnorm te liggen. Tegen deze norm worden door de schoolleiders grote bezwaren ingebracht. De norm is namelijk vanuit het ministerie ingesteld, maar zou volgens hen per wijk verschillend moeten zijn. 3.3 IN WAT VOOR OMGEVING WONEN DE INWONERS VAN OUD-WEST? Zwerfvuil is groot probleem Zwerfvuil is een groot en toenemend probleem in Oud-West dat twee kanten kent. Enerzijds zijn er de gedragsproblemen, waardoor er grote hoeveelheden vuil op straat of zelfs in tuinen te vinden zijn. Anderzijds is men ontevreden over het toezicht en de schoonmaak door de gemeente. Dit alles kan tot gevolg hebben dat mensen passief worden en denken als de buurman het doet, doe ik het ook. Men spreekt elkaar hier ook steeds minder over aan. Ook andere factoren zouden een rol kunnen spelen bij het dumpgedrag, zoals de kosten van de vuilniszakken en op sommige plaatsen het hoge onkruid. Vooral het dumpen van afval op de achterpaden levert bij bewoners, gemeente en woningcorporaties veel problemen en irritatie op. Als specifieke dumpplek werd door de werkers op het minisymposium de Kanaalstraat genoemd. Deze ontevredenheid over het zwerfvuil komt ook naar voren in de cijfers over de openbare ruimte. Zo is de tevredenheid over het groen in Oud-West met 55% tamelijk laag bij een Nijmeegs gemiddelde van 74%. Met name Willemskwartier valt op met een lage tevredenheid van 41%. Ook de schaal verloedering (rommel, vernieling, bekladding, hondenpoep) is in deze buurt het ongunstigst met 5,9. Oud-West als geheel scoort hier ook ongunstig (5,3 tegen 4,4 voor Nijmegen). Deze ontevredenheden werken niet door in het aantal klachten bij de Bel- en Herstellijn. Per 100 woningen liggen die in de lijn van het Nijmeegs gemiddelde. Eveneens is de tevredenheid met het onderhoud van de wegen en fietspaden - met uitzondering van Willemskwartier - wat hoger dan het Nijmeegs gemiddelde. Oud-West scoort daarbij als geheel 61%. Het Nijmeegs cijfer is 58%. Tevredenheid voorzieningen gemiddeld De tevredenheid met de speelmogelijkheden voor kinderen is in alle drie de wijken van Oud-West lager dan gemiddeld. In Biezen is de ontevredenheid sinds 1998 bovendien afgenomen. M.b.t. bewinkeling en 29

32 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Kwaliteit openbare ruimte buurt Nijm Oud-W Nije V Biez Wlfsk Willkw % tevredenen groen x ontw x % tevredenen wegen/fietsp x ontw x % klachten in verh. tot won x ontw x schaal verloedering 4,4 5,3 x 5,0 5,3 5,9 ontw ,2 +0,2 x +0,2 0 +0,3 Bedrijvigheid buurt Nijm Oud-W Nije V Biez Wlfsk Willkw aantal bedrijfsvestigingen x ontw x % bedrijfsvest op won. 11,3 7,7 7,6 8,9 6,5 x ontw ,4 0 +0,8-0,1-0,6 x aantal arbeidsplaatsen x ontw x % arbeidspl op bevolk. 59,1 24, ,6 17,1 x ontw ,8-1,2 +0,3-4,6 +0,5 x Voorzieningen buurt Nijm Oud-W Nije V Biez Wlfsk Willkw % tevredenen winkels x ontw x % tevredenen openb. verv x ontw x schaal voorz. jongeren 3,1 3,3 x 3,5 3,2 3,2 ontw ,3 +0,1 x 0 +0,3-0,1 % tevred. speelmog. kind x ontw x Woningmarkt buurt Nijm Oud-W Nije V Biez Wlfsk Willkw ontw. aant. won x % laagbouwwoningen x % huurwoningen x schaal waard. eigen woning 7,2 6,7 x 6,9 6,7 6,4 ontw ,3-0,3 x -0,1-0,3-0,4 openbaar vervoer is er geen sprake van een lagere waardering in het stadsdeel, al blijft Biezen iets achter. De relatief gunstige score op de schaal jongerenvoorzieningen wijst op een behoorlijke tevredenheid. In de mailronde en het minisymposium werd dit beaamd. Een minpunt dat werd genoemd is het tekort aan binnensportvoorzieningen in de Wolfskuil en Willemskwartier. In het Willemskwartier is verder ook een tweede JOP (jongerenontmoetingsplek) gewenst. Veel goedkope laagbouwhuurwoningen Een groot deel van de woningvoorraad in Oud-West bestaat uit laagbouwhuurwoningen. In het herstructureringsgebied in het westelijk deel van Wolfskuil zijn recent 197 goedkope woningen gesloopt en men is heel benieuwd naar de nieuwbouw met daarin over het algemeen wat duurdere woningen. Ongeveer 1 op de 5 mensen zal terugkeren naar dit gebied. Sommige mensen kunnen niet terug in verband met de hogere huurprijzen, anderen willen niet terug. Zij hebben door hun urgentie een huis kunnen krijgen, waar ze zich nu meer op hun gemak voelen. Bedrijvigheid en Milieu Met ongeveer 4500 arbeidsplaatsen in het stadsdeel Milieu buurt Nijm Oud-W Nije V Biez Wlfsk Willkw aant. verg.plicht. bedr x % op won. voorraad 4, ,6 2,3 x % geluidsoverlast x x x x % stankoverlast x x x x Verkeer buurt Nijm Oud-W Nije V Biez Wlfsk Willkw % meld. parkeeroverlast 02 1,0 0,9 1,0 1,1 0,8 x ontw ,1 +0,4 +0,1 +0,5 +0,4 x % meld. verkeersongev. 02 1,9 1,6 1,9 1,2 1,8 x ontw ,5-0,5-0,7-1,1 +0,4 x schaal ervar. verkeersprobl. 2,8 3,3 x 2,9 3,8 3,5 ontw ,1-0,2 x -0,6 +0,3-0,4 is de werkgelegenheid in Oud-West zeker van betekenis, minder dan in Oud-Oost, maar naar verhouding meer dan de nieuwere stadsdelen. Binnen Oud-West zijn in Biezen de meeste bedrijven en arbeidsplaatsen te vinden, zij het dat er tussen 1998 en 2002 sprake is geweest van een lichte afname. In Nije Veld en Wolfskuil daarentegen was er een lichte toename. De meeste bedrijvigheid in dit gebied is eigenlijk te vinden in het Haven- en Industrieterrein. In de stadsdeelindeling hoort deze wijk bij Oud-West, maar omdat er niet in wordt gewoond is de wijk niet meegenomen in de tabellen. Het aandeel milieuvergunningsplichtige bedrijven binnen Oud-West blijft onder het Nijmeegs gemiddelde. Maar de geluidsoverlast en vooral stankoverlast, zoals beënquêteerd in 2000, zijn met 43% en 39% voor het stadsdeel wel wat hoog ten opzichte van de Nijmeegse cijfers (40% en 27%). Ook in het minisymposium werd de ligging nabij het industriegebied als oorzaak opgevoerd voor de stank-, geluids- en verkeersoverlast. Daarbij werd het gebied rondom Weurtseweg en Waal betiteld als een vaak vergeten gebied met relatief veel milieuoverlast. Ervaring verkeersproblemen groot De ligging van Oud-West niet ver van het centrum en de grote verkeerslus die door beide wijken gaat (Oude Heselaan, Molenweg) vormden voor veel deelnemers aan het symposium aanleiding om de verkeersdrukte in de wijken ter sprake te brengen. Op 30

33 OUD-WEST geren, hoewel in Willemskwartier de omgang met elkaar wel iets verder is. Verder hebben ook allochtone groepen onderling vaak niet veel contact. Bij de jongste kinderen op de basisscholen lijkt integratie minder een probleem. Zij gaan gewoon met elkaar om en kennen geen taalproblemen, zoals dat voor veel volwassen allochtonen met lage opleiding vaak wel het geval is. Overigens kunnen ook de taal, cultuur en achterde doorgaande wegen wordt geregeld hard gereden. Ook wordt een aantal wegen als sluiproutes gebruikt die hier niet voor zijn bedoeld. Deze ervaringen stemmen overeen met de mening van de bewoners, zoals gemeten via de schaal ervaring verkeersproblemen. Met name Wolfskuil valt hierbij op met een score van 3,8 en een toename van +0,3 sinds 1998, terwijl er in de andere twee wijken alsook in Nijmegen sprake was van een afname. In het symposium werd verder aangegeven dat er veel blik op straat aanwezig is, waardoor de mogelijkheden om op straat te spelen steeds geringer worden en kinderen nogal eens worden weggestuurd. De toename in de meldingen parkeeroverlast, met name in Biezen en Wolfskuil, bevestigen dit gevoel. Qua verkeersonveiligheid is het beeld vrij gemiddeld, al is het aantal ongevallen in Biezen wat lager. In Willemskwartier geeft de Willemsweg als doorgangsroute naar de Graafseweg aanleiding tot verkeersdrukte en daarnaast ook tot parkeeroverlast en hinder bij het in- en uitladen voor de winkels. 3.4 HOE GAAN DE INWONERS VAN OUD- WEST MET ELKAAR OM? Voldoende contacten, maar minder waardering voor sociale omgeving De minder gunstige sociaalmaatschappelijke omstandigheden van (individuele) huishoudens in Oud-West werken door op het woon- en leefklimaat in de wijk. Met deze omstandigheden gaan mensen op verschillende manieren om. Enerzijds zijn veel bewoners actief en is men bereid om iets voor de buurt te doen. Anderzijds blijven veel mensen passief of veroorzaken ze zelf problemen. Verder is er tussen bewoners vaak ook sprake van het ontbreken van vaardigheden om open met elkaar te praten en elkaar aan te spreken wanneer zaken niet goed gaan. In de enquêtebevindingen komt dit als volgt naar voren. In alle drie de wijken is het percentage bewoners dat voldoende contacten heeft, goed voor zichzelf zorgt en vrijwilligerswerk doet, vergelijkbaar met het Nijmeegse gemiddelde. Maar als het gaat om het verantwoordelijkheidsgevoel voor en de gehechtheid aan de buurt en om de deelname aan buurtactiviteiten, dan scoren de drie wijken minder goed. Hetzelfde geldt voor de schaal sociale kwaliteit. Op de onderliggende vragen (of mensen in de buurt elkaar kennen, goed met elkaar omgaan etc.) geven de antwoorden een ongunstiger beeld dan voor Nijmegen gemiddeld. Deze situatie was ook zo in 1998 en is sindsdien niet veranderd. Multiculturaliteit: de wil is er, het contact niet altijd Volgens de werkers in de wijken is het ontbreken van voldoende contact tussen allochtone en autochtone bewoners nadelig voor de sociale cohesie. Grote spanningen zijn er niet, maar er is zeker ook nog geen sprake van integratie. Dat geldt ook voor jon- Sociale contacten buurt Nijm Oud-W Nije V Biez Wlfsk Willkw % voldoende contacten x ontw x x x x % goed voor zichzelf zorgt x ontw x x x x % in vrijwilligerswerk x ontw x x x x Ervaren sociale omgeving buurt Nijm Oud-W Nije V Biez Wlfsk Willkw % verantw. voor buurt x ontw x % deeln. buurtact x ontw x x x x % gehecht buurt x ontw x schaal houding jongeren 6,4 5,6 x 6,2 4,7 6,0 ontw ,1 0 x +0,3-0,5 +0,6 schaal sociale kwaliteit 6,1 5,7 x 5,9 5,5 5,7 ontw x 0-0,1 +0,4 Multiculturaliteit buurt Nijm Oud-W Nije V Biez Wlfsk Willkw % cont. met allocht x % posit. ervaringen x % negatieve ervaringen x % verhouding goed x Cultuur buurt Nijm Oud-W Nije V Biez Wlfsk Willkw % abonnem. bibliotheek x ontw x % cursisten kunsteduc. <18 6,7 3,9 2,7 4,4 4,3 x % cursisten kunsteduc. >=18 2,1 1,6 1,9 1,6 1,4 x % kunstz. activ. vrije tijd x x x x % cult. voorst. bezocht x x x x % musea bezocht x x x x Sport buurt Nijm Oud-W Nije V Biez Wlfsk Willkw % wekelijkse sporters x ontw x x x x % lid sportclub x % sportbezoekers x

34 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Veiligheid buurt Nijm Oud-W Nije V Biez Wlfsk Willkw % aangiften agressie 1,1 1,4 1,4 1,3 1,6 x ontw ,1 +0,3 +0,2 +0,3 +0,4 x schaal dreiging 1,2 1,7 x 1,9 1,6 1,9 ontw ,2 +0,1 x +0,6 +0,1-0,5 % aangiften woninginbraak 2,0 2,2 1,9 2,3 2,2 x ontw ,8-2,6-5,9-0,6-1,9 x schaal vermog. delicten 4,7 5,3 x 5,4 5,4 5,1 ontw ,3 +0,4 x +0,6 +0,9-0,8 schaal overlast 2,4 3,0 x 2,5 3,5 3,4 ontw ,2 +0,2 x -0,1 +0,4-0,1 % onveilig gevoel algem x ontw x % onveilig gevoel buurt x ontw x grond van autochtone bewoners remmend zijn voor de ontmoeting met medebewoners uit andere culturen. De wil om contact te maken is wel aanwezig. Dat blijkt bijvoorbeeld op de koffieochtenden op de basisscholen Bewonersgroepen geven aan, dat ze graag meer allochtone buurtgenoten in hun gelederen willen hebben. Het is de vraag of daadwerkelijk contact een kwestie van tijd is of dat er (meer) beleid op moet worden gevoerd. De enquêtecijfers laten zien, dat de mensen in Wolfskuil en Willemskwartier gemiddeld iets meer contacten hebben met mensen uit andere culturen dan in Biezen en in Nijmegen als geheel, hetgeen begrijpelijk is, omdat het aandeel allochtonen er het grootst is. Opvallend is, dat in beide wijken zowel het aandeel mensen met positieve als negatieve ervaringen groter is dan gemiddeld. In de Stadspeiling is ook gevraagd hoe men vindt dat allochtone en autochtone mensen in de buurt met elkaar samenleven. Hierbij bestaat wel enig verschil tussen beide wijken. In Wolfskuil is ruim de helft van de mensen hier positief over (net als in Nijmegen), in Willemskwartier ligt dit 10% lager. Cultuur- en sportbeoefening blijven achter In vergelijking met de Nijmeegse cijfers zijn er in Oud-West minder mensen lid van de bibliotheek en wordt er minder aan culturele activiteiten en aan sport gedaan. Het verschil is evenwel nog te overzien en op enkele punten lijkt er sprake van beperkte inhaal van de achterstand (abonnementen bibliotheek in Nije Veld en het percentage wekelijkse sporters in het hele stadsdeel). Het aandeel volwassenen dat lid is van een sportclub, is 5% lager dan gemiddeld. Uit het minisymposium en ook uit de Jeugdmonitor van 1999 kwam naar voren, dat het aandeel jongeren dat sport en het aandeel dat lid is van een sportvereniging aanzienlijk lager is dan gemiddeld. Factoren die een rol spelen zijn de thuissituatie (ouders, allochtoon en autochtoon, die hun kinderen hier niet bij begeleiden) en het afbrokkelen van het sportverenigingskader in de wijken. Veel jongeren spelen en voetballen overigens wel op straat. In Willemskwartier vervult het initiatief Sportrijk daarbij een belangrijke rol. Jongeren steeds meer op straat Jongerenproblematiek speelt ook in Oud-West, in hogere mate nog dan gemiddeld in Nijmegen. Dat blijkt uit de schaal houding jongeren die relatief laag scoort. Dit wijst erop, dat er fricties zijn tussen jong en oud en dat er sprake van overlast is. Dat laatste wordt door ruim 50% van de geënquêteerden gesteld, 10% meer dan het stedelijk percentage. De overlast concentreert zich voor een deel op bepaalde plekken in het stadsdeel en zit daar tegen criminaliteit aan. Op deze locaties spelen ook drugs een belangrijke rol. De wijk die er sterk mee te maken heeft is Wolfskuil. Nije Veld en Biezen zitten dichter tegen het Nijmeegs gemiddelde. Per wijk zijn er verschillen in de ontwikkeling van de overlast: In Wolfskuil is de overlast de afgelopen jaren wat toegenomen. In Biezen is de overlast niet toegenomen, maar is de groep ouder en harder. In Willemskwartier lijkt de jongerenoverlast, die in het verleden vaak een grote rol speelde, de afgelopen periode aanzienlijk minder te zijn geworden. In het minisymposium constateerde men, dat jongeren steeds meer op straat leven. Ouders lijken over onvoldoende vaardigheden te beschikken om de kinderen in toom te houden. Tekorten aan ruimte en voorzieningen voor jongeren worden ook wel als oorzaken van overlast aangewezen. Maar het blijkt dat er ook in de omgeving van voorzieningen problemen zijn. Toch, stelt men alles bij elkaar, doen de meeste jongeren het goed. De meerderheid kent weinig problemen en maakt gewoon de school af. Men tekent hierbij aan, dat het vaak gebeurt, dat ouderen te snel jongerenoverlast melden. Wanneer jongeren buiten op straat staan, leveren ze niet per definitie overlast op. Onveiligheidsgevoel sterker dan gemiddeld Het aandeel inwoners van Oud-West dat zich wel eens onveilig voelt is groter dan gemiddeld in Nijmegen. Hoewel de afgelopen twee jaar het veiligheidsgevoel in Biezen en Wolfskuil verbeterd is, net als in de rest van de stad, is de huidige score hier nog steeds ongunstiger dan in In Willemskwartier is al wel hetzelfde niveau bereikt als in In de wijk Nije Veld, waarvan Willemskwartier het grootste deel beslaat, is daarnaast het percentage inbraken per 100 woningen in dezelfde periode fors teruggelopen. Ook de aanpak van drugs in Willemskwartier lijkt succes te hebben, zij het dat problemen, bijvoorbeeld 32

35 OUD-WEST bij de ontruiming van drugspanden, zich lijken te verplaatsen naar andere locaties binnen of buiten de wijk. 3.5 HOE GAAT HET ALLES BIJ ELKAAR MET OUD-WEST? Totaaloordelen onder het Nijmeegs niveau, maar verschillen per wijk Het oordeel dat de bewoners van Oud-West over de ontwikkeling van hun buurt geven is wisselend. In de Stadspeiling van 2003 zijn er veel mensen (25%) die vinden dat de buurt vooruit is gegaan, maar ook veel mensen (27%) die vinden dat de buurt achteruit is gegaan. De totaalwaardering die men geeft voor de buurt blijft achter bij de gemiddelde waardering. Zo is het rapportcijfer voor de buurt in Oud-West 6,5 tegen 7,2 gemiddeld voor Nijmegen. Opvallend zijn de verschillen tussen Biezen en Wolfskuil enerzijds en Willemskwartier anderzijds. In de eerste twee wijken zijn de bewoners negatiever over de ontwikkeling in het afgelopen jaar: meer mensen die vinden dat de buurt erop achteruitgegaan is en minder mensen die vinden dat het beter is geworden. Ook is de algehele waardering van de wijk in Biezen en Wolfskuil iets teruggelopen. In Willemskwartier is de ontwikkeling op deze punten juist tegengesteld en is er dus sprake van verbetering. Ook de betrokkenen in het veld geven signalen af van positieve ontwikkelingen in deze buurt. Zo is de ervaring van corporatiemedewerkers bij huisbezoeken, dat veel mensen tevreden zijn, de buurt waarderen en hun woning goed bewonen. Diverse subgebieden te onderscheiden Het beeld is niet op alle onderdelen voor het hele gebied of voor hele wijken hetzelfde. Oud-West kenmerkt zich door de aanwezigheid van veel subgebieden. In enkele van die gebieden spelen specifieke problemen of aandachtspunten. Binnen Wolfskuil is reeds het herstructureringsgebied aan de westkant genoemd. De sociale structuur is al met al behoorlijk op de schop gegaan in dit gebied. Voor sommige bewoners, die erg afhankelijk waren van familie en kennissen uit de buurt, is dit niet altijd even gunstig. Daartegenover staat, dat er nogal wat huishoudens die overlast veroorzaakten zijn verhuisd, soms naar straten in de directe omgeving. De Oude Nonnendaalseweg is een straat die apart genoemd is in het symposium. Deze straat in Wolfskuil kent een grote doorstroming en veel achterstandsproblemen. Het betreft hierbij voornamelijk autochtone gezinnen in de huurwoningen. Zowel maatschappelijke als sociaaleconomische problemen voeren hier de boventoon, waardoor de mensen die dat kunnen, graag verhuizen. De koopwoningen in de straat wisselen geregeld van eigenaar. Dit alles komt de Algemene oordelen buurt Nijm Oud-W Nije V Biez Wlfsk Willkw % buurt vooruitgegaan x ontw x % buurt achteruitgegaan x ontw x schaal evaluatie buurt 7,4 6,5 x 6,8 6,3 6,2 ontw ,2-0,1 x -0,3 0 +0,2 rapportcijfer buurt 7,2 6,5 x 6,6 6,3 6,4 ontw ,1-0,1 x -0,3-0,1 +0,1 sociale cohesie in de straat niet ten goede. Een ander gebied binnen Wolfskuil is het Nachtegaalplein. Dit gebied kent nogal wat individuele problemen en problemen met betrekking tot criminaliteit en veiligheid. Ook de tegenover liggende buurt Onder de Bogen is een sociaal kwetsbaar gebied. In Biezen vormen de Rijnstraat en omgeving een specifiek gebied. De inzet van politie en maatschappelijk werk is hier groot Het woongebied ter plekke van de voormalige IJzergieterij kent ook een aantal problemen. Het woonklimaat wordt steeds minder en de jongerenoverlast neemt toe. Het al genoemde gebied tussen Weurtseweg en Waal, bij de energiecentrale heeft vooral met milieuproblemen te maken. Binnen de wijk Nije Veld is Willemskwartier in dit hoofdstuk als aparte buurt onderscheiden. Willemskwartier vormt bijna driekwart van de wijk. Naast Willemskwartier zijn er nog twee buurten te onderscheiden in Nije Veld, namelijk de Landbouwbuurt en de Muntenbuurt. In beide buurten zijn de bewoners goed georganiseerd. In de Landbouwbuurt wonen veel oudere mensen, maar is er een instroom van jongere huishoudens op gang gekomen. In de Muntenbuurt bestaan zo nu en dan tegenstellingen tussen oud en jong. Sociaal-maatschappelijk profiel dominante factor in totaalbeeld Oud-West is een stadsdeel dat erg in beweging is. Over het algemeen is de bevolking gehecht aan de wijk en is er veel onderlinge betrokkenheid. Maar dat neemt niet weg dat er behoorlijk veel sociale en maatschappelijke problemen zijn. Er zijn veel verschillende instellingen werkzaam in het gebied. De integrale aanpak van de laatste jaren wordt als zeer positief ervaren. Wel vrezen de deelnemers aan het symposium voor de overheidsbezuinigingen. Verder voorspellen de huidige economische ontwikkelingen niet veel goeds voor de bewoners. Samenhangend met de bewonersproblematiek spelen andere problemen, zoals jongerenoverlast, de ontwikkelingen op de basisscholen, maar ook de zwerfvuilproblematiek en de verkeersproblemen. Tenslotte is de integratie van allochtone bevolkings- 33

36 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK groepen in dit stadsdeel een belangrijke opgave. Bij dit alles zijn er in het stadsdeel ook nog eens veel ruimtelijke ontwikkelingen gaande (bijvoorbeeld de herstructurering en het ontwikkelingsplan Koers West in Biezen). Deze leiden ook tot flinke zorgen onder de bevolking, vooral over de mogelijke afbraak van de sociale cohesie. Men is bijv. bang, dat de kinderen niet meer in de eigen wijk kunnen blijven wonen. Dat geldt zowel voor Biezen als Wolfskuil. Al met al zijn in de praktijk de wil en de betrokkenheid van de meeste bewoners redelijk goed te noemen en zijn er heel wat bewonersinitiatieven. Het zijn evenwel de sociaalmaatschappelijke bevolkingskenmerken die in Oud-West vaak tot achterstand en problematisch gedrag leiden. 34

37 4 Nieuw-West Nieuw-West Wijken Oppervlakte Woningen Inwoners Hees Heseveld Neerbosch Oost Haven- en Industrieterrein TYPERING STADSDEEL EN WIJKEN Binnen dit stadsdeel wijkt Hees af van de twee andere wijken, omdat het ontstaan is rondom een oude dorpskern. Heseveld en Neerbosch Oost zijn in de jaren 1950 en 1960 tot stand gekomen en hebben een duidelijke structuur, waarin zowel laagbouw als gestapelde bouw voorkomen. Hees Hees is een qua inwonertal niet zo'n grote wijk die is gebouwd rondom een gave, oude dorpskern met mooie en statige panden, veel laagbouwwoningen en Haven- en industrieterrein woningen in de koopsector, en vooral ook een aantrekkelijke groenstructuur. De wijk is gebouwd langs oude wegen en heeft een lage bebouwingsdichtheid. Er bevinden zich meerdere karakteristieke straten, zoals de Bredestraat, de Kerkstraat en de Schependomlaan. Binnen de wijk bestaat zeker behoorlijk wat variëteit, maar echte deelgebieden met een specifiek karakter of eigen thematiek zijn niet als zodanig te onderscheiden. Heseveld Heseveld is gebouwd volgens een gridsysteem en kent een menging van laagbouw en etagebouw met gazons ertussen. De noordkant van de wijk (wat ruimer) en de zuidkant (aan de overzijde van de Graafseweg, deels vooroorlogs) wijken af van deze structuur. Door het groen tussen de woningen is er een levendigheid ontstaan, welke hier en daar wordt versterkt door oudere panden en in het centrum door de markt (Daniëlsplein). Voorts zijn er fraaie voorbeelden van Bossche Schoolarchitectuur te vinden. Aan de randen van de wijk bevinden zich fysieke barrières (Graafseweg en spoorlijn). Neerbosch Oost Hees Heseveld De volgende buurtjes zijn te onderscheiden: Jeruzalem, aan de zuidoostkant van de wijk; kleine laagbouw en smalle straten. De Planetenbuurt aan de noordoostkant, met etage- en laagbouw. Afrika/Bouwmeesterbuurt rondom de Daniëlsweg (etage- en laagbouw in de huursector). Neerbosch Oost In stedenbouwkundig opzicht is Neerbosch Oost een homogene wijk, met een eenvoudig recht toe recht aan wegenpatroon, waarin de woonfunctie 35

38 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK overheerst. Centraal in de wijk zijn winkels, wijkgebouwen en een sporthal gelegen. De wijk is voor het grootste deel gebouwd in de periode en bestaat voor iets minder dan de helft uit laagbouw (koop en huur) en voor ruim de helft uit huurflats. Tussen de bebouwing is een groenstructuur aangelegd met gazons en beplanting. De bedrijvigheid in de wijk is zeer beperkt. De bevolking van Neerbosch Oost is in de negentiger jaren toegenomen, o.a. door de bouw van enkele etagecomplexen aan de rand van de wijk en woningen boven het winkelcentrum. Haven- en Industrieterrein Het Haven- en Industrieterrein is een wijk met een groot oppervlak, bijna volledig benut door bedrijvigheid. Er wonen bijna 200 mensen in het gebied. Het Maas-Waalkanaal, de Neerbosscheweg en de Graafseweg oefenen alledrie een barrièrewerking uit. De ligging van Neerbosch Oost is daardoor geïsoleerd. Samenstelling bevolking buurten Nijm Nw-W Hees Hesev Nrb-O maisonn Tubastr % 0-14 jr ontw x x % >64 jr ontw x x % alleenstaanden ontw % 1-ouder gezinnen ontw % niet westerse allochtonen ontw x x % niet westerse jonge all x x ontw x x Inkomen en werk buurten Nijm Nw-W Hees Hesev Nrb-O maisonn Tubastr % lage inkomens 43 x x x ontw x x x % ABW 5,6 6,3 2,7 6,8 7,1 18,2 25,4 ontw ,3-1,2-1,2-1,5-0,5 x x % ID/WIW 1,8 2,1 1,5 2,3 2,2 x x ontw ,1 +0,1 +0,8-0,1 0 x x Gezondheid en zorg buurten Nijm Nw-W Hees Hesev Nrb-O maisonn Tubastr % cliënten maatsch. werk 1,7 1,8 0,7 2,2 1,9 x x ontw ,2-0,3-0,7-0,2-0,2 x x % cliënten GGZ 3,0 3,2 2,6 3,5 3,3 x x ontw ,5 +0,7 +0,2 +0,8 +0,8 x x % voelt zich gezond x x % contact huisarts x x % contact specialist x x Onderwijs buurten Nijm Nw-W Hees Hesev Nrb-O maisonn Tubastr % gewichtsleerlingen 00/ x x gemidd. citoscore ,0 534,4 540,3 535,0 532,3 x x % adv. <vmbo-t/havo x x % ll havo-vwo 3e/4e jr vwo x x ontw. 97/98-01/ x x 36

39 NIEUW-WEST 4.2 WAT VOOR MENSEN WONEN ER IN NIEUW-WEST? Percentages ouderen en niet-westerse allochtonen bovengemiddeld Op enkele punten wijkt de bevolkingssamenstelling van Nieuw-West af van die van Nijmegen. Bovendien treden daarbij ook nog eens verschillen op tussen de drie wijken die samen het stadsdeel vormen. Het aandeel kinderen is gemiddeld, maar sterk bovengemiddeld in de twee apart onderzocht buurten binnen Neerbosch Oost (Tubastraat en omgeving en maisonnettes). Het aandeel ouderen in het stadsdeel is met 17% zo n 4% hoger dan stedelijk. Dat wordt in sterke mate veroorzaakt door Hees (28%), maar ook het grotere Neerbosch Oost (17%). In Heseveld is het aandeel gelijk aan het Nijmeegse gemiddelde (13%). In Heseveld en Neerbosch Oost zijn de percentages niet-westerse allochtonen aanzienlijk hoger dan het Nijmeegs gemiddelde (respectievelijk 20% en 24% tegen 16% voor Nijmegen als geheel). Ook de toename van dit aandeel was in deze wijken de afgelopen 5 jaar sterker (+6% voor beide wijken tegen +4% voor Nijmegen). Met betrekking tot de groep jongere allochtonen is de situatie eender. In de buurten Tubastraat e.o. en maisonnettes is het aandeel niet-westerse allochtonen bijzonder hoog. Hun aandeel bedraagt de helft van de bevolking of zelfs iets meer. In het algemeen geldt in het stadsdeel Nieuw- West, dat de mate van concentratie van allochtonen aanzienlijk kan verschillen per buurt. Daarbij gaat het met name om Turkse en Marokkaanse bewoners, maar ook andere etniciteiten. Sociaal-economisch profiel gemiddeld tot licht ongunstig De sociaaleconomische kenmerken voor de wijk Hees zijn gunstiger dan die voor Heseveld en Neerbosch Oost. Met name het aandeel ABWgerechtigden is laag (2,7%). In Heseveld en Neerbosch Oost is dit percentage aanzienlijk hoger (resp. 6,8% en 7,1%). Ook het aandeel inwoners uit deze wijken dat werkzaam is via een ID- of WIWbaan is er hoger. In Neerbosch Oost is, als enige van de drie wijken, het aandeel huishoudens met een relatief laag inkomen niet achteruit gegaan in de periode Binnen Neerbosch Oost steken ook nu de beide apart onderzochte buurten af met zeer hoge percentages ABW-ers. Ook bij gezondheid en onderwijs beter beeld voor Hees en iets minder voor Heseveld en Neerbosch Oost Rond gezondheid en zorg zijn de cijfers van de verschillende wijken iets meer aan elkaar en het Nijmeegs gemiddelde gelijk. Maar ook nu heeft Hees de beste scores. Zo is het aandeel mensen dat zich gezond voelt er 77% tegen 74% voor Nijmegen als geheel en 71 à 72% voor Heseveld en Neerbosch Oost. Ook het aandeel inwoners dat een beroep doet op maatschappelijk werk is in beide laatste wijken hoger dan gemiddeld, in dit geval het meest in Heseveld. In het minisymposium werd gewag gemaakt van de aanwezigheid van nogal wat sociaal kwetsbare gezinnen in Heseveld en Neerbosch Oost met meervoudige sociale problemen. Op het onderwijsveld zien we dit patroon terug. Qua citoscores, schooladviezen en aandeel gewichtsleerlingen van leerlingen van groep 8 van de basisschool scoort Hees duidelijk beter dan het Nijmeegse gemiddelde. Heseveld en iets meer nog Neerbosch Oost blijven daarbij achter. Opvallend is verder dat in Neerbosch Oost het aandeel voortgezet onderwijsleerlingen op havo-vwo-niveau tussen 1997 en 2002 iets af is genomen, terwijl dat in de rest van het stadsdeel en in Nijmegen iets toenam. 4.3 IN WAT VOOR OMGEVING WONEN DE INWONERS VAN NIEUW-WEST? Openbare ruimte en voorzieningen worden positief gewaardeerd Tijdens het minisymposium over Nieuw-West is er naar verhouding weinig gesproken over de openbare ruimte. Dat dit onderwerp in dit stadsdeel minder grote prioriteit heeft, blijkt ook uit de cijfers. De inwoners van Nieuw-West zijn in hoge mate tevreden over het groen en het onderhoud van wegen en fietspaden. Het percentage klachten bij de Bel- en Herstellijn is betrekkelijk laag. Ook in de Tubastraat e.o. en de maisonnettebuurt is men over het groen en de wegen en fietspaden tevreden, maar men ervaart er meer rommel, vernieling en bekladding, zo wijst de score op de schaal verloedering uit. In het minisymposium zei men trouwens dat er op meer plaatsen in het stadsdeel verloedering voorkomt. Verder is men in Nieuw-West, getuige de resultaten van de Stadspeiling, in grote meerderheid ook tevreden over winkels en openbaar vervoer. Ten aanzien van het laatste is in het minisymposium niettemin een knelpunt aangeroerd, nl. dat er maar één lijn richting Neerbosch Oost gaat en dat men voor diverse bestemmingen elders in de stad (bijv. de ziekenhuizen) lange reizen via het station moet maken. Tenslotte ligt bij de bewoners ook de tevredenheid met de jongerenvoorzieningen hoger dan stedelijk en hetzelfde geldt voor de speelplekken voor jongere kinderen. De tevredenheid hierover is sinds 1998 sterk gestegen met 12%. In de maisonnettebuurt en vooral de Tubastraat en omgeving is dit laatste niet het geval. De tevredenheid over de speelplekken blijft daar steken op 51% resp. 42% tegen 64% voor heel Nieuw-West en 55% 37

40 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Kwaliteit openbare ruimte buurten Nijm Nw-W Hees Hesev Nrb-O maisonn Tubastr % tevredenen groen x x x ontw x x x x x % tevredenen wegen/fietsp x x x ontw x x x x x % klachten in verh. tot won x x ontw x x schaal verloedering 4,4 4,5 x x x 5,7 5,1 ontw ,2 +0,3 x x x x x Voorzieningen buurten Nijm Nw-W Hees Hesev Nrb-O maisonn Tubastr % tevredenen winkels x x x ontw x x x x x % tevredenen openb. verv x x x ontw x x x x x schaal voorz. jongeren 3,1 3,5 x x x 3,1 4,3 ontw ,3 +0,6 x x x x x % tevred. speelmog. kind x x x ontw x x x x x Woningmarkt buurten Nijm Nw-W Hees Hesev Nrb-O maisonn Tubastr ontw. aant. won x x % laagbouwwoningen x x % huurwoningen x x schaal waard. eigen woning 7,2 7,2 x x x 6,4 7,0 ontw ,3-0,4 x x x x x Bedrijvigheid buurten Nijm Nw-W Hees Hesev Nrb-O maisonn Tubastr aantal bedrijfsvestigingen x x ontw x x % bedrijfsvest op won. 11,3 10,1 11,4 8,9 6,8 x x ontw ,4 +0,8 +0,4 +0,5 +1,6 x x aantal arbeidsplaatsen x x ontw x x % arbeidspl op bevolk. 59,1 54,6 48, ,6 x x ontw ,8-0,6-5,3 +1,4 +4,8 x x Milieu buurten Nijm Nw-W Hees Hesev Nrb-O maisonn Tubastr aant. verg.plicht. bedr x x % op won. voorraad 4,3 4,4 4,6 2,3 2,6 x x % geluidsoverlast x x x x x % stankoverlast x x x x x Verkeer buurten Nijm Nw-W Hees Hesev Nrb-O maisonn Tubastr % meld. parkeeroverlast 02 1,0 0,8 0,6 0,6 0,6 x x ontw ,1 +0,2 +0,2 +0,3 0 x x % meld. verkeersongev. 02 1,9 1,9 1,9 0,8 1,8 x x ontw ,5-0,4-0,3 +0,1-0,3 x x schaal ervar. verkeersprobl. 2,8 3,1 x x x 3,5 2,7 ontw ,1 +0,1 x x x x x 38

41 NIEUW-WEST voor Nijmegen. Ook een aantal professionals in het minisymposium wees op tekorten in de speelvoorzieningen voor kinderen. Woningmarkt typerend voor de drie wijken Binnen Nieuw-West valt Hees op met veel koop- en laag-bouwwoningen. De dorpsstructuur is er nog duidelijk te ontdekken. Neerbosch Oost kent juist wat minder laagbouw en veel huurwoningen. Het is een naoorlogse wijk uit de jaren 1950/1960 met veel verschillende typen woningen, gebouwd in een rasterstructuur. Bovendien valt deze wijk op door de duidelijke begrenzingen van water en grote wegen. Heseveld zit als het gaat om de aandelen huur- en laagbouwwoningen precies tussen de twee andere wijken in. In de wijk bevindt zich veel sociale woningbouw. De waardering van de eigen woning is voor het stadsdeel Nieuw-West als geheel precies gelijk aan het Nijmeegs gemiddelde. In de maisonnettebuurt in Neerbosch Oost is deze waardering duidelijk minder. Bedrijvigheid en milieu In het stadsdeel Nieuw-West hebben ongeveer 8900 mensen hun werkplek, maar de helft hiervan komt voor rekening van de bedrijfsterreinwijk Haven- en Industrieterrein. In zowel Heseveld als Neerbosch Oost is het aantal arbeidsplaatsen per 100 inwoners aanzienlijk lager dan gemiddeld in Nijmegen (22 resp. 23 versus 59). Hees komt daar met 49 arbeidsplaatsen dichter bij. De aanwezigheid van vergunningsplichtige bedrijven is in Heseveld en Neerbosch Oost geringer in vergelijking met de gemiddelde andere wijk in Nijmegen. In het milieuonderzoek 2000 viel het aandeel inwoners in Nieuw-West dat in de buurt geluidsoverlast ondervindt iets lager uit dan stedelijk, het aandeel dat stankoverlast ondervindt juist iets hoger. Hoge verkeersintensiteit O.C. Huismanstraat Wat betreft het verkeer is er in het minisymposium met name over Neerbosch Oost gesproken. Vooral de toegangsweg de O.C.Huismanstraat, kent een grote verkeersintensiteit die tot gevaarlijke situaties kan leiden. Maar ook Heseveld en Hees kennen verkeersknelpunten, voornamelijk rond de scholen. Dit alles stemt overeen met de relatief hoge score voor het stadsdeel op de schaal ervaring verkeersproblemen. Sinds 1998 is deze niet verbeterd. In de maisonnettebuurt is de ervaring van verkeersproblemen extra hoog. Een aantal ontwikkelingen in de omgeving van Neerbosch Oost kan van groot belang zijn voor de toekomst, met name op verkeers- en milieugebied. Voorbeelden zijn de ontwikkeling op de omliggende industriegebieden, de planvorming rondom de stadsbrug en de ruimtelijke ontwikkeling rondom Philips. 4.4 HOE GAAN DE INWONERS VAN NIEUW- WEST MET ELKAAR OM? Sociale contacten en betrokkenheid buurt precies op Nijmeegs gemiddelde; culturele en sportparticipatie geringer Als het gaat om sociale contacten en betrokkenheid bij de eigen buurt laat Nieuw-West een zeer gemiddeld beeld zien. 86% van de bewoners zegt voldoende contacten te hebben. Dat is hetzelfde percentage als voor heel Nijmegen. Ook qua zelfredzaamheid en vrijwilligerwerk zijn er slechts heel lichte verschillen. De verantwoordelijkheid voor de buurt is even hoog als stedelijk (83%), de concrete deelname aan buurtactiviteiten even bescheiden, 24% tegen 26% voor Nijmegen. De werkers in de wijk zijn over dit laatste overigens wat positiever. Zo vindt men met name in Neerbosch Oost de betrokkenheid en participatie nog altijd redelijk. De meeste vrijwilligersorganisaties en bewonersgroepen worden er echter wel door 65+ers gedragen. Ook bij andere indicatoren, de houding ten opzichte van jongeren en de beoordeling van het sociale klimaat in de wijk, volgt Nieuw-West het Nijmeegs gemiddelde. Alleen de gehechtheid aan de buurt is iets ondergemiddeld, en ook iets teruggelopen sinds Ondergemiddeld is ook de deelname aan cultuur en sport vanuit Nieuw-West. Deze blijft iets achter bij die in andere wijken. Dit is bijvoorbeeld te zien aan de percentages inwoners die culturele voorstellingen of musea bezoeken, lid zijn van de bibliotheek, kunstcursussen volgen, wekelijks sporten of lid zijn van een sportclub. De resultaten op deze indicatoren zijn voor Nieuw-West alle wat ongunstiger dan gemiddeld in Nijmegen. Het gaat daarbij ook nu met name om Heseveld en Neerbosch Oost en minder om Hees. Van de beide apart onderzochte buurten in Neerbosch Oost zijn voor de maisonnettes de scores op enkele punten ongunstig. Dit betreft bijvoorbeeld de gehechtheid aan de buurt en de houding ten opzichte van de jongeren in de buurt. In de maisonnettebuurt, maar ook in de Tubastraat e.o. wordt voorts erg weinig aan sport gedaan. Kwetsbaarheden sociale cohesie Met name in Heseveld en Neerbosch Oost is er in een aantal buurten sprake van een verandering van de bevolkingssamenstelling. Deze verandering wordt in de hand gewerkt door het systeem van woningverdeling, dat enkele jaren geleden is gewijzigd in het zogenaamde aanbodmodel. Woningzoekenden mogen dan zelf kiezen waar ze gaan wonen. In Nieuw-West staan nogal wat relatief goedkope woningen, waar veel mensen met lage inkomens zich voor melden, zoals de maisonnettecomplexen. In deze nieuwe bewonersgroepen bevinden zich veel sociaal kwetsbare mensen. 39

42 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Sociale contacten buurten Nijm Nw-W Hees Hesev Nrb-O maisonn Tubastr % voldoende contacten x x x ontw x x x x x % goed voor zichzelf zorgt x x x ontw x x x x x % in vrijwilligerswerk x x x ontw x x x x x Ervaren sociale omgeving buurten Nijm Nw-W Hees Hesev Nrb-O maisonn Tubastr % verantw. voor buurt x x x ontw x x x x x % deeln. buurtact x x x ontw x x x x x % gehecht buurt x x x ontw x x x x x schaal houding jongeren 6,4 6,3 x x x 4,6 5,9 ontw ,1 +0,2 x x x x x schaal sociale kwaliteit 6,1 6,0 x x x 5,1 5,7 ontw ,1 x x x x x Multiculturaliteit buurten Nijm Nw-W Hees Hesev Nrb-O maisonn Tubastr % cont. met allocht x x x % posit. ervaringen x x x % negat. ervaringen x x x % verhouding goed x x x Cultuur buurten Nijm Nw-W Hees Hesev Nrb-O maisonn Tubastr % abonnem. bibliotheek x x ontw x x % cursisten kunsteduc. <18 6,7 4,8 10,6 4,2 3,5 x x % cursisten kunsteduc. >=18 2,1 1,5 2,0 1,6 1,3 x x % kunstz. activ. vrije tijd x x x x x % cult. voorst. bezocht x x x x x % musea bezocht x x x x x Sport buurten Nijm Nw-W Hees Hesev Nrb-O maisonn Tubastr % wekelijkse sporters x x x ontw x x x x x % lid sportclub x x x % sportbezoekers x x x

43 NIEUW-WEST Veiligheid buurten Nijm Nw-W Hees Hesev Nrb-O maisonn Tubastr % aangiften agressie 1,1 0,9 1,0 0,8 0,8 x x ontw ,1 +0,2 +0,3 +0,1 +0,3 x x schaal dreiging 1,2 1,1 x x x 1,4 1,3 ontw ,2 +0,3 x x x x x % aangiften woninginbraak 2,0 2,7 2,0 2,6 3,0 x x ontw ,8-0,2-2,5-1 +1,4 x x schaal vermog. delicten 4,7 5,3 x x x 6,2 5,1 ontw ,3 +0,4 x x x x x schaal overlast 2,4 2,2 x x x 4,0 3,1 ontw ,2 0 x x x x x % onveilig gevoel algem x x x ontw x x x x x % onveilig gevoel buurt x x x ontw x x x x x Dit veranderingsproces leidt nogal eens tot een afname van de betrokkenheid met de wijk en daarmee van de bewonersparticipatie. Vroeger waren de buurten homogeen en kende ieder elkaar, maar nu verandert dat allemaal en raakt de betrokkenheid weg. Voor ouderen leidt deze afname van de sociale cohesie in sommige gevallen tot angstgevoelens. Gebieden die in dit opzicht extra kwetsbaar zijn, zijn vooral die buurten waar veel mensen wonen met uiteenlopende etniciteiten. Men voelt zich weinig met elkaar verbonden, vaak ook door het taalprobleem, en de mensen zijn daardoor minder goed aanspreekbaar op hun gedrag. Verschillende etniciteiten in Heseveld en Neerbosch Oost: weinig grote problemen, maar ook geen participatie Binnen Heseveld en Neerbosch Oost wonen mensen met verschillende etniciteiten, maar deze kunnen niet zo maar onder één noemer worden geplaatst. Vaak ook leven groepen allochtonen geconcentreerd in bepaalde delen van de wijk. Zo is er in bepaalde buurten van Neerbosch Oost een vrij hoge concentratie allochtone bewoners, terwijl er ook buurten met bijna alleen autochtonen te vinden zijn. De vragen die in de Stadspeiling zijn gesteld met betrekking tot de ervaring van multiculturaliteit leveren voor Nieuw-West een licht ongunstig beeld op: het aandeel mensen met positieve ervaringen is iets lager dan gemiddeld, het aandeel mensen met negatieve ervaringen juist iets hoger. Voorts heeft 46% een positief beeld over het samenwonen van allochtone en autochtone groepen in de buurt, terwijl dit voor alle wijken gemiddeld circa 52% is. In de Tubastraat e.o. liggen deze percentages nog iets ongunstiger. Wat betreft de maisonnettes is het opvallend, dat het aandeel bewoners met negatieve ervaringen erg hoog is (59%), maar ook het aandeel mensen, dat alles bij elkaar toch een positief beeld heeft van de verhouding in de buurt tussen de allochtone en de autochtone bevolking (56%). In het minisymposium is aangegeven dat er grote behoefte is aan taalcursussen, zodat allochtone mensen beter contacten kunnen leggen. Taalproblemen en cultuurverschillen zijn de belangrijkste belemmeringen bij het maken van contact. De eerste basis voor een goede leefbaarheid in de wijk, zo is gesteld, is het eerste contact, de eerste ontmoeting tussen groepen. De Open Wijkschool in Neerbosch Oost is bezig met taalachterstand en ontmoetingsactiviteiten. Dit zou dan uiteindelijk ook kunnen gaan leiden tot een hogere mate van participatie in de buurt. Allochtone inwoners zijn namelijk nog sterk ondervertegenwoordigd bij bewonersgroepen en verenigingen. In het algemeen lijken de Marokkaanse bewoners wat moeilijker benaderbaar dan de Turkse. Op de basisscholen gaan de kinderen wel gemengd met elkaar om. In Heseveld en Neerbosch Oost is het aandeel allochtone kinderen in sommige buurten overigens al om en nabij de 50%. Bij de jongeren is de onderlinge omgang van verschillende etniciteiten in Neerbosch Oost al wat verder dan in Heseveld. Zorgen om jeugd In het minisymposium is duidelijk geworden dat men zich zorgen maakt om de jongeren in het stadsdeel. Er worden weinig activiteiten voor hen georganiseerd waardoor ze vaak al jong op straat hangen. De overlast die dit veroorzaakt is op wat incidenten na, vaak een subjectief gevoel waar met name de oudere bewoners van Neerbosch Oost last van hebben. Er werd ook gesproken over de aanwezigheid in de wijk van jonge kinderen met gedragsproblemen. Daarbij gaat het relatief vaak om kinderen van autochtone ouders met een lage opleiding. Bij deze groep, maar ook bij andere jongeren, is schoolverzuim een belangrijk punt van aandacht. 41

44 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Ongunstige tendens met betrekking tot veiligheid De bevindingen rond veiligheid laten een enigszins ongunstige tendens zien voor het stadsdeeel. Het aantal aangiften voor agressiedelicten ligt nog onder het stedelijk gemiddelde, maar de toename de laatste 5 jaar, met name in Hees en Neerbosch Oost, is bovengemiddeld. Hetzelfde geldt voor de perceptie van dreiging bij de bewoners: deze neemt iets sterker toe dan in heel Nijmegen. Daarnaast zijn ook de inbraakcijfers in Heseveld en Neerbosch Oost aan de relatief hoge kant. De ervaren overlast van omwonenden en jongeren valt mee. Samenhangend met de genoemde ongunstige cijfers is het niet verwonderlijk, dat het onveiligheidsgevoel in Nieuw-West relatief hoog is. 42% voelt zich in het algemeen wel eens onveilig (in Nijmegen 36%) en 34% voelt zich wel eens onveilig in de buurt (tegen 27% voor Nijmegen). Ook de toename van het onveiligheidsgevoel over de laatste 5 jaar is aanzienlijk sterker dan gemiddeld. Opvallend zijn de scores voor de beide buurten in Neerbosch Oost: meer ervaren dreiging, overlast en vermogensdelicten, maar minder gevoelens van onveiligheid dan in de rest van het stadsdeel. 4.5 HOE GAAT HET ALLES BIJ ELKAAR MET NIEUW-WEST? Geen grote problemen, maar wel punten van zorg Alles bij elkaar komt Nieuw-West als stadsdeel redelijk gemiddeld uit de bus, zonder al te grote problemen. Maar tegelijk zijn er grote verschillen tussen de drie wijken onderling en binnen de wijken, bijvoorbeeld rond het aandeel allochtone inwoners, werk en inkomen en onderwijsniveau. De openbare ruimte wordt gunstig ervaren, alleen zijn er wel wat minpunten ten aanzien van de verkeersintensiteit. Wat betreft het sociale klimaat zijn er binnen het stadsdeel zorgen om de sociale cohesie, de jeugd, de (on)veiligheid en de ontwikkeling rond de verhouding tussen allochtoon en autochtoon, vaak toe te spitsen op bepaalde buurten. Totaalwaardering buurt iets ondergemiddeld Wanneer we kijken naar de cijfers van de algemene oordelen zien we dat Nieuw-West redelijk gemiddeld scoort. Het aandeel mensen dat vindt dat de buurt erop vooruit of achteruit is gegaan wijkt niet noemenswaardig af van het stedelijk gemiddelde (in beide gevallen 18% tegen 19 à 20% voor Nijmegen). Wel is de totaalwaardering van de buurt iets geringer. Tubastraat en maisonnettes: minder gunstig beeld, maar geen grote problemen In de Tubastraat en omgeving zijn de algemene scores ongunstiger dan gemiddeld in het stadsdeel, maar minder dan voor de maisonnettes waar 36% van de bewoners vindt dat de buurt er het afgelopen jaar op achteruit is gegaan. In de Tubastraat en omgeving woont een gemêleerd publiek, met redelijk veel onderlinge spanningen, maar ook een aantal actieve bewoners. In de maisonnettebuurt is geen sprake van ernstige woonproblematiek, maar wel van allerhande kleinere problemen. Bovendien zijn er maar weinig onderlinge contacten. Er wordt een convenant opgesteld tussen corporaties, gemeente, de welzijnsorganisatie Tandem en bewoners om de buurt meer leefbaar te maken. Enkele andere subgebieden te onderscheiden Naast de twee apart onderzochte buurten is er nog een aantal andere subbuurten aan te wijzen in het stadsdeel. Zo zijn het Pieter Postplein en Jeruzalem (Boksdoorn-, Duindoornstraat en omgeving) uit Heseveld beide vaak genoemde buurtjes. Er is bij beide wat zorg om de verhoudingen tussen de bewoners, ondanks het blijvend positieve beeld van het Pieter Postplein (na grotere problemen in het verleden). Verder zijn de flatcomplexen langs de Neerbosscheweg als subbuurt genoemd. Hier vindt nogal eens vernieling en brandstichting plaats. Algemene oordelen buurten Nijm Nw-W Hees Hesev Nrb-O maisonn Tubastr % buurt vooruitgegaan x x x ontw x x x x x % buurt achteruitgegaan x x x ontw x x x x x schaal evaluatie buurt 7,4 7,1 x x x 5,8 6,2 ontw ,2-0,3 x x x x x rapportcijfer buurt 7,2 7,1 x x x 6,5 6,8 ontw ,1 0 x x x x x 42

45 5 Midden-Zuid Midden-Zuid Wijken Oppervlakte Woningen Inwoners Kwakkenberg Groenewoud Hazenkamp Goffert St. Anna Heijendaal TYPERING STADSDEEL EN WIJKEN De wijken in Midden-Zuid staan bekend als aantrekkelijke, relatief ruim opgezette wijken met veel laagbouwkoopwoningen. Binnen de wijk Goffert wijkt Kolpingbuurt van het algemene beeld af. Deze volksbuurt heeft meer het profiel van Oud-West Kwakkenberg De wijk Kwakkenberg ligt aan de zuid-oostrand van Nijmegen, in het ruime, beboste gebied waarvan ook de naburige kernen Berg en Dal en de Heilig Land Stichting deel uitmaken. De wijk is opgebouwd langs diverse oude boswegen, zoals de Kwakkenbergweg, de Sophiaweg en de Bosweg. De woningen, laagbouw en in de koopsector, bevinden zich op ruime tot zeer ruime percelen. De dichtheid ligt ongeveer op drie woningen per hectare. Ze hebben in overwegende mate een villakarakter. Groenewoud Groenewoud is een ruime en groene wijk, gebouwd in de 50er en 60er jaren. De wijk ligt in een bosrijke omgeving. Deels is er sprake van een ruim opgezette blokverkaveling, deels van een wisselende verkaveling met vrijstaande panden. Het betreft bijna allemaal laagbouw in de koopsector, veelal plat afgedekt. Afwijkend van dit beeld is de noordwestpunt van de wijk. Daar bevindt zich rond de halte van de NS een voorzieningengebied met GGD, brandweer en een bowlingcentrum. Hazenkamp Hazenkamp is een halfvooroorlogse, half naoorlogse wijk, omsloten door de Wezenlaan, Vossenlaan en Groenestraat. Van zichzelf en door het aangrenzende Goffertpark is de wijk ruim en groen van karakter. Het noordwestelijk deel van de wijk is wat anders van karakter dan de rest van de wijk, met bedrijfsfuncties en schoolgebouwen, kleinere laagbouwwoningen en 50er jaren flats. Afgezien van het noordwestelijk deel van de wijk, is de functiemenging in de Hazenkamp beperkt. Hazenkamp Kwakkenberg Goffert St Anna Heijendaal Groenewoud 43

46 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Goffert Het grootste deel van het oppervlak van de wijk Goffert wordt ingenomen door groen en recreatie (het Goffertpark, het stadion en het zwembad) en door het uitgebreide bedrijventerrein Winkelsteeg. De woonfunctie op het resterende oppervlak is te verdelen over drie gebieden: De Kolpingbuurt: ongeveer 300 kleine, goedkope huurwoningen in beheer bij een woningbouwvereniging, ingeklemd tussen de Muntweg en de spoorlijn. Twee flatcomplexen aan de Heideparkseweg, vooral bewoond door alleenstaanden. Aan de andere kant van de wijk, het park Jonkerbosch, begin jaren 90 gereedgekomen, bestaande uit laagbouw koopwoningen en huurappartementen, aantrekkelijk gelegen in het bos, maar daardoor wel afgezonderd van de rest van de wijk en de aangrenzende wijken. St. Anna St. Anna ligt nabij het Radboudziekenhuis en de universiteit. De wijk bestaat in feite uit twee gedeelten, die gescheiden zijn door de Hatertseweg. Het westelijk deel, tussen de Hatertseweg en de Vossenlaan, sluit in karakter precies aan bij de aangrenzende wijk Hazenkamp. Het oostelijk deel heeft een onduidelijke opbouw en is in de loop der tijden opgevuld tussen oude wegen. Heijendaal De statistische wijk Heijendaal wordt begrensd door de Heijendaalseweg, Groenestraat en spoorlijn, St. Annastraat en Houtlaan. De wijk is eigenlijk slechts voor een beperkt deel een woonwijk. Het wijkoppervlak wordt grotendeels ingenomen door de gebouwen van de Katholieke Universiteit Nijmegen en het Radboudziekenhuis. Binnen Heijendaal is verder ook gelegen een landgoed met daarop het Chalet Brakkenstein en een manege. De helft van de 750 woningen in de wijk is in de negentiger jaren gebouwd op de nieuwbouwlocatie Heijendaal die vrijkwam na de sloop van het Canisius-Wilhelmina-ziekenhuis. 5.2 WAT VOOR MENSEN WONEN ER IN MIDDEN-ZUID? Verschillen naar leeftijd en huishouden, aandeel allochtone inwoners gering In dit stadsdeel zijn er qua bevolkingssamenstelling grote verschillen tussen de wijken. In Hazenkamp en de Kolpingbuurt is het aandeel kinderen tot 14 jaar flink bovengemiddeld (resp. 20% en 22% tegen 16% in Nijmegen), terwijl het aandeel in Kwakkenberg en vooral Groenewoud ondergemiddeld is (11% en 7%). In Groenewoud is, net als in St. Anna, het percentage ouderen erg hoog (22% en 24%, tegen 13% voor Nijmegen). In beide wijken is dit percentage overigens aan het dalen. Voor wat betreft de huishoudenssamenstelling valt het hoge aandeel alleenstaanden in St. Anna op (48%) en nog sterker de 17% eenoudergezinnen in de Kolpingbuurt, twee en een half keer zoveel als het Nijmeegs gemiddelde. Een gemeenschappelijk kenmerk van de wijken in Midden-Zuid is, dat er aanzienlijk minder allochto- Samenstelling bevolking buurten Nijm Mid-Z Kwakb Groenw Hazenk Goffert StAnna Heijend Kolping % 0-14 jr ontw x % >64 jr ontw x % alleenstaanden ontw x % 1-ouder gezinnen ontw x % niet westerse allochtonen ontw x % niet westerse jonge all x ontw x Inkomen en werk buurten Nijm Mid-Z Kwakb Groenw Hazenk Goffert StAnna Heijend Kolping % lage inkomens 43 x x ontw x x % ABW 5,6 2,6 0,5 2,0 1,2 7,8 3,1 0,5 17,1 ontw ,3-0,2-0,5 +0,1-0,2 +0,2-0,4-0,6 x % ID/WIW 1,8 0,8 0,4 0,1 0,6 1,5 1,7 0,1 x ontw ,1 +0,1 0-0,1 +0,1 +0,1 +0,3 0 x 44

47 MIDDEN-ZUID Gezondheid en zorg buurten Nijm Mid-Z Kwakb Groenw Hazenk Goffert StAnna Heijend Kolping % cliënten maatsch. werk 1,7 0,7 0,7 0,4 0,5 1,1 1,1 0,3 x ontw ,2-0,3 +0,2-0,2-0,7-0,3 +0,5-0,5 x % cliënten GGZ 3,0 2,3 3,1 2,8 1,6 3,3 2,5 1,2 x ontw ,5 +0,6 +0,3 +1,5 +0,5 +0,2 +1,0-0,6 x % voelt zich gezond x % contact huisarts x % contact specialist x Onderwijs buurten Nijm Mid-Z Kwakb Groenw Hazenk Goffert StAnna Heijend Kolping % gewichtsleerlingen 00/ x gemiddelde citoscore ,0 541,5 542,2 543,5 542,3 536,5 541,0 543,8 x % adv. <vmbo-t/havo x % ll havo-vwo 3e/4e jr vwo x ontw. 97/98-01/ x ne mensen wonen dan gemiddeld in de Nijmeegse wijken. Alleen de wijk Goffert benadert het Nijmeegse percentage, maar dat komt door het hoge aandeel allochtonen in de Kolpingbuurt (25%), onder wie veel bewoners van Turkse en Antilliaanse afkomst. In de andere delen van Goffert, met name de buurt Jonkerbosch, is het aandeel veel geringer. Gunstige scores inkomens, gezondheid en onderwijsniveau In sociaalmaatschappelijk opzicht bevinden de wijken in Midden-Zuid zich alle aan de gunstige kant van de scores. De inkomensniveaus zijn over het algemeen hoger dan gemiddeld en het aandeel ABWers blijft ver achter bij dat in andere stadsdelen. Ook zijn er in het stadsdeel naar verhouding minder mensen die zich niet gezond voelen. Heel gunstig zijn voorts de scores op de onderwijsindicatoren (hoge citoscores en een hoog aandeel leerlingen op havo en vwo). In enkele wijken (Groenewoud, St. Anna en Heijendaal) is dit percentage de laatste jaren sterk gestegen, maar beseft moet worden dat het om kleine absolute aantallen kan gaan. Afwijkend is ook nu de Kolpingbuurt. Het ABW-percentage is daar drie maal zo hoog als in Nijmegen als geheel. De andere sociaalmaatschappelijke gegevens zijn verder niet op buurtniveau beschikbaar, maar dat Kolping ook daar over het algemeen ongunstig afsteekt is te zien aan de scores van de wijk Goffert die voor een derde bepaald worden door de Kolpingbuurt. Het sterkst is dat nog te zien bij de onderwijsaspecten. De wijk Goffert blijft daar aanzienlijk achter bij de andere wijken van het stadsdeel. 5.3 IN WAT VOOR OMGEVING WONEN DE INWONERS VAN MIDDEN-ZUID? Goede waarderingen openbare ruimte De kwaliteit van de openbare ruimte is goed, vinden de inwoners van Midden-Zuid. Het groen wordt goed gewaardeerd (83% tevredenen tegen 74% voor Nijmegen als geheel) en ook de tevredenheid met wegen en fietspaden is hoger dan het Nijmeegs gemiddelde. Op deze twee punten is ook de waardering vanuit de Kolpingbuurt niet minder en zelfs fors verbeterd in vergelijking met Op de schaal verloedering (bekladding, zwerfvuil, etc.) is het beeld voor Kolping wel aanzienlijk ongunstiger dan gemiddeld in Nijmegen en zeker in vergelijking met de rest van het stadsdeel. Desalniettemin is ook op dit punt de uitslag verbeterd ten opzichte van Samenhangend met het algemene beeld is, dat het aantal klachten in verhouding tot het aantal woningen in Midden-Zuid gering is. Er zijn hierbij wel verschillen tussen de diverse wijken. Zo is er in Kwakkenberg relatief vaak gebeld naar de Bel- en Herstellijn. Tevredenheid voorzieningen wisselend Bijna 80% van de bewoners van Midden-Zuid is tevreden over de winkelvoorzieningen in de buurt. Dat is wat minder dan het Nijmeegs gemiddelde (87%). Gegeven het feit, dat de bewinkeling in enkele wijken in dit stadsdeel wat minder is, bijv. Groenewoud, Goffert en Heijendaal, is het verschil echter nog beperkt. In het minisymposium werd in dit verband gesproken over de afstand tot de winkels die hier en daar vooral voor de ouderen aanzienlijk is. In de Kolpingbuurt is de tevredenheid over de winkelvoorzieningen wel beduidend minder. Het ontbreken van bewinkeling in deze buurt zorgt er samen met de geïsoleerde ligging van de wijk voor, dat deze tevredenheid hier zeer laag is (35%). Over de voorzieningen voor jongeren is men in Midden-Zuid meer tevreden dan gemiddeld in Nijmegen. De verbetering in vergelijking met 1998 is behoorlijk, vooral in de Kolpingbuurt. 45

48 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Kwaliteit openbare ruimte buurten Nijm Mid-Z Kwakb Groenw Hazenk Goffert StAnna Heijend Kolping % tevredenen groen x x x x x x 80 ontw x x x x x x +9 % tevredenen wegen/fietsp x x x x x x 66 ontw x x x x x x +15 % klachten in verh. tot won x ontw x schaal verloedering 4,4 3,7 x x x x x x 5,4 ontw ,2 +0,7 x x x x x x -0,3 Voorzieningen buurten Nijm Mid-Z Kwakb Groenw Hazenk Goffert StAnna Heijend Kolping % tevredenen winkels x x x x x x 35 ontw x x x x x x -5 % tevredenen openb. verv x x x x x x 92 ontw x x x x x x +2 schaal voorz. jongeren 3,1 3,4 x x x x x x 3,7 ontw ,3 +0,5 x x x x x x +1,5 % tevred. speelmog. kind x x x x x x 46 ontw x x x x x x +3 Woningmarkt buurten Nijm Mid-Z Kwakb Groenw Hazenk Goffert StAnna Heijend Kolping ontw. aantal woningen x % laagbouwwoningen x % huurwoningen x schaal waard. eigen woning 7,2 7,4 x x x x x x 6,2 ontw ,3-0,6 x x x x x x -0,8 Bedrijvigheid buurten Nijm Mid-Z Kwakb Groenw Hazenk Goffert StAnna Heijend Kolping aantal bedrijfsvestigingen x ontw x % bedrijfsvest op won. 11,3 13,0 16,7 15,6 9,6 16,9 9,6 20,7 x ontw ,4 +1,0 +1,2 +3,5 +0,5 +0,9 +0,3 +2,7 x aantal arbeidsplaatsen x ontw x % arbeidspl op bevolk. 59,1 200,6 24,1 52,2 44,3 513,7 48,2 810,3 x ontw ,8 +20,8-12,3-13,3 +3,9 +82,8 +4,9 +86,2 x Milieu buurten Nijm Mid-Z Kwakb Groenw Hazenk Goffert StAnna Heijend Kolping aant. vergunn.plicht. bedr x % op won. voorraad 4,3 4,3 3,6 3,6 3,3 10,1 3,1 2,7 x % geluidsoverlast x x x x x x x % stankoverlast x x x x x x x Verkeer buurten Nijm Mid-Z Kwakb Groenw Hazenk Goffert StAnna Heijend Kolping % meld. parkeeroverlast 02 1,0 1,0 0,5 0,7 0,4 1,0 1,5 2,2 x ontw ,1 +0,2 +0,2 +0, ,1 +1,6 x % meld. verkeersongev. 02 1,9 2,0 2,5 0,6 0,7 3,9 3,7 1,5 x ontw ,5-0,2 +0,3-0,2 +0,1-1,1-0,2-0,1 x schaal ervar. verkeersprobl. 2,8 2,6 x x x x x x 3,3 ontw ,1-0,1 x x x x x x -1,1 46

49 MIDDEN-ZUID Ook over de speelmogelijkheden voor kinderen is een meerderheid tevreden (64%), maar dit keer geldt dat niet voor de Kolpingbuurt. De speelmogelijkheden voor kinderen zijn er volgens de bewoners ver beneden de maat. Minder dan de helft is er ten tijde van de enquête (voorjaar 2003) tevreden over. In het minisymposium vond men dat ook gelden voor de Hazenkamp. Het aanbod aan speelplekken voor de jongste kinderen blijft daar achter bij de behoefte. Ook zouden er in deze wijk meer bankjes voor ouderen moeten staan. Aanzienlijke daling waardering eigen woning Meer dan 60% van de woningvoorraad in Midden- Zuid bestaat uit koopwoningen. Alleen in Goffert is het aandeel huurwoningen groter dan het aandeel koopwoningen. Dit komt door de Kolpingbuurt (uitsluitend huur) en de huurappartementen in het park Jonkerbosch die daar deel uitmaken van de woningvoorraad. Het overwicht aan koopwoningen is het sterkst in de wijken Groenewoud, Hazenkamp en Kwakkenberg. In deze wijken bestaat verder zo n 70% of meer uit laagbouw. Opvallend is de daling (sinds 1998) van de waardering van de eigen woning. Met een score van 7,4 op de daarvoor vervaardigde schaal komt Midden-Zuid nog wel boven de 7,2 voor Nijmegen, maar een daling van -0,6 sinds 1998 is aanzienlijk. Ook in de Kolpingbuurt is er sprake van een aanzienlijke daling (van 7,0 in 1998 naar 6,2 in 2003). Veel arbeidsplaatsen door ziekenhuizen, universiteit en bedrijfsterrein Meer dan eenderde van de Nijmeegse werkgelegenheid (circa arbeidsplaatsen) bevindt zich in dit stadsdeel. Dit komt, doordat binnen Heijendaal de universiteit en het academisch ziekenhuis zijn gevestigd. Bovendien liggen in Goffert het CWZ-ziekenhuis en het bedrijventerrein Winkelsteeg, met daarop de vestiging van Philips en een groot aantal andere bedrijven. Hiervan zijn er vele vergunningplichtig binnen het milieubeleid. In het gebied bevinden zich bijvoorbeeld diverse garagebedrijven. In de andere wijken ligt de werkgelegenheid, uitgedrukt als het aantal arbeidsplaatsen per 100 inwoners, op het Nijmeegs gemiddelde, afgezien van Kwakkenberg waarbinnen weinig mensen werkzaam zijn. De ruim aanwezige bedrijvigheid in het stadsdeel Midden-Zuid leidt niet tot extra stank- of geluidsoverlast. De ervaring van dit soort overlast lag in het vier jaar geleden gehouden milieuonderzoek onder het stedelijk gemiddelde. Verkeersproblemen rond scholen en KUN Op basis van de Stadspeiling van 2003 ervaart men in Midden-Zuid niet meer verkeersproblematiek dan elders in Nijmegen. Voor de Kolpingbuurt geldt dat niet. Daar ervaart men de verkeersproblemen nog wel in sterkere mate, hoewel er sinds 1998 sprake is van verbetering. Toch komen er uit het stadsdeel signalen over het verkeer, met name over de verkeersproblemen rond scholen en de KUN. Drempels en voorrangswegen lijken verlichting te geven, maar ook hier is niet iedereen even content mee. Behalve de drukte leveren de KUN en het academisch ziekenhuis ook veel parkeerproblemen op, die alleen maar erger lijken te worden, met name in Heijendaal en St. Anna. In Goffert en ook nu St. Anna is het aantal meldingen van verkeersongevallen relatief hoog. De nabijheid van het poppodium Doornroosje in Heijendaal levert tenslotte wat geluids- en verkeershinder op voor de omwonenden. Goffertpark In de gesprekken met de werkers kwam met betrekking tot de openbare ruimte vooral het Goffertpark aan bod. Voor veel inwoners van Midden-Zuid, en vele anderen daarbuiten, biedt het Goffertpark een aantrekkelijke recreatieplek. Het park is de laatste jaren opgeknapt en de veiligheid is, mede door inzet van het bikersteam van de politie, de laatste tijd behoorlijk verbeterd. Helaas is er van tijd tot tijd veel troep te vinden in het park, maar dit kan ook als teken van succes worden gezien. Met mooi weer trekt het park namelijk veel bezoekers. Ook de parkeerdruk rondom het park vormt, nu en in de toekomst, een punt van zorg 5.4 HOE GAAN DE INWONERS VAN MIDDEN-ZUID MET ELKAAR OM? Ondanks lage organisatiegraad veel betrokkenheid bij omgeving De bewoners van Midden-Zuid wijken niet veel af van het Nijmeegs gemiddelde als het gaat om sociale contacten. Niettemin zijn de scores de afgelopen twee jaar iets minder geworden. Dat geldt niet alleen voor de sociale contacten, maar ook voor de deelname aan vrijwilligerswerk. Een ander aspect is de beleving van het sociale klimaat in de buurt. Deze is in Midden-Zuid wat positiever dan gemiddeld in Nijmegen. Met name het percentage mensen dat deelneemt aan buurtactiviteiten is hoger (34% tegen 26% voor Nijmegen). Verder ervaart men minder problemen met jongeren en heeft men een hogere waardering voor de sociale kwaliteit van de buurt waarin men woont. In het minisymposium leek aanvankelijk de mening post te vatten, dat de buurtparticipatie in Midden- Zuid laag was. Dat kwam, omdat men uitging van de organisatiegraad, die op zich niet groot is. Op de meeste plaatsen is geen permanente bewonersorganisatie. Dit betekent evenwel niet dat er niets wordt georganiseerd of dat de mensen niet goed met elkaar omgaan. Van tijd tot tijd zijn er op tal van plaatsen in het stadsdeel zeker wel buurtactiviteiten, zoals buurtfeesten. En als er aanleiding toe is worden er 47

50 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK ad hoc bewonerscomités opgericht. Een voorbeeld daarvan is het ontstaan van groepen ouders (veelal moeders) die zich inzetten voor de verbetering van de verkeerssituatie rond de scholen. Verder is bij informatie- en inspraakavonden (veelal over verkeersproblematiek) de opkomst hoog. Buiten dit zijn de bewoners ook als het gaat om cultuur en sport actief. De deelname aan cursussen in de Lindenberg en het bezoek aan voorstellingen en musea zijn hoger dan gemiddeld. Het percentage wekelijkse sporters ligt met 55% zo n 6% hoger dan het Nijmeegse cijfer. Buurtbeleving in Kolpingbuurt laatste twee jaar verbeterd In de Kolpingbuurt is de situatie geheel anders. De Sociale contacten buurten Nijm Mid-Z Kwakb Groenw Hazenk Goffert StAnna Heijend Kolping % voldoende contacten x x x x x x 84 ontw x x x x x x x % goed voor zichzelf zorgt x x x x x x 98 ontw x x x x x x x % in vrijwilligerswerk x x x x x x 21 ontw x x x x x x x Ervaren sociale omgeving buurten Nijm Mid-Z Kwakb Groenw Hazenk Goffert StAnna Heijend Kolping % verantw. voor buurt x x x x x x 67 ontw x x x x x x +7 % deeln. buurtact x x x x x x 18 ontw x x x x x x x % gehecht buurt x x x x x x 57 ontw x x x x x x +9 schaal houding jongeren 6,4 7,1 x x x x x x 5,8 ontw ,1-0,3 x x x x x x +0,4 schaal sociale kwaliteit 6,1 6,4 x x x x x x 5,9 ontw ,1 x x x x x x +0,4 Multiculturaliteit buurten Nijm Mid-Z Kwakb Groenw Hazenk Goffert StAnna Heijend Kolping % cont. met allocht x x x x x x 84 % posit. ervaringen x x x x x x 38 % negatieve ervaringen x x x x x x 33 % verhouding goed x x x x x x 47 Cultuur buurten Nijm Mid-Z Kwakb Groenw Hazenk Goffert StAnna Heijend Kolping % abonnem. bibliotheek x ontw x % cursisten kunsteduc. <18 6,7 11,5 15,6 10,3 13,5 7,7 10,6 11,2 x % cursisten kunsteduc. >=18 2,1 2,8 3,6 2,4 3,6 1,7 2,3 2,9 x % kunstz. activ. vrije tijd x x x x x x x % cult. voorst. bezocht x x x x x x x % musea bezocht x x x x x x x Sport buurten Nijm Mid-Z Kwakb Groenw Hazenk Goffert StAnna Heijend Kolping % wekelijkse sporters x x x x x x 26 ontw x x x x x x x % lid sportclub x x x x x x 14 % sportbezoekers x x x x x x 33 48

51 MIDDEN-ZUID Veiligheid buurten Nijm Mid-Z Kwakb Groenw Hazenk Goffert StAnna Heijend Kolping % aangiften agressie 1,1 0,8 1,1 0,6 0,3 1,9 0,9 0,8 x ontw ,1 +0,1 +0,7 +0,2 0-0,3 +0,1 +0,3 x schaal dreiging 1,2 0,7 x x x x x x 2,5 ontw ,2 +0,1 x x x x x x +0,3 % aangiften woninginbraak 2,0 2,0 2,6 3,6 1,5 2,3 1,6 2,3 x ontw ,8-1,0-2,7-3,0-0,8-0,4-0,9-0,4 x schaal vermog. delicten 4,7 4,5 x x x x x x 5,0 ontw ,3 +0,2 x x x x x x +0,4 schaal overlast 2,4 2,2 x x x x x x 3,3 ontw ,2 +0,5 x x x x x x -0,8 % onveilig gevoel algem x x x x x x 37 ontw x x x x x x +15 % onveilig gevoel buurt x x x x x x 23 ontw x x x x x x +4 sociaalmaatschappelijke problematiek is aanleiding geweest om de buurt deel te laten nemen aan het project Buurt Aan Zet. In het kader daarvan hebben inwoners, woningcorporatie Talis, gemeente en diverse andere organisaties de afgelopen periode tal van buurtactiviteiten opgezet met het doel de bewoners zelf in touw te krijgen om hun buurt te verbeteren. Voorbeelden daarvan zijn projecten met jeugdige werklozen en met buurtconciërges. In vergelijking met de rest van Midden-Zuid en ook met het Nijmeegse gemiddelde bevindt de buurt zich nog duidelijk aan de ongunstige kant van de score op alle indicatoren die met de sociale omgeving te maken hebben. Maar er zijn wel duidelijke verbeteringen te melden over de afgelopen periode: het verantwoordelijkheidsgevoel voor de buurt is toegenomen sinds 1998; het percentage bewoners dat zegt gehecht te zijn aan de buurt is met bijna 10% toegenomen; de schaalscores voor sociale kwaliteit en de verhouding tussen oud en jong zijn verbeterd. Binnen het stadsdeel is de Kolpingbuurt het enige gebied met een flinke menging naar etniciteit. De waardering van de verhouding tussen autochtone en allochtone bevolking stemt overeen met die in de (vergelijkbare) wijken van Oud-West, maar is wat minder expliciet. Het aandeel bewoners met positieve en vooral het aandeel met negatieve ervaringen is lager dan in Wolfskuil en Willemskwartier. Ondanks relatief gunstig veiligheidsbeeld wel toename algemeen onveiligheidsgevoel sinds 1998 Met betrekking tot de veiligheidsindicatoren bevinden de wijken van Midden-Zuid zich over het algemeen op een gemiddeld tot gunstig niveau. Het aantal meldingen van agressie en de ervaring van dreiging is wat lager dan in Nijmegen. Het percentage inbraken is gemiddeld. Dat laatste geldt niet voor Kwakkenberg en vooral Groenewoud. De relatief hoge inbraakcijfers hier zijn in vergelijking met 5 jaar geleden overigens wel sterk afgenomen. Het Goffertpark leidt thans niet tot grote veiligheidsproblemen, afgezien van de speciale aandacht bij evenementen op de Goffertwei en bij voetbalwedstrijden in het NEC-stadion. Al met al ontwikkelt zich ook het veiligheidsgevoel in de buurt goed. 21% voelt zich wel eens onveilig in de eigen buurt, terwijl dat voor Nijmegen als geheel 27% is. Opvallend daarentegen is, dat het algemene onveiligheidsgevoel sinds 1998 per saldo wat ongunstiger geworden is. 39% heeft aangegeven zich in het algemeen wel eens onveilig te voelen, hetgeen 3% meer is dan het gemiddelde voor heel Nijmegen. Ook nu geldt, dat de Kolpingbuurt op meerdere aspecten aanzienlijk ongunstiger scoort dan het stadsdeelgemiddelde en te vergelijken is met de wijken van Oud-West. Bijvoorbeeld geldt dat voor dreiging, overlast en inbraken. Het onveiligheidgevoel in de Kolpingbuurt bevindt zich evenwel op het niveau van de rest van het stadsdeel, overigens na een flinke stijging over de afgelopen vijf jaar. 5.5 HOE GAAT HET ALLES BIJ ELKAAR MET MIDDEN-ZUID? Overwegend positieve oordelen De wijken in Midden-Zuid kregen in de mailronde en het minisymposium veel positieve oordelen. Kwakkenberg, Groenewoud, Hazenkamp, Goffert, St Anna en Heijendaal zijn over het algemeen rustige en zeer gewaardeerde woonwijken. Op wat fysieke problemen na, die voornamelijk te maken hebben met verkeer en parkeren is er niets speciaals aan de hand. Ook de aanwezigheid en nabijheid van allerlei andere activiteiten zoals het Ziekenhuis, de Universiteit en het Bedrijventerrein Winkelsteeg in de wijk Goffert, heeft afgezien van de verkeers- en parkeeraspecten - geen negatieve invloed op het wonen. Behalve van de werkers zijn ook van de bewoners van Midden-Zuid de oordelen over hun buurt goed te noemen. Het rapportcijfer voor de buurt, zoals 49

52 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK dat in 2003 is gegeven, is 7,6, terwijl dat voor Nijmegen 7,2 was. Daarnaast leiden de vragen die in de Stadspeiling zijn gesteld over hoe men het wonen in de buurt vindt tot een hoge score op de schaal evaluatie buurt. Bij deze goede scores zijn er relatief weinig mensen die vinden dat de buurt het afgelopen jaar vooruit is gegaan, maar ook weinig mensen die vinden dat de buurt achteruit is gegaan. Een minpunt is wel de afname van de waardering die de bewoners uitspreken voor hun eigen woning. Achterstand en verbetering in de Kolpingbuurt De Kolpingbuurt kan afzonderlijk worden geanalyseerd. Het rapportcijfer en het algemene oordeel zijn in vergelijking met 1998 hetzelfde en dus nog steeds laag in vergelijking met het stedelijk gemiddelde. De scores op beide indicatoren liggen nog iets onder de resultaten van de wijken in Oud-West. Toch lijkt er sprake te zijn van een kentering, want het percentage bewoners, dat vindt dat de buurt er het laatste jaar op vooruit is gegaan, is meer dan verdubbeld en staat nu op 52%, terwijl dat stedelijk 19% is. Andersom is het aandeel mensen, dat vindt dat de buurt erop achteruit is gegaan, gehalveerd. Het betreft nu een minderheid van 16%, hetgeen lager is dan stedelijk (20%) en aanzienlijk lager dan de wijken in het stadsdeel Oud-West (27%). Al met al is de Kolpingbuurt nog steeds een buurt met een eigen cultuur en moraal en een buurt die veel ruimtelijke en vooral sociale problematiek kent. Het Buurt Aan Zet - project lijkt evenwel positieve effecten te hebben. In het kader hiervan zijn verschillende activiteiten opgezet en men hoopt, dat door middel van een sneeuwbaleffect de buurt deze positieve initiatieven zelf doorzet. Een nadeel daarbij blijft de min of meer afgesloten fysieke ligging van de buurt en het ontbreken van voorzieningen. Algemene oordelen buurten Nijm Mid-Z Kwakb Groenw Hazenk Goffert StAnna Heijend Kolping % buurt vooruitgegaan x x x x x x 52 ontw x x x x x x +27 % buurt achteruitgegaan x x x x x x 16 ontw x x x x x x -16 schaal evaluatie buurt 7,4 8,0 x x x x x x 5,9 ontw ,2-0,2 x x x x x x -0,1 rapportcijfer buurt 7,2 7,6 x x x x x x 6,1 ontw ,1-0,1 x x x x x x -0,1 50

53 6 Zuidrand Zuidrand Oppervlakte Woningen Inwoners Hatertse Hei Grootstal Hatert Brakkenstein TYPERING STADSDEEL EN WIJKEN De wijken in Zuidrand zijn in de eerste plaats woonwijken. Ze zijn gerealiseerd in de jaren 1950 en 1960 en zijn ontworpen volgens duidelijke stedenbouwkundige structuren (rechthoekige bouwblokken met groenvoorzieningen ertussen). In het stadsdeel als geheel is tot het midden van de 90er jaren sprake geweest van een bevolkingsafname en vergrijzing, welke daarna tot staan zijn gekomen, onder andere door de recentere nieuwbouw binnen het gebied. Hatertse Hei Hatertse Hei wordt omsloten door de St. Annastraat, de Slotemaker de Bruïneweg, de Hatertseweg en de Heiweg. De wijk bestaat uit diverse deelplannen of buurten, welke tussen de genoemde oude draden (wegen) zijn opgespannen. Centraal in de wijk vormt een sterflat als het ware een visueel centrum. In de zuidwesthoek vormt een concentratie met schoolgebouwen een apart gedeel- te. Er is verder sprake van een beperkte functiemenging. De groenvoorziening in de wijk is beperkt. Grootstal Grootstal wordt omsloten door de Grootstalselaan, de Hatertseweg, de Heiweg en de St. Annastraat. Het is een rustige woonwijk met een gevarieerde opbouw. Er is een afwisseling in stedenbouwkundige vormen in samenhang met hoogteverschillen. Er is sprake van een zekere eenheid tussen het groen en de (woon)bebouwing in de wijk. De Nieuwe Mollenhutseweg zorgt voor een duidelijke scheiding met het niet-woongedeelte aan de noordwestkant. In de betreffende driehoek zijn verschillende bedrijven gelegen. In het zuidelijk deel van deze driehoek is begin negentiger jaren het nieuwbouwplan Grootstal uitgevoerd. De woningen, voornamelijk compacte laagbouw, staan op de plaats van de velden van de verhuisde voetbalvereniging Hatert. Haterse Hei Grootstal Brakkenstein Hatert 51

54 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Hatert Hatert is een wijk met een eigen identiteit, ingeklemd tussen het Maas-Waalkanaal, het industrieterrein Winkelsteeg, de Grootstalselaan en de Malderburchtstraat. Het is in inwoneraantal (ongeveer 9500) de grootste wijk van Nijmegen. Het noordelijk deel van de wijk, ten noorden van de Hatertseweg, is anders van karakter dan het grotere, zuidelijk deel. Het noordelijk deel bestaat, afgezien van enkele etagecomplexen, voornamelijk uit koopwoningen (de zogenaamde edelstenenbuurt). Het gebied ten zuiden van de Hatertseweg bevat Samenstelling bevolking Nijm Zuidr HatHei Grootst Hatert Brakk % 0-14 jr ontw % >64 jr ontw % alleenstaanden ontw % 1-ouder gezinnen ontw % niet westerse allochtonen ontw % niet westerse jonge all ontw Inkomen en werk Nijm Zuidr HatHei Grootst Hatert Brakk % lage inkomens 43 x ontw x % ABW 5,6 6,1 5,2 4,8 8,4 2,8 ontw ,3-0,9-0,9-0,7-1,2-0,5 % ID/WIW 1,8 2,0 1,7 1,9 2,5 1,4 ontw ,1 +0,3 +0,2 +0,6 +0,2 +0,5 Gezondheid en zorg Nijm Zuidr HatHei Grootst Hatert Brakk % cliënten maatsch. werk 1,7 1,7 1,4 1,3 2,6 0,7 ontw ,2-0,3-0,4-0,8 0-0,6 % cliënten GGZ 3,0 3,1 3,1 3,0 3,5 2,5 ontw ,5 +0,5 +0,7 +0,2 +0,7 +0,4 % voelt zich gezond % contact huisarts % contact specialist Onderwijs Nijm Zuidr HatHei Grootst Hatert Brakk % gewichtsleerlingen 00/ gemiddelde citoscore ,0 532,4 535,8 532,4 527,3 540,1 % adv. <vmbo-t/havo % ll havo-vwo 3e/4e jr vwo ontw. 97/98-01/ overwegend goedkope laagbouw huurwoningen. Maar ook zijn er, met name aan de wijkranden, diverse grote etagecomplexen. Brakkenstein Brakkenstein is van oudsher een dorp aan de rand van de stad, met aan twee zijden directe uitloop naar groen en bos. De wijk wordt begrensd door de St. Annastraat, de Scheidingsweg, de Driehuizerweg en de Houtlaan en is rondom een oude dorpskern opgebouwd. De Heijendaalseweg is als het ware nog een hoofddorpsstraat. Overigens is binnen de bevolking het oude dorpskarakter wel verschoven. De wijk wordt lang niet meer alleen bewoond door Brakkensteiners of mensen die daar uit het verleden een binding mee hebben. Karakter, ligging en rust maken Brakkenstein tot een geliefde woonwijk. 6.2 WAT VOOR MENSEN WONEN ER IN ZUIDRAND? Vergrijzing op zijn retour? Wat betreft de wijken van Zuidrand is in het minisymposium de vergrijzing aan de orde gekomen. Met name in Brakkenstein wonen veel ouderen, wat ook het gevolg is van een tweetal verzorgingstehuizen in de wijk. Ook wordt in Hatert gesproken over een afname van het leerlingenaantal door de toenemende vergrijzing. De bevolkingscijfers lijken evenwel te suggereren, dat er een einde aan het komen is aan de vergrijzing in Zuidrand. Er is weliswaar in alle wijken sprake van een groter aandeel 65+ers dan gemiddeld in Nijmegen, maar dit aandeel is sinds 1998 voor Grootstal gelijk gebleven en voor Hatertse Hei en Brakkenstein zelfs afgenomen. Alleen in Hatert is er sprake van een toename van deze groep. Maar tegelijk gaat Hatert ook mee met de Nijmeegse toename van het aantal kinderen van 0 tot 14 jaar. De huishoudenssamenstelling in het stadsdeel is vrij gemiddeld, zij het met een iets hoger percentage alleenstaanden (in met name Hatert en Hatertse Hei) en iets meer eenoudergezinnen (in Hatert en Grootstal). Groot aandeel etnische groepen in Hatert In Zuidrand als geheel wonen naar verhouding ongeveer evenveel niet-westers allochtonen als in de rest van Nijmegen. Het totaalcijfer verhult echter grote verschillen tussen de vier wijken. In Hatertse Hei en al helemaal in Brakkenstein ligt het aandeel allochtone inwoners met respectievelijk 11% en 6% fors onder het Nijmeegs gemiddelde van 16%. Ook Grootstal zit daar met 14% iets onder. In Hatert daarentegen is het aandeel allochtone inwoners 21%. Bovendien is dit aandeel de afgelopen 5 jaar sterker gestegen dan in Nijmegen (6% tegen 4%). In de drie andere wijken was de stijging van dit aandeel juist ondergemiddeld. Hetzelfde patroon is te zien bij de allochtone jonge- 52

55 ZUIDRAND ren. Op dit moment is in Hatert 40% van de jongeren tot en met 18 jaar niet-westers allochtoon, hetgeen tweemaal zoveel is als in Hatertse Hei en Grootstal en vijf maal zo veel als in Brakkenstein. Het aandeel van 21% van de allochtone bevolking in Hatert bestaat voor bijna de helft uit Turkse en Marokkaanse bewoners (6% en 3%) en voor 3% uit Surinamers en Antillianen. De overige 9% komt uit diverse andere landen. Met betrekking tot Hatert is het belang van de integratie van de allochtonen meerdere malen aangehaald in de mailronde en het minisymposium. Het stimuleren van de onderlinge verhoudingen, schoolcontacten en taalondersteuning worden als cruciaal gezien in dit proces. Hatert sociaal-maatschappelijk kwetsbaar profiel Hatert heeft in vergelijking met andere Nijmeegse wijken in sociaalmaatschappelijk opzicht een beduidend zwakker profiel. Er wonen meer mensen met lagere inkomens (meer dan de helft van de huishoudens), het aandeel bijstandsgerechtigden is aanzienlijk hoger (8,4% tegen 5,6% voor Nijmegen) en er zijn meer mensen uit de wijk werkzaam in een WIW- of ID-baan. Opvallend voor de ontwikkeling in Hatert is verder, dat het percentage ABW-ers net als in de rest van Zuidrand iets is teruggelopen (naar verhouding zelfs iets sterker), maar dat er in de periode sprake was van een toename van lagere inkomens, dit in tegenstelling tot de rest van de stad en het stadsdeel. Ook bij de gezondheids-, zorg- en onderwijsindicatoren is het Hatert dat op nagenoeg alle variabelen ongunstiger scoort dan de andere wijken. Bijvoorbeeld het percentage bewoners dat een beroep doet op maatschappelijk werk is met 2,6% relatief hoog te noemen. Binnen het primair onderwijs zijn de citoscores lager dan in Nijmegen en de andere wijken van Zuidrand en zijn de percentages leerlingen die binnen het voortgezet onderwijs de vmbo-rchting doen of het advies hiertoe krijgen aanzienlijk groter. Behalve via genoemde indicatoren komt het sociaalmaatschappelijk profiel ook tot uiting in persoonlijke problematiek. Met name in Hatert is er vaak sprake van problemen achter de voordeur. Het maatschappelijk werk en de overige instellingen kunnen hier niet altijd goed zicht op krijgen. Men maakt zich ook flinke zorgen over het welzijn van de kinderen. Veelal bestaat er een samenhang tussen gezinssituatie en onderwijsachterstand en je ziet dat veel kinderen dagelijks met een zware last op school komen. Hatertse Hei en Grootstal kennen de genoemde problemen vooralsnog in mindere mate, maar sommige mensen uit het werkveld zien in de toekomst voor beide wijken vergelijkbare risico s, omdat men hier en daar problemen in deze wijken tegenkomt. De cijfers over inkomen, gezondheid en onderwijs geven daar vooralsnog maar voor een klein deel aanleiding toe. In Grootstal geven iets meer mensen aan zich niet gezond te voelen en ook is het percentage lage inkomens iets hoger dan gemiddeld. Anderzijds zie je, dat in Grootstal (en ook in Hatertse Hei) het aandeel voortgezet onderwijsleerlingen op havo-vwoniveau de laatste jaren sterk is gestegen. 6.3 IN WAT VOOR OMGEVING WONEN DE INWONERS VAN ZUIDRAND? Kwaliteit openbare ruimte alleen in Hatert niet goed gewaardeerd De tevredenheid in Zuidrand over de openbare ruimte is over het geheel genomen niet ongunstig. De tevredenheid met het groen is lichtjes bovengemiddeld, het aandeel klachten bij de Bel- en Herstellijn is relatief laag en men ervaart minder verloedering van de omgeving dan gemiddeld in Nijmegen. Ook nu is het Hatert, dat de minste scores heeft in het stadsdeel. In Hatert zijn de bewoners minder positief over het groen en ervaart men meer verloedering (vervuiling, vernieling, hondenpoep, enzovoorts). Ook de tevredenheid over de toestand van wegen en fietspaden is minder. Bij alle drie de aspecten is in de wijk bovendien sprake van een ongunstige ontwikkeling. Ook uit de reacties van de werkers komt deze beleving naar voren. Er wordt gesproken over veel zwerfvuil en rommel als gevolg van vandalisme. Daarbij klinkt het ook het signaal door, dat men in de wijk vindt, dat de gemeente steken laat vallen bij het onderhoud van groen en stoepen. Ontevredenheid over speelvoorzieningen (Hatertse Hei en Hatert) en jongerenvoorzieningen (Hatert) In het stadsdeel is de tevredenheid met de winkels en het openbaar vervoer respectievelijk hoog en gemiddeld. Voor wat betreft de voorzieningen voor jongeren en de speelvoorzieningen voor kinderen is de situatie anders. Voor de jongerenvoorzieningen is de schaalscore in Hatert laag, voor Grootstal en Hatertse Hei gemiddeld. In de mailronde en het minisymposium werd aangegeven, dat men ook in Hatertse Hei en Grootstal het aanbod van jongerenvoorzieningen te beperkt vond. Daardoor zouden veel jongeren op straat hangen en overlast veroorzaken. Voor wat betreft de speelvoorzieningen is de tevredenheid zeer hoog in Grootstal, maar ondergemiddeld in Hatertse Hei en Hatert, ook nu weer het sterkst in Hatert. De afgelopen 5 jaar is hier bovendien sprake van een flinke teruggang in tevredenheid. 53

56 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Kwaliteit openbare ruimte Nijm Zuidr HatHei Grootst Hatert Brakk % tevredenen groen x ontw x x -5 x % tevredenen wegen/fietsp x ontw x x -12 x % klachten in verh. tot won ontw schaal verloedering 4,4 4,0 3,3 3,3 5,0 x ontw ,2 +0,3 x x +0,7 x Voorzieningen Nijm Zuidr HatHei Grootst Hatert Brakk % tevredenen winkels x ontw x x +4 x % tevredenen openb. verv x ontw x x -10 x schaal voorz. jongeren 3,1 3,0 3,2 3,1 2,4 x ontw ,3 +0,7 x x +0,2 x % tevred. speelmog. kind x ontw x x -14 x Woningmarkt Nijm Zuidr HatHei Grootst Hatert Brakk ontw. aant. won % laagbouwwoningen % huurwoningen schaal waard. eigen woning 7,2 7,0 7,1 7,1 6,8 x ontw ,3-0,7 x x -0,9 x Bedrijvigheid Nijm Zuidr HatHei Grootst Hatert Brakk aantal bedrijfsvestigingen ontw % bedrijfsvest op won. 11,3 5,5 6,8 5,5 4 7,8 ontw ,4 +0,3-0,4 +0,2 +0,6 +0,2 aantal arbeidsplaatsen ontw % arbeidspl op bevolk. 59,1 12,7 11,3 18,4 8,6 15,9 ontw ,8 +0,7 +1,0 +2,7-0,2-0,1 Milieu Nijm Zuidr HatHei Grootst Hatert Brakk aant. verg.plicht. bedr % op won. voorraad 4,3 2,1 2,5 2,3 1,4 3,1 % geluidsoverlast x x x x % stankoverlast x x x x Verkeer Nijm Zuidr HatHei Grootst Hatert Brakk % meld. parkeeroverlast 02 1,0 0,5 0,3 0,5 0,5 0,4 ontw ,1 +0,1 +0,1 +0,2 +0,2 0 % meld. verkeersongev. 02 1,9 0,8 0,8 0,7 0,8 0,8 ontw ,5-0,1-0,3-0,5 +0,2 0 schaal ervar. verkeersprobl. 2,8 2,6 2,6 2,5 2,6 x ontw ,1 +0,1 x x +0,2 x Groot aanbod huurwoningen in Grootstal en Hatert Zowel het percentage laagbouwwoningen als huurwoningen is in Zuidrand hoger dan het Nijmeegs gemiddelde. Hatert en Grootstal zijn wijken met een flink overwicht aan huurwoningen, in laagbouw en etagebouw en veelal in de goedkopere sectoren. In Hatertse Hei en met name Brakkenstein staan meer laagbouwkoopwoningen. Het grote aanbod goedkope huurwoningen in Hatert heeft aantrekkingskracht op bepaalde groepen huurders, met name groepen met bescheiden inkomens. Dit heeft effect op het sociaal maatschappelijk profiel van de wijk. Dit proces wordt nog eens versterkt, doordat woningzoekenden met een wat betere sociaalmaatschappelijke positie er steeds vaker een woning weigeren en liever wachten op een aanbod elders, ook mensen met een lange wacht- of meettijd. Een andere oorzaak voor dit weigeren is de leeftijd van de woningen. De meeste woningen in Zuidrand zijn op dit moment 40 tot meer dan 50 jaar oud en dat heeft invloed op de kwaliteit van de woningen. Inmiddels is er in Zuidrand dan ook sprake van grootschalig mutatieonderhoud en soms zelfs sloop. Niet zo veel bedrijvigheid In Zuidrand zijn relatief weinig bedrijven aanwezig. Dit is ook terug te vinden in de cijfers van het aandeel bedrijfsvestigingen op de woningvoorraad Zuidrand komt hier met 5,5% laag uit ten opzichte van het Nijmeegse gemiddelde van 11,3%. Brakkenstein kent het grootste aandeel binnen Zuidrand met 7,8%. Het aandeel arbeidsplaatsen op de bevolking is met een gemiddelde van 12,7 arbeidsplaatsen op 100 bewoners behoorlijk laag ten opzichte van 59,1% voor Nijmegen. Grootstal kent hierbij het grootste aandeel met 18,4% en Hatert het laagste met 8,6%. Samenhangend met de geringe bedrijvigheid in Zuidrand zijn de percentages vergunningsplichtige bedrijven in het stadsdeel laag en is er sprake van ondergemiddelde geluids- en stankoverlast. Verkeerssituatie relatief gunstig Verkeersproblematiek is tijdens het minisymposium niet veel aan de orde gekomen. Punten die werden gesignaleerd waren het hard rijden op de 30 km wegen en de onveilige verkeerssituatie in de Couwenbergstraat, waar men bang is om kinderen alleen over te laten steken. Ook uit de Stadspeiling 2003 komt geen overmatige verkeersproblematiek naar voren. De ervaring van verkeersproblematiek is in Zuidrand iets gunstiger dan het stedelijk gemiddelde. Verder blijft ook het aantal meldingen van parkeeroverlast bij de politie aan de lage kant. Hetzelfde geldt voor het aantal verkeersongevallen. In 2003 kwamen bij de politie per 100 inwoners 0,8 meldingen binnen, terwijl dit stedelijk 1,9 is. 54

57 ZUIDRAND 6.4 HOE GAAN DE INWONERS VAN ZUIDRAND MET ELKAAR OM? Sociale contacten goed, deelname aan cultuur en sport gemiddeld De bewoners van Zuidrand geven in de Stadspeiling van 2003 aan, dat ze voldoende sociale contacten hebben en goed voor zichzelf kunnen zorgen. In het minisymposium kwam wel naar voren, dat er in de wijken ouderen zijn die geïsoleerd raken en een eenzaam leven leiden. Een ander aspect van participatie is de deelname aan cultuur en sport. Deze is in Zuidrand gemiddeld. Een kwart van de bewoners in Zuidrand is lid van de bibliotheek, ruim 60% doet op de een of andere manier aan kunstzinnige activiteiten en 40 tot 50% sport wekelijks. Bij de cultuur- en sportdeelname herhaalt het patroon zich, dat voor Hatert de scores allemaal wat ongunstiger zijn dan voor de andere wijken. In Hatert zijn ook minder kinderen lid van een sportvereniging. In Hatert problemen met sociaal klimaat De bevindingen uit de Stadspeiling laten zien, dat er in Hatert een achterstand is in te halen, als het om betrokkenheid van bewoners gaat. In vergelijking met de andere wijken is het verantwoordelijkheidsgevoel voor de buurt geringer, doen de bewoners doen minder mee aan buurtactiviteiten en is men minder gehecht aan de buurt. Samenhangend hiermee waarderen de bewoners de sociale kwaliteit dan ook relatief laag, terwijl deze in de rest van het stadsdeel op het Nijmeegse niveau ligt. De aanspreekbaarheid op gedrag laat in Hatert te wensen over. Er is sprake van diverse vormen van overlast, en soms ook geweld en criminaliteit. Hier en daar zijn bepaalde gezinnen heel bepalend voor het karakter van een buurt. Ook zijn er samenhangen met het flinke aandeel etnische groepen in de wijk. Als buurt met relatief veel sociale problematiek wordt de kastelenbuurt genoemd. Tegelijkertijd kan men waarnemen, dat dit soort problemen zich in Hatert gemakkelijk over een groot deel van de wijk uitsmeert. In Hatert zijn er initiatieven gaande om de leefbaarheid en het sociale klimaat te verbeteren. Deze worden vaak gestart door professionele instellingen en verder gevoed door bewoners. Een ander initiatief bestaat uit de goed lopende Open Wijkschool Sociale contacten Nijm Zuidr HatHei Grootst Hatert Brakk % voldoende contacten x ontw x x x x % goed voor zichzelf zorgt x ontw x x x x % in vrijwilligerswerk x ontw x x x x Ervaren sociale omgeving Nijm Zuidr HatHei Grootst Hatert Brakk % verantw. voor buurt x ontw x x -1 x % deeln. buurtact x ontw x x x x % gehecht buurt x ontw x x -2 x schaal houding jongeren 6,4 6,5 6,8 6,8 5,8 x ontw ,1-0,1 x x -0,2 x schaal sociale kwaliteit 6,1 6,1 6,1 6,1 5,7 x ontw ,3 x x -0,4 x Multiculturaliteit Nijm Zuidr HatHei Grootst Hatert Brakk % cont. met allocht x % posit. ervaringen x % negatieve ervaringen x % verhouding goed x Cultuur Nijm Zuidr HatHei Grootst Hatert Brakk % abonnem. bibliotheek ontw % cursisten kunsteduc. <18 6,7 5,1 4,2 7,1 2,2 9,2 % cursisten kunsteduc. >=18 2,1 1,3 1,7 1,3 0,8 2,0 % kunstz. activ. vrije tijd x x x x % cult. voorst. bezocht x x x x % musea bezocht x x x x Sport Nijm Zuidr HatHei Grootst Hatert Brakk % wekelijkse sporters x ontw x x x x % lid sportclub x % sportbezoekers x Veiligheid Nijm Zuidr HatHei Grootst Hatert Brakk % aangiften agressie 1,1 0,6 0,5 0,3 0,8 0,3 ontw ,1 +0,1 0,1-0,1 +0,2 0 schaal dreiging 1,2 0,7 0,7 0,3 0,9 x ontw ,2 +0,2 x x +0,3 x % aangiften woninginbraak 2,0 0,8 1,0 0,6 0,9 0,7 ontw ,8-0,7-0,9-0,1-0,6-1,2 schaal vermog. delicten 4,7 3,5 3,4 3,1 4,2 x ontw ,3 +0,2 x x +0,7 x schaal overlast 2,4 2,0 1,7 1,6 2,6 x ontw ,2 +0,3 x x +0,6 x % onveilig gevoel algem x ontw x x +10 x % onveilig gevoel buurt x ontw x x +2 x 55

58 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK (OWS), met allerlei activiteiten, waaronder sport en spel, taallessen en diverse spreekuren. Onder andere vanuit de OWS wordt vrees geuit voor de gevolgen van het beëindigen van ID-banen. Mede door die banen kan de OWS functioneren. Bovendien gaat het veelal om werkloze wijkbewoners die op deze manier aan een baan worden geholpen. Signalen kloof oud-jong in alle wijken In het minisymposium kwam m.b.t. alle vier de wijken (alleen in Brakkenstein iets minder) de kloof tussen oude en jonge bewoners aan de orde. Deze kloof heeft sterk te maken met wederzijdse intolerantie tussen de groepen. Veel ouderen voelen zich onveilig en klagen nogal gauw, ook wanneer jongeren zomaar ergens staan. De jongeren voelen zich hierdoor niet serieus genomen, waardoor ze minder bereid zijn rekening te houden met de buurtbewoners. Een andere factor van betekenis kan het tekort zijn aan jongerenvoorzieningen. Men zou dan ook graag meer activiteiten zien waarin jong en oud elkaar kunnen ontmoeten. De enquêtebevindingen wijzen ook nu weer op verschillen tussen Hatert en de andere wijken. De schaal houding jongeren, samengesteld uit vragen over de relatie tussen jongeren onderling en met de rest van de wijk, laat voor Hatertse Hei en Grootstal geen opvallend negatieve resultaten zien. Voor deze twee wijken is de score zelfs gunstiger dan gemiddeld in Nijmegen. Voor Hatert valt de schaal wel aanzienlijk lager uit dan het Nijmeegs gemiddelde. Verschillende soorten jongerenproblematiek In de gesprekken met de werkers werd duidelijk, dat er bij de jongerenoverlast sprake is van een meerzijdig probleem. Op de eerste plaats is het een kwestie van aanwezigheid die wordt beleefd als overlast en waarbij volwassenen en jongeren er niet in slagen elkaar goed aan te spreken. Ten tweede is er, met name in Hatert, echte overlast die zich uit in vernieling, openlijke geweldpleging en dergelijke. Ook vandalisme vormt in Hatert een punt van zorg (hekwerk, speeltoestellen, ruiten). In het algemeen wordt deze meer serieuze overlast veroorzaakt door jongeren van ongeveer jaar waarbij zowel allochtonen als autochtonen aanwezig zijn. Op de derde plaats tenslotte is er sprake van de aanwezigheid van een harde kern van jongeren, die in criminele circuits verkeren en zich met criminele activiteiten bezig houden. Op deze groep zijn speciale projecten gericht, zoals de zogenaamde FOCUSprojecten. Locaties waar veel jongeren zich ophouden zijn het winkelcentrum en de cafetaria aan de Couwenbergstraat. Ook in Hatertse Hei en Grootstal zijn er enkele specifieke locaties waar overlast plaatsvindt. Verhouding autochtoon - allochtoon: geen grote spanningen, maar ook geen contact Zoals eerder naar voren kwam, is het aandeel allochtonen in het stadsdeel als geheel gemiddeld, maar in Hatert fors bovengemiddeld. In zowel Hatertse Hei en Grootstal als in Hatert is het aandeel mensen dat positieve ervaringen heeft bij de contacten met andere culturen lager dan gemiddeld in Nijmegen. In Hatertse Hei en Grootstal is ook het aandeel negatieve ervaringen geringer dan in Nijmegen, maar dat geldt niet voor Hatert, waar 47% negatieve ervaringen meldt (tegen 32% en 36% in de beide andere wijken). Ook het algehele beeld dat men heeft van het samenleven van autochtone en allochtone bewoners in de buurt is in Hatert minder gunstig (45% oordeelt positief) dan in Hatertse Hei en Grootstal (49% en 54%) en dan het Nijmeegs gemiddelde (52%). Vanuit het minisymposium is geconstateerd, dat er op zich geen grote problemen en spanningen zijn rond de verhouding tussen allochtone en autochtone bevolking. Wel zijn er irritaties en is er weinig onderling contact, afgezien van de jongste generatie (op school) en de pogingen tot contact op het Ouder Kind Centrum. De taal is vaak het probleem. Een specifiek aandachtspunt in de zomer is het late tijdstip waarop jonge, vooral allochtone, kinderen naar bed gaan. Tot dan spelen ze buiten en andere bewoners hebben daar nogal eens last van. Alleen in Brakkenstein echte bewonersorganisatie Brakkenstein is de enige wijk in Zuidrand waar een wijkraad aanwezig is. Deze wijkraad is zeer actief en iedere verandering in de wijk wordt uitvoerig besproken met de bewoners. In de overige drie wijken is er in veel mindere mate sprake van bewonersorganisaties, maar dit betekent niet dat er geen bewonersactiviteiten zijn. Met name in Hatert, maar ook in Grootstal en Hatertse Hei, ontstaan er in het algemeen vrij snel actieve groepen bewoners, wanneer er zich een gemeenschappelijk belang aandient. Men zet zich goed in om dit belang te realiseren, maar wanneer dit is gelukt vallen de groepjes ook weer snel uit elkaar. Drugsproblemen in Hatert en rond portiekflats Hatertse Hei Sinds enige tijd bestaan er drugsproblemen rond de portiekflats in de Hofjesbuurt binnen Hatertse Hei. Het zijn veelal (oudere) junks die al lange tijd verslaafd zijn die in de wijk voor problemen zorgen. Behalve geluidsoverlast hebben veel mensen ook last van een onveilgheidsgevoel en worden er diefstallen gepleegd. Er wordt hierbij aangetekend, dat drugsproblematiek zich gemakkelijk verspreidt. De teruggang van de drugspanden in Nije Veld heeft invloed op de aanwezigheid van junks in Haterste Hei en Hatert, zo wordt gesteld. 56

59 ZUIDRAND In Hatert concentreert de drugsoverlast zich voornamelijk rond het winkelcentrum. Er bevindt zich vaak een groep jongeren waarbij er 1 of 2 (soft)drugs halen voor de rest van de groep. Ook heeft de jeugd andere verzamelpunten waarbij ze bij elkaar gaan staan en onderling handelen. Deze activiteiten geven veel bewoners (met name ouderen) een naar gevoel en men ziet het graag verdwijnen. De overlast die dit veroorzaakt heeft voor een deel ook met beleving te maken. Veiligheid gemiddeld, onveiligheidsgevoel hoog Wat betreft agressie en dreiging scoort het stadsdeel gunstiger dan gemiddeld in Nijmegen. Dit geldt ook voor de wijk Hatert, zij het dat hier op beide punten sprake is van verslechtering in vergelijking met het vorige wijkonderzoek van Qua vermogensdelicten en overlast is te zien, dat Hatert meer negatief afsteekt ten opzichte van Grootstal en Hatertse Hei. Deze ontwikkelingen lijken door te werken in het onveiligheidsgevoel van de bewoners van Hatert. Het algemene gevoel van onveiligheid, dat 5 jaar geleden een gunstige score had, is fors toegenomen en ook het onveiligheidsgevoel in de buurt is enigszins gestegen en bevindt zich nu iets boven het stedelijk gemiddelde. 6.5 HOE GAAT HET ALLES BIJ ELKAAR MET ZUIDRAND? Grote verschillen tussen Hatert en de andere drie wijken Zuidrand is een stadsdeel dat het als geheel gemiddeld tot goed doet. Het rapportcijfer en de schaalscore ter evaluatie van de buurt zijn gemiddeld. Het vertrouwen in de buurt blijft enigszins achter, want minder mensen dan gemiddeld in Nijmegen vinden dat hun buurt het afgelopen jaar vooruit is gegaan, en iets meer mensen constateren een achteruitgang. Uit de scores per wijk is evenwel, duidelijk af te lezen, dat er binnen het stadsdeel grote verschillen zijn tussen Hatert en de drie andere wijken. Te zien is, dat bij de algemene oordelen over de buurt de stadsdeelcijfers worden gedrukt door Hatert: ongeveer een derde van de bewoners in Hatert vindt, dat de buurt het laatste jaar is verslechterd, dat is 12% tot 15% meer dan in Hatertse Hei en Grootstal. Verder is het rapportcijfer voor de buurt in Hatert een vol punt lager dan in de beide andere wijken (6,7 tegen 7,7). Ook op andere punten geven Hatertse Hei en Grootstal in de Stadspeiling betere waarderingen af. En hoewel Brakkenstein niet apart is geënquêteerd in de Stadspeiling, mogen we op basis van de overige onderzoeksbevindingen stellen, dat de waarderingen hier minstens op een vergelijkbaar niveau zullen liggen. Het verschil tussen Hatert en de andere drie wijken geldt ook voor diverse statistische indicatoren, zoals het percentage ABW-ers en het onderwijsniveau. Ook vanuit de optiek van de professionele werkers vormt Hatert een wijk die veel aandacht vraagt. Het zwakke sociaalmaatschappelijk profiel en de gemengde, multiculturele samenstelling maken Hatert tot een kwetsbare wijk. Vooral de jongerenoverlast en verhouding tussen oud en jong spelen vaak op. De bewonersparticipatie is beperkt. De meeste bewoners blijven inactief om de wijk te verbeteren. Komen er rondom een concreet onderwerp bewonersinitiatieven van de grond, dan sluiten echter veel mensen zich aan. Een ander positief punt wordt gevormd door de vele goedlopende activiteiten vanuit de Open Wijk School. En typerend is ook, dat veel ouderen ondanks alles graag in Hatert blijven wonen. Grootstal, Hatertse Hei en Brakkenstein rustige wijken; wel enige angst voor de toekomst Grootstal is een vrij rustige wijk, scoort redelijk tot goed in de algemene oordelen en kent weinig grote problemen. In de gesprekken met de werkers viel op dat Grootstal en Hatertse Hei vaak onder één noemer werden genomen; terwijl Hatertse Hei op een aantal punten toch afwijkt van Grootstal dat bijvoorbeeld veel meer huurwoningen kent. Over het algemeen gezien is het sociaalmaatschappelijk profiel van Grootstal bescheiden, maar tot op heden heeft dat weinig echte problemen met zich mee gebracht. Ook in Hatertse Hei is er over het algemeen sprake van een rustig woonklimaat, zonder al te grote problemen. Met name de werkers hebben met betrekking tot Grootstal en Hatertse Hei wel enige zorg voor de toekomst. Bijvoorbeeld de politie is bang voor het (verder) overwaaien van problemen uit andere wijken (kloof oud-jong, drugs). Als enige wijk van het stadsdeel is er in Brakkenstein geen verdichte enquêtering geweest waardoor er minder over de wijk specifiek gezegd kan worden. Maar uit de cijfers die er wel zijn en de ervaringen van de werkers blijkt dat er weinig echte problemen zijn. De wijk voelt zich nog altijd een soort dorp en handelt hier ook naar. Bovendien is er een goede wijkraad. Tenslotte wonen er in Brakkenstein veel ouderen. Dit brengt soms een wat moeizame relatie met zich mee met de jongeren in de wijk, maar deze kloof leidt niet tot grote problemen. Algemene oordelen Nijm Zuidr HatHei Grootst Hatert Brakk % buurt vooruitgegaan x ontw x x -9 x % buurt achteruitgegaan x ontw x x +6 x schaal evaluatie buurt 7,4 7,4 7,7 7,7 6,7 x ontw ,2-0,5 x x -0,9 x rapportcijfer buurt 7,2 7,2 7,3 7,5 6,8 x ontw ,1-0,2 x x -0,3 x 57

60 58 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK

61 7 Dukenburg Dukenburg Oppervlakte Woningen Inwoners Tolhuis Zwanenveld Meijhorst Lankforst Aldenhof Malvert Weezenhof Vogelzang Staddijk TYPERING STADSDEEL EN WIJKEN De Dukenburgse wijken zijn gebouwd tussen het midden van de jaren 1960 en Er is sprake van een ruime opzet. De woonfunctie (laagbouw en etagebouw) overheerst sterk. Bedrijvigheid bevindt zich met name aan de rand van Zwanenveld en Tolhuis, in de Brabantse Poort, met daarbinnen het stadsdeel(winkel)centrum. Tolhuis Tolhuis heeft een duidelijke ruimtelijke opbouw met daarbinnen een hiërarchisch stratenplan (in stedenbouwkundige termen een boomstructuur). Vanaf de Van Schuylenburgweg vertakt de 10e straat zich naar links en rechts in substructuren. Aan de noord-westkant rondom de 52e en 75e straat, grenzend aan het woonwagencentrum Teersdijk, wonen veel voormalige bewoners uit dit centrum. Er is sprake van een eigen wooncultuur. Tolhuis Zwanenveld Zwanenveld Tussen het Maas-Waalkanaal, de Graafseweg en de Van Schuylenburgweg ligt de wijk Zwanenveld. Binnen de wijk bevinden zich enkele rondlopende hoofdstraten, waaraan woonblokken zijn aangehaakt. Echte buurten heeft de wijk niet. De wijk is, in vergelijking met andere delen van Dukenburg, wat minder ruim opgezet. Staddijk Malvert Meijhorst Aldenhof Weezenhof Meijhorst Langs de hoofdstraten (de 10e t/m 14e straat en de 60e straat) is de wijk opgebouwd in een mengeling van hoog- en laagbouwcomplexen. Met bijna 60% etagebouw is Meijhorst in het stadsdeel Dukenburg de wijk met naar verhouding de meeste woningen van dit type. Een deel daarvan betreft de hoogbouw aan de 14e/15e straat en de 63e/64e straat, bij de rest gaat voor een belangrijk deel om maisonnettebouw. Vogelzang Lankforst De wijk Lankforst ligt midden tussen de van Appelterenweg, de Nieuwe Dukenburgseweg en het Maas-Waalkanaal. Ook in Lankforst wordt de structuur bepaald door enkele hoofdstraten (10 t/m 13), waaraan de diverse bouwblokken zijn aangetakt. De wijk heeft aantrekkelijke kenmerken, o.a. tot uiting 59

62 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK komend in een open structuur met behoorlijk wat groen- en speelvoorzieningen en een basisschool. Er zijn geen winkels in de wijk. Aldenhof Samen met Malvert behoort Aldenhof tot de oudste wijken van Dukenburg (eind zestiger jaren). Gelegen tussen de van Boetbergweg, van Appelterenweg en park Staddijk kent Aldenhof een duidelijke ruimtelijke opzet: een vierkante hoofdweg door de wijk, waaromheen en -tussen zich zijstraten met bouwblokken bevinden. Net als in Lankforst zijn er in de wijk nauwelijks voorzieningen. Ook het aantal bedrijven en arbeidsplaatsen is beperkt. Wel is er in de wijk een basisschool (Open Wijkschool) en is er een dependance gevestigd van het kunst- en educatiecentrum de Lindenberg. Malvert Ook in Malvert bestaat de ruimtelijke opbouw uit een vierkante hoofdstraat, van waaruit zijstraten naar de diverse buurtjes aftakken. Malvert bestaat voor de ene helft uit laagbouw, voor de andere uit etagebouw. Het is de enige Dukenburgse wijk waarin destijds geen koopwoningen zijn gebouwd. In de wijk ligt een omvangrijk maisonnettecomplex. De (huur)laagbouw bestaat uit (deels grote) goedkope woningen, maar ook (middel)dure. Weezenhof De wijk Weezenhof wijkt in vele opzichten af van de andere wijken in Dukenburg. De wijk is heel ruim van opzet, met straten die zich in een boomstructuur steeds verder vertakken en met veel groen tussen de bouwblokken. De nabijheid van het groengebied Vogelzang aan de zuid-westkant van de wijk is gunstig. Samenstelling bevolking Nijm Dukenb Tolh Zwan Meijh Lankf Aldh Malv Weezh % 0-14 jr ontw % >64 jr ontw % alleenstaanden ontw % 1-ouder gezinnen ontw % niet westerse allochtonen ontw % niet westerse jonge all ontw Inkomen en werk Nijm Dukenb Tolh Zwan Meijh Lankf Aldh Malv Weezh % lage inkomens 43 x ontw x % ABW 5,6 7,8 8,5 7,8 10,7 8,0 8,7 8,1 2,2 ontw ,3-0,6 +0,6-0,9-1,2 0-1,0-1,5-0,3 % ID/WIW 1,8 2,0 2,3 2,1 3,0 1,8 1,9 2,2 0,4 ontw ,1 +0,3 +1,6 +0,3 +0,1-0,1 +0,1 +0,2 0 Gezondheid en zorg Nijm Dukenb Tolh Zwan Meijh Lankf Aldh Malv Weezh % cliënten maatsch. werk 1,7 1,8 1,8 1,9 2,5 1,7 2,2 2,4 0,6 ontw ,2-0,3-0,5-0,2-0,4-0,6-0,2 +0,5-0,5 % cliënten GGZ 3,0 3,4 3,8 3,9 3,7 3,8 3,3 3,3 2,3 ontw ,5 +0,6 +0,7 +0,8 +0,5 +0,2 +1,1 +0,2 +0,8 % voelt zich gezond % contact huisarts % contact specialist

63 DUKENBURG Onderwijs Nijm Dukenb Tolh Zwan Meijh Lankf Aldh Malv Weezh % gewichtsleerlingen 00/ gemiddelde citoscore ,0 533,1 532,1 532,9 527,3 536,2 529,9 531,1 542,4 % adv. <vmbo-t/havo % ll havo-vwo 3e/4e jr vwo ontw. 97/98-01/ Het laagbouwaandeel is zeer aanzienlijk (bijna 75%). Hieronder bevinden zich veel koopwoningen en duurdere huurwoningen. Vogelzang en Staddijk Vogelzang, in de zuidoosthoek van Dukenburg is een natuurgebied. De wijk Staddijk bestaat grotendeels uit het park Staddijk. Aan de noordwestkant bevindt zich het woonwagencentrum Teersdijk. 7.2 WAT VOOR MENSEN WONEN ER IN DUKENBURG? Naar leeftijd en huishouden gemiddeld stadsdeel De leeftijdsverdeling van de bevolking van Dukenburg als geheel komt sterk overeen met die van Nijmegen. Zowel het percentage kinderen (17%) als het percentage 65+ers (14%) ligt dicht tegen het Nijmeegse gemiddelde aan. Evenzo is de Dukenburgse huishoudensverdeling vergelijkbaar met de stedelijke verdeling. Een derde van de huishoudens bestaat uit alleenstaanden en het aandeel eenoudergezinnen is met 8% net iets hoger dan het Nijmeegse cijfer (7%). Tussen de wijken van Dukenburg zijn er qua leeftijd en huishouden wel diverse verschillen: In enkele wijken (Meijhorst, Aldenhof en Weezenhof) is het aandeel kinderen wat groter (19%). In Malvert en Weezenhof zijn de percentages ouderen met resp. 21% en 19% aanzienlijk hoger dan het Dukenburgse en Nijmeegse gemiddelde. In Aldenhof wonen naar verhouding minder alleenstaanden, in Zwanenveld meer. In vier van de zeven wijken (Tolhuis, Meijhorst, Aldenhof en Malvert) is het aandeel eenoudergezinnen (9% of 10%) bovengemiddeld. Forse oververtegenwoordiging van allochtone groepen in drie van de zeven wijken Het aandeel niet-westerse allochtone inwoners in Dukenburg is met 22% relatief hoog, nl. 6% hoger dan voor heel Nijmegen. Ook de toename gedurende de afgelopen 5 jaar was in Dukenburg sterker dan stedelijk (6% tegen 4%). Voor de leeftijdsgroep tot 18 jaar is het verschil nog groter. In Dukenburg is meer dan een derde (36%) van de jongeren niet-westers allochtoon. Voor heel Nijmegen is dat een kwart (26%). Bij bijna de helft van de 22% allochtone inwoners gaat het om Surinaamse (2%), Antilliaanse (3%), Turkse (2%) of Marokkaanse (3%) mensen. Bij iets meer dan de helft (12%) om inwoners uit de overige niet-westerse landen. Qua etniciteit zijn de verschillen tussen de zeven wijken groter dan bij de leeftijds- en huishoudensverdeling: In Meijhorst, maar ook Malvert en Aldenhof liggen de aandelen allochtonen naar verhouding het hoogst (resp. 35%, 29% en 26%). In Meijhorst en Malvert vormen onder de jongeren de allochtone groepen thans de meerderheid (met respectievelijk 60% en 55%). In deze twee wijken is de toename van allochtone inwoners de afgelopen vijf jaar ook het grootst geweest. In alle drie de wijken gaat het om uiteenlopende etniciteiten. Het aandeel Marokkanen is hierbij groter dan het Turkse aandeel. In Meijhorst wonen naar verhouding veel Antillianen. Ook in Tolhuis, Zwanenveld en Lankforst is het aandeel allochtone inwoners groter dan gemiddeld in Nijmegen. De oververtegenwoordiging is evenwel aanzienlijk minder dan in Meijhorst, Malvert en Aldenhof, maar ook hier is sprake van een toename die sterker is dan de stedelijke tendens. Met name de stijging in de afgelopen vijf jaar van het aandeel allochtonen onder de jongeren in Zwanenveld was groot (+9%). In Weezenhof tenslotte wonen weinig allochtonen (9%). In zes van de zeven wijken hoog aandeel ABW-ers In Dukenburg is het percentage ABW- uitkeringsgerechtigden aanzienlijk hoger dan in de gemiddelde Nijmeegse wijk, namelijk 7,8 op elke 100 inwoners van 15 tot en met 64 jaar. Behalve Weezenhof (2,2) hebben alle wijken een vergelijkbaar hoog cijfer, met Meijhorst als uitschieter (10,7). Meijhorst is ook de wijk waar het aandeel lage inkomens het grootst is (53%). Verder is dit aandeel alleen in Aldenhof bovengemiddeld (48%). Wederom is het Meijhorst vanwaaruit het grootse aandeel mensen werkzaam zijn in een ID- of WIWbaan. In Tolhuis, Zwanenveld en Malvert is dit aandeel ook relatief hoog, maar is het verschil met het Nijmeegs gemiddelde kleiner. Meer dan gemiddelde gezondheidsproblemen De scores op de gezondheidsindicatoren laten zien, 61

64 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK dat de bewoners van Dukenburg meer dan gemiddeld met gezondheidsproblemen te kampen hebben. Het aandeel mensen dat zich gezond zegt te voelen (68%) is lager dan voor heel Nijmegen (74%) en men maakt vaker gebruik van een arts of specialist. Ook nu zijn er verschillen tussen de wijken en is Meijhorst de wijk die het meeste opvalt, maar daarnaast ook Malvert. Het percentage mensen dat zich gezond voelt ligt in beide wijken onder de 60% en de contacten met de medische sector, maatschappelijk werk en geestelijke gezondheidszorg zijn er het frequentst. Uitgezonderd Weezenhof scoren ook de andere wijken op een of meerdere punten relatief ongunstig. Onderwijsscores in meerdere wijken ondergemiddeld Als stadsdeel vertoont Dukenburg op de onderwijsindicatoren een achterstand op de meeste andere stadsdelen. In het basisonderwijs is het aandeel gewichtsleerlingen hoger, de gemiddelde citoscore is lager en meer leerlingen krijgen een vmbo-advies. Ook op het voortgezet onderwijs is het verschil zichtbaar: in heel Nijmegen doet 48% van de 3e klassers havo of vwo, in Dukenburg is dit 41%. En terwijl Kwaliteit openbare ruimte Nijm Dukenb Tolh Zwan Meijh Lankf Aldh Malv Weezh % tevredenen groen x x 81 x x ontw x x -3 x x x x % tevredenen wegen/fietsp x x 63 x x ontw x x -8 x x x x % klachten in verh. tot won ontw schaal verloedering 4,4 5,0 x x 5,7 x 4,9 5,3 x ontw ,2 +0,1 x x +0,1 x x x x Voorzieningen Nijm Dukenb Tolh Zwan Meijh Lankf Aldh Malv Weezh % tevredenen winkels x x 92 x x ontw x x -2 x x x x % tevredenen openb. verv x x 75 x x ontw x x -17 x x x x schaal voorz. jongeren 3,1 2,8 x x 4,0 x 2,9 2,9 x ontw ,3 +0,2 x x +0,3 x x x x % tevred. speelmog. kind x x 39 x x ontw x x -9 x x x x Woningmarkt Nijm Dukenb Tolh Zwan Meijh Lankf Aldh Malv Weezh ontw. aantal woningen % laagbouwwoningen % huurwoningen schaal waard. eigen woning 7,2 7,2 x x 7,0 x 7,2 7,2 x ontw ,3-0,2 x x -0,2 x x x x Bedrijvigheid Nijm Dukenb Tolh Zwan Meijh Lankf Aldh Malv Weezh aantal bedrijfsvestigingen ontw % bedrijfsvest op won. 11,3 6,4 5,8 9,4 5,9 4,8 4,4 3,6 6,8 ontw ,4 +0,6 +0,9 +0,9-0,6 +1,0 +0,9 +0,8 +0,6 aantal arbeidsplaatsen ontw % arbeidspl op bevolk. 59,1 18,7 28,2 29,8 20,3 5,1 3,9 7,6 7,2 ontw ,8-0,2 +2,8-0,6-3,3 +0,5-3,5-1,0 +0,8 62

65 DUKENBURG Milieu Nijm Dukenb Tolh Zwan Meijh Lankf Aldh Malv Weezh aant. vergunn.plicht. bedr % op won. voorraad 4,3 2,1 1,4 4,7 1,8 0,9 0,7 1 1,1 % geluidsoverlast x x x x x x x % stankoverlast x x x x x x x Verkeer Nijm Dukenb Tolh Zwan Meijh Lankf Aldh Malv Weezh % meld. parkeeroverlast 02 1,0 0,8 0,9 1,2 0,5 0,5 0,6 0,5 0,4 ontw ,1 +0,1 +0,5 0-0,1-0,1 +0,2 +0,2 +0,2 % meld. verkeersongev. 02 1,9 1,3 1,8 1,3 0,8 0,9 1,2 0,7 0,7 ontw ,5 0 +0,3-0,7 0 +0,5 +0,2 0-0,2 schaal ervar. verkeersprobl. 2,8 2,8 x x 3,4 x 2,9 3,7 x ontw ,1 +0,2 x x +0,7 x x x x dit aandeel de afgelopen jaren stedelijk toegenomen is met 4%, was dit in Dukenburg slechts 1%. De drie wijken die de achterstandskenmerken het sterkst vertonen zijn Meijhorst, Aldenhof en Malvert, kort gevolgd door Zwanenveld. Weezenhof is ook nu een buitenbeentje met zeer gunstige scores op alle onderwijsvariabelen. 7.3 IN WAT VOOR OMGEVING WONEN DE INWONERS VAN DUKENBURG? Wisselende waardering openbare ruimte bij bewoners Wat betreft de openbare ruimte zijn de meningen van de bewoners in Dukenburg wat wisselvallig. De tevredenheid met het groen is bovengemiddeld (80%), maar als het gaat om het onderhoud van wegen en fietspaden is men juist minder tevreden (52% tegen 58%) dan het Nijmeegs gemiddelde. Ook ervaren de bewoners een hogere mate van verloedering dan gemiddeld in de stad. Drie Dukenburgse wijken zijn in de Stadspeiling apart onderzocht, namelijk Meijhorst, Malvert en Aldenhof, alle drie aanpakgebieden in het kader van het huidige wijkbeleid. Van deze drie wijken hebben we dus ook enquêtegegevens op wijkniveau, in tegenstelling tot de andere vier wijken. Uit de enquête komt voor deze wijken naar voren, dat de bewoners van Malvert en vooral Meijhorst meer verloedering van hun buurt ervaren dan de overige bewoners van Dukenburg. Uit de gesprekken met werkers kwam voorts het beeld naar voren, dat er in het stadsdeel sprake was van onderhoudsachterstanden (effecten boomwortelopdruk, losliggende tegels) en zwerfvuilproblematiek. Er wordt veel afval gedumpt op plaatsen waar het niet zou moeten (bijv. rondom glasbakken en langs doorgaande wegen). Op een aantal plaatsen, zoals rond het stadsdeelcentrum en op Staddijk, is de afvalproblematiek vrij groot, maar ook weer niet groter dan elders in Nijmegen. In dit verband noemde men ook de gelatenheid van de bewoners. Doordat de milieupolitie niet overal achteraan kan gaan, laten steeds meer mensen het erbij zitten en nemen ze niet meer de moeite om het zelf op te ruimen. In een viertal wijken (Tolhuis, Meijhorst, Aldenhof en Malvert) meldt men overigens meer dan gemiddeld klachten bij de bel- en herstellijn. Tevreden over winkels en openbaar vervoer, minder tevreden over jongeren- en speelvoorzieningen De tevredenheid bij de bewoners van Dukenburg over de winkels in de buurt is goed (88%). Met name moet dan worden gedacht aan het stadsdeel centrum. Dit geldt als voorzieningenhart voor Dukenburg en de wijdere omgeving. Alhoewel het winkelaanbod verandert door steeds meer filialen en winkels voor het jongere publiek, wordt dit toch goed gewaardeerd. Als nadeel werd in het minisymposium het onveiligheidsgevoel genoemd dat na sluitingstijd optreedt in het gebied. De winkelvoorzieningen in de rest van het stadsdeel staan onder grote druk. Steeds meer kleine vestigingen moeten verdwijnen en vooral de ouderen zijn hier de dupe van. In het minisymposium werd ook het zeer beperkte horeca-aanbod in Dukenburg aangestipt. Voor wat betreft het openbaar vervoer is de tevredenheid op het niveau van Nijmegen als geheel, al is de daling van de tevredenheid in Meijhorst sinds 1998 (met 17%) wel opvallend. De werkers geven aan dat in het gehele stadsdeel het openbaar vervoer als onhandig wordt ervaren, omdat men voor een bestemming aan de andere kant van het kanaal meestal van (minstens) twee lijnen gebruik moet maken. Als het gaat om de voorzieningen voor jongeren, wordt er op stadsdeelniveau een tekort ervaren. Ook volgens de werkers is er in Dukenburg behoefte aan 63

66 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK meer voorzieningen voor de jeugd. Het tekort wordt niet ervaren in Meijhorst, waar men er juist heel tevreden over is. Waarschijnlijk heeft dit te maken met de hervatting van de jongerenactiviteiten in het jongerencentrum de Boerderij. De tevredenheid met de speelmogelijkheden voor kinderen blijft in Dukenburg achter bij het Nijmeegs gemiddelde (49% tegen 55%). In de drie apart geënquêteerde wijken, Meijhorst, Malvert en Aldenhof, is het tevredenheidspercentage nog lager (tussen 33% en 41%). Woonconvenanten maisonnettes hebben positief effect Qua eigendomssituatie wijkt de woningvoorraad in Dukenburg af van die van de andere stadsdelen. Het aandeel huurwoningen (74%) is hoger dan gemiddeld (60%), vooral in Meijhorst, Lankforst en Malvert. Het percentage laagbouw in het stadsdeel is wel gemiddeld (59%). Over het hele stadsdeel gemeten zijn de bewoners van Dukenburg gemiddeld tevreden over hun woning. Wel is er hier en daar sprake van bewoningsproblematiek, bijvoorbeeld rondom de drie maisonnettecomplexen. Hiervoor zijn tussen bewoners en instanties (gemeente, politie, woningcorporatie en welzijnsorganisatie) woonconvenanten afgesloten. Deze lopen nu zo n 3 jaar en hebben een gunstige invloed gehad. De maisonnettes in Malvert, Aldenhof en Meijhorst blijven weliswaar kwetsbare woongebieden, maar het ontwikkelen van meer betrokkenheid van de bewoners en van samenwerking tussen bewoners en gemeente heeft al een flinke verbetering teweeg gebracht. Bedrijvigheid sterk geconcentreerd in en rondom stadsdeelcentrum en in Meijhorst Het aantal bedrijven en arbeidsplaatsen in Dukenburg (circa 680 en 4450) is op zich niet onaanzienlijk, maar sterk geconcentreerd. Voor een groot deel is de bedrijvigheid te vinden in en rondom het stadsdeelcentrum (in de wijken Zwanenveld en Tolhuis) en in Meijhorst. In de andere wijken is het aantal arbeidsplaatsen veel geringer. De bedrijfshinder lijkt beperkt. Het aantal (potentieel) milieuhinderlijke bedrijven is in Dukenburg niet zo groot. En het milieugedragsonderzoek uit 1990 laat een laag percentage inwoners met stankoverlast zien. Ervaring verkeersproblematiek gemiddeld, maar in Meijhorst en Malvert hoger Volgens de werkers concentreren de meeste verkeersproblemen zich rond het stadsdeelcentrum in Zwanenveld, met name in relatie tot parkeren. De statistieken geven voor deze wijk een relatief hoog percentage meldingen parkeeroverlast aan. Een ander probleem in Zwanenveld is het (zware) verkeer dat door de wijk gaat om de winkels te bevoorraden. Met betrekking tot het parkeren bestaat er volgens de werkers ook een algemeen knelpunt in het stadsdeel. De opbouw van Dukenburg is niet berekend op het huidige aantal auto s per huishouden. Hierdoor worden steeds vaker auto s geparkeerd op plekken die daarvoor niet zijn bestemd. Een voorbeeld is het aantal meldingen van parkeeroverlast dat met name in Tolhuis sinds 1998 is gestegen. De bevolking zelf geeft in de Stadspeiling aan niet meer verkeersproblematiek dan gemiddeld te ervaren. In Meijhorst en Malvert is dit wel het geval. Sociale contacten Nijm Dukenb Tolh Zwan Meijh Lankf Aldh Malv Weezh % voldoende contacten x x 80 x x ontw x x x x x x x % goed voor zichzelf zorgt x x 96 x x ontw x x x x x x x % in vrijwilligerswerk x x 26 x x ontw x x x x x x x Ervaren sociale omgeving Nijm Dukenb Tolh Zwan Meijh Lankf Aldh Malv Weezh % verantw. voor buurt x x 75 x x ontw x x -4 x x x x % deeln. buurtact x x 20 x 7 11 x ontw x x x x x x x % gehecht buurt x x 42 x x ontw x x -9 x x x x schaal houding jongeren 6,4 6,0 x x 5,7 x 5,8 5,2 x ontw ,1-0,3 x x +0,3 x x x x schaal sociale kwaliteit 6,1 5,6 x x 5,1 x 5,3 5,6 x ontw ,2 x x +0,4 x x x x 64

67 DUKENBURG Multiculturaliteit Nijm Dukenb Tolh Zwan Meijh Lankf Aldh Malv Weezh % cont. met allocht x x 82 x x % posit. ervaringen x x 36 x x % negatieve ervaringen x x 60 x x % verhouding goed x x 35 x x Cultuur Nijm Dukenb Tolh Zwan Meijh Lankf Aldh Malv Weezh % abonnem. bibliotheek ontw % cursisten kunsteduc. <18 6,7 5,2 5,3 3,3 3,9 6,3 4,8 1,7 10,6 % cursisten kunsteduc. >=18 2,1 1,4 1,4 0,8 1,2 0,9 1,2 1,0 2,9 % kunstz. activ. vrije tijd x x x x x x x % cult. voorst. bezocht x x x x x x x % musea bezocht x x x x x x x Sport Nijm Dukenb Tolh Zwan Meijh Lankf Aldh Malv Weezh % wekelijkse sporters x x 41 x x ontw x x x x x x x % lid sportclub x x 19 x x % sportbezoekers x x 30 x x Veiligheid Nijm Dukenb Tolh Zwan Meijh Lankf Aldh Malv Weezh % aangiften agressie 1,1 0,7 0,6 1,2 0,9 0,6 0,7 0,7 0,1 ontw ,1-0,1-0,3 +0,2 0 +0,1 +0,2 +0,1-0,5 schaal dreiging 1,2 1,0 x x 1,5 x 1,1 1,5 x ontw ,2 +0,2 x x +0,4 x x x x % aangiften woninginbraak 2,0 1,4 2,1 1,0 1,4 0,7 1,9 1,8 1,4 ontw ,8-0,2 +0,6-0,3 +0,2-1,5-1,0 +0,1-0,1 schaal vermog. delicten 4,7 4,7 x x 5,5 x 4,1 4,2 x ontw ,3 +0,3 x x +0,6 x x x x schaal overlast 2,4 2,5 x x 3,5 x 2,9 2,8 x ontw ,2 +0,2 x x +0,2 x x x x % onveilig gevoel algem x x 41 x x ontw x x +7 x x x x % onveilig gevoel buurt x x 34 x x ontw x x +5 x x x x Maar in de politiestatistieken over meldingen parkeeroverlast en verkeersongevallen is dit niet echt terug te vinden. Tenslotte is in het minisymposium vastgesteld, dat de snelheidscontroles op de rondwegen een gunstig effect hebben gehad op de verkeersveiligheid. Er kan nu veiliger worden overgestoken. 7.4 HOE GAAN DE INWONERS VAN DUKENBURG MET ELKAAR OM? Voldoende sociale contacten Als relatief nieuw, suburbaan stadsdeel stelt men zich Dukenburg wel voor als een plek waar veel mensen in anonimiteit leven. De bevindingen uit de Stadspeiling geven geen directe aanleiding tot sombere conclusies in dit verband. Het percentage mensen dat zegt voldoende sociale contacten te hebben is met 86% even hoog als gemiddeld in Nijmegen. En hetzelfde geldt voor het aandeel mensen dat goed voor zichzelf kan zorgen (95%). Ook de deelname aan vrijwilligerswerk is niet minder en de laatste twee jaar zelfs heel licht toegenomen, terwijl er stedelijk sprake was van een kleine afname. Voor de drie apart onderzochte aanpakgebieden, Meijhorst, Aldenhof en Malvert zijn deze cijfers niet ongunstiger. Dit beeld zet zich door als het gaat om deelname 65

68 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK aan cultuur en sport. Dukenburg volgt daarbij in grote lijnen het gemiddelde van de stad. Wel is de sportbeoefening in Meijhorst, Aldenhof en Malvert minder. In het minisymposium is in relatie tot gezondheid en participatie ook gesproken over problemen achter de voordeur. Het is evident, dat die ook in Dukenburg voorkomen, met name in de sociaal meer kwetsbare buurten, maar het is moeilijk om hierover duidelijke informatie te krijgen. De werkers hebben de indruk, dat dit soort problematiek toeneemt. Ook werd in dit verband gesteld, dat de Ontmoetingskerk en het vrijwilligerswerk dat van hieruit wordt opgezet in een behoefte aan contact voorzien, bijvoorbeeld voor alleenstaanden. Verantwoordelijkheidsgevoel buurt goed, deelname aan buurtactiviteiten en waardering sociaal klimaat minder De meeste bewoners van Dukenburg waarderen hun stadsdeel of wijk zeer en willen er graag blijven wonen. Een overgrote meerderheid (80%) voelt zich ook verantwoordelijk voor de buurt, hetgeen slechts 3% minder is dan het stedelijk percentage. Daartegenover staan echter een aantal bevindingen, waaruit blijkt, dat veel Dukenburgers een minder hoge dunk hebben van het sociale klimaat in hun buurt: De deelname aan buurtactiviteiten is lager dan gemiddeld (19% tegen 26%). Met name in Aldenhof en Malvert is de deelname maar heel beperkt. De gehechtheid aan de buurt is ruim 10% minder dan stedelijk. 55% voelt zich gehecht aan de buurt tegen 66% voor heel Nijmegen. Meijhorst ligt daar met 42% (na een daling van 9% sinds 1998) nog een stuk onder. De schaal die de verhouding tussen ouderen en jongeren uitdrukt geeft een minder goed resultaat dan stedelijk. In Meijhorst, Aldenhof en vooral Malvert geldt dit nog eens extra. De waardering van het sociale klimaat in de buurt, gebaseerd op vragen over hoe de bewoners met elkaar omgaan, blijft eveneens flink achter bij de gemiddelde score voor alle Nijmeegse wijken. Meijhorst en Aldenhof scoren hierbij minder dan Dukenburg als geheel. Uit deze bevindingen blijkt, dat Dukenburg als stadsdeel niet zo gunstige resultaten te zien geeft met betrekking tot het sociale klimaat in de wijken. De drie aanpakgebieden Meijhorst, Aldenhof en Malvert steken bovendien ongunstig af tegen het stadsdeelgemiddelde. Dit betekent, dat de vier andere wijken (Zwanenveld, Tolhuis, Lankforst en Weezenhof) als groep logischerwijs wat boven het stadsdeelgemiddelde zitten. Het beeld voor deze vier wijken is dus wat beter. We kunnen vanuit de Stadspeiling echter geen uitspraken doen over deze vier wijken afzonderlijk. Ook binnen delen van deze wijken kan de waardering voor het sociale klimaat minder zijn. Verhouding allochtone en autochtone bevolking: knelpunten maar toch gemiddelde waardering 80% van de inwoners van Dukenburg zegt wel eens contact te hebben met mensen uit een andere cultuur. Dat is nauwelijks meer dan gemiddeld in Nijmegen (79%). Ook in Meijhorst, Aldenhof en Malvert, wijken met veel allochtone inwoners, ligt dit percentage niet hoger. Kenmerkend is verder, dat in Dukenburg het aandeel mensen dat hierbij positieve ervaringen heeft ruim 10% lager is dan stedelijk, en dat het aandeel met negatieve ervaringen 6% hoger ligt. Weer gunstig is het, dat het percentage inwoners in Dukenburg dat alles bij elkaar een positief beeld heeft van het samenleven van allochtone en autochtone mensen in de buurt nauwelijks lager is dan in heel Nijmegen (50% tegen 52%). In Meijhorst, Aldenhof en Malvert is de groep met negatieve ervaringen groter dan gemiddeld in het stadsdeel. Verder is in Aldenhof en vooral Meijhorst het beeld over het samenleven in de buurt van allochtoon en autochtoon een stuk negatiever dan het Dukenburgse gemiddelde (43% en 35%). In het minisymposium kwam naar voren, dat het samenleven van allochtone en autochtone groepen op sommige plaatsen vrij goed gaat. Bijvoorbeeld is dit de laatste tijd het geval rondom de maisonnettes in Malvert. Op nogal wat andere plaatsen gaat het echter minder goed. De moeizame omgang tussen allochtone en autochtone bevolking is volgens meerdere deelnemers aan het symposium vooral te beschouwen als een probleem van ouderen. Waar jongeren vaak gewoon met elkaar omgaan, is er bij ouderen vaak sprake van misverstanden en onbegrip over elkaar. Er kunnen daardoor ook angst- of onveiligheidsgevoelens ontstaan. Een voorbeeld dat men noemde betreft de Antillianen. In wijken als Meijhorst of Malvert zitten zij in de zomer vaak buiten. Daar wordt nogal eens over geklaagd, terwijl het de vraag is of er sprake is van serieuze overlast. Zorgen en problemen rond kinderen en jongeren Dukenburg is een stadsdeel waar veel jongeren zich op straat ophouden en elkaar ontmoeten. Sommige mensen ervaren dit als sociaal gedrag, anderen zien het als overlast. Vooral door ouderen wordt het gedrag van jongeren vaak als probleem ervaren. Bovendien worden in geval van overtredingen alle jongeren aansprakelijk gesteld, terwijl het slechts om enkelen gaat. Toch gaat het niet alleen om beleving en een gebrek 66

69 DUKENBURG aan begrip en tolerantie. Naar het idee van de professionals is er zeker sprake van jongeren die echte problemen veroorzaken. Genoemd daarbij zijn zaken als drank- en drugsgebruik, criminaliteit, racen met auto s, motoren en scooters en intimidatie. Uit de Stadspeiling blijkt voorts, dat 43% van de Dukenburgers wel eens jongerenoverlast ervaart, hetgeen 3% meer is dan stedelijk. Deze overlast concentreert zich volgens de werkers veelal op een aantal locaties, maar de jongeren zijn afkomstig uit uiteenlopende wijken. Ook over de kinderen werden in het minisymposium veel zorgen geuit. Het gebeurt nogal eens, dat ze na schooltijd door de ouders aan hun lot worden overgelaten. Ook spelen er geregeld opvoedingsproblemen, vooral in sociaalmaatschappelijk kwetsbare gezinnen, maar ook bij economisch beter gesitueerden. Gunstige tendensen veiligheid in Dukenburg De veiligheidsindicatoren geven voor Dukenburg een redelijk positief beeld. Het relatieve aantal agressieaangiften is lager dan gemiddeld in Nijmegen en dat geldt ook voor woninginbraak. De ervaring van overlast en het subjectieve onveiligheidsgevoel bevinden zich op het Nijmeegs gemiddelde. Wat betreft het onveiligheidsgevoel is er sprake van een positieve ontwikkeling in vergelijking met Zo is het percentage inwoners dat zich wel eens onveilig voelt in de buurt met 6% afgenomen (van 33% naar 27%). Voor heel Nijmegen bedroeg die afname slechts 1%. Ook nu blijkt de afwijkende positie van de aanpakgebieden Meijhorst, Aldenhof en Malvert. De ervaren overlast is er groter dan gemiddeld in het stadsdeel en dat geldt ook voor het onveiligheidsgevoel. In deze drie wijken loopt het aandeel dat zich wel eens onveilig voelt in de buurt op van 32% tot 38% (in Malvert). Deze laatste cijfers vallen min of meer samen met indrukken uit het minisymposium. Daar gaven de deelnemers aan, dat problemen rond jongeren en de verhouding tussen allochtone en autochtone inwoners hun uitwerking kunnen hebben op het veiligheidsgevoel van bewoners. Er zijn mensen, waaronder zeker ook ouderen, die bang zijn voor de ontwikkelingen en angst hebben om op straat te lopen. 7.5 HOE GAAT HET ALLES BIJ ELKAAR MET DUKENBURG? Totaaloordeel over buurt matig Het percentage Dukenburgers dat vindt dat hun buurt het afgelopen jaar achteruit is gegaan is ongeveer 7% hoger dan stedelijk (27% tegen 20%). Daarnaast is het rapportcijfer voor de buurt lager dan gemiddeld, en hetzelfde geldt voor de schaalscore op basis van vragen of men de eigen buurt een prettige buurt vindt. In de onderzochte aanpakgebieden zijn deze totaalwaarderingen nog wat minder. Zo is in Meijhorst het rapportcijfer voor de buurt slechts 6,2. En in Aldenhof en Malvert is het aandeel bewoners dat vindt dat de buurt is achteruitgegaan extra hoog (een derde van de geënquêteerden). Opvallend is wel, dat in Meijhorst - ondanks deze negatieve scores - een kwart aangeeft, dat de buurt het laatste jaar vooruit is gegaan. Gedifferentieerd stadsdeel met imagoprobleem Het is niet goed mogelijk om een algemene conclusie te trekken over een groot en gedifferentieerd stadsdeel als Dukenburg. Bepaalde wijken kennen veel problemen, maar ook de goede kanten van deze wijken moeten niet worden vergeten. Daartegenover spelen er in wijken zonder grote problematiek, zoals Lankforst en Weezenhof, ook wel eens zaken. In dit verband is er ten aanzien van het stadsdeel Dukenburg als geheel ook wel een imagoprobleem aan de orde. In het minisymposium werd namelijk gesteld, dat Dukenburg als woongebied te lijden heeft onder een slechte naam, veroorzaakt door problemen in het verleden. Door negatieve aandacht en vooroordelen lukt het niet om hier van los te komen. Dat dit negatieve beeld niet terecht is, is bijvoorbeeld herhaaldelijk naar voren gekomen uit woningmarktonderzoek. Telkens bleek, dat Dukenburgers tevreden zijn over hun woonsituatie en in geval van verhuizing graag binnen het stadsdeel willen blijven wonen. Verder zijn er binnen het stadsdeel diverse initiatieven te noemen met positieve effecten. Een voorbeeld daarvan vormen de woonconvenanten die voor enkele wooncomplexen zijn gesloten, waaronder de maisonnettes in Malvert. Deze bevorderen de leefbaarheid en veiligheid en leveren ook het bewijs, dat Algemene oordelen Nijm Dukenb Tolh Zwan Meijh Lankf Aldh Malv Weezh % buurt vooruitgegaan x x 25 x x ontw x x +10 x x x x % buurt achteruitgegaan x x 29 x x ontw x x -2 x x x x schaal evaluatie buurt 7,4 6,9 x x 5,7 x 6,7 6,8 x ontw ,2-0,2 x x +0,2 x x x x rapportcijfer buurt 7,2 7,0 x x 6,2 x 6,7 6,6 x ontw ,1-0,1 x x -0,1 x x x x 67

70 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK veel verschillende culturen redelijk sociaal met elkaar kunnen samenleven. Ook heeft de opvang van jongeren in het wijkcentrum Meijhorst geleid tot een afname van overlast. Sociaal-maatschappelijk profiel wordt ongunstiger Desondanks zijn er ontwikkelingen waar te nemen die aandacht vragen. Een feit is, dat Dukenburg als stadsdeel een relatief groot en groter wordend aandeel huishoudens met een zwakke sociaalmaatschappelijke positie herbergt. In relatie daarmee bestaan er knelpunten in het sociale klimaat, waaronder de verhouding tussen allochtone en autochtone bevolking en de zorgen en problemen rond jongeren en kinderen. Dit soort zaken maakt, zo blijkt, ook het sociaal klimaat kwetsbaar. Gebieden met groter dan gemiddelde knelpunten De wijken Meijhorst, Malvert en Aldenhof zijn vanwege hun aanpakstatus extra onderzocht. Diverse van de genoemde knelpunten blijken hier sterker te spelen. Dit geldt zowel voor de sociaaleconomische positie van de huishoudens als het sociale klimaat in de wijk. Een specifiek gebied, dat vijf jaar geleden als aanpakgebied werd bestempeld, is in de Stadspeiling 2003 niet apart geënquêteerd Het betreft het gebied Tolhuis 52e-75e straat. Dit gebied heeft, in relatie met het aangrenzende woonwagencentrum Teersdijk, te maken met achterstandskenmerken en problemen, die vergelijkbaar zijn met die van de drie genoemde aanpakgebieden. Op basis van beschikbare gegevens kunnen we er vanuit gaan, dat dit beeld niet wezenlijk is veranderd. Tegelijkertijd geven de werkers aan, dat er wel enige verbetering in de sfeer is opgetreden. De grootste overlast die nu nog aanwezig is, wordt met name gevormd door het gedrag van jongeren. 68

71 8 Lindenholt Lindenholt Oppervlakte Woningen Inwoners 't Acker De Kamp 't Broek Kerkenbos West Kanaaldijk Neerbosch West Bijsterhuizen TYPERING STADSDEEL EN WIJKEN Met de bouw van Lindenholt is in het midden van de jaren 1970 gestart. Elk van de drie woonwijken in Lindenholt is onderverdeeld in apart ontworpen subwijken, in totaal 14, met elk gemiddeld 400 tot 500 woningen. In tegenstelling tot Dukenburg ligt in Lindenholt het accent sterk op laagbouw. 't Acker De wijk 't Acker is gelegen aan de noord-zijde van het stadsdeel. De wijk bestaat uit 7 buurten: de Horstacker, de Steekse Acker, de Meeuwse Acker, t Acker Neerbosch West Drieskensacker, Zellersacker, Heeskesacker en Hillekensacker. Binnen de wijk zijn de verschillen in woonomgeving en woonklimaat tussen de 7 buurten niet zo heel groot. De buurten hebben alle een eigen ontsluiting en veel groen en water aan de randen. De Kamp Van de Lindenholtse wijken is de Kamp het eerste aangelegd (tweede helft 70er jaren). De wijk ligt tegen het Maas-Waalkanaal aan, en bestaat uit zes buurten: de Geerkamp, de Hoefkamp, de Kluijskamp, de Wellenkamp, de Voorstenkamp, en de Gildekamp. De woningbouw varieert nogal. In Voorstenkamp staan alleen huurwoningen en bestaat bijna de helft van de voorraad uit etagewoningen. In West de Geerkamp, Hoefkamp en Kanaaldijk Kluijskamp staan hoofdzakelijk laagbouwkoopwoningen. In de Gildekamp en de Wellenkamp is de woningvoorraad het meest gemengd: zowel laagbouw, koop en huur, als etagehuurwoningen. Bijsterhuizen t Broek Kerkenbos De Kamp De Voorstenkamp en een deel van de Gildekamp zijn krapper opgezet dan de andere vier buurten. De groenvoorzieningen zijn vooral rondom de woonbuurten te vinden. 't Broek 't Broek is als laatste van de Lindenholtse wijken gerealiseerd en bestaat uit 4 buurten: Hegdambroek, Holtgesbroek, 69

72 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Leuvensbroek en Wedesteinbroek. In Holtgesbroek ligt de nadruk op laagbouw koopwoningen. Ook in de andere drie subbuurten ligt de nadruk sterk op laagbouw, half in de koop-, half in de huursector. Met name in Leuvensbroek en Wedesteinbroek bevindt zich ook etagebouw. In deze laatste buurt staat ook een complex met wooneenheden. De subbuurten in 't Broek worden gekenmerkt door een ruimtelijke opzet, met veel ruimte tussen en rondom de bouwblokken. Kerkenbos, West Kanaaldijk, Neerbosch West en Bijsterhuizen In deze vier (statistische) wijken staat voornamelijk bedrijfsbebouwing. In totaal wonen er nog geen 200 mensen. 8.2 WAT VOOR MENSEN WONEN ER IN LINDENHOLT? De drie Lindenholtse wijken die we hier beschrijven t Acker, de Kamp en t Broek, zijn zoals gezegd elk opgedeeld in diverse buurten, waartussen behoorlijke verschillen kunnen bestaan. Drie van die buurten zijn apart onderzocht: in de wijk t Acker de Samenstelling bevolking buurten Nijm Lindh Acker Kamp Broek Zellersa Voorstk Gildek % 0-14 jr ontw x x x % >64 jr ontw x x x % alleenstaanden ontw x x x % 1-ouder gezinnen ontw x x x % niet westerse allochtonen ontw x x x % niet westerse jonge all x x x ontw x x x Inkomen en werk buurten Nijm Lindh Acker Kamp Broek Zellersa Voorstk Gildek % lage inkomens 43 x x x x ontw x x x x % ABW 5,6 5,2 6,6 4,8 3,8 7,9 16,2 5,3 ontw ,3-1,0-1,0-1,3-0,9 x x x % ID/WIW 1,8 1,2 1,4 1,3 0,7 x x x ontw ,1 +0,1-0,2 +0,2 0 x x x Gezondheid en zorg buurten Nijm Lindh Acker Kamp Broek Zellersa Voorstk Gildek % cliënten maatsch. werk 1,7 2,1 2,6 2,0 1,6 x x x ontw ,2-0,5-0,5-0,5-0,5 x x x % cliënten GGZ 3,0 3,2 3,7 3,0 2,8 x x x ontw ,5 +0,6 +0,7 +0,8 +0,2 x x x % voelt zich gezond x x x % contact huisarts x x x % contact specialist x x x Onderwijs buurten Nijm Lindh Acker Kamp Broek Zellersa Voorstk Gildek % gewichtsleerlingen 00/ x x x gemiddelde citoscore ,0 534,7 532,9 537,5 533,6 x x x % adv. <vmbo-t/havo x x x % ll havo-vwo 3e/4e jr vwo x x x ontw. 97/98-01/ x x x 70

73 LINDENHOLT buurt Zellersacker en in t Kamp de buurten Voorstenkamp en Gildekamp. In alle drie de gevallen gaat het om zogenaamde aanpakgebieden, in 1998 vastgesteld in het kader van het wijkbeleid. De overige buurten worden ook apart vermeld, wanneer daar op basis van de bevindingen, met name uit het minisymposium, aanleiding toe is. Jonge bevolkingsopbouw Lindenholt heeft in verhouding tot Nijmegen een jonge bevolkingsopbouw. In dit stadsdeel, gebouwd in de jaren tachtig, wonen relatief veel kinderen (22% tegen 16% voor Nijmegen). In de wijk t Broek is het aandeel kinderen het grootst (26%). Het aandeel ouderen is erg laag (4% tegen 13% voor Nijmegen). De leeftijdsopbouw in Zellersacker, Voorstenkamp en Gildekamp is vergelijkbaar jong met die van het stads-deel als geheel. Toch is er al een lichte overgang zichtbaar naar een fase van veroudering. Het percentage kinderen in Lindenholt is tussen 1998 en 2003 immers met 3% afgenomen, terwijl het aandeel 65+ers met 1% steeg. In het minisymposium stelde men ook, vooruitkijkend naar de toekomst, dat er voor ouderen meer voorzieningen moeten komen. De huishoudensverdeling in Lindenholt wijkt vooral af door het geringe percentage alleenstaanden (22% tegen 35% in Nijmegen als geheel). Dit heeft te maken met het grote aandeel eengezinswoningen in het stadsdeel. Alleen in de Voorstenkamp wonen door de grotere aanwezigheid van etagewoningen meer alleenstaanden (35%). Kenmerkend is tenslotte het relatief hoge aandeel eenoudergezinnen in twee van de drie wijken, t Acker en t Broek (10%) en in Zellersacker en Voorstenkamp (11%). Hoger aandeel allochtone inwoners in t Acker en de Kamp In twee van de drie wijken, t Acker en de Kamp, is het percentage niet-westers allochtone inwoners 6% hoger dan gemiddeld in Nijmegen. Voor de jongere leeftijdscategorieën is dit verschil nog niet zo groot, met name t Acker, maar het neemt wel toe. Het aandeel allochtone jongeren is de afgelopen 5 jaar in beide wijken immers sterker toegenomen dan gemiddeld in Nijmegen. De wijk t Broek wijkt hiervan af. Er wonen minder allochtonen en ook hun toename is beperkt. De drie onderzochte buurten kennen alle een oververtegenwoording van allochtone groepen. In Zellersacker en Voorstenkamp is het aandeel nietwesters allochtonen het grootst, met 35% en 44%. Het gaat in beide buurten om uiteenlopende etniciteiten. Sociaal-maatschappelijk profiel in t Acker minder dan in de twee andere wijken Op grond van het hogere aandeel lage inkomens (44%) en het hogere ABW-percentage (6,6%) kan men stellen, dat t Acker sociaal-economisch iets minder sterk is dan de twee andere wijken. In Zellersacker is het percentage ABW-ers nog iets hoger (7,9%). Binnen de Kamp neemt Voorstenkamp op dit punt een uitzonderingspositie in. Het aandeel ABWgerechtigden is met ruim 16% drie maal zo hoog dan in de wijk als geheel en daarmee veruit het hoogst in Lindenholt. Het verschil tussen t Acker enerzijds en de Kamp en t Broek anderzijds is ook waarneembaar bij een aantal indicatoren voor gezondheid en onderwijs. De buurten in de Kamp en t Broek schommelen om het Nijmeegs gemiddelde, terwijl in t Acker de scores iets ongunstiger zijn. Voorbeelden daarvan zijn de hogere percentages inwoners die een beroep doen op maatschappelijk werk of geestelijke gezondheidszorg, het hogere percentage gewichtsleerlingen in het basisonderwijs en het lagere aandeel vo-leerlingen op havo-vwo-niveau. Alleen bij de gezondheidskenmerken is het beeld niet alleen voor t Acker relatief ongunstig, maar ook voor de Kamp. In beide wijken zegt een kleiner aandeel van de inwoners dan gemiddeld zich gezond te voelen (63% tot 65%, tegen 74% voor Nijmegen). Voorts is het bezoek aan huisarts en specialist in de Kamp hoger dan in de twee andere wijken. Vanuit het minisymposium voerde men aan, dat in de aanpakgebieden in Lindenholt nogal wat cliënten van het maatschappelijk werk te maken hebben met schuldproblematiek. Soms schoolkeuze buiten de wijk In elk van de drie wijken zijn er twee basisscholen met ieder een eigen karakter. Soms kiezen ouders voor een systeem van een school, zo geven de gesprekken met werkers aan, maar vaak kijkt men ook naar de samenstelling van de leerlingenpopulatie. Onderdeel daarvan is de verhouding tussen de aantallen autochtone en allochtone leerlingen. Het niveau op scholen met veel allochtone leerlingen is in de ogen van de bewoners over het algemeen iets lager dan bij de scholen met overwegend autochtone kinderen. Dit leidt er wel toe, dat (autochtone) ouders kiezen voor een school buiten de eigen buurt. Het proces van verkleuring dat hier het gevolg van is, is ook in Lindenholt aan de orde. De Open Wijk School in Zellersacker bevindt zich nog te veel in de startfase om effecten op onder andere de schoolkeuze te kunnen waarnemen. 71

74 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Kwaliteit openbare ruimte buurten Nijm Lindh Acker Kamp Broek Zellersa Voorstk Gildek % tevredenen groen x x x ontw x x x % tevredenen wegen/fietsp x x x ontw x x x % klachten in verh. tot won x x x ontw x x x schaal verloedering 4,4 5,4 x x x 6,7 5,3 6,5 ontw ,2 +0,6 x x x -0,2 +0,2 +0,6 Voorzieningen buurten Nijm Lindh Acker Kamp Broek Zellersa Voorstk Gildek % tevredenen winkels x x x ontw x x x % tevredenen openb. verv x x x ontw x x x schaal voorz. jongeren 3,1 3,0 x x x 2,9 4,9 2,8 ontw ,3 +0,3 x x x +0,2 +2,1 +0,6 % tevred. speelmog. kind x x x ontw x x x Woningmarkt buurten Nijm Lindh Acker Kamp Broek Zellersa Voorstk Gildek ontw. aantal woningen x x x % laagbouwwoningen x x x % huurwoningen x x x schaal waard. eigen woning 7,2 7,2 x x x 7,1 6,8 7,2 ontw ,3-0,2 x x x -0,2-0,2-0,2 Bedrijvigheid buurten Nijm Lindh Acker Kamp Broek Zellersa Voorstk Gildek aantal bedrijfsvestigingen x x x ontw x x x % bedrijfsvest op won. 11,3 14,6 7,2 9,2 7,9 x x x ontw ,4 +2,1 +1,8 +0,9 +0,7 x x x aantal arbeidsplaatsen x x x ontw x x x % arbeidspl op bevolk. 59,1 73,4 8, ,8 x x x ontw ,8-0,1 +2,3-2,7 +2,3 x x x Milieu buurten Nijm Lindh Acker Kamp Broek Zellersa Voorstk Gildek aant. vergunn.plicht. bedr x x x % op won. voorraad 4,3 5,8 0,9 1,8 1,1 x x x % geluidsoverlast x x x x x x % stankoverlast x x x x x x 72

75 LINDENHOLT Verkeer buurten Nijm Lindh Acker Kamp Broek Zellersa Voorstk Gildek % meld. parkeeroverlast 02 1,0 0,9 0,4 1,0 0,5 x x x ontw ,1 +0,3 0 +0,3 +0,3 x x x % meld. verkeersongev. 02 1,9 1,9 0,7 2,0 0,5 x x x ontw ,5-0,1 0-0,2 0 x x x schaal ervar. verkeersprobl. 2,8 2,7 x x x 2,9 2,2 2,9 ontw ,1 +0,4 x x x 0-0,2 +0,1 8.3 IN WAT VOOR OMGEVING WONEN DE INWONERS VAN LINDENHOLT? Bewoners en werkers ervaren vervuiling openbare ruimte Lindenholt is een ruim opgezet stadsdeel met veel laagbouw en veel groen. Dit geeft een groene indruk, maar vaak ook een vervuilde, omdat er in het groen zichtbaar veel zwerfvuil terecht komt. Dit was een constatering uit het minisymposium, maar is ook af te leiden uit de tevredenheid over het groen onder de bewoners. Die is de afgelopen 5 jaar sterk (met 12%) afgenomen tot 70%. Was in 1998 de tevredenheid met het groen hoger dan in Nijmegen, nu is die zo n 4% lager. Getuige de relatief lage scores van Voorstenkamp en Gildekamp (61% en 63%) heeft vooral de Kamp ermee te maken, maar ook in Zellersacker is de tevredenheid fors afgenomen. Als redenen voor de zwerfvuilproblematiek noemde men in het minisymposium twee oorzaken. Enerzijds zou het een mentaliteitskwestie zijn. Sommige mensen zijn minder bereid dan anderen om het vuil in vuilnis- of prullenbakken te gooien. Met name de jongeren worden hierbij als schuldigen aangewezen. Ook worden er nogal eens prullenbakken vernield of in brand gestoken. Anderzijds is er een fysieke aanleiding, doordat Lindenholt, met name de Kamp, grenst aan het stadsdeelcentrum en er vandaaruit veel afval (bijvoorbeeld verpakking van fast food) de wijk ingelopen wordt. Deze ontevredenheid over het groen stemt overeen met de ongunstige score op de schaal verloedering. Deze is gebaseerd op aparte vragen over rommel, bekladdding, vernieling en hondenpoep. Ook hier zien we een verslechtering in vergelijking met 1998 naar een uitslag die aanzienlijk slechter is dan gemiddeld in Nijmegen. In Zellersacker en Gildekamp is de score nog ongunstiger. Het effect op de klachtenmeldingen bij de Bel- en Herstellijn is alleen merkbaar in de Kamp. Daar ligt het percentage hoger dan gemiddeld. Vanuit t Broek is het aandeel meldingen aanzienlijk ondergemiddeld. Met betrekking tot een ander aspect van de openbare ruimte, het onderhoud van wegen en fietspaden, is in Lindenholt de tevredenheid goed op niveau, dat wil zeggen 3% hoger dan gemiddeld. Tevredenheid met voorzieningen De tevredenheid onder de bewoners van Lindenholt over de voorzieningen is ongeveer gelijk aan die in Nijmegen als geheel. Wel is er bij bewinkeling en openbaar vervoer sprake van enige daling in tevredenheid sinds Met betrekking tot de winkels valt die daling op in Zellersacker (-18%), bij het openbaar vervoer in Gildekamp (-24%). Ook de tevredenheid met de jongeren- en de speelvoorzieningen is over het hele stadsdeel bezien gemiddeld. Voorstenkamp valt hierbij op met gunstige scores voor zowel jongeren- als speelvoorzieningen, Gildekamp alleen voor wat betreft de speelvoorzieningen. Ook in het minisymposium uitte men tevredenheid over de speelvoorzieningen. Er wordt veel gebruik van gemaakt en ze verkeren over het algemeen in goede staat. Gemiddelde waardering voor woning De bewoners van Lindenholt, grotendeels woonachtig in laagbouw en voor de helft in koopwoningen, hebben een gemiddelde waardering voor hun woning. Alleen in Voorstenkamp heeft men meer punten van kritiek. Ook volgens de deelnemers aan het minisymposium is Lindenholt een rustig woongebied, waar de meeste mensen met plezier wonen. Bedrijvigheid en Milieu Lindenholt is een stadsdeel waar veel bedrijvigheid aanwezig is. Deze is echter voornamelijk te vinden in de aangrenzende industrieterreinen Kerkenbos, Neerbosch-West en Westkanaaldijk. Dit heeft tot gevolg dat de cijfers voor het stadsdeel aanzienlijk hoger zijn dan voor de drie wijken die we hier onderscheiden. Dit is vooral zichtbaar bij het percentage arbeidsplaatsen op de bevolking. Als stadsdeel, inclusief de industriegebieden, scoort Lindenholt met 73,4% hoger dan de 59,1% voor Nijmegen als geheel. De Kamp kent nog de meeste bedrijvigheid met 38%. In de woonwijken t Acker en t Broek is de bedrijvigheid zeer beperkt (8,4% en 13,8%). Het percentage vergunningsplichtige bedrijven is erg laag in de drie wijken, maar bovengemiddeld voor het stadsdeel als geheel. Bijna de helft van de bewoners gaf in 2000 aan wel eens stankoverlast te hebben (tegen 27% voor heel Nijmegen). 73

76 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Verkeer levert klachten op Op verkeersgebied leveren de enquêtecijfers voor Lindenholt een relatief gunstig beeld op. Met name in t Acker en de Kamp zijn de aantallen meldingen bij de politie van parkeeroverlast en verkeersongevallen niet zo groot. In Voorstenkamp gaf men in de Stadspeiling aan minder verkeersproblematiek te ervaren dan in de rest van Lindenholt. Niettemin zijn er tijdens het minisymposium wat klachten naar voren gebracht met betrekking tot het verkeersgedrag. Vooral op de rondwegen wordt de snelheid van de auto s als veel te hard ervaren. Ook het bromfietsgedrag in de wijken levert nog al eens klachten op. De fysieke maatregelen om hier wat aan te doen (drempels) leveren vaak weer problemen op bij rolstoel- en kinderwagengebruikers. Verder vond men, net als in enkele andere stadsdelen, dat de stedenbouwkundige structuur niet berekend is op meerdere auto s per huishouden. Het gevolg hiervan is, dat in heel het stadsdeel de parkeerdruk hoog is. In Gildekamp komt daar nog bij, dat een deel van de buurt een onoverzichtelijke, relatief krappe en stenige structuur heeft. Dit is nadelig voor zowel de verkeersontsluiting als de veiligheid in de buurt. 8.4 HOE GAAN DE INWONERS VAN LINDENHOLT MET ELKAAR OM? Sociale contacten in orde, minpunten in sociaal klimaat Als stadsdeel scoort Lindenholt redelijk tot goed als het gaat om sociale contacten. Het aandeel inwoners dat voldoende sociale contacten heeft, is een fractie Sociale contacten buurten Nijm Lindh Acker Kamp Broek Zellersa Voorstk Gildek % voldoende contacten x x x ontw x x x x x x % goed voor zichzelf zorgt x x x ontw x x x x x x % in vrijwilligerswerk x x x ontw x x x x x x Ervaren sociale omgeving buurten Nijm Lindh Acker Kamp Broek Zellersa Voorstk Gildek % verantw. voor buurt x x x ontw x x x % deeln. buurtact x x x ontw x x x x x x % gehecht buurt x x x ontw x x x schaal houding jongeren 6,4 5,9 x x x 4,9 5,7 5,5 ontw ,1-0,5 x x x 0 +0,6-0,6 schaal sociale kwaliteit 6,1 5,7 x x x 5,1 5,1 5,5 ontw ,2 x x x +0,6 +0,5 +0,2 Multiculturaliteit buurten Nijm Lindh Acker Kamp Broek Zellersa Voorstk Gildek % cont. met allocht x x x % posit. ervaringen x x x % negatieve ervaringen x x x % verhouding goed x x x Cultuur buurten Nijm Lindh Acker Kamp Broek Zellersa Voorstk Gildek % abonnem. bibliotheek x x x ontw x x x % cursisten kunsteduc. <18 6,7 3,3 2,1 4,2 3,7 x x x % cursisten kunsteduc. >=18 2,1 0,9 0,6 1,1 1,2 x x x % kunstz. activ. vrije tijd x x x x x x % cult. voorst. bezocht x x x x x x % musea bezocht x x x x x x 74

77 LINDENHOLT Sport buurten Nijm Lindh Acker Kamp Broek Zellersa Voorstk Gildek % wekelijkse sporters x x x ontw x x x x x x % lid sportclub x x x % sportbezoekers x x x Veiligheid buurten Nijm Lindh Acker Kamp Broek Zellersa Voorstk Gildek % aangiften agressie 1,1 1,0 0,7 0,8 0,8 x x x ontw ,1 +0,1-0,1-0,1 +0,3 x x x schaal dreiging 1,2 1,0 x x x 1,6 1,7 1,4 ontw ,2 +0,2 x x x 0-0,4 +0,7 % aangiften woninginbraak 2,0 1,6 1,9 1,6 1,3 x x x ontw ,8-0,7-1,3-0,6 +0,3 x x x schaal vermog. delicten 4,7 4,7 x x x 4,8 5,3 5,8 ontw ,3 +0,9 x x x -0,2-0,2 +1,0 schaal overlast 2,4 2,7 x x x 3,5 3,5 2,9 ontw ,2 +0,3 x x x -0,3-0,1 +0,2 % onveilig gevoel algem x x x ontw x x x % onveilig gevoel buurt x x x ontw x x x kleiner dan gemiddeld in Nijmegen. Het aandeel mensen dat zegt goed voor zichzelf te kunnen zorgen is een fractie groter. Ook het aandeel vrijwilligers in het stadsdeel is niet minder dan stedelijk. Op andere aspecten van participatie, de cultuur- en sportbeoefening, liggen de deelnamepercentages iets lager dan gemiddeld in Nijmegen. Zo is het percentage wekelijkse sporters er 43% tegen 49% voor heel de stad. In Zellersacker en Voorstenkamp is het aantal sporters nog lager (34% en 26%). Het Lindenholtse percentage is de laatste twee jaar echter toegenomen, in tegenstelling tot het Nijmeegse. Vanuit de werkers kwam tenslotte het signaal, dat eenzaamheid in Lindenholt minder voor lijkt te komen dan eerder het geval was. Wat betreft het sociale klimaat is het gunstig, dat het percentage bewoners van Lindenholt dat zich verantwoordelijk voelt voor de buurt iets groter is dan het stedelijk cijfer. Niettemin gaven de deelnemers aan het minisymposium aan, dat de betrokkenheid in Lindenholt vrij dun is en pas ontstaat wanneer er echt iets aan de hand is. Overigens ziet men in sommige buurten, zoals Voorstenkamp en Leuvensbroek, de participatie wel toenemen. En in Gildekamp is er een bewonersgroep ontstaan rondom naschoolse opvang. Voor buurten in de wijk de Kamp is het overigens nadelig, dat er in de wijk geen wijkaccommodatie is. Ook vanuit de Stadspeiling zijn er enkele minpunten te noemen als het gaat om de beleving van de sociale omgeving in Lindenholt: Het aandeel mensen dat deelneemt aan buurtactiviteiten is niet minder dan in andere stadsdelen, maar is in vergelijking met 1998 wel flink afgenomen (met bijna 16%). Het aandeel mensen dat zich gehecht voelt aan de buurt is ruim 10% lager dan gemiddeld. De scores op de twee schalen die de onderlinge omgang tussen buurtbewoners en de verhouding tussen oud en jong meten liggen allebei onder de Nijmeegse gemiddelden. Bovendien is er over de afgelopen 5 jaar enige verslechtering te zien. Zellersacker en Voorstenkamp: ongunstige scores, maar wel verbetering sinds 1998 Zellersacker, Voorstenkamp en in mindere mate Gildekamp hebben op meerdere punten van de sociale omgeving een score die iets ongunstiger is dan voor Lindenholt. Bij Zellersacker valt bijvoorbeeld de lage deelname aan vrijwilligerswerk en buurtactiviteiten op, alsmede de lage gehechtheid aan de buurt. Ook de beide schaalscores voor het sociaal klimaat en de houding t.o.v. jongeren zijn erg negatief. Daarentegen is het positief, dat er op enkele punten desondanks verbetering is geboekt in vergelijking met De gehechtheid aan de buurt is verbeterd en de sociale kwaliteit wordt ondanks de lage score hoger gewaardeerd. Hetzelfde kunnen we zeggen van Voorstenkamp. Op een aantal punten wordt ook in deze buurt het sociaal klimaat niet zo hoog gewaardeerd maar ook hier zien we verbetering in de gehechtheid aan de buurt en in de scores voor de verhouding tussen jong en oud en de sociale kwaliteit. In Gildekamp is het huidige beeld wat minder ongunstig dan in Zellersacker en Voorstenkamp. 75

78 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Een verschil is wel, dat de scores op hetzelfde niveau als in 1998 zijn gebleven en er dus geen verbetering is opgetreden in de waardering van de sociale omgeving. De verhouding oud-jong is zelfs wat minder goed geworden. Houding ten opzichte van multiculturaliteit positief De verhouding tussen allochtone en autochtone inwoners in het stadsdeel is volgens de werkers vrij goed te noemen. In het minisymposium gaven zij aan, dat de spreiding over meerdere delen van Lindenholt hier waarschijnlijk een belangrijke factor bij is. De stadspeilingscijfers met betrekking tot de verhouding allochtoon - autochtoon zijn voor het stadsdeel als geheel ook gunstig te noemen. Het aantal positieve ervaringen steekt behoorlijk uit boven het aantal negatieve ervaringen. En 56% heeft een positief beeld over het samenwonen in de buurt van allochtone en autochtone bewoners. Dat is 4% meer dan voor Nijmegen als geheel. In de drie apart onderzochte buurten is het beeld minder gunstig. In Zellersacker en vooral Voorstenkamp is het aantal mensen met negatieve ervaringen groter dan het aantal met positieve. Niettemin is alleen in Zellersacker het algehele beeld over het samenwonen in de buurt minder goed. In zowel Voorstenkamp als Gildekamp heeft meer dan de helft hierover een positief oordeel. Beperkte jongerenproblematiek in het hele stadsdeel Zoals al bleek is de schaal houding jongeren een indicator die voor heel Lindenholt iets minder gunstig uitvalt dan in Deze schaal is gebaseerd op vragen over de overlast die (groepen) jongeren veroorzaken en over de verstandhouding tussen jongeren en ouderen en ook tussen jongeren onderling. De afgenomen scores wijzen op het bestaan van enige jongerenproblematiek. In het minisymposium kwamen daarover ook signalen naar voren. De incidenten die er plaatsvinden zijn tot op heden nog vrij klein, maar opvallend is dat veel ouders niet aanspreekbaar zijn op het gedrag van hun kinderen. Vooral bij het winkelcentrum Leuvensbroek en de aangrenzende groenstrook wordt de overlast als zeer vervelend ervaren. Maar zoals dat in andere stadsdelen het geval is, geldt ook voor de jongerenoverlast in Lindenholt, dat het soms ook een kwestie is van vrees en beleving en de daadwerkelijke overlast meevalt. Een specifiek punt tenslotte dat werd genoemd is de minder goede verstandhouding tussen groepen jongeren uit Voorstenkamp en Gildekamp. Er lijkt hierbij sprake te zijn van een tot traditie verworden rivaliteit. Ook Leuvensbroek vormt een aandachtspunt, vanwege het toenemend aantal jongeren in deze buurt. Met betrekking tot de voorzieningen voor jongeren in Lindenholt is het beeld wisselend. Er zijn veel laagdrempelige activiteiten voor jeugdige tieners in Lindenholt, in het (jeugd)wijkcentrum de Sprokkelenburg. Deze activiteiten trekken echter vaak slechts een bepaalde groep, zo geven de werkers aan. De sportactiviteiten in het centrum lopen wel goed. In Lindenholt is de tevredenheid over de jongerenvoorzieningen bij de bevolking, zoals we eerder zagen, gemiddeld. In Voorstenkamp is deze evenwel gestegen tot een bovengemiddeld cijfer. Dit zal mogelijk samenhangen met de buurtactiviteiten in Voorstenkamp zelf en minder met het op afstand, buiten de wijk gelegen wijkcentrum. Geen verhoogde onveiligheid in Lindenholt De politiecijfers en enquêtebevindingen laten voor het stadsdeel als geheel een gemiddeld tot gunstig beeld zien. Het percentage aangiften met betrekking tot agressie en inbraak is ondergemiddeld en het onveiligheidsgevoel in de buurt is gelijk aan het Nijmeegse gemiddelde. Alleen de ervaren overlast van omwonenden is wat groter. In de drie onderzochte buurten zijn de resultaten niet zo gunstig. Het aantal vermogensdelicten is in alle drie buurten groter. In Zellersacker en Voorstenkamp is meer sprake van overlast. En in Zellersacker en Gildekamp voelt een groter deel van de bewoners, zo n 35% tot 41%, zich wel eens onveilig in de buurt. In het symposium werd overigens aangegeven, dat het bij problemen binnen deze buurten vaak om specifieke deelgebiedjes gaat. Ook in andere specifieke buurten komt wel eens overlast of bewoningsproblematiek voor. Zo werd in het minisymposium als voorbeeld de bewoningsproblematiek in enkele flatcomplexen in Hillekensacker genoemd. 8.5 HOE GAAT HET ALLES BIJ ELKAAR MET LINDENHOLT? Rustig stadsdeel zonder grote problemen Over het geheel gezien kan Lindenholt worden omschreven als een rustig en gedifferentieerd woongebied zonder extreme problemen. De bewoners zijn over het algemeen tevreden. Daarbij wordt wel matig geoordeeld over het sociale klimaat en de betrokkenheid, maar indien er werkelijk problemen zijn, staat men er vaak wel. In de sociale omgeving speelt verder ook enige jongerenproblematiek. Met betrekking tot de openbare ruimte zijn er knelpunten rondom (zwerf)vuil. Er zijn enkele subgebieden aan te wijzen met wat meer problemen. Zo kende Voorstenkamp in het verleden veel problemen, maar zit de buurt nu in de lift en neemt de betrokkenheid van de bewoners toe. Gildekamp en Zellersacker kennen ook problemen, maar deze zijn min of meer stabiel. 76

79 LINDENHOLT Een punt van aandacht voor Lindenholt, met name geldend voor delen van t Acker en Voorstenkamp, is het sociaalmaatschappelijk niet zo sterke profiel van de bevolking (relatief veel mensen met een uitkering, mindere gezondheidsscores, niet zo hoog opleidingsniveau). Algehele waarderingen iets achteruit voor het stadsdeel, maar vooruit voor de aanpakgebieden Dit relatief rustige beeld blijkt niet volledig uit de algemene waarderingen die de bewoners geven voor hun buurt. Het aandeel mensen in Lindenholt dat vindt, dat de buurt het afgelopen jaar vooruit is gegaan is ongeveer gelijk aan dat van Nijmegen als geheel, maar het percentage dat achteruitgang constateert is wat hoger (24% tegen 20% gemiddeld). Tekenender nog zijn de relatief lage stadsdeelscores voor de evaluatie van de buurt en het rapportcijfer. Beide zijn ook iets lager dan in In alle drie de aanpakgebieden die apart zijn geanalyseerd liggen deze waarderingen beduidend lager. Bemoedigend is het echter, dat in Zellersacker en Voorstenkamp deze scores sinds 1998 zijn verbeterd. Nog positiever is, dat men in alle drie de gebieden veel vaker dan in de rest van het stadsdeel vindt, dat de buurt vooruit is gegaan (32% à 33% in Zellersacker en Gildekamp, maar liefst 57% in Voorstenkamp). Algemene oordelen buurten Nijm Lindh Acker Kamp Broek Zellersa Voorstk Gildek % buurt vooruitgegaan x x x ontw x x x % buurt achteruitgegaan x x x ontw x x x schaal evaluatie buurt 7,4 7,0 x x x 6,2 6,3 6,3 ontw ,2 0 x x x +1,1 +0,9-0,1 rapportcijfer buurt 7,2 6,9 x x x 6,3 6,6 6,4 ontw ,1-0,2 x x x +0,1 +0,4-0,3 77

80 78 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK

81 9 Waalsprong Waalsprong Oppervlakte Woningen Inwoners Oosterhout Ressen Lent TYPERING STADSDEEL EN WIJKEN De drie wijken in dit stadsdeel horen sinds 1 januari 1998 alle drie tot Nijmegen en maken deel uit van de ontwikkeling van deze vinexlocatie. Het eerste nieuwbouwproject is in 1998 opgeleverd. Uiteindelijk (tot 2020) moeten er in de Waalsprong zo n 11 á woningen gebouwd worden. Oosterhout Van de kern Oosterhout, behorend tot de gemeente Valburg, maakt het oostelijk deel sinds 1 januari 1996 deel uit van Nijmegen. Het gebied bestond, voordat er met woningbouw begonnen werd, voor het grootste deel uit onbebouwd landbouwgebied. Ressen Het omvat tevens het beboste landgoed Oosterhout. Volgens de plannen zullen er in deze wijk in totaal zo n 4000 woningen gebouwd gaan worden. Het gaat voornamelijk om laagbouwwoningen. Een kleine 1000 daarvan zijn in de jaren 2000 en 2001 al gerealiseerd in het nieuwbouwgebied Woonpark Oosterhout. De wijk Oosterhout zal door een gebied met groen en plassen van het andere grote woongebied binnen de Waalsprong, Lent, gescheiden blijven In de noordelijke helft van het gebied, dat tegen de A15 aan ligt, zal extra ruimte komen voor bedrijven en instellingen. Ressen De wijk Ressen maakte tot 1 januari 1997 onderdeel uit van het iets noordelijker gelegen dorp Ressen. Ressen op zijn beurt behoort tot de gemeente Lingewaard, welke zich ten oosten van Ressen uitstrekt. Het stuk van Ressen dat nu bij Nijmegen hoort bestaat bijna geheel uit onbebouwd landbouwgebied. Oosterhout Lent In de oorspronkelijke plannen voor de Waalsprong werd ook in dit gebied aanzienlijke woningbouw voorzien. Hierbij ging men uit van de bouw van ongeveer 2000 woningen. Na de milieu-effectrapportage die in 2001/2002 is uitgevoerd zijn de plannen in het najaar van 2002 vernieuwd. Volgens die plannen (en daarbinnen met name het zogenaamde voorkeursmodel) blijft het gebied Ressen groen en open. Lent De kern Lent maakte tot 1998 deel uit van de gemeente Elst en behoort sindsdien tot Nijmeegs grondgebied. In Lent staan bijna 1500 woningen, het inwoneraantal is ongeveer Het aantal bedrijven in Lent bedraagt 250, waarvan veel in de land- en tuinbouw (kassen) en transport. 79

82 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Het landelijke dorp Lent zal in het kader van de Waalsprongplannen worden uitgebouwd tot een stedelijk centrum, het zogenaamde Stadseiland Lent. Over 15 jaar zullen er in het Stadseiland zo n 7000 woningen bijgekomen zijn, vooral compacte laagbouw, maar ook flink wat etagebouw. Daaromheen komen de benodigde voorzieningen (winkels, scholen, sport, gezondheid, welzijn, etc.). Aan de noordkant zal de bebouwing overgaan in een landschapszone. Samenstelling bevolking buurten Nijm Waalspr Oosterh Lent Visveld % 0-14 jr x ontw x % >64 jr x ontw x % alleenstaanden x ontw x % 1-ouder gezinnen x ontw x % niet westerse allochtonen x ontw x % niet westerse jonge all x ontw x Inkomen en werk buurten Nijm Waalspr Oosterh Lent Visveld % lage inkomens 43 x x ontw x x x x % ABW 5,6 1,1 0,8 1,3 x ontw ,3-0,5-1,3-0,3 x % ID/WIW 1,8 0,5 0,4 0,5 x ontw ,1-0,2 x -0,1 x Gezondheid en zorg buurten Nijm Waalspr Oosterh Lent Visveld % cliënten maatsch. werk 1,7 x x x x ontw ,2 x x x x % cliënten GGZ 3,0 1,3 0,9 1,5 x ontw ,5 +0,8-0,2 +1,1 x % voelt zich gezond x % contact huisarts x % contact specialist x Onderwijs buurten Nijm Waalspr Oosterh Lent Visveld % gewichtsleerlingen 00/ x gemiddelde citoscore ,0 538,8 529,9 541,2 x % adv. <vmbo-t/havo x % ll havo-vwo 3e/4e jr vwo x ontw. 97/98-01/02 +4 x x x x 9.2 WAT VOOR MENSEN WONEN ER IN DE WAALSPRONG? Van de drie wijken in de Waalsprong, Lent, Oosterhout en Ressen, is Ressen eigenlijk niet te beschouwen als een woonwijk. Het aantal inwoners is met circa 80 erg beperkt. Het gebied zal in de toekomst ook niet worden bebouwd en zijn landschappelijk karakter blijven behouden. Ressen is daarom niet meegenomen bij de beschrijving. Oosterhout en binnen Lent de nieuwbouwvlek Visveld zijn apart onderzocht en in de Stadspeiling 2003 als aparte steekproefgebieden meegenomen. Bevolkingssamenstelling: overgang van dorp naar stedelijke nieuwbouwwijk De nieuwbouw in de Waalsprong zal gaan zorgen voor een bevolkingssamenstelling met veel gezinnen en kinderen. Het begin is daarmee gemaakt, zo is te zien aan de demografische cijfers. Het aandeel kinderen is inmiddels toegenomen tot 22%, waarbij vooralsnog Oosterhout het grootste deel voor haar rekening neemt (27% kinderen tot en met 14 jaar). In Lent komt de verjonging pas langzaam op gang. Het percentage niet-westers allochtone inwoners in de Waalsprong ligt nog aanzienlijk onder dat van de stad maar is door de bouw in met name Oosterhout relatief sterk gestegen. Inmiddels is 10% van de bewoners daar van allochtone afkomst, van de jongeren 14%. Beseft moet worden dat het bij die cijfers om kleine aantallen gaat. De bevolkingsomvang in de Waalsprong is immers nog heel beperkt (nog geen 6300 inwoners). Sociaalmaatschappelijk beeld moet zich nog gaan vormen Ook voor andere statistische gegevens is het riskant om al te harde vergelijkingen te trekken met de overige stadsdelen. Door de kleine absolute aantallen en het ontwikkelingsproces waarin het stadsdeel zich bevindt kunnen er flinke schommelingen optreden. In sterke mate lijkt dit te gelden voor de onderwijsgegevens. De cijfers in de tabel uit registraties met betrekking tot inkomen, werk, gezondheid, zorg en onderwijs zijn derhalve indicatief. Niettemin is zonder meer duidelijk, dat het percentage uitkeringsgerechtigden in zowel Oosterhout als Lent relatief erg laag is, evenals het aantal mensen in een ID- of WIW-baan. Ook het aandeel cliënten bij de GGZ is beperkt. In het minisymposium werd overigens wel gesproken over enkele verschijnselen, zoals eenzaamheidsproblemen van oorspronkelijke bewoners en drukte/stressproblemen bij (nieuwe) bewoners. Opmerkelijk is het positieve beeld dat naar voren komt uit de afgelopen periode gehouden gezondheidsenquête van de universiteit. Het percentage inwoners van de Waalsprong, dat zich gezond voelt is 10 tot 15% hoger dan voor de stad als geheel. Ook 80

83 WAALSPRONG de medische contacten zijn wat minder frequent. Een deel van de verklaring is zeker de relatief jonge bevolkingsopbouw. Kwaliteit openbare ruimte buurten Nijm Waalspr Oosterh Lent Visveld % tevredenen groen x 58 ontw x x x % tevredenen wegen/fietsp x 64 ontw x x x % klachten in verh. tot won x ontw x +7 x schaal verloedering 4,4 2,6 3,0 x 2,1 ontw ,2 +0,8 x x x Voorzieningen buurten Nijm Waalspr Oosterh Lent Visveld % tevredenen winkels x 60 ontw x x x % tevredenen openb. verv x 39 ontw x x x schaal voorz. jongeren 3,1 2,6 1,9 x 2,9 ontw ,3-0,7 x x x % tevred. speelmog. kind x 58 ontw x x x Woningmarkt buurten Nijm Waalspr Oosterh Lent Visveld ontw. aant. won x % laagbouwwoningen x % huurwoningen x schaal waard. eigen woning 7,2 7,6 7,9 x 7,7 ontw ,3-0,1 x x x Bedrijvigheid buurten Nijm Waalspr Oosterh Lent Visveld aantal bedrijfsvestigingen x ontw x % bedrijfsvest op won. 11,3 14,7 13,1 15,5 x ontw ,4-8,3 x -2,6 x aantal arbeidsplaatsen x ontw x % arbeidspl op bevolk. 59, ,6 30,5 x ontw ,8-28,6 x -8,7 x Milieu buurten Nijm Waalspr Oosterh Lent Visveld aant. verg.plicht. bedr x % op won. voorraad 4,3 10 8,6 10,2 x % geluidsoverlast x x x % stankoverlast x x x Verkeer buurten Nijm Waalspr Oosterh Lent Visveld % meld. parkeeroverlast 02 1,0 0,7 0,5 0,7 x ontw ,1-0,3 x +0,1 x % meld. verkeersongev. 02 1,9 1,6 1,1 1,9 x ontw ,5-1,7 x -0,8 x schaal ervar. verkeersprobl. 2,8 2,2 2,2 x 1,7 ontw ,1 0 x x x 9.3 IN WAT VOOR OMGEVING WONEN DE INWONERS VAN DE WAALSPRONG? Ontwikkelingen nog volop gaande; heeft effect op tevredenheid voorzieningen In de Waalsprong zal de komende jaren continu woningbouw plaats vinden. Kenmerkend voor nieuwbouwwijken is, dat de voorzieningenniveaus pas enige tijd na oplevering van de woningen op peil zijn. Dit is ook te merken in de waarderingen die de bewoners van de Waalsprong uitspreken over de openbare ruimte en de voorzieningen. De scores voor de nieuwbouwgebieden Oosterhout en Visveld liggen op een aantal punten onder de scores voor Nijmegen en die van het stadsdeel als geheel. Zo is de tevredenheid met het groen, ondanks de ligging in landelijk gebied, (nog) ondergemiddeld. In Oosterhout is 55% tevreden, in Visveld 58%. Het percentage voor het stadsdeel als geheel, inclusief de bewoners uit de oude dorpskern van Lent, is 63% en voor Nijmegen 74%. Een vergelijkbaar patroon leveren de tevredenheidscijfers over de winkels in de buurt op. Ook hier lopen Oosterhout en Visveld achter. Met betrekking tot de speelvoorzieningen en jongerenvoorzieningen is vooral in Oosterhout de waardering lager. In het minisymposium werd gesteld, dat er niet te lang gewacht moet worden met het realiseren van jongerenvoorzieningen, om problemen met deze groter wordende groep te voorkomen. Op enkele andere punten in de voorzieningenstructuur is het beeld juist gunstiger. In de Waalsprong is men meer dan gemiddeld tevreden over het onderhoud van wegen en fietspaden (dit ondanks het bouwproces waarbinnen men verkeert). En ook is in de Waalsprong de score op de schaal verloedering aanzienlijk gunstiger. Het openbaar vervoer in de buurt tenslotte wordt in Oosterhout hoog gewaardeerd, terwijl men in Visveld juist relatief ontevreden is. De lage tevredenheid rond een aantal voorzieningen in Oosterhout is volgens de werkers ook te wijten aan het hoge verwachtingspatroon. De nieuwe bewoners in deze wijk is een mooi plaatje beloofd waarvan veel nog onvoldoende verwezenlijkt is. Dat men in het hele stadsdeel zo nu en dan teleurgesteld is, blijkt ook uit het hoge percentage klachten bij de 81

84 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Bel- en Herstellijnin verhouding tot het aantal woningen (36% ten opzichte van 26% voor Nijmegen). In de mailronde en het minisymposium werden bovendien nog twee andere punten van zorg aangegeven: het zwerfvuil, met name gedumpt rond de bouwplekken in nieuwbouwvlekken en de angst, dat verdere verdichting van bouwplannen tot een verschraling van het groen in de wijk gaat leiden. In die zin vond het minisymposium het behoud van Ressen als landelijke, groene kern belangrijk. Laagbouw overheersend, in komende jaren ook etagebouw De laagbouw is thans zeer sterk overheersend in het Waalspronggebied (94%). Volgens de bouwplannen in het zogenaamde Voorkeursmodel zal dit percentage uiteindelijk wel wat gaan zakken. Van de uiteindelijk te realiseren woningen gaat het bij een kwart namelijk om etagebouw. Het aandeel huurwoningen in de Waalsprong ligt thans met 33% een stuk onder het Nijmeegse cijfer (60%). Wat uiteindelijk het aandeel huurwoningen zal zijn binnen de totale nieuwbouw in de Waalsprong is niet te zeggen. Voor de goedkopere, sociale sector (huur en koop) gaat het Voorkeursmodel uit van in totaal ongeveer 30%. Een deel van de huidige, nieuwe bewoners heeft enige huiver voor een te groot aandeel huurwoningen, omdat men bang is voor tegenstellingen tussen kopers en huurders, men name qua wooncultuur. Hierdoor zouden op termijn overlastsituaties kunnen ontstaan. Rondom een huurcomplex in Oosterhout zijn er al enige signalen van een dergelijke problematiek. Deze angst is overigens tevens een paradox, want tegelijkertijd wordt een mix van woningtypen en bewonersgroepen ook door buurtbewoners juist als positief gezien. Bedrijvigheid De cijfers rond bedrijvigheid en milieu zijn vanwege het ontwikkelingsproces sterk voor verandering vatbaar. Veel bedrijven zullen nog verdwijnen, andere bedrijven zullen zich te zijner tijd vestigen. Op dit moment zijn in de Waalsprong ongeveer 350 bedrijven gevestigd, waarvan driekwart vergunningplichtig, met ongeveer 1900 arbeidsplaatsen. De percentages inwoners die geluids- en stankoverlast ondervinden waren in 2000 met 34% en 22% lager dan in Nijmegen als geheel (40% en 27%). Verkeersontsluiting als blijvend aandachtspunt De Waalsprong heeft minder dan gemiddeld in Nijmegen last van parkeerdruk of verkeersongevallen, zo blijkt uit de politiecijfers. Ook in de Stadspeiling geven de bewoners aan niet zo veel verkeersproblematiek binnen de wijk te ervaren (agressief of hard rijden, aanrijdingen, parkeer-, geluids- of stankoverlast). De schaalscore voor verkeersproblemen is immers relatief laag. Wat in het symposium wel is aangevoerd, is dat de interne ontsluiting van de woongebieden gebrekkig is. En daarnaast blijft ook de externe ontsluiting een serieus knelpunt, dat wil zeggen de verbinding met de stad. De drukte en files op de A325 en de Waalbrug zijn een permanente hindernis. 9.4 HOE GAAN DE INWONERS VAN DE WAALSPRONG MET ELKAAR OM? Proces van acceptatie en nieuwe identiteit Een onderwerp tijdens het minisymposium was de vraag in hoeverre de overgang van Lent en (delen van) Oosterhout en Ressen naar Nijmegen thans wordt ervaren door de bewoners. Volgens enkele deelnemers hebben veel mensen uit de oude kern Lent (en deels ook uit Oosterhout en Ressen) meer een gevoel van gelatenheid over zich dan acceptatie. Men wil wel meewerken, maar tegelijk is er ook nog twijfel. Ook voor de nieuwe bewoners is er sprake van een gewenningsproces en is het gevoel onderdeel van de stad te zijn nog onvoldoende aanwezig. De bouwstop tijdens de milieueffectrapportage gaf aanleiding tot twee soorten reacties: voor de nieuwe bewoners van Oosterhout was het een tijd van stilstand en onzekerheid; voor veel Lentenaren gaf het wat rust om op adem te komen. In deze fase is het voor de bewoners van Oosterhout belangrijk om een nieuw sociaal verband op te bouwen, voor de Lentenaren is het belangrijk om het (stevige) sociale verband van het dorpse klimaat niet kwijt te raken. De professionals zien niettemin de toekomst tamelijk optimistisch in. Wanneer Lent en Oosterhout verder zijn in het ontwikkelingsproces en elkaar fysiek naderen, zal het gebied in totaliteit wellicht een eigen identiteit creëren. Hoge participatie en waardering sociale omgeving Tot op heden kent Lent nog duidelijk een dorpskarakter, terwijl Oosterhout een suburbane nieuwbouwwijk is. Zowel in het stadsdeel als geheel als in Oosterhout hebben de bewoners voldoende sociale contacten. In de buurt Visveld is dat iets minder. Verder is in het stadsdeel als geheel (inclusief Lent) de deelname aan vrijwilligerswerk wat groter dan in de nieuwbouwvlekken. In het symposium tekenden enkele deelnemers hierbij aan, dat nieuwe verenigingen, met name in Oosterhout, moeite hebben om voldoende kader te vinden. Ook op de indicatoren met betrekking tot de sociale omgeving zijn de bevindingen gunstig. Meer dan 90% van de bewoners van het stadsdeel voelt zich verantwoordelijk voor de buurt (10% meer dan het Nijmeegse cijfer) en meer dan de helft doet mee aan buurtactiviteiten. Dat is twee maal zo veel dan gemiddeld in Nijmegen. 82

85 WAALSPRONG Sociale contacten buurten Nijm Waalspr Oosterh Lent Visveld % voldoende contacten x 80 ontw x x x % goed voor zichzelf zorgt x 99 ontw x x x % in vrijwilligerswerk x 23 ontw x x x Ervaren sociale omgeving buurten Nijm Waalspr Oosterh Lent Visveld % verantw. voor buurt x 93 ontw x x x % deeln. buurtact x 65 ontw x x x % gehecht buurt x 76 ontw x x x schaal houding jongeren 6,4 7,5 6,7 x 7,7 ontw ,1-0,5 x x x schaal sociale kwaliteit 6,1 7,2 6,9 x 7,2 ontw ,1 x x x Multiculturaliteit buurten Nijm Waalspr Oosterh Lent Visveld % cont. met allocht x 84 % posit. ervaringen x 44 % negatieve ervaringen x 16 % verhouding goed x 86 Cultuur buurten Nijm Waalspr Oosterh Lent Visveld % abonnem. bibliotheek x ontw x x x x % cursisten kunsteduc. <18 6,7 5,7 4,2 6,9 x % cursisten kunsteduc. >=18 2,1 1,4 1,6 1,4 x % kunstz. activ. vrije tijd x x x % cult. voorst. bezocht x x x % musea bezocht x x x Sport buurten Nijm Waalspr Oosterh Lent Visveld % wekelijkse sporters x 48 ontw x x x % lid sportclub x 27 % sportbezoekers x 29 Alleen de gehechtheid aan de buurt is in Oosterhout nog ondergemiddeld. Ook is de schaalscore voor de verhouding tussen jong en oud er minder goed dan voor het hele stadsdeel (maar nog altijd beter dan voor Nijmegen als geheel). Het aandeel allochtone inwoners in de Waalsprong is nog niet zo groot. De contacten die er zijn tussen allochtone en autochtone bewoners worden positief gewaardeerd. Veiligheid buurten Nijm Waalspr Oosterh Lent Visveld % aangiften agressie 1,1 0,3 0,2 0,4 x ontw ,1 +0,1-0,3 +0,1 x schaal dreiging 1,2 0,2 0,2 x 0,1 ontw ,2-0,1 x x x % aangiften woninginbraak 2,0 0,8 1,0 0,7 x ontw ,8-0,6-0,6-0,8 x schaal vermog. delicten 4,7 2,1 3,0 x 0,8 ontw ,3 0 x x x schaal overlast 2,4 1,2 1,7 x 1,2 ontw ,2 +0,4 x x x % onveilig gevoel algem x 25 ontw x x x % onveilig gevoel buurt x 3 ontw x x x Voor wat betreft de deelname aan sportactiviteiten scoort de Waalsprong hoog (60% sport wekelijks tegen 49% voor de gemiddelde Nijmegenaar). De deelname aan cultuuractiviteiten is voor het stadsdeel wat lager dan gemiddeld in Nijmegen. Dit heeft waarschijnlijk te maken met enerzijds de bereikbaarheid van de stad en anderzijds de drukte die de nieuwe bewoners nog rond hun eigen huis hebben. Gunstig veiligheidsprofiel Ook met betrekking tot de veiligheid scoort de Waalsprong gunstig. Op alle variabelen zijn de scores beter dan het Nijmeegs gemiddelde. Dat geldt zowel voor de politiecijfers (aangiften agressie, woninginbraak) als de resultaten van de Stadspeiling. Zo is de ervaring van overlast minder dan gemiddeld in Nijmegen en is het onveiligheidsgevoel in de buurt erg laag. 8% voelt zich wel eens onveilig in de buurt. In Nijmegen is dat 27%. 9.5 HOE GAAT HET ALLES BIJ ELKAAR MET DE WAALSPRONG? Hoge waarderingen voor de buurt als geheel Het stadsdeel de Waalsprong zit nog aan het begin van zijn ontwikkeling. Dat brengt bepaalde problemen met zich mee. Maar toch is (nu al) de algehele tevredenheid bij de bewoners over hun buurt groot. Meer dan een derde (35%) geeft in de Stadspeiling aan, dat de buurt het afgelopen jaar vooruit is gegaan, in Oosterhout zelfs 62%. Ook de schaalscore voor de evaluatie van de buurt (op basis van vragen of men in een prettige buurt woont) is aanzienlijk hoger dan gemiddeld en hetzelfde geldt voor het rapportcijfer voor de buurt (7,5 tegen 7,2 voor Nijmegen). Uit de scores kunnen we afleiden, dat deze positieve waarderingen zowel gelden voor Oosterhout als Lent en Visveld. 83

86 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Ontwikkelingen in de gaten houden Toch is, met name ook uit de gesprekken met werkers, duidelijk geworden dat er nog diverse opgaven liggen voor het stadsdeel. Zowel fysiek als sociaal zijn er een aantal zaken te overbruggen tussen nieuwe en oude bewoners. Ook zijn er nog tekorten in de openbare ruimte, vooral met betrekking tot de verkeersontsluiting, het groen en de bewinkeling. Ook rond voorzieningen voor jongeren, die naar verwachting in de nabije toekomst een behoorlijk grote groep zullen gaan vormen, zullen de behoeften groter worden. Om meerdere redenen is het dus verstandig de ontwikkelingen goed in de gaten te houden. De deelnemers aan het minisymposium spraken in ieder geval de verwachting uit, dat de meeste van deze (potentiële) problemen bij een goede inzet van gemeente en bewoners tot oplossing zullen komen. Algemene oordelen buurten Nijm Waalspr Oosterh Lent Visveld % buurt vooruitgegaan x 40 ontw x x x % buurt achteruitgegaan x 6 ontw x x x schaal evaluatie buurt 7,4 7,9 7,5 x 8,2 ontw ,2-0,2 x x x rapportcijfer buurt 7,2 7,5 7,3 x 7,4 ontw ,1-0,3 x x x 84

87 Bijlage 1 Toelichting tabellen Titel Kolommen Rijen Cellen Omschrijving indicatoren Bij iedere tabel wordt in de titel aangegeven om welk thema het gaat. - In de eerste kolom bevinden zich de namen van de indicatoren binnen dit thema. - De tweede kolom betreft de waarden voor Nijmegen als geheel. - De derde kolom laat de waarden zien voor het betreffende stadsdeel als geheel, bijvoorbeeld Lindenholt. - De vierde en volgende kolommen laten de waarden van de indicatoren zien voor de verschillende wijken binnen het stadsdeel. In het geval van Lindenholt gaat het om drie kolommen, namelijk voor de wijken t Acker, de Kamp en t Broek. - In zes van de negen stadsdelen zijn een of meer buurten (binnen wijken) specifiek onderzocht, onder andere door verdichte enquêtering in de Stadspeiling 2003, maar ook in de statistische analyse. Voor de betreffende stadsdelen bevat(ten) de laatste kolom(men) de cijfers voor deze buurten. In het geval van Lindenholt gaat het om de buurten Zellersacker, Voorstenkamp en Gildekamp. Voor de meeste variabelen worden twee waarden gegeven: het recentst beschikbare (statistische) cijfer en meteen daaronder een (dynamisch) cijfer voor de ontwikkeling over de laatste jaren. Steeds zijn de jaren waar het om gaat aangegeven. Zo laat de eerste variabele in de eerste tabel ontw van % 0-14 jr zien hoe het percentage 0 tot 14 jarigen zich vanaf 1998 tot 2003 heeft ontwikkeld. Hierbij is het aandeel 0 tot 14 jarigen in 1998 van het aandeel 0 tot 14 jarigen in 2003 afgetrokken. Bij de ontwikkelingscijfers wordt een toename weergegeven met een + en een afname met een. Een x wil zeggen dat er op het betreffende gebiedsniveau geen cijfers beschikbaar zijn voor die variabele. Voor de beschrijving van de indicatoren volgt hieronder het overzicht. Vooraan staat steeds de naam zoals ook in de tabellen in de verschillende hoofdstukken wordt gehanteerd. Daar achetr volgt de omschrijving en eventueel ook de bron van de indicator. Samenstelling bevolking % 0-14 jr Het percentage mensen van 0 tot 14 jaar. % >64 jr Het percentage mensen ouder dan 64 jaar. % alleenstaanden Het percentage mensen dat alleen woont en leeft. % 1-ouder gezinnen Het percentage huishoudens bestaande uit één ouder + kind(eren). % niet westerse allochtonen Het percentage mensen dat tot de niet westerse allochtonen wordt gerekend. Dit betreffen de mensen die zelf of waarvan een van de ouders in een zogenaamd B-land is geboren. BiZa/VNG gaan uit van de volgende verdeling t.a.v. land van herkomst en etniciteit: A1-land: Nederland; A2-landen: overige rijke landen, géén onderwerp van achterstandsbeleid; B-landen: overige landen, potentiële doelgroepen van achterstandsbeleid. Voor het bepalen van de etnische herkomst van een persoon, wordt de volgende procedure gevolgd: - is een persoon of één van beide ouders geboren in een B-land, dan is dit land bepalend (in het geval van meerdere B-landen gaat het geboorteland van de persoon zelf vóór dat van zijn moeder en dat weer vóór dat van de vader); - is dit niet het geval, dan wordt gekeken of de persoon of één van beide ouders geboren is in 85

88 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK een A2-land (bij meerdere A2-landen: dat van de persoon zelf vóór dat van de moeder en dat weer vóór dat van de vader); - is ook dit niet van toepassing, dan wordt gekeken of zowel de persoon als beide ouders geboren zijn in Nederland, in dat geval wordt de etnische herkomst Nederlands; - is ook dit niet het geval, dan is de etnische herkomst onbekend. % niet westerse jonge all. - Het percentage jongeren tot en met 18 jaar die tot de niet westerse allochtonen worden gerekend. Voor de beschrijving van deze categorie, zie hierboven Inkomen en werk % lage inkomens Het percentage lage inkomens afgeleid van het gemiddeld besteedbaar huishoudensinkomen van particuliere huishoudens met inkomen. Niet meegenomen zijn studentenhuishoudens en de bevolking in instellingen of tehuizen. Het CBS heeft de inkomens van particuliere huishoudens met inkomen in klassen verdeeld naar hoogte van het besteedbaar huishoudensinkomen. De klassegrenzen zijn zodanig gekozen dat telkens twintig procent van de particuliere huishoudens in Nederland in een klasse is opgenomen. De 20% klassegrenzen van het besteedbaar huishoudensinkomen in 2000 zijn als volgt: laagste twintigprocentsgroep: lager dan euro; tweede twintigprocentsgroep: tot euro; derde twintigprocentsgroep: tot euro; vierde twinigprocentsgroep: tot euro; vijfde twintigprocentsgroep: euro en meer. Tot de lage inkomens worden gerekend de inkomens in de laagste en de tweede twintigprocentsgroep. % ABW Het aantal uitkeringsgerechtigden in de Algemene Bijstands Wet als percentage van het aantal 15 t/m 64 jarigen. % ID/WIW Het aantal mensen dat gebruik maakt van de in- en doorstroombanen (ID) of de wet inschakeling werkzoekenden (WIW) als percentage van het aantal 15 t/m 64 jarigen. De regeling in- en doorstroombanen voor langdurig werklozen is per in de plaats gekomen van de Regeling extra werkgelegenheid voor langdurig werklozen (Melkert 1 regeling). Deze zogenaamde ID-regeling subsidieert dienstbetrekkingen in de collectieve en nonprofit sector. Onder de doelgroep vallen in de eerste plaats personen die langer dan een jaar werkloos zijn. De Wet Inschakeling Werkzoekenden is per 1 januari 1998 in werking getreden, onder gelijktijdige intrekking van de Jeugd werkgarantie en de Banenpoolregeling. De doelgroep van de WIW bestaat uit langdurig werklozen, uitkeringsgerechtigden en werkloze jongeren tot 23 jaar. Gezondheid en zorg % cliënten maatsch. werk Het aantal cliënten dat gebruik maakt van het maatschappelijk werk van het NIM, de Nijmeegse Instelling voor Maatschappelijk werk, als percentage van het aantal inwoners. Het totaal aantal cliënten betreft zowel de nieuwe aanmeldingen als de doorstromers uit het voorgaande jaar. % cliënten GGZ Het aantal cliënten dat gebruik maak van de Geestelijke Gezondheidszorg Nijmegen, als percentage van het aantal inwoners. Met cliënten worden hoofdcliënten en subcliënten (gezinsleden e.d.) bedoeld. % voelt zich gezond Het percentage mensen dat aangeeft zich altijd of meestal gezond te voelen (enquête Nijmegen Biomedische Studie 2002/2003). % contact huisarts Het percentage mensen dat aangeeft de afgelopen drie maanden contact te hebben gehad met de huisarts over gezondheidsklachten van zichzelf (enquête Nijmegen Biomedische Studie 2002/2003). % contact specialist Het percentage mensen dat aangeeft de afgelopen twaalf maanden opgenomen te zijn geweest in het ziekenhuis en/of behandeld door een specialist (enquête Nijmegen Biomedische Studie 2002/2003). 86

89 BIJLAGE Onderwijs % gewichtsleerlingen 00/02 Het percentage gewichtsleerlingen in groep 8 van het basisonderwijs in het schooljaar 2001/2002. Leerlingen met een verhoogd risico op onderwijsachterstanden krijgen een gewicht toegekend. De gewichten die aan leerlingen worden toegekend, zijn: - gewicht 1,25, voor Nederlandse leerlingen van wie beide ouders een laag opleidings- en beroepsniveau hebben; - gewicht 1,40, voor schipperskinderen; - gewicht 1,70, voor woonwagen- en zigeunerkinderen; - gewicht 1,90, voor een aantal categorieën allochtone leerlingen waarvan minstens een van de ouders een laag opleidingsniveau heeft of de meest verdienende ouder een laag beroepsniveau. Alle overige leerlingen hebben gewicht 1,00. gemiddelde citoscore De gemiddelde citoscore behaald in de periode De cito-eindtoetsscore geeft het prestatieniveau van de leerling weer op basisvaardigheden (taal, rekenen/wiskunde en informatieverwerking), uitgedrukt in een schaalscore liggend tussen de 500 en 550. % adv. <vmbo-t/havo Het percentage basisschoolleerlingen uit groep 8 dat in de periode in verband met de toetreding tot het voortgezet onderwijs een advies kreeg lager dan vmbo-theorie/havo. % ll havo-vwo 3e/4e jr Vwo Het percentage leerlingen in het 3e en 4e leerjaar van het voortgezet onderwijs dat havo of vwo volgt. Het betreft Nijmeegse leerlingen ongeacht in welke gemeente ze een school bezoeken. Kwaliteit openbare ruimte % tevredenen groen Het percentage mensen dat heeft aangegeven tevreden of zeer tevreden te zijn over de groenvoorzieningen in de eigen buurt (Stadspeiling). % tevredenen wegen/fietsp. Het percentage mensen dat heeft aangegeven tevreden of zeer tevreden te zijn over het onderhoud van de wegen en fietspaden in de eigen buurt (Stadspeiling). % klachten in verh. tot won. Het totaal aantal klachten vanuit een stadsdeel of wijk geregistreerd door de Bel- en Herstellijn in verhouding tot het aantal woningen in dat stadsdeel of die wijk. De klachten kunnen betrekking hebben op huisvuil, onderhoud straat, onderhoud groen/speeltuin/bos, meldingen wrakken/illegale stort of overige meldingen. schaal verloedering Schaalscore, opgemaakt uit vier vragen uit de Stadspeiling over het voorkomen in de buurt van bekladding van muren en/of gebouwen, vernieling van telefooncellen en bushokjes, rommel op straat en hondenpoep. Hoe hoger de score hoe ongunstiger. Voorzieningen % tevredenen winkels Het percentage mensen dat heeft aangegeven tevreden of zeer tevreden te zijn over de winkels voor de dagelijkse boodschappen in de eigen buurt (Stadspeiling). % tevredenen openb. verv. Het percentage mensen dat heeft aangegeven tevreden of zeer tevreden te zijn over het openbaar vervoer in de eigen buurt (Stadspeiling). schaal voorz. jongeren Schaalscore opgemaakt uit drie vragen uit de Stadspeiling met betrekking tot de beoordeling van ontmoetingsplaatsen in de buurt waar jongeren elkaar in hun vrije tijd kunnen ontmoeten en van activiteiten en voorzieningen voor jongeren in de buurt. Hoe hoger de score hoe gunstiger. % tevred. speelmog. kind. Het percentage mensen dat heeft aangegeven tevreden of zeer tevreden te zijn over de speelmogelijkheden voor kinderen in de eigen buurt (Stadspeiling). Woningmarkt ontw. aantal woningen De ontwikkeling van het aantal woningen. Het gaat hier om de mutaties van alle zelfstandige woningen volgens de definities van het CBS. % laagbouwwoningen 2003 Het percentage woningen dat tot de categorie laagbouwwoningen kan worden gerekend. Laagbouwwoningen hebben betrekking op bungalows, vrijstaande-, tussen-, hoek- en 2-onder-1-kap-woningen. % huurwoningen 2003 Het percentage woningen dat tot de categorie huurwoningen kan worden gerekend. Hierbij zijn laagbouwhuur en etagehuur bij elkaar opgeteld. schaal waard. eigen woning Schaalscore opgemaakt uit vier vragen uit de Stadspeiling over de waardering van de eigen woning, namelijk met betrekking tot de indeling, de grootte, het onderhoud en de sfeer van de woning. Hoe hoger de score hoe gunstiger. 87

90 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Bedrijvigheid aantal bedrijfsvestigingen aantal bedrijfsvest op won. aantal arbeidsplaatsen Het aantal aanwezige vestigingen van bedrijven en instellingen in Nijmegen, verkregen uit de Provinciale Werkgelegenheidsenquête van de Provincie Gelderland. De cijfers zijn afgerond op vijftallen. Het aantal vestigingen van bedrijven en instellingen als percentage van het aantal woningen. Het aantal arbeidsplaatsen in Nijmegen, verkregen uit de Provinciale Werkgelegenheidsenquête van de Provincie Gelderland. De werkende die de arbeidsplaats bezet komt niet per definitie uit Nijmegen. De cijfers zijn afgerond op 5-tallen. % arbeidspl. op bevolk. Het aantal arbeidsplaatsen als percentage van de bevolking van 15 tot en met 64 jaar. Milieu aant. vergunn.plicht. bedr. 02 Het aantal milieutechnisch vergunningsplichtige bedrijven. % op won. voorraad Het aantal milieutechnisch vergunningsplichtige bedrijven als percentage van de woningvoorraad. % geluidsoverlast 2000 Het percentage mensen dat vaak of wel eens hinder van geluid heeft in de buurt (Bevolkingsmonitor Milieu 2000). % stankoverlast 2000 Het percentage mensen dat vaak of wel eens hinder van stank of vieze lucht in de buurt heeft (Bevolkingsmonitor Milieu 2000). Verkeer % meld. parkeeroverlast 02 Het aantal meldingen parkeeroverlast bij de Politie als percentage van de woningvoorraad. % meld. verkeersongev. 02 Het aantal meldingen verkeersongevallen bij de Politie als percentage van de bevolking. schaal ervar. verkeersprobl. Schaalscore opgemaakt uit zes vragen uit de Stadspeiling met betrekking tot de beleving van verkeersoverlast in de eigen buurt. Het betreft de volgende aspecten: agressief rijgedrag, (te) hard rijden, aanrijdingen, stankoverlast, geluidsoverlast en parkeeroverlast. Hoe hoger de score hoe ongunstiger Sociale contacten % voldoende contacten Het percentage mensen dat heeft aangegeven voldoende contacten te hebben met andere mensen, dat wil zeggen buiten werk, school of eigen huishouden (Stadspeiling). % goed voor zichzelf zorgt Het percentage mensen dat heeft aangegeven goed voor zichzelf te kunnen zorgen (Stadspeiling). % in vrijwilligerswerk Het aantal mensen dat heeft aangegeven op de één of andere manier actief te zijn als vrijwilliger (Stadspeiling). Ervaren sociale omgeving % verantw. voor buurt Het aantal mensen dat heeft aangegeven zich medeverantwoordelijk te voelen voor de leefbaarheid in de eigen buurt (Stadspeiling). % deeln. buurtact. Het percentage mensen dat heeft aangegeven de afgelopen twee jaar wel eens mee te hebben gedaan aan activiteiten in de eigen buurt (Stadspeiling). % gehecht buurt Het percentage mensen dat heeft aangegeven gehecht of zeer gehecht te zijn aan de eigen buurt (Stadspeiling). schaal houding jongeren Schaalscore opgemaakt uit vier vragen uit de Stadspeiling met betrekking tot de houding ten opzichte van jongeren in de eigen buurt. Het betreft de volgende aspecten: de wijze waarop jongeren in de buurt met elkaar omgaan, de wijze waarop oud en jong in de buurt met elkaar omgaan en de overlast van (groepen) jongeren. schaal sociale kwaliteit Schaalscore opgemaakt uit vier vragen uit de Stadspeiling met betrekking tot de sociale kwaliteit van de eigen buurt. Het betreft de volgende aspecten: kennen de mensen in de buurt elkaar, de wijze waarop mensen in de buurt met elkaar omgaan, de saamhorigheid in de buurt en de mate waarin mensen zich thuis voelen bij anderen in de buurt. Hoe hoger de score hoe gunstiger. 88

91 BIJLAGE Multiculturaliteit % cont. met allocht Het percentage mensen dat heeft aangegeven wel eens contact te hebben met mensen die van oorsprong uit een ander land komen, of die een andere cultuur hebben dan de respondent zelf (Stadspeiling). % posit. ervaringen 2003 Het percentage van de mensen die contact hebben met mensen uit een andere cultuur dat zegt daar positieve ervaringen mee te hebben (Stadspeiling). % negatieve ervaringen 2003 Het percentage van de mensen die contact hebben met mensen uit een andere cultuur dat zegt daar negatieve ervaringen mee te hebben (Stadspeiling). % verhouding goed 2003 Het percentage van de mensen die in een buurt zeggen te wonen waarin ook enigszins of veel allochtone mensen wonen, dat zegt dat het samenleven in de buurt tussen de allochtone en autochtone inwoners goed of heel goed gaat (Stadspeiling). Cultuur % abonnem. bibliotheek Het aantal mensen dat abonnee is bij de Nijmeegse bibliotheek als percentage van de bevolking. % cursisten kunsteduc. <18 Het aantal jongeren onder de 18 jaar dat deelneemt aan cursussen kunsteducatie van de Lindenberg als percentage van de bevolking tot 18 jaar. % cursisten kunsteduc. >=18 Het aantal mensen van 18 jaar en ouder dat deelneemt aan cursussen kunsteducatie van de Lindenberg als percentage van de bevolking van 18 jaar en ouder. % kunstz. activ. vrije tijd Het percentage mensen dat de voorgaande 12 maanden kunstzinnige activiteiten beoefende in de vrije tijd (bevolkingsonderzoek Cultuurparticipatie). % cult. voorst. bezocht Het percentage mensen dat de voorgaande 12 maanden culturele voorstellingen bezocht binnen Nijmegen (bevolkingsonderzoek Cultuurparticipatie). Filmbezoek wordt hierin niet meegeteld. % musea bezocht Het percentage mensen dat de voorgaande 12 maanden een museum heeft bezocht binnen Nijmegen (bevolkingsonderzoek Cultuurparticipatie). Sport % wekelijkse sporters Het percentage mensen dat heeft aangegeven een of enkele malen per week te sporten (Stadspeiling). % lid sportclub 2003 Het percentage mensen dat heeft aangegeven lid te zijn van een sportclub (Stadspeiling). % sportbezoekers 2003 Het percentage mensen dat heeft aangegeven wel eens sportwedstrijden, inclusief wedstrijden van kinderen, familie, vrienden of kennissen, te bezoeken (Stadspeiling). Veiligheid % aangiften agressie Het aantal aangiften bij de Politie van agressie als percentage van de bevolking. schaal dreiging Schaalscore opgemaakt uit vijf vragen uit de Stadspeiling met betrekking tot dreiging in de eigen buurt. Het betreft de volgende aspecten: het voorkomen in de buurt van bedreigingen, lastigvallen, geweldsdelicten, drugsoverlast en tasjesroof. Hoe hoger de score hoe ongunstiger. % aangiften woninginbraak Het aantal aangiften bij de Politie van woninginbraak als percentage van de woningvoorraad. Aangiftes betreffen die incidenten waarbij een procesverbaal is opgemaakt. schaal vermog. delicten Schaalscore opgemaakt uit vier vragen uit de Stadspeiling met betrekking tot vermogensdelicten in de eigen buurt. Het betreft de volgende aspecten: het voorkomen in de buurt van fietsendiefstal, diefstal uit auto s, beschadiging of vernieling aan auto s, diefstal vanaf auto s en inbraak in woningen. Hoe hoger de score hoe ongunstiger. schaal overlast Schaalscore opgemaakt uit drie vragen uit de Stadspeiling met betrekking tot het voorkomen van overlast in de eigen buurt. Het betreft de volgende aspecten: geluidsoverlast (anders dan van verkeer), overlast van groepen jongeren en overlast door omwonenden. Hoe hoger de score hoe ongunstiger. % onveilig gevoel algem. Het percentage mensen dat heeft aangegeven zich in het algemeen wel eens onveilig te voelen (Stadspeiling). % onveilig gevoel buurt Het percentage mensen dat heeft aangegeven zich wel eens onveilig te voelen in de eigen buurt (Stadspeiling). 89

92 STADS- EN WIJKMONITOR 2003 DEEL WIJK Algemene oordelen % buurt vooruitgegaan Het percentage mensen dat heeft aangegeven dat de buurt waarin men woont het afgelopen jaar vooruit is gegaan (Stadspeiling) % buurt achteruitgegaan Het percentage mensen dat heeft aangegeven dat de buurt waarin men woont het afgelopen jaar achteruit is gegaan (Stadspeiling). schaal evaluatie buurt Schaalscore opgemaakt uit vijf vragen uit de Stadspeiling met betrekking tot het totaaloordeel over de eigen buurt. Het betreft de volgende aspecten: het plezier waarmee men in de buurt woont, de eventuele (dringende) wens om uit de buurt te verhuizen en de gehechtheid aan de buurt. Hoe hoger de score hoe gunstiger. rapportcijfer buurt Het gemiddelde rapportcijfer dat mensen hebben gegeven aan hun woonomgeving (Stadspeiling). 90

93 BIJLAGE Bijlage 2 Toelichting Stadsgetallen Parallel aan de eerste Stadsmonitor heeft in 2001 de vernieuwing plaats gevonden van de statistische basisinformatie en de beschikbaarstelling daarvan binnen en buiten het gemeentelijk apparaat. Dit heeft geleid tot een nieuwe digitale presentatievorm onder de naam Stadsgetallen. De Stadsgetallen omvatten de statistische gegevens, zoals die eerder op papier beschikbaar kwamen via het Statistisch Jaarbeeld en de Sociale Atlas. De Stadsgetallen zijn te vinden op het gemeentelijk Intraweb en op internet ( Cijfers kunnen hierin menugestuurd opgevraagd worden. Hierbij kan men kiezen op onderwerp, gebiedsniveau (stad, stadsdeel, wijk) en jaar. Ook kan men voor diverse indicatoren de Nijmeegse gegevens vergelijken met die van andere steden. De Stadsgetallen worden periodiek vernieuwd met de meest recente cijfers. Hiernaast treft u een voorbeeldprint van een tabel uit de Stadsgetallen. 91