Pagina. Besluit METHODEBESLUIT GTS Ons kenmerk: ACM/DE/2017/200572_OV Zaaknummer:

Transcriptie

1 Ons kenmerk: ACM/DE/2017/200572_OV Zaaknummer: METHODEBESLUIT GTS van de Autoriteit Consument en Markt als bedoeld in artikel 82, tweede lid van de Gaswet. Pagina 1/95 Muzenstraat WB Den Haag Postbus BH Den Haag T F

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding en leeswijzer Procedure van totstandkoming van dit besluit Wettelijk kader Context van dit besluit Inhoudelijke context Samenhang met andere besluiten Beoordelingskader Europese doelstellingen Nationale doelstellingen Bevorderen doelmatigheid van de bedrijfsvoering Bevorderen van de meest doelmatige kwaliteit van de uitvoering van de taken Het belang van voorzieningszekerheid, duurzaamheid en een redelijk rendement op investeringen Conclusie doelstellingen /95 6 Onderzoeken en wijzigingen Onderzoeken Aangebrachte wijzigingen in de reguleringssystematiek Uitgangspunten van de regulering Omzetregulering en benchmarking Duur van de reguleringsperiode Toepassing van de x-factor Methode tot vaststelling van de x-factor Kernbegrippen Stap 1: standaardiseren en bepalen parameters Redelijk rendement Kosten Statische efficiëntie Dynamische efficiëntie (frontier shift) Stap 2: bepalen van de begininkomsten Stap 3: bepalen van de eindinkomsten Kapitaalkosten Operationele kosten Stap 4: bepalen van de x-factor Relatie tot tarievenbesluiten Vaststellen van de rekenvolumina Nacalculaties op grond van de algemene bevoegdheid Inkoopkosten energie... 76

3 9.2.2 Marktfaciliterende activiteiten Nieuwe producten of diensten Administratieve onbalans Omzetregulering Tariefcorrecties op grond van specifieke wettelijke bepalingen Niet-reguliere uitbreidingsinvesteringen Veilinggelden Overboeking- en terugkoopregeling Toepassing bandbreedte Dictum Begrippenlijst Bijlage 1: De methode van regulering in rekenkundige formules Bijlage 2: De uitwerking van de methode voor de WACC Bijlage 3: Reactie op de zienswijzen van belanghebbenden 3/95

4 1 Inleiding en leeswijzer 1. Met dit besluit geeft de Autoriteit Consument en Markt (hierna: ACM) uitvoering aan artikel 82, tweede lid van de Gaswet. Op grond hiervan moet ACM voor de taken van de netbeheerder van het landelijk gastransportnet, Gasunie Transport Services B.V. (hierna: GTS) de methode van regulering vaststellen. 2. ACM stelt de reguleringsperiode voor GTS vast voor de periode 1 januari 2017 tot en met 31 december ACM licht deze keuze nader toe in paragraaf Dit methodebesluit heeft betrekking op de taken als bedoeld in artikel 10 en 10a van de Gaswet. Het betreft: a. het uitvoeren van gastransport en de daaraan gerelateerde taken (hierna: de transporttaak); b. het voorzien van een aansluitpunt (hierna: de aansluittaak); c. het inwerking hebben en onderhouden van aansluitingen op het landelijke gastransportnetwerk die voor 1 april 2011 in gebruik zijn genomen (hierna: de bestaande aansluitingtaak); 1 d. het in evenwicht houden van het landelijke gastransportnet (hierna: de balanceringstaak); en e. het omzetten van gas naar een hogere of lagere energie-inhoud, dan wel gas in een door de gebruiker gewenste samenstelling brengen (hierna: de kwaliteitsconversietaak). 4/95 4. In dit methodebesluit wordt dus een methode van regulering vastgesteld voor de hiervoor genoemde taken van GTS. Op basis van dit besluit stelt ACM vervolgens voor elke taak een afzonderlijke x-factor (of doelmatigheidskorting) vast. Hierna wordt bij de beschrijving van de x-factor en de doelmatigheidskorting steeds de enkelvoudsvorm gehanteerd. Opbouw van het besluit 5. Dit besluit bestaat uit een aantal hoofdstukken. Allereerst is in hoofdstuk 2 de procedure van totstandkoming van dit besluit beschreven. In de hoofdstukken 3 tot en met 5 beschrijft ACM welk kader zij hanteert voor dit besluit. Dit kader is van belang om de uiteindelijke keuzes van ACM te motiveren bij de totstandkoming van de methode van regulering. Het kader wordt onder meer bepaald door de wettelijke basis (hoofdstuk 3), het segment van de gasmarkt waar dit besluit betrekking op heeft (hoofdstuk 4) en de doelstellingen van de wetgever 1 ACM houdt hierbij rekening met aansluitingen die voor 1 april 2011 activa in aanbouw waren.

5 (hoofdstuk 5). In hoofdstuk 6 staan de uitgevoerde onderzoeken en aangebrachte wijzigingen in dit besluit ten opzichte van het methodebesluit GTS Vervolgens beschrijft ACM de methode van regulering. De uitgangspunten van de reguleringssystematiek worden in hoofdstuk 7 beschreven. Daarna beschrijft ACM in hoofdstuk 8 de methode tot vaststelling van de x-factor. Hoofdstuk 9 beschrijft de relatie tussen dit besluit en de tarievenbesluiten. ACM eindigt het besluit met het dictum (hoofdstuk 10). 7. Na deze hoofdstukken volgt de begrippenlijst, met daarin een (niet uitputtend) overzicht van de belangrijkste begrippen en afkortingen in dit besluit, inclusief een korte toelichting daarop. Bijlagen bij het besluit 8. ACM heeft drie bijlagen toegevoegd aan het besluit. Deze bijlagen zijn onderdeel van dit besluit. 5/95 9. Bijlage 1 bevat een uitwerking van de methode tot vaststelling van de x-factor in rekenkundige formules. Bijlage 2 bevat een gedetailleerde beschrijving van de wijze waarop ACM het redelijk rendement op het geïnvesteerde vermogen van vermogensverschaffers bepaalt. In bijlage 3 van dit besluit geeft ACM haar reactie op de zienswijzen. Indien een zienswijze heeft geleid tot een aanpassing van het ontwerpbesluit, heeft ACM dit duidelijk aangegeven. 2 van 10 februari 2016 met kenmerk ACM/DE/2016/ Dit betreft het gewijzigde methodebesluit GTS voor de periode Aanleiding voor de wijziging waren de tussenuitspraken van het CBb van 5 maart 2015 (ECLI:NL:CBB:2015:44) en 12 januari 2016 (ECLI:NL:CBB:2016:15).

6 2 Procedure van totstandkoming van dit besluit 10. In dit hoofdstuk beschrijft ACM de procedure die zij heeft gevolgd bij de totstandkoming van dit besluit. ACM bouwt in belangrijke mate voort op de eerder genomen besluiten en relevante jurisprudentie. 11. Ingevolge artikel 82, tweede lid van de Gaswet, stelt ACM de methode van regulering vast na overleg met de gezamenlijke netbeheerders en met representatieve organisaties van partijen op de gasmarkt. 12. ACM heeft invulling gegeven aan deze wettelijke verplichting door middel van overleg met een klankbordgroep. Het overleg met de klankbordgroep had een informerend en consulterend karakter ten behoeve van de methodebesluiten voor GTS, TenneT TSO B.V. (hierna: TenneT) en de regionale netbeheerders. Voor de klankbordgroep heeft ACM GTS, TenneT, de regionale netbeheerders, Netbeheer Nederland en organisaties die op de elektriciteits- en gasmarkt de belangen behartigen van onder meer consumenten, zakelijke klein- en grootverbruikers en het bedrijfsleven in het algemeen (hierna: representatieve organisaties) uitgenodigd. 6/ Vertegenwoordigers van twintig organisaties hebben zich aangemeld voor en zitting genomen in de klankbordgroep. 3 Ter voorbereiding op het ontwerpmethodebesluit hebben er in totaal twaalf bijeenkomsten plaatsgevonden, waarvan de eerste plaatsvond op 5 juni 2015 gevolgd door bijeenkomsten op 29 juni 2015, 8 september 2015, 28 september 2015, 13 oktober 2015, 2 november 2015, 23 november 2015, 11 december 2015, 18 januari 2016, 18 februari 2016, 22 februari 2016, 8 maart 2016 en 25 mei Naar aanleiding van de ingebrachte zienswijzen heeft ACM op 15 augustus en 24 oktober 2016 een bijeenkomst met de klankbordgroep georganiseerd om een aantal wijzigingen ten opzichte van het ontwerpmethodebesluit te bespreken. Verder heeft ACM op 29 augustus 2016 de methodebesluiten toegelicht aan de klankbordgroep. ACM heeft de feiten en belangen die bij deze bijeenkomsten naar voren zijn gebracht, meegewogen in haar besluitvorming. ACM heeft de vergaderstukken (inclusief de verslagen) van deze overleggen gepubliceerd op de internetpagina van ACM, 3 De klankbordgroep bestaat uit vertegenwoordigers van Cogas Infra en Beheer B.V., Enduris B.V., Endinet B.V., Enexis B.V., GTS, Liander N.V., de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (voorheen: de Stichting Duurzame Energie-koepel), Netbeheer Nederland, N.V. Rendo (Regionaal Nutsbedrijf voor Zuid Drenthe en Noord Overijssel), Ondernemersorganisatie Glastuinbouw LTO-Noord/Glaskracht (OGLNG), Stedin B.V., TenneT, Vereniging voor Energie, Milieu en Water, Vereniging Energie-Nederland, Vereniging Gasopslag Nederland, Vereniging FME-CWM, Vereniging Nederlandse Wind Energie Associatie, Vereniging Organisatie voor Hernieuwbare Energie Decentraal, Westland Infra Netbeheer B.V. en Zebra Gasnetwerk B.V.

7 14. Tijdens de bijeenkomsten van de klankbordgroep zijn verschillende onderdelen van het methodebesluit aan de orde gekomen. Aanvankelijk werd bij de bespreking van de verschillende onderwerpen uitgegaan van de voorgenomen Elektriciteits- en Gaswet (ook wel STROOM genoemd) als juridische grondslag. 4 Op 22 december 2015 heeft de Eerste Kamer het wetsvoorstel echter verworpen. 5 Daarna zijn de besprekingen gevoerd aan de hand van de huidige wetgeving, waarbij ook de gevolgen van deze ontwikkeling voor de methodebesluiten zijn besproken. Daarbij zijn onderwerpen waarvoor de huidige wetgeving een ander beoordelingskader geeft dan het verworpen wetsvoorstel (opnieuw) aan bod gekomen. Voor de overige onderwerpen geldt dat ACM samen met de klankbordgroep heeft vastgesteld dat de verwerping van het wetsvoorstel STROOM geen aanleiding gaf om deze (opnieuw) in de klankbordgroep te bespreken. 15. Verder heeft GTS tijdens het voorbereidingsproces voor het methodebesluit aangegeven plannen te hebben om het beheer van het RTL-gastransportnet van Gasunie Grid Services B.V. (hierna: GGS) af te stoten en over te laten aan GGS zelf. In het kader van de overeenkomst die gesloten is op 23 februari 2017 is GTS met ACM en de representatieve organisaties die een zienswijze hebben ingediend 6 overeengekomen dat zij niet over zal gaan tot splitsen in de komende reguleringsperiode. Daarom blijft ACM uitgaan van GTS als beheerder van het landelijke gastransportnet. 7/ ACM heeft de uniforme openbare voorbereidingsprocedure zoals bedoeld in afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht van toepassing verklaard op de totstandkoming van dit besluit. 17. Als onderdeel van deze voorbereidingsprocedure heeft ACM op 6 april 2016 het ontwerpbesluit en de daarop betrekking hebbende stukken ter inzage gelegd. De terinzagelegging is bekend gemaakt door een mededeling daarvan in de Staatscourant. Bovendien heeft ACM het ontwerpbesluit en de daarop betrekking hebbende stukken gepubliceerd op de internetpagina van ACM, Op 10 mei 2016 heeft ten kantore van ACM een hoorzitting plaatsgevonden. Op 3 juni 2016 heeft ACM het hoofdstuk over de statische efficiënte ter inzage gelegd. Op 27 juni 2016 heeft ten kantore van ACM voor dit onderdeel een hoorzitting plaatsgevonden. De verslagen van de hoorzittingen heeft ACM gepubliceerd op Ook heeft ACM alle schriftelijke zienswijzen op deze internetpagina gepubliceerd. Deze zienswijzen zijn mondeling dan wel schriftelijk ingebracht tijdens de zienswijzeperiode. In bijlage 3 van dit besluit geeft ACM haar reactie op de 4 Voorstel van wet houdende regels met betrekking tot de productie, het transport, de handel en de levering van elektriciteit en gas, Eerste Kamer, vergaderjaar , , C. 5 Eerste Kamer, vergaderjaar , vergaderingnummer 15, Deze representatieve organisaties zijn VEMW, NOGEPA, Energie Nederland, VGN en NvdE.

8 zienswijzen. Indien een zienswijze heeft geleid tot een aanpassing van het ontwerpbesluit, heeft ACM dit duidelijk aangegeven. 18. ACM, GTS en de representatieve organisaties die een zienswijze hebben ingediend, hebben op 23 februari 2017 een overeenkomst gesloten over onderdelen van dit methodebesluit, te weten: de voorgenomen splitsing van GTS in twee netbeheerders, de toepassing van de uitkomsten van het onderzoek naar de statische efficiëntie, de bepaling van de begininkomsten, de lengte van de reguleringsperiode, de pensioenkosten en het saldo administratieve onbalans. 7 Naar aanleiding van deze overeenkomst hebben GTS en de representatieve organisaties vervolgens op 23 februari 2017 schriftelijk aan ACM laten weten dat zij hun zienswijzen op het methodebesluit GTS op genoemde onderdelen intrekken. 8/95 7 Overeenkomst van 23 februari 2017.

9 3 Wettelijk kader 19. In dit hoofdstuk beschrijft ACM de bepalingen die gezamenlijk de wettelijke basis vormen voor dit besluit. Eerst volgt de bevoegdheidsgrondslag van dit besluit, daarna de wettelijke taken van GTS, gevolgd door de Europese wetgeving. Bevoegdheidsgrondslag 20. Artikel 82, lid 1 van de Gaswet luidt: In afwijking van artikel 80 worden de tarieven ter uitvoering van de taken door de netbeheerder van het landelijk gastransportnet, genoemd in artikel 10 en 10a, eerste lid, onderdeel b, c, d en e, alsmede de tarieven voor de transportondersteunende diensten vastgesteld overeenkomstig dit artikel. 9/ Artikel 82, lid 2 van de Gaswet luidt: Voor de taken van de netbeheerder van het landelijk gastransportnet, bedoeld in het eerste lid, stelt de Autoriteit Consument en Markt de methode van regulering vast, voor een periode van ten minste drie en ten hoogste vijf jaar, na overleg met de gezamenlijke netbeheerders en met representatieve organisaties van partijen op de gasmarkt, met inachtneming van het belang dat de doelmatigheid van de bedrijfsvoering en de meest doelmatige kwaliteit van de uitvoering van deze taken worden bevorderd en rekening houdend met het belang van voorzieningszekerheid, duurzaamheid en een redelijk rendement op investeringen. Wettelijke taken 22. Artikel 10 van de Gaswet (voor zover betrekking hebbend op de transporttaak) luidt: 1. Een netbeheerder ( ) heeft tot taak zijn gastransportnet ( ) op economische voorwaarden in werking te hebben, te onderhouden en te ontwikkelen op een wijze die de veiligheid, doelmatigheid en betrouwbaarheid van dat gastransportnet ( ) en van het transport van gas waarborgt en het milieu ontziet. 2. Een netbeheerder ( ) verstrekt aan: a. andere netbeheerders, gasopslagbedrijven en LNG-bedrijven voldoende informatie om te waarborgen dat het transport en de opslag van gas met behulp van zijn gastransportnet ( ) en de daarmee verbonden gastransportnetten op een veilige en doelmatige wijze kan plaatsvinden, b. gebruikers van het gastransportnet ( ) alle gegevens die zij nodig hebben voor een efficiënte toegang tot het net of de installatie ( ) 3. Een netbeheerder heeft, in aanvulling op de taken, genoemd in het eerste lid, tevens tot taak:

10 a. koppelingen met andere gastransportnetten te realiseren[ 8 ] en reparaties aan zijn gastransportnet uit te voeren; b. onverminderd artikel 37, op geschikte wijze gegevens te publiceren over koppelingen tussen gastransportnetten, het gebruik van die netten en de toewijzing van transportcapaciteit; c. voorzieningen te treffen in geval van faillissement van een leverancier van gas aan afnemers als bedoeld in artikel 43, eerste lid; d. onverminderd artikel 54a, gas te weren dat niet voldoet aan de invoedspecificaties, opgenomen in de ministeriële regeling, bedoeld in artikel Bij de toepassing van het eerste tot en met het derde lid onthouden gasbedrijven als bedoeld in het eerste lid zich van iedere vorm van discriminatie tussen gebruikers van de gastransportnetten of de installaties. 5. Een netbeheerder heeft met betrekking tot zijn netten, in aanvulling op de in het eerste en derde lid genoemde taken, tevens tot taak: a. ( ); b. ( ); c. op verzoek van een producent vast te stellen of diens productie-installatie geschikt is voor de opwekking van gas uit hernieuwbare energiebronnen, alsmede of de inrichting om te meten geschikt is voor de meting van het gas uit hernieuwbare energiebronnen dat met de productie-installatie wordt opgewekt en op een gastransportnet ingevoed; d. de hoeveelheid gas uit hernieuwbare energiebronnen te meten. 6. ( ); 7. ( ); 8. Onverminderd artikel 37, eerste lid, maakt de netbeheerder van het landelijk gastransportnet ( ) informatie die nodig is voor doeltreffende mededinging en een efficiënte werking van de markt openbaar. 9. Een netbeheerder heeft tot taak zijn gastransportnet te beschermen tegen mogelijke invloeden van buitenaf. 10. ( ) 11. De netbeheerder deelt de productiemeetgegevens, bedoeld in het vijfde lid, onderdeel c, en het tiende lid, mee aan Onze Minister, alsmede aan de desbetreffende producent voor zover die nog niet de beschikking heeft over die informatie. 10/ Artikel 10, zesde lid, van de Gaswet (aansluittaak) luidt: Een netbeheerder heeft, in aanvulling op de in het eerste, derde en vijfde lid genoemde taken, in het voor hem krachtens artikel 12f vastgestelde gebied tevens tot taak om: 8 ACM merkt op dat per 1 januari 2014 de definitie van aansluiting in de Gaswet is verduidelijkt (Stb. 2013, 573). Deze verduidelijking komt erop neer dat verbindingen tussen een net dat wordt beheerd door een netbeheerder en een net dat beheerd wordt door een ander dan die netbeheerder aansluitingen zijn. Naar de mening van ACM heeft deze verduidelijking geen invloed op de taak om netkoppelingen te realiseren.

11 a. een ieder die verzoekt om een aansluiting die een doorlaatwaarde heeft van ten hoogste 40 m 3 (n) per uur te voorzien van deze aansluiting; b. een ieder die verzoekt om een aansluitpunt ten behoeve van een aansluiting die een doorlaatwaarde heeft groter dan 40 m 3 (n) per uur te voorzien van een aansluitpunt op het dichtstbijzijnde punt van het gastransportnet met een voor die aansluiting geschikte druk en voldoende capaciteit. 24. Artikel 10a, eerste lid, aanhef en onder b, e (balanceringstaak), c (kwaliteitsconversietaak) en d (bestaande aansluitingtaak) van de Gaswet luiden: Onverminderd de artikelen 10, 42 en 54a, en hoofdstuk 2 heeft de netbeheerder van het landelijk gastransportnet tevens tot taak; b. het in evenwicht houden van het door hem beheerde gastransportnet, c. ten behoeve van gebruikers van het door hem beheerde gastransportnet: 1. indien noodzakelijk gelet op het verschil tussen de kwaliteit van het op het gastransportnet ingevoegde gas en het aan het gastransportnet onttrokken gas, gas met een hogere energieinhoud naar een lagere energie-inhoud administratief of fysiek om te zetten; 2. indien noodzakelijk gelet op het verschil tussen de kwaliteit van het op het gastransportnet ingevoegde gas en het aan het gastransportnet onttrokken gas, gas met een lagere energieinhoud naar een hogere energie-inhoud administratief om te zetten, voor zover er gas met een hogere energie-inhoud voor omzetting beschikbaar is; tenzij deze taken redelijkerwijs niet van de netbeheerder van het landelijk gastransportnet kunnen worden gevergd; d. in aanvulling op artikel 10, zesde lid, het in werking hebben en onderhouden van aansluitingen op het landelijk gastransportnet die voor 1 april 2011 in gebruik zijn genomen; e. een programmaverantwoordelijke actuele en zo correct en volledig mogelijke informatie te verschaffen over: 1. de mate waarin hij zich overeenkomstig zijn programma als bedoeld in artikel 17b, eerste en tweede lid, gedraagt; 2. de mate waarin het landelijk gastransportnet in evenwicht is; 11/95 Europese wetgeving 25. De Verordening (EG) nr. 715/2009 van het Europees parlement en de Raad van de Europese Unie van 13 juli 2009 betreffende de voorwaarden voor de toegang tot aardgastransmissienetten en tot intrekking van Verordening (EG) nr. 1775/2005 (hierna: de Gasverordening) bepaalt in artikel 13, eerste lid, eerste, tweede en derde alinea het volgende: 1. De door de transmissiesysteembeheerders toegepaste tarieven, of de voor de berekening daarvan gebruikte methoden die zijn goedgekeurd door de regulerende instanties overeenkomstig artikel 41, lid 6, van de Richtlijn 2009/73/EG, alsmede de tarieven die worden gepubliceerd overeenkomstig artikel 32, lid 1, van die richtlijn, zijn transparant, houden rekening met de noodzaak van systeemintegriteit en verbetering ervan en zijn een afspiegeling van de werkelijke kosten, voor zover deze overeenkomen met die van een efficiënte en structureel vergelijkbare netbeheerder en transparant zijn, waarbij tevens wordt gelet op de nodige winst op de investeringen en in voorkomende gevallen met inachtneming van de benchmarking van tarieven door de regulerende instanties. De tarieven of de voor de

12 berekening daarvan gebruikte methoden zijn niet-discriminerend. De lidstaten kunnen besluiten dat de tarieven ook kunnen worden vastgesteld aan de hand van marktgerichte regelingen, zoals veilingen, mits dergelijke regelingen en de eruit voortvloeiende inkomsten door de regulerende instanties worden goedgekeurd. De tarieven of methode voor de berekening daarvan, zijn bevorderlijk voor de efficiënte handel in gas en voor de concurrentie en zijn tegelijk gericht op het vermijden van kruissubsidiëring tussen de netgebruikers en op het bieden van stimulansen voor investeringen en het handhaven of creëren van interoperabele transmissienetten. 26. Artikel 13, tweede lid, van de Gasverordening luidt: De tarieven voor de toegang tot netten werken niet beperkend op de marktliquiditeit of verstorend voor de grensoverschrijdende handel van de verschillende transmissiesystemen. Indien verschillen in de tariefstructuren of balanceringsmechanismen de handel tussen transmissiesystemen zouden belemmeren, streven transmissiebeheerders onverminderd artikel 41, lid 6, van Richtlijn 2009/73/EG, in nauwe samenwerking met de betrokken nationale instanties, actief naar de convergentie van tariefstructuren en tariefbeginselen, ook met betrekking tot balancering. 12/95

13 4 Context van dit besluit 27. In dit hoofdstuk beschrijft ACM de inhoudelijke context van dit besluit. Door deze context te beschrijven plaatst ACM dit besluit in een breder perspectief. Het breder perspectief bestaat uit een beschrijving van het segment van de gasmarkt waar dit besluit betrekking op heeft en hoe dit besluit samenhangt met andere besluiten van ACM. 4.1 Inhoudelijke context 28. ACM houdt onafhankelijk toezicht op de gasmarkt met als doel deze markt zo effectief mogelijk te laten werken. De gasmarkt bestaat uit de segmenten productie, levering, opslag en transport van gas. Bij productie, opslag en levering van gas is sprake van een vrije markt. Voor de bijbehorende diensten op deze segmenten kunnen handelaren, zakelijke gebruikers en consumenten in principe zelf bepalen met welk bedrijf zij een contract willen afsluiten. Bij het transport van gas is dit niet het geval. Ingevolge de artikelen 2, 10 en 10a van de Gaswet heeft de netbeheerder van het landelijk gastransportnet een wettelijk monopolie op onder meer het beheer van dat gastransportnet. Degenen die gebruik willen maken van de transportcapaciteit van dit net kunnen niet zelf bepalen door welk bedrijf zij het transport willen laten verrichten. Zij zijn gebonden aan de netbeheerder die het net beheert waarvan zij gebruik willen maken. 13/ GTS is op grond van artikel 2, eerste lid, van de Gaswet aangewezen als beheerder van het landelijk gastransportnet. Omdat GTS zich aldus in een monopoliesituatie bevindt, ondervindt zij bij het beheer van haar gastransportnet nagenoeg geen concurrentie van andere netbeheerders. Het ontbreken van concurrentie zou ertoe kunnen leiden dat de landelijke netbeheerder niet doelmatig werkt of tarieven hanteert die boven de door hem gemaakte kosten uitstijgen. De afnemers worden dan benadeeld. Zij kunnen immers niet kiezen voor een aansluiting op een gastransportnet van een andere netbeheerder waar zij meer waar voor hun geld krijgen. 9 Afnemers zijn daarom gebaat bij een bevordering van de doelmatigheid van de bedrijfsvoering en de meest doelmatige kwaliteit van het transport. Ook zijn afnemers erbij gebaat dat de landelijke netbeheerder geen rendement behaalt dat hoger is dan in het economisch verkeer gebruikelijk. 30. De wetgever heeft ACM belast met de taak om een methode van regulering vast te stellen waarmee de landelijke netbeheerder een prikkel krijgt om net zo doelmatig te handelen als bedrijven op een markt met concurrentie. 10 Daarnaast dient de tariefregulering de netbeheerder voldoende financiële ruimte te bieden om aan de gestelde kwaliteitseisen te kunnen voldoen. 9 Vergelijk Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 28, p Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 28, p. 13.

14 31. Daarbij geldt dat als de landelijke netbeheerder de noodzakelijke kosten vergoed kan krijgen via de inkomsten uit gereguleerde tarieven, de kwaliteit (en daarmee de leveringszekerheid van gas) niet door de regulering in gevaar komt. De noodzakelijke kosten zijn hierbij de efficiënte kosten (inclusief een redelijk rendement op het geïnvesteerde vermogen voor de kapitaalverschaffers) die hij maakt om de wettelijke taken uit te voeren. 4.2 Samenhang met andere besluiten 32. Jaarlijks stelt ACM in het tarievenbesluit de tarieven vast die GTS in rekening mag brengen. ACM vindt het belangrijk om inzichtelijk te maken hoe deze tarieven samenhangen met dit besluit en de hiervan afgeleide x-factor voor GTS. ACM hecht hier enerzijds aan omdat deze begrippen onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. Anderzijds wordt op deze manier duidelijk waarom ACM bepaalde begrippen (zoals totale inkomsten ) gebruikt bij de methode van regulering. 14/95 Van methodebesluit 33. ACM stelt met dit methodebesluit de methode van regulering vast voor de wettelijke taken van de landelijke netbeheerder. Met deze methode van regulering beoogt ACM de doelmatigheid van de bedrijfsvoering en de meest doelmatige kwaliteit van de uitvoering van deze taken te bevorderen. De wettelijke grondslag hiervoor is artikel 82, tweede lid, van de Gaswet: Voor de taken van de netbeheerder van het landelijk gastransportnet, bedoeld in het eerste lid, stelt de Autoriteit Consument en Markt de methode van regulering vast, voor een periode van ten minste drie en ten hoogste vijf jaar, na overleg met de gezamenlijke netbeheerders en met representatieve organisaties van partijen op de gasmarkt, met inachtneming van het belang dat de doelmatigheid van de bedrijfsvoering en de meest doelmatige kwaliteit van de uitvoering van deze taken worden bevorderd en rekening houdend met het belang van voorzieningszekerheid, duurzaamheid en een redelijk rendement op investeringen..via x-factorbesluit 34. Vervolgens past ACM het methodebesluit toe om onder meer de hoogte van de x-factor voor GTS vast te stellen (hierna: x-factorbesluit). De x-factor geeft invulling aan de doelmatigheidsverbetering die GTS kan behalen op de afzonderlijke taken. De methode van regulering is daarmee onder meer een methode voor de berekening van de x-factor. De wettelijke grondslag hiervoor is artikel 82, vierde lid, van de Gaswet: De Autoriteit Consument en Markt stelt na overleg met de gezamenlijke netbeheerders en met representatieve organisaties een doelmatigheidskorting vast. Dit besluit geldt voor dezelfde periode als het besluit op grond van het tweede lid. De doelmatigheidskorting heeft tot doel om een doelmatige bedrijfsvoering te bevorderen.

15 naar tarievenbesluit 35. GTS zendt jaarlijks aan ACM een voorstel voor de tarieven die zij zal berekenen voor de uitvoering van haar taken (hierna: tarievenvoorstel). De wettelijke grondslag hiervoor is artikel 82, derde lid, van de Gaswet: De netbeheerder van het landelijk gastransportnet zendt jaarlijks voor 1 september aan de Autoriteit Consument en Markt een voorstel voor de tarieven voor uitvoering van de taken genoemd in de artikelen 10 en 10a, met inachtneming van de tariefstructuren vastgesteld op grond van artikel 12f of 12g en met inachtneming van de gemaakte kosten voor investeringen, bedoeld in artikel 39e, 39f, derde lid, of 54a, derde lid, voor zover deze kosten doelmatig zijn. 36. Vervolgens stelt ACM de tarieven jaarlijks vast en legt deze neer in een tarievenbesluit. Een tarievenbesluit bevat de tarieven die gebruikers van het landelijk gastransportnet moeten betalen voor de uitvoering van de taken van GTS. De wettelijke grondslag voor de vaststelling van de tarieven is artikel 82, vijfde, zesde en achtste lid, van de Gaswet: - 5. De Autoriteit Consument en Markt stelt jaarlijks de tarieven vast die kunnen verschillen voor de onderscheiden tariefdragers Indien een voorstel niet binnen de termijn, bedoeld in het derde lid, aan Autoriteit Consument en Markt is gezonden stelt deze de tarieven uit eigen beweging vast met inachtneming van dit artikel. - ( ) - 8. Artikel 81c, tweede en vijfde lid, zijn van overeenkomstige toepassing. 15/ Op de vaststelling van tarieven van GTS is de correctiemogelijkheid van artikel 81c, tweede lid, van de Gaswet van overeenkomstige toepassing verklaard: de Autoriteit Consument en Markt kan de tarieven die zullen gelden in het jaar t corrigeren, indien de tarieven die golden in het jaar of de jaren voorafgaand aan het jaar t: a. bij rechterlijke uitspraak of met toepassing van de artikelen 6:19 of 7:11 van de Algemene wet bestuursrecht zijn gewijzigd; b. zijn vastgesteld met inachtneming van onjuiste of onvolledige gegevens en de Autoriteit Consument en Markt, indien zij de beschikking had over de juiste of volledige gegevens, tarieven zou hebben vastgesteld die in aanmerkelijke mate zouden afwijken van de vastgestelde tarieven; c. zijn vastgesteld met gebruikmaking van geschatte gegevens en de feitelijk gegevens daarvan afwijken; d. zijn vastgesteld met gebruikmaking van gegevens omtrent kosten voor bepaalde diensten, terwijl netbeheerders die diensten in het jaar t of een gedeelte van jaar t niet hebben geleverd of voor die diensten geen of minder kosten hebben gemaakt.

16 5 Beoordelingskader 38. In dit hoofdstuk beschrijft ACM welk beoordelingskader zij hanteert voor de methode van regulering. Ten eerste geeft ACM de relevante doelstellingen van de Europese wetgever weer en hoe zij deze interpreteert. Ten tweede geeft zij de doelstellingen van de nationale wetgever inclusief de parlementaire geschiedenis weer en geeft ACM aan hoe zij deze interpreteert 5.1 Europese doelstellingen 39. De Gasverordening noemt in artikel 13, eerste lid, een aantal uitgangspunten waaraan de methode ter berekening van de tarieven voor nettoegang dient te voldoen. De uitgangspunten die relevant zijn voor de methode van regulering zijn dat de tarieven: rekening houden met de noodzakelijke systeemintegriteit en verbetering ervan; een afspiegeling vormen van de werkelijk gemaakte kosten voor zover deze overeenkomen met die van een efficiënte en structureel vergelijkbare netbeheerder en transparant zijn gelet op de nodige winst op investeringen en het bieden van stimulansen voor investeringen; niet-discriminerend zijn en gericht zijn op het vermijden van kruissubsidiëring; de marktliquiditeit niet beperken en de grensoverschrijdende handel van de verschillende transmissiesystemen niet verstoren; bevorderlijk zijn voor de efficiënte handel in gas en voor de concurrentie; en gericht zijn op het handhaven of creëren van interoperabele transmissienetten. ACM licht in de volgende randnummers toe hoe zij invulling geeft aan deze uitgangspunten. 16/ Ten eerste geeft ACM in dit besluit zoveel mogelijk uitleg over de methode van regulering en inzicht in de kosten waarop de tarieven zijn gebaseerd. Dit besluit is het uitgangspunt voor de tarievenbesluiten. Hiermee maakt ACM op transparante wijze inzichtelijk hoe de tarieven voor afnemers worden vastgesteld. 41. Ten tweede moet ACM rekening houden met de noodzakelijke systeemintegriteit en verbetering ervan. Hiertoe bepaalt GTS zelf welke investeringen noodzakelijk zijn. Dit hangt samen met het principe van outputregulering. Via de reguleringsmethode vergoedt ACM deze noodzakelijke investeringen in het netwerk, voor zover efficiënt. De eis in de Verordening om rekening te houden met de noodzakelijke zekerheid van het netwerk is recent ook verduidelijkt in nationale wetgeving, 11 op grond waarvan ACM rekening moet houden met het belang van voorzieningszekerheid, duurzaamheid en een redelijk rendement op investeringen, zie paragraaf Het belang van voorzieningszekerheid, duurzaamheid en een redelijk 11 Wijziging van artikel 82, tweede lid, van de Gaswet bij de Wet van 18 december 2013 tot wijziging van de Elektriciteitswet 1998, de Gaswet en de Warmtewet (wijzigingen samenhangend met het energierapport 2011), Stb. 2013, 573.

17 rendement op investeringenhet belang van voorzieningszekerheid, duurzaamheid en een redelijk rendement op investeringen van dit besluit. Tot slot is sprake van overlap met de opdracht van de nationale wetgever aan ACM om bij de vaststelling van de methode het belang in acht te nemen dat de meest doelmatige kwaliteit van de uitvoering van de taken wordt bevorderd. Daarom verwijst ACM voor een nadere toelichting naar paragraaf Ten derde is het uitgangspunt dat de tarieven een afspiegeling dienen te zijn van de werkelijke kosten, voor zover deze overeenkomen met die van een efficiënte, structureel vergelijkbare netbeheerder. Dit houdt in dat de tarieven gebaseerd moeten zijn op daadwerkelijke kosten van GTS, maar dat deze slechts in aanmerking kunnen worden genomen voor zover een efficiënte, structureel vergelijkbare, netbeheerder deze kosten in dezelfde omstandigheden ook gemaakt zou hebben. Om inzicht te krijgen in de mate van efficiëntie van de kosten van GTS, vergelijkt ACM de kosten van GTS met de kosten van andere transmissiesysteembeheerders. Ook stelt zij vast welke productiviteitsverandering GTS naar verwachting in de reguleringsperiode kan realiseren. Voor de afnemers betekent dit dat zij niet meer hoeven te betalen dan nodig voor de uitvoering van de wettelijke taken. Voor de netbeheerder brengt een regulering gericht op vergoeding van efficiënte kosten mee dat deze geprikkeld is om een bepaalde efficiëntie-doelstelling te behalen. Als een netbeheerder dan binnen een reguleringsperiode efficiënter opereert dan de vastgestelde inkomsten dan mag de netbeheerder dit overrendement behouden. Dit betekent echter niet dat de netbeheerder dit behaalde overrendement mee mag nemen naar een nieuwe reguleringsperiode. In elke reguleringsperiode stelt ACM opnieuw de efficiënte kosten vast om ervoor te zorgen dat de afnemers niet meer betalen dan nodig. 17/ Uit de Gasverordening blijkt dat ACM tevens rekening moet houden met de nodige winst op investeringen en dat de tarieven gericht zijn op het bieden van stimulansen voor investeringen. ACM houdt hier rekening mee door in de berekening van de efficiënte kosten een redelijk rendement op de efficiënte investeringen te verwerken. De uitgangspunten van de Gasverordening vormen daarbij een geharmoniseerd beginsel dat ACM in acht moet nemen. Dit betekent dat ACM de nodige beoordelingsruimte heeft in het maken van haar keuzes waarbij verschillende rechtmatige benaderingen denkbaar zijn ACM interpreteert het uitgangspunt dat de tarieven zijn gericht op het vermijden van kruissubsidiëring tussen de netgebruikers en niet-discriminerend zijn als volgt. Het tarief voor een dienst dient een vergoeding te bieden voor de (efficiënte) kosten die zijn gemoeid met het leveren van deze dienst. Andere kosten dan deze kosten dienen niet tot vergoeding te komen in het desbetreffende tarief. Dit betekent dat een afnemer van een bepaalde dienst middels het bijbehorende tarief uitsluitend de kosten betaalt die met deze dienst gemoeid zijn. 12 Zie bijvoorbeeld overwegingen en van de uitspraak van 11 augustus 2015 van het CBb (ECLI:NL:CBB:2015:272).

18 Hiermee wordt kruissubsidiëring van de ene dienst door de andere dienst, en daarmee (mogelijk) van de ene afnemer door de andere afnemer, voorkomen. Het non-discriminatiebeginsel betekent dat de netbeheerder, zonder juridische grondslag, voor eenzelfde dienst geen verschillende tarieven in rekening mag brengen. De Tarievencode Gas geeft mede met het oog op het kostenveroorzakingsbeginsel en het non-discriminatiebeginsel nadere voorschriften voor de tariefstructuur die de netbeheerder van het landelijk gastransportnet hanteert. 45. Het uitgangspunt dat de tarieven voor de toegang tot de netten niet beperkend op de marktliquiditeit mogen werken, houdt volgens ACM in dat de tariefsystematiek zo ontworpen moet zijn dat daarmee, voor zover mogelijk wordt gestimuleerd of gefaciliteerd dat: bestaande capaciteit efficiënt gebruikt wordt; de transmissiesysteembeheerder capaciteit uitbreidt als de markt daarom vraagt; en dat daarmee zoveel mogelijk capaciteit als technisch mogelijk beschikbaar wordt gesteld aan de markt. 18/ Dit uitgangspunt is daarmee ook gekoppeld aan het uitgangspunt dat de tarieven bevorderlijk moeten zijn voor de efficiënte handel in gas en voor de concurrentie. Het methodebesluit voorziet hierin onder meer doordat ACM bij de bepaling van de inkomsten ook rekening houdt met kosten voortvloeiend uit zogeheten marktfaciliterende activiteiten. 47. Voorts wordt hierin voorzien doordat in de methode beperkte tariefruimte wordt geboden voor het geval dat sprake is van pipe-to-pipe competition op een bepaalde route. GTS moet dan aantonen dat zij effectieve concurrentie ondervindt op een bepaalde route en dat het vasthouden aan het principe van kostenoriëntatie voor het desbetreffende tarief op die route de concurrentie verstoort. ACM heeft in 2007 en 2011 onderzoek laten doen naar pipe-to-pipe competition op het gehele netwerk van GTS. 13 Uit deze onderzoeken kwam telkens de conclusie dat er geen pipe-to-pipe competition is op het netwerk van GTS als geheel. 14 ACM heeft geen aanleiding om aan te nemen dat de concurrentieomstandigheden sindsdien significant zijn gewijzigd. ACM komt dan ook niet toe aan het beoordelen van de wenselijkheid van het vaststellen van de inkomsten van GTS op basis van een tarievenbenchmark. In paragraaf 9.5 licht ACM dit verder toe. 48. De Gasverordening schrijft eveneens voor dat stimulansen geboden moeten worden voor het handhaven of creëren van interoperabele transmissienetten. De interoperabiliteit betreft de technische mogelijkheid om een veilige gasstroom tussen verschillende netwerken mogelijk te 13 Brattle, Assessing pipe-to-pipe competition: Theoretical framework and application to GTS, 2007, en Brattle, Assessing pipe-to-pipe competition: Theoretical framework and application to GTS, ACM ziet dus geen aanleiding om opnieuw onderzoek te doen naar pipe-to-pipe competition op het gehele netwerk van GTS.

19 maken, die mogelijk in beheer zijn bij andere (buitenlandse) netbeheerders. In de tariefregulering moet voldoende financiële ruimte gegeven worden om de netbeheerder in staat te stellen deze maatregelen te nemen. 5.2 Nationale doelstellingen 49. Op grond van artikel 82, tweede lid, van de Gaswet moet ACM de methode van regulering van GTS vaststellen met inachtneming van: 1. het belang dat de doelmatigheid van de bedrijfsvoering wordt bevorderd, 2. het belang dat de meest doelmatige kwaliteit van uitvoering van deze taken worden bevorderd, en rekening houdend met het 3. belang van voorzieningszekerheid, duurzaamheid en een redelijk rendement op investeringen ACM licht haar interpretatie van deze belangen in de volgende paragrafen toe. 19/ Bevorderen doelmatigheid van de bedrijfsvoering 50. Artikel 82, tweede lid, van de Gaswet geeft aan dat de methode van regulering vastgesteld wordt met inachtneming van, onder andere, het belang van het bevorderen van een doelmatige bedrijfsvoering. De strekking van dit belang blijkt uit nadere analyse van de wetsgeschiedenis. Artikel 82 van de Gaswet is bij amendement in de Gaswet opgenomen. In de toelichting op dit amendement wordt een relatie gelegd met de regulering van de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet. De toelichting bij het amendement luidt als volgt: Het systeem van gereguleerde toegang tot elektriciteitsnetten heeft zich in de praktijk bewezen als een goed werkend en door alle betrokken partijen als wenselijk ervaren systeem. Daarnaast biedt een systeem van gereguleerde toegang tot gasnetten de kleinverbruikers de beste bescherming tegen onredelijke voorwaarden en tarieven. ( ). Vanwege de bijzondere positie van de netbeheerder van het landelijk gastransportnet als systeembeheerder, gelijk de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet, wordt voor deze netbeheerder voorzien in een afwijkend systeem van tariefregulering Vanwege de hierboven genoemde parallel met de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet wordt voor een verdere toelichting op het doel van het bevorderen van de doelmatigheid van de bedrijfsvoering aangesloten bij de toelichting op de relevante artikelen in de Elektriciteitswet 1998 (hierna: E-wet). In artikel 41, eerste lid, van de E-wet is vastgelegd dat ACM door middel van marktwerking de doelmatige bedrijfsvoering van netbeheerders bevordert. De wetgever heeft dit als volgt toegelicht: In een markt met concurrentie betekent doelmatig handelen dat een bedrijf alleen die kosten maakt die noodzakelijk zijn en kunnen worden terugverdiend, inclusief een redelijk rendement op het daadwerkelijk geïnvesteerde vermogen voor de kapitaalverschaffers van het bedrijf. 15 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 62.

20 Een bedrijf dat niet efficiënt handelt of meer dan een redelijk rendement uitkeert aan haar kapitaalverschaffers, zal in een concurrerende markt niet kunnen voortbestaan. Immers, de klanten van dit bedrijf zullen kiezen voor de goedkopere concurrent waar zij meer waar voor hun geld krijgen. De bedoeling van het reguleringssysteem in de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet is om bedrijven die zich in een monopoloïde situatie bevinden een prikkel te geven net zo doelmatig te handelen als bedrijven op een markt met concurrentie. ( ) Dit betekent in de eerste plaats dat eventuele overwinsten die qua omvang uitgaan boven het redelijk rendementsniveau (monopoliewinsten) bij deze bedrijven moeten worden teruggebracht tot een redelijk rendement. In de tweede plaats zullen de bedrijven ernaar moeten streven om net zo efficiënt te werken als het meest efficiënte bedrijf in de sector. In de derde plaats zal de sector sowieso als geheel haar efficiencyniveau dienen te verhogen ACM is van mening dat zij zo goed als mogelijk de doelmatigheid van de bedrijfsvoering van netbeheerders bevordert als haar methode van regulering expliciete doelmatigheidsprikkels voor de uitvoering van de taken van GTS bevat. ACM bereikt dit door te kiezen voor een methode van regulering waarbij zij de inkomsten die GTS voor de uitvoering van deze taken mag behalen, op voorhand vaststelt (ex ante revenue cap), uitgaande van de verwachte efficiënte kosten die GTS voor deze taken zal maken. Het gegeven dat de inkomsten op voorhand vast staan, geeft GTS reeds een doelmatigheidsprikkel. Zij kan haar winst dan immers enkel vergroten door kosten te verlagen, en dus efficiënter te gaan werken. Belangrijk daarbij is dat de vaststelling van de verwachte efficiënte kosten grotendeels is gebaseerd op voor GTS exogene gegevens, dat wil zeggen gegevens die GTS zelf niet of in mindere mate kan beïnvloeden. 20/ ACM hanteert exogene gegevens door de verwachte efficiënte kosten mede te baseren op de efficiëntiemeting die volgt uit een kostenbenchmark, waarin GTS is vergeleken met structureel vergelijkbare andere Transmission System Operators (hierna: TSO s). Onder meer op grond van de parlementaire geschiedenis en vanwege het ontbreken van een andere landelijke netbeheerder om de prestaties van GTS mee te vergelijken, concludeert ACM dat het systeem van kostenbenchmarking het beste aansluit bij de reguleringssystematiek die de wetgever voor ogen heeft voor GTS. Dit sluit ook aan bij hetgeen artikel 13 van de Gasverordening hierover stelt, te weten dat de tarieven een afspiegeling te vormen van de werkelijk gemaakte kosten, voor zover deze overeenkomen met die van een efficiënte en structureel vergelijkbare netbeheerder. 54. Daarnaast baseert ACM de verwachte kosten mede op de verwachte productiviteitsontwikkeling (hierna: frontier shift). ACM bepaalt deze frontier shift op basis van data over de historisch gerealiseerde productiviteitsverandering in geselecteerde sectoren van de Nederlandse economie, waarvan de economische activiteiten in samenhang bezien representatief zijn voor het geheel aan activiteiten van een TSO. Ook betrekt ACM bij de 16 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 28, p.13.

21 bepaling van de frontier shift bestaande buitenlandse studies die inzicht geven in de productiviteitsverbetering van buitenlandse TSO s. Deze methode van regulering is vervolgens de basis voor de vaststelling van de doelmatigheidskorting als bedoeld in artikel 82, vierde lid, van de Gaswet Bevorderen van de meest doelmatige kwaliteit van de uitvoering van de taken 55. Artikel 82, tweede lid, van de Gaswet geeft aan dat ACM rekening dient te houden met het belang van de meest doelmatige kwaliteit van de uitvoering van de taken van de landelijke netbeheerder. Bij de totstandkoming van artikel 82 van de Gaswet heeft de wetgever geen uitleg gegeven over de vraag op welke wijze de bevordering van de doelmatige kwaliteit in de regulering vormgegeven zou moeten worden. 56. ACM vindt in de toelichting op de relevante wetgeving geen aanknopingspunten voor de wijze waarop zij in de methode van regulering invulling moet geven aan het belang van het bevorderen van de meest doelmatige kwaliteit van de uitvoering van de wettelijke taken van GTS. In tegenstelling tot bij de regionale netbeheerders elektriciteit 17 en gas 18 draagt de wetgever ACM niet op om voor de landelijke netbeheerder ten behoeve van kwaliteitsregulering een kwaliteitsterm vast te stellen (hierna: q-factor) / In dit verband wijst ACM naar hetgeen de wetgever hierover heeft opgemerkt ten aanzien van TenneT. Ook in het geval van TenneT draagt de wetgever ACM niet op om een q-factor vast te stellen. 20 In de parlementaire geschiedenis is dit als volgt toegelicht: Voor de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet wordt geen kwaliteitsterm vastgesteld. Artikel 41, derde lid van de Elektriciteitswet 1998 maakt dit mogelijk doordat de vaststelling van een kwaliteitsterm optioneel is. In plaats daarvan geldt voor de beheerder van het landelijk hoogspanningsnet op grond van de Netcode de eis van de enkelvoudige storingsreserve. (...) ACM borgt de kwaliteit van het transport over het landelijk gastransportnet voornamelijk via de technische voorwaarden gas en het toezicht op de naleving van artikel 8 van de Gaswet (kwaliteits- en capaciteitsdocument) en de Regeling kwaliteitsaspecten netbeheer elektriciteit en gas Artikel 41a, eerste lid, onderdeel b van de E-wet. 18 Artikel 81a, eerste lid, onderdeel b van de Gaswet. 19 De q-factor bepaalt in welke mate de tarieven van de regionale netbeheerders worden bijgesteld in verband met de geleverde kwaliteit. 20 Artikel 41d, eerste lid, van de E-wet. 21 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr Regeling kwaliteitsaspecten netbeheer elektriciteit en gas, Staatscourant 30 december 2004, nr. 253, p. 9. Dat de kwaliteit goed gewaarborgd is blijkt ook uit de kwaliteitsindicatoren die GTS heeft opgenomen in haar Rapportage

22 5.2.3 Het belang van voorzieningszekerheid, duurzaamheid en een redelijk rendement op investeringen 59. Bij de Wet van 18 december 2013 tot wijziging van de Elektriciteitswet 1998, de Gaswet en de Warmtewet (wijzigingen samenhangend met het energierapport 2011) is in artikel 82, tweede lid, van de Gaswet toegevoegd dat ACM bij de vaststelling van de methode rekening houdt met het belang van voorzieningszekerheid, duurzaamheid en een redelijk rendement op investeringen. Deze wijziging is per 1 januari 2014 inwerking getreden. 60. Deze wijziging is als volgt toegelicht: De wet bepaalt nu nog impliciet dat de belangen van voorzieningszekerheid, duurzaamheid en het behalen van een redelijk rendement op investeringen worden meegewogen bij de totstandkoming van de tarieven. Gelet op de energietransitie wordt, zoals aangekondigd in het Energierapport (Kamerstukken II 2010/11, , nr. 45, p. 46 en 47) voorgesteld om dit ook expliciet in de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet op te nemen. Met de voorgestelde wijziging wordt het beoordelingskader voor de vaststelling van de tarieven verduidelijkt. Naast doelmatigheid van de bedrijfsvoering en de meest doelmatige kwaliteit van het transport wordt bepaald dat de NMa bij de vaststelling van transporttarieven ook rekening houdt met het belang van voorzieningszekerheid en het belang van duurzaamheid. Voor netbeheerders is daarnaast het kunnen realiseren van een redelijk rendement op deze investeringen van groot belang voor een gezonde bedrijfsvoering en een goed investeringsklimaat met voldoende prikkels om te investeren. Voorgesteld wordt om dit belang in de wet op te nemen in lijn met Europese regels (verordening 715/2009/EG), die niet alleen de betaalbaarheid benadrukken, maar ook een redelijk rendement op investeringen als element noemen. 23 en De fractieleden van de PVV vroegen welke kaders ACM meekrijgt ten aanzien van duurzaamheid bij de bepaling van het transporttarief. ACM dient de tarieven vast te stellen binnen de daartoe gestelde wettelijke kaders. Binnen die kaders heeft ze beleidsruimte om te bepalen hoe zij bij de methode van regulering rekening houdt met het belang van duurzaamheid. De Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet definiëren de begrippen duurzame elektriciteit en hernieuwbare energiebronnen. De Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet verwijzen ook naar andere aspecten van duurzaamheid, zoals energiebesparing, klimaatneutrale elektriciteit en het milieuhygiënisch verantwoord functioneren van de gasvoorziening. Het ligt voor de hand dat ACM zich hiernaar zal richten bij de invulling van haar beleidsruimte met betrekking tot het belang van duurzaamheid in de regulering. Voorts is van belang dat ACM netbeheerders technologieneutraal reguleert. Bij de beoordeling van de 22/95 Kwaliteitsindicatoren Daaruit blijkt dat de waarden voor jaarlijkse uitvalsduur, de gemiddelde onderbrekingsduur en onderbrekingsfrequentie zeer laag zijn. Het rapport is te vinden op 23 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3, p. 7.