1. De arbeidsmarkt op

Transcriptie

1 Werkstuk door een scholier 5590 woorden 27 april ,4 38 keer beoordeeld Vak Economie 1. De arbeidsmarkt op 1.1 De arbeidsmarkt is de meest belangrijke markt in Nederland. Hier zijn de aanbieders en vragers de werknemers en gevers. 1.2 Het aanbod van arbeid, de beroepsbevolking, bestaat uit mensen van 15 tot 65 jaar die kunnen, willen en ook mogen werken. We rekenen niet alleen de mensen die op zoek zijn naar een baan bij de beroepsbevolking, maar ook de mensen die al een baan hebben, de werknemers en zelfstandigen. En de werklozen die geregistreerd staan. En bij het laatste ben je pas officieel werkloos als je ingeschreven staat bij het Centrum voor Werk en Inkomen, oftewel CWI. De bevolking is onderverdeeld in beroepsbevolking en de niet- beroepsbevolking. En de beroepsbevolking wordt weer onderverdeeld in werkzame en werkloze beroepsbevolking. Bij de niet- beroepsbevolking horen de mensen die tussen 15 en 16 jaar zijn, maar zij werken niet en zijn ook er ook niet naar op zoek. Deze beroepsbevolkingen samen zijn de beroepsgeschikte bevolking, oftewel de potentiële beroepsbevolking. Deelnemingspercentage of ook wel participatiegraad is het aantal procent wat tot de beroepsbevolking behoort. Deze wordt op de volgende manier berekent. Deelnemingspercentage= beroeps bevolking x 100% Beroepsgeschikte bevolking De oorzaken van de groeiende beroepsbevolking zijn de demografisch groei en maatschappelijke opvattingen. Een demografische groei houdt in dat er steeds meer mensen in Nederland wonen. En de maatschappelijke opvatting houdt in dat steeds meer vrouwen gaan werken. Wanneer het goed gaat met de economie bieden veel mensen zich aan op de arbeidsmarkt. Daarbij krijgen sommige meteen een baan aangeboden, maar anderen schrijven zich in bij het CWI. Dit wordt het aanzuigeffect genoemd. Het arbeidsaanbod wordt erg beïnvloed door de wetgeving, zoals pensioenleeftijd en leerplicht. 1.3 Wanneer je op zoek gaat naar een beroep word aangeraden om ook te kijken naar welke kansen je in het beroep krijgt. De kansen die je dan maakt hebben te maken met de vraag naar arbeid. Deze wordt uitgeoefend door de werkgevers, overheid en bedrijven. De totale vraag naar arbeid bestaat uit werknemers, openstaande vacatures en de zelfstandigen. Wanneer de bestedingen toenemen, neemt de vraag naar arbeid ook toe. En andersom, wanneer het slechter gaat met de economie neemt de vraag naar arbeid af. De vraag naar arbeid wordt ook beïnvloed door de technische ontwikkelingen, zoals wanneer mensen vervangen worden door machines maar ook door nieuwe goederen en diensten. 1.4 De banenmarkt is een voorbeeld van een concrete markt. Hier kunnen en werkgevers en mensen die Pagina 1 van 12

2 willen werken elkaar ontmoeten. De werkgevers, vragers, zijn daar op zoek naar werknemers die voor hen willen komen werken. De arbeidsmarkt is een voorbeeld van een abstracte markt. Hier is geen sprake van een plek waar vragers en aanbieders elkaar ontmoeten. Op de arbeidsmarkt wordt de werkgelegenheid bepaald, oftewel hoeveel mensen arbeid verrichten, deze bestaan uit werknemers en zelfstandigen. De prijs wordt bepaald door de vraag en aanbod en op de arbeidsmarkt komen deze samen. Arbeidsjaren bestaan uit het aantal uren wat een persoon per week werkt, bij volledige banen zijn dat 38 uren per week. En deze arbeid wordt beloond met loon. Als de vraag naar arbeid groter is dan het aanbod spreken we van een krappe arbeidsmarkt, het loon zal dan stijgen. En wanneer de vraag kleiner is dan het aanbod spreken we van ruime arbeidsmarkt en het loon zal dus dalen. Er is niet 1 arbeidsmarkt maar er zijn verschillende deelmarkten. Deelmarkten zijn markten voor onderwijzers of loodgieters. 1.5 Voor kans op succes op de arbeidsmarkt zijn naast een opleiding ook andere factoren van belang. Zo kan het uitmaken tot welke bevolkingsgroep je behoort. Vrouwen en allochtonen vrouwen hebben nog altijd minder kans op succes op de arbeidsmarkt dan allochtonen mannen. Krantenartikel Meer vrouwen actief op de arbeidsmarkt Van onze verslaggeefster Elsbeth Stoker AMSTERDAM - Steeds meer vrouwen hebben een baan. Waren in 2001 nog iets minder dan 3 miljoen vrouwen actief op de arbeidsmarkt, inmiddels zijn dat er 3,2 miljoen. Vooral alleenstaande moeders gaan vaker aan de slag. Dat maakte het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) maandag bekend. De cijfers passen in een trend die al langer zichtbaar is, aldus Michiel Vergeer van het CBS. In 1992 was 46 procent van de vrouwen tussen 15 en 64 jaar minstens twaalf uur per week aan het werk of op zoek naar een baan. In 2001 was dit percentage opgelopen tot 56 procent; in 2005 gold dit voor 59 procent van de vrouwen. Betere opleidingen, kleinere gezinnen en goede kinderopvang zijn de oorzaken, verklaart Vergeer. Steeds meer vrouwen willen hun talenten gebruiken en hun eigen inkomen verdienen. Het verband is uiteraard dat het over de arbeidmarkt gaat, waar we dit hoofdstuk voor het eerst kennis mee maken. 2. Loondienst of zelfstandig 2.1 Er zijn enorm aantal van werknemers en het grootste deel werkt hiervan bij een bedrijf of bij de overheid. Als je in een klein bedrijf werkt heb je meer te maken met eigenaar, en heb je ook nog andere werkzaamheden, dan bij een groot bedrijf. In een groot bedrijf worden dingen ook vaak veel formeler aangepakt. Dus het kan heel erg verschillen of je bij een groot of klein bedrijf werkt. Mensen met een eigen zaak werken veel meer en hebben het meestal ook erg druk. Dat komt doordat deze, meestal kleine, bedrijven het liefst weinig personeel aanneemt. Als je een bedrijf wilt beginnen moet je een bepaalde ondernemingsvorm kiezen. Een ondernemingsvorm is de rechtsvorm van de onderneming. De 4 belangrijkste ondernemingsvormen zijn eenmanszaak, Pagina 2 van 12

3 vennootschap onder firma (Vof), besloten vennootschap (BV) en naamloze vennootschap (NV). Een vereniging is ook een rechtsvorm. Oftewel dat een vereniging een organisatievorm is die in de wet voorkomt. Die wet stelt bepaalde eisen aan elke vereniging zoals dat er een bestuur moet zijn. Eenmanszaken zijn vaak kleine bedrijven met maar 1 eigenaar. Hierbij moet je genoeg startkapitaal hebben en ben je aansprakelijk voor de eventuele schulden. Maar als je bedrijf schulden niet meer kan betalen dan kunnen de schuldeisers hun vorderingen van jou terugeisen. Ze mogen dan bijvoorbeeld jouw bezittingen verkopen. Maar de voordelen zijn dat je makkelijk kunt beginnen, en zelf al de beslissingen kunt nemen en de hele winst voor jezelf kunt houden. Alleen kan het bestaan van de zaak in gevaar komen als de eigenaar zou overlijden. Bij de vennootschap onder firma (VOF) zijn er meerdere eigenaren, dus kan het werk beter verdeelt worden. Maar er moet wel overlegt worden, wat kan leiden tot conflicten. Hier ben je ook aansprakelijk voor schulden en kan de schuldeiser het privé vermogen van iedere eigenaar opeisen. Maar de mogelijkheid om te lenen is wel groter dan bij een eenmanszaak. Bij de besloten en de naamloze vennootschappen (BV) en (NV) is er een scheiding tussen de leiding en de eigenaren. Deze zijn rechtspersonen en ze zijn juridisch zelfstandig. De eigenaren zijn dan niet aansprakelijk voor hun privé vermogen voor de schulden. De aandeelhouders zijn de eigenaren van de beide vennootschappen. Zo n aandeel is een eigendomsbewijs van een bedrijf. Daarvan ontvangt de aandeelhouder de winst van. Oftewel het dividend. De directeurengrootaandeelhouders zijn de eigenaren van de BV. Bij deze staan de aandelen op naam. Zij hebben ook dagelijks de leiding over het bedrijf. Maar als het bedrijf failliet zou gaan, zouden ze het ingeleverde bedrag kwijt zijn. De aandelen van een NV zijn vrij verhandelbaar, omdat deze niet op naam staan. De aandeelhouders zijn hier de eigenaren van en de directeuren zijn werknemers van het bedrijf. De koers stijgt wanneer de aandelen in trek raken. Dit gebeurt als wanneer het bedrijf winst maakt, en er winst verwacht wordt in de toekomst. 2.2 Werkgevers en werknemers zijn verplicht een arbeidsovereenkomst op te stellen. Ook wel een overeenkomst. In zo n arbeidsovereenkomst worden de voorwaarden zwart op wit vastgelegd, zodat er geen onduidelijkheden ontstaan. In een individuele arbeidsovereenkomst worden het loon en arbeidstijd vastgelegd. Maar er wordt naar de Collectieve arbeidsovereenkomst (CAO) verwezen voor het overige. Daar staan de rechten en plichten van werkgevers en nemers zwart op wit. De CAO geldt voor werknemers die in dienst zijn genomen door een werkgever. Hierin worden zaken als vakantie, pensioen, overuren en data van loonsverhoging geregeld en er worden afspraken gemaakt voor werknemers en werkgevers. Alle bedrijven die zich bezighouden met dezelfde productie worden ook wel een bedrijfstak genoemd. CAO s worden onderhandeld door bonden van werkgevers en werknemers. Maar de vakbonden onderhandelen namens de werknemers, de bonden noemen zich ook wel werknemersbonden of vakverenigingen. Elke werkgever in een bedrijfstak kan lid worden van een vakbond. Ook zij zijn verenigd in bonden, de werkgeversbonden. De organisatiegraad van werknemers is het percentage van werknemers dat aan gesloten is bij een Pagina 3 van 12

4 erkende vakbond. Ook wordt er geprofiteerd van een vakbond wanneer werknemers niet aangesloten zijn. Want een CAO geldt namelijk voor alle werknemers in een bedrijfstak. Alle werknemers krijgen bijvoorbeeld de afgesproken CAO regeling van hun werkgevers zoals loonsverhoging. De niet-georganiseerde werknemers profiteren dus mee van het werk van de vakbondsonderhandelaars, die door de vakbonden worden betaald. Er zijn verschillende arbeidsovereenkomsten. In een individuele arbeidsovereenkomst en in een Collectieve arbeidsovereenkomst maken werkgevers en werknemers afspraken over de arbeidsvoorwaarden. Primaire arbeidsvoorwaarden zijn het loon en de normale arbeidstijd. De arbeidstijd is tegenwoordig 38uur per week bij een volledige baan. Secundaire arbeidsvoorwaarden zijn vakantieregeling, duur middagpauze, reiskostenvergoedingen, kinderopvang, scholing en auto van de zaak. Krantenartikel Directeur Veenman langer bij de NS AMSTERDAM (ANP-AFX) - President-directeur Aad Veenman van de Nederlandse Spoorwegen blijft langer bij het bedrijf. De raad van commissarissen heeft zijn contract verlengd tot 31 oktober Zijn huidige arbeidsovereenkomst zou aflopen op 31 oktober van dit jaar, zo meldde de NS woensdag. De commissarissen hebben Veenman (58) gevraagd langer te blijven zodat hij de evaluatie van de spoorwegwet en de vervoersconcessie kan meemaken. De NS kreeg deze concessie begin vorig jaar. Dit contract met de overheid geeft het spoorbedrijf het recht om tot 2015 op het hoofdrailnet te rijden. In dit artikel is er sprake van een arbeidsovereenkomst die afgelopen is. En dat wordt ook besproken in dit hoofdstuk. 3. De strijd om de poen 3.1 Inflatie is een stijging van het algemene prijspeil. Als het loon in euro s gelijk blijft terwijl de prijzen stijgen kunnen werknemers minder kopen en de koopkracht van het inkomen is dus gedaald. Een loonstijging die bedoeld is om de koopkracht op peil te houden, word prijscompensatie genoemd. Dit is loonstijging die procentueel gelijk is aan de inflatie. De stijging van de gemiddelde productie per werknemer per gewerkte tijdseenheid wordt de stijging van de arbeidsproductiviteit genoemd. Er zijn hier verschillende oorzaken voor. De eerste oorzaak is technische ontwikkeling; mechanisering en automatisering. Een tweede oorzaak is arbeidsverdeling en specialisatie. Deze laatste twee hangen samen met de derde oorzaal; scholing. Wanneer een werknemer per uur meer produceert betekend dat een stijging van de arbeidsproductiviteit. Een loonstijging die voortvloeit uit een stijging van de arbeidsproductiviteit wordt een initiële loonstijging genoemd. De stijging van de arbeidsproductiviteit van een bedrijf wordt niet als uitgangspunt genomen. Vooral de gemiddelde landelijke stijging van de arbeidsproductiviteit wordt als uitgangspunt genomen, in tegenstelling tot de stijging van de arbeidsproductiviteit van een bedrijf. In de quartaire sector (de niet commerciele dienstverlening) zijn mogelijkheden om de arbeidsproductiviteit te vergroten veel kleiner dan in de primaire sector (landbouw en visserij), de secundaire sector (industrie) en tertiaire sector (commerciële dienstverlening). In de laatste sectoren kun je automatisering en mechaniseren. Maar de quartaire sector blijft mensenwerk. De prijscompensatie houdt de koopkracht op peil, dus wanneer een werknemer meer loon krijgt. Hierdoor Pagina 4 van 12

5 kan de werknemer echter niet meer kopen. Als een werknemer boven op de prijscompensatie ook een initiële loonstijging krijgt, stijgt de koopkracht. Oftewel dat de werknemer wel meer kan kopen. Incidentele loonstijgingen zijn bijvoorbeeld loonstijgingen door promotie. Prijscompensatie en initiële loonstijgingen worden afgesproken in een CAO. De incidentele loonstijging is niet gelijk voor iedereen, bijvoorbeeld als een werkgever besluit om een werknemer extra te belonen of door promotie. Bepaalde incidentele loonstijgingen staan wel vast zoals elke werknemer elk jaar periodiek krijgt. Arbeidsverkorting (ATV) is wanneer een werknemer korter gaat werken. Als je werkweek wordt verkort, krijg je als werknemer dus in feite loonsverhoging, ze worden alleen in vrije tijd uitbetaald. 3.2 De meeste kleding die je in de winkels aantreft, worden geproduceerd in lagelonenlanden. Dit zijn landen waar de lonen veel lager liggen dan in bijvoorbeeld West- Europa. Omzet= afzet x verkoopprijs. Omzet is de waarde van de verkochte goederen oftewel de totale opbrengst. De afzet is de verkochte hoeveelheid. De verkoopprijs is de prijs waarvoor het product verkocht wordt. Bedrijven hebben met allerlei kosten te maken. Ze moeten geld betalen aan lonen, rentekosten, huurkosten, machinekosten, transportkosten, de kosten voor grondstoffen, hulpstoffen en energie. De winst is het verschil tussen omzet en de kosten. Een loonstijging kan tot problemen leiden wanneer de loonstijging groter is dan de stijging van de arbeidsproductiviteit. Dan stijgen de loonkosten per product. Dit kan verschillende reacties van bedrijven uitlokken. Zoals verhoging van prijzen, bedrijven besluiten hun productie te verplaatsen naar lage loonlanden, bedrijven vervangen mensen door machines en/of de winst laten dalen. Als bedrijven in Nederland hun prijzen in verhouding meer verhogen dan buitenlandse bedrijven, worden Nederlandse producten duurder. Oftewel dat de concurrentiepositie van het Nederlandse bedrijfsleven ten opzichte van het buitenland verslechtert. 3.3 Vakbonden komen op voor de belangen van werknemers. Eén van de eisen die altijd gesteld wordt in vakbonden in CAO-onderhandelingen, is een verhoging van het loon. Behalve voor een goed loon, strijden vakbonden ook voor voldoende werkgelegenheid. Hogere lonen kunnen leiden tot lagere winsten. Daardoor staan werkgevers niet al te positief tegenover grote loonstijgingen. Aan het loon zitten twee kanten. -Het is een kostenpost voor bedrijven. Hogere loonkosten per product kunnen ertoe leiden dat de werkgelegenheid daalt. -Het kan leiden tot verplaatsing van de productie naar het buitenland. Ook kan loonstijging leiden tot verslechtering van de concurrentiepositie tegenover het buitenland. En het zou kunnen leiden tot dalende winsten. Lonen stijgen sneller dan de prijzen -> koopkracht gezinnen^ -> consumptie^ -> besteding^ -> productie^ -> werkgelegenheid^. 3.4 Door hogere prijzen en stijging van de arbeidsproductiviteit, stijgt de omzet van een bedrijf. Hierdoor heeft het bedrijf ruimte voor loonsverhoging. Er wordt in praktijk niet de arbeidsproductiviteit van een bedrijf als uitgangspunt voor de loonsverhoging van dat bedrijf genomen, maar de gemiddelde landelijke Pagina 5 van 12

6 stijging van de arbeidsproductiviteit. Wanneer de arbeidsproductiviteit sneller stijgt dan het loon zal de loonkosten per product stijgen. Het omgekeerde geldt wanneer de arbeidsproductiviteit langzamer stijgt dan het loon. Vakbonden kunnen kiezen voor verbetering van de secundaire arbeidsvoorwaarden in plaats van loonstijging. Dit leidt net als een loonstijging tot extra kosten voor werkgevers. Krantenartikel Inflatie daalt sterk in januari AMSTERDAM - De inflatie is in januari 2006 uitgekomen op 1,3 procent. Dat is een forse daling ten opzichte van december. Toen lagen de prijzen nog 2,0 procent hoger dan een jaar eerder. at meldt het Centraal voor de Statistiek (CBS). De daling wordt veroorzaakt door de afschaffing van het gebruikersdeel van de onroerendezaakbelasting, een verminderde ouderlijke bijdrage aan de kosten van kinderopvang en de prijsontwikkeling van gas en elektriciteit. Dit blijkt uit het consumentenprijsindexcijfer (CPI). De inflatie volgens de Europees geharmoniseerde methode (HICP) kwam in januari 2006 uit op 1,8 procent. De afschaffing van de OZB draagt voor bijna 0,5 procentpunt bij aan de daling. Het gemiddelde tariefvoor alle consumptiegebonden belastingen, zoals OZB, rioolbelasting, reinigingsrechten, hondenbelasting en motorrijtuigenbelasting, is door de afschaffing van de OZB weer terug op het niveau van De overheidsbijdrage aan de kosten van kinderopvang steeg fors. Hierdoor daalde de eigen bijdrage van ouders. De prijsindex voor sociale bescherming was hierdoor 11 procent lager. Dit droeg voor bijna 0,2 procentpunt bij aan de daling van de inflatie. De inflatie werd bovendien licht gedrukt door de prijsverlaging van sterke drank na een verlaging van de accijns. De tarieven voor gas en elektriciteit zijn in januari 2006 flink verhoogd. Elektriciteit was 5,7 procent duurder dan in december en gas 8,5 procent. Toch heeft de prijsontwikkeling van gas en elektriciteit een drukkend effect op de inflatie. In januari 2005 was de verhoging van de tarieven namelijk nog sterker. Toen werden elektriciteit en gas respectievelijk 8,0 en 15,5 procent duurder. Voedingsmiddelen en alcoholvrije dranken waren in januari duurder dan in december. De prijsstijging van voeding wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door hogere prijzen van verse groenten. In vergelijking met een jaar eerder zijn voedingsmiddelen en alcoholvrije dranken1,4 procent duurder. Daarmee gaat deze prijsstijging net boven de inflatie uit. Het is de eerste keer sinds oktober 2003 dat dit gebeurt. Er wordt hier verteld over een inflatie, oftewel een stijging van de algemene prijspeil, wat in dit hoofdstuk te leren is. 4. Wie doet het werk? Er kan van werkgelegenheid verschoven worden door de productie en de gemiddelde productie per werknemer (arbeidsproductiviteit). Als de productie stijgt, word er mee geproduceerd en zijn er meer werknemers nodig. Als de arbeidsproductiviteit stijgt, als een werknemer meer produceert per tijdseenheid, zijn er minder werknemers nodig om dezelfde hoeveelheid producten te maken. Productie= werkgelegenheid x arbeidsproductiviteit Werkgelegenheid= productie / arbeidsproductiviteit Arbeidsproductiviteit = productie / werkgelegenheid (Hetzelfde met indexcijfers) Door de stijging van de arbeidsproductiviteit gaan de mensen uit de landbouw en industrie steeds meer in Pagina 6 van 12

7 andere sectoren werken en dan vooral de dienstensector. Daardoor kan dus de welvaart stijgen: met evenveel mensen kun je dus meer produceren. Het vernieuwen van producten en productieprocessen noemen we innovatie. 4.3 Investeren is het kopen van kapitaalgoederen (machines, gebouwen, transportmiddelen, computers enz) door bedrijven. Kapitaalgoederen noemen we ook wel kapitaal. Machines, gebouwen en transportmiddelen zijn dus kapitaal. Als een gezin goederen of diensten koopt noemen we dit consumeren. Met gezin wordt iedereen die in staat is dingen te kopen een gezin genoemd. Door een analyse van de kosten van de verschillende productiemethoden, kan een bedrijf nagaan welke productiemethode de minste kosten en dus de meeste winst oplevert. Bedrijven kunnen vaak kiezen uit verschillende combinaties van machines en werknemers om een bepaalde hoeveelheid goederen te produceren. Welke keuze het bedrijf maakt hangt af van de arbeidskosten en de kapitaalkosten. Wordt bij de productie meer arbeid ten opzichte van machines ingeschakeld, dan wordt de productie arbeidsintensiever. Wanneer arbeid vervangen wordt door kapitaal dan noemen we dit substitutie. De producten worden dan kapitaalintensiever. Stijgende loonkosten leiden ertoe dat fabrieken mensen gaan vervangen door betere en modernere machines. De productie wordt hierdoor kapitaalintensiever en de arbeidsproductiviteit stijgt. Je spreekt van diepte-investering als een arbeidsvervangende investering tot gevolg heeft dat de arbeidsproductiviteit stijgt. Bij een diepte-investering koopt het bedrijf machines van betere kwaliteit. En bij een breedte investering koopt een bedrijf kapitaalgoederen van dezelfde kwaliteit. De arbeidsproductiviteit blijft in dit geval gelijk. Breedte-investering kan oude machines vervangen maar ook uitbreiden van het machinepark. De verhouding tussen machines en arbeiders blijft gelijk dus blijft het net zo kapitaalintensief en arbeidsintensief als het al was. De productiecapaciteit is de maximale hoeveelheid die geproduceerd kan worden. Met schaalvoordelen bedoelen we dat de kosten per product dalen als de productieomvang stijgt. 4.4 Er zijn twee manieren waarop productie naar het buitenland verplaatst kan worden. De eerste manier is het sluiten van een vestiging in bijvoorbeeld Nederland en gelijktijdig openen van een vergelijkbare vestiging in het buitenland. Dit gebeurt vooral bij multinationals. Een multinational is een onderneming met productievestigingen in diverse landen, zoals Philips en Shell. Ten tweede kan het ook zijn dat de bedrijven uit bijvoorbeeld Nederland worden weggeconcurreerd door bedrijven uit lagelonenlanden. Het verplaatsen van productie naar het buitenland hangt samen met de concurrentiepositie van een land ten opzichte van het buitenland. Onder concurrentiepositie verstaan we het vermogen om beter en/of goedkoper te kunnen produceren dan concurrenten. Het belangrijkste wapen in de concurrentiestrijd is de prijs. Deze hangt af van de kosten. Naast de prijzen spelen concurrentiestrijd, zoals kwaliteit en infrastructuur ook een rol. 4.5 De hoeveelheid goederen die bedrijven in een land verkopen, hangen van de totale vraag naar goederen en diensten in een land af. De vragers van goederen en diensten zijn de gezinnen, andere bedrijven, de overheid en het buitenland. Hiervan zijn de belangrijkste vragers de gezinnen. Pagina 7 van 12

8 De hoeveelheid goederen en diensten die de gezinnen vragen, hangt vooral af van het inkomen dat de gezinnen verdienen. De consumptie stijgt als werknemers meer kunnen kopen omdat ze initiële of incidentele loonstijging hebben gehad Krantenartikel Economie in EU kan extra groeien Door onze Europaredactie ROTTERDAM, 24 JAN. De economie van de Europese Unie kan met 12 tot 23 procent extra groeien en de werkgelegenheid met 11 procent als de lidstaten erin slagen de belangrijkste Lissabon -doelstellingen te halen. Dat komt neer op een banengroei van twintig miljoen in de 25 EU-lidstaten. Dat blijkt uit een studie van het Centraal Planbureau (CPB) in Den Haag die vandaag is gepubliceerd. Volgens de studie zou de Nederlandse economie met 6 tot 15 procent kunnen groeien. In 2000 stelden de politieke leiders van de Europese landen in Lissabon een uitvoerig programma op om de productiviteit en de concurrentiekracht van de Europese economie te stimuleren. Arbeidsmarkten moesten flexibeler worden, meer mensen moesten ondernemer worden, in onderzoek en ontwikkeling van producten moest meer worden geïnvesteerd en de interne markt zou verder moeten worden vrijgemaakt. De politici hadden zelfs de ambitie om in 2010 de EU de meest concurrerende kenniseconomie van de wereld te laten worden, maar dit doel bleek al snel te hoog gegrepen. Uit de studie van het Centraal Planbureau blijkt echter dat als de Europese landen de economische doelstellingen in praktijk weten om te zetten, dit een aanzienlijke groei in productie, in internationale handel en in banen zal opleveren. Meer dan tien jaar lang zullen de groei van de economie en werkgelegenheid gemiddeld ten minste 1 procent hoger zijn dan nu het geval is. Er is geschreven over een mogelijke stijging van de werkgelegenheid in Europa. En is dit hoofdstuk is ook sprake geweest van werkgelegenheid. 5.Werkeloosheid Wanneer je de werkloosheid wilt meten, moet je precies afspreken wie je wel en wie je niet meetelt. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gebruikt de volgende definitie voor officiële (geregistreerde) werkloosheid: Werkloos zijn mensen van 16 tot en met 64 jaar, die niet of minder dan 12 uur per week werken, en die werk zoeken voor minstens 12 uur per week, en die staan ingeschreven bij een Centrum voor Werk en Inkomen, en die binnen 2 weken aan de slag kunnen als er een geschikte baan is. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) publiceert ook cijfers over de werkloze beroepsbevolking. Onder werkloze beroepsbevolking verstaat het CBS: personen van 15 tot en met 64 jaar, die verklaren tenminste 12 uur per week te willen werken, en die daarvoor beschikbaar zijn, en die activiteiten ontplooien om werk voor tenminste 12 uur per week te vinden. Pagina 8 van 12

9 Er zijn mensen die wel willen werken, maar die niet staan ingeschreven bij een CWI: dat zijn de verborgen werklozen. Omdat deze mensen niet behoren tot de geregistreerde werklozen, worden zij niet meegeteld bij de officiële werkloosheid. In een periode dat het goed gaat met de economie vermindert het aantal verborgen werklozen door het aanzuigeffect en dan neemt het aanbod van arbeid toe. En andersom; het aantal verborgen werklozen neemt toe doordat het aanbod van arbeid afneemt. Ook wel ontmoedigingseffect. Naast verborgen werkloosheid kennen we ook verborgen werkgelegenheid. Dit is een werkgelegenheid die niet in de officiële cijfers tot uiting komt. Voorbeeld is zwart werk en vrijwilligerswerk. 5.3 Er zijn meerdere oorzaken van werkloosheid. Er is frictiewerkloosheid; dat is werkloosheid die ontstaat omdat het tijd kost voor een werknemer om een baan te vinden meteen na zijn opleiding. Seizoenwerkloosheid houdt in dat je alleen in bepaalde seizoenen kunt werken zoals in een strandtent zomer volop werk maar in de winter niet. Kwalitatieve structuurwerkloosheid is dat je niet de goede opleiding hebt voor die baan. Dus dat er andere soort arbeid gevraagd wordt dan dat er aangeboden wordt. Met het woord kwaliteit wordt hier de eigenschappen die een werknemer heeft bedoeld. De arbeidsmarkt is onderverdeeld in deelmarkten zoals voor metselaars, voor loodgieters en voor leraren economie. Je hebt ook regionale oorzaken zoals een te kort aan verpleegsters in het oosten maar te veel in het westen van het land. Kwantitatieve structuurwerkloosheid houdt in dat er te weinig kapitaalgoederen zijn ten opzichte van de aangebonden hoeveelheid. Dat heeft de volgende oorzaken: -Er verdwijnen arbeidsplaatsen omdat werknemers worden vervangen door machines. (Diepte-investering) Lokettisten worden overbodig door geldautomaten. -Er verdwijnen arbeidsplaatsen door reorganisatie in bedrijven die efficiënter willen werken. -Er verdwijnen arbeidsplaatsen omdat de bedrijven hun productiecapaciteit verplaatsen naar het buitenland. Vroeger werd en veel textiel gemaakt in Nederland, nu gebeurt dat in de lagelonenlanden. -Er verdwijnen arbeidsplaatsen omdat de winsten van bedrijven zijn ingezakt. Bedrijven hebben geen geld om uit te breiden; potentiële bedrijfsstarters zien het niet zitten met zulke lage rendementen. -Er verdwijnen arbeidsplaatsen omdat het product niet meer verkocht wordt. Bijvoorbeeld Lp s verdwijnen na de komst van de cd. -Er verdwijnen arbeidsplaatsen omdat sommige producten te duur zijn, zoals je schoenen laten poetsen op straat, kledingreparaties. Conjunctuurwerkloosheid betekend dat er te weinig geld te besteden is. Om dit te begrijpen moet je begrijpen wat productiecapaciteit is. Dit is de maximaal mogelijke productie in een bepaalde periode en geeft aan hoeveel een bedrijf of een heel land maximaal kan produceren in een bepaalde periode. De bezettinggraad bereken je als volgt: bezettingsgraad= werkelijke productie productiecapaciteit x 100% bezettingsgraad is wat het bedrijf gaat produceren aan de hand van de productiecapaciteit. Werkelijke productie is wat het bedrijf maximaal kan produceren. Productiecapaciteit is het aantal producten wat ze verkopen. Pagina 9 van 12

10 Er wordt weinig geproduceerd en er worden weinig mensen ontslagen wanneer de besteding laag is bij een productiecapaciteit. Dit wordt dus conjuncturele werkloosheid genoemd. Economisch gezegd: conjuncturele werkloosheid wordt veroorzaakt doordat de effectieve vraag kleiner is dan de productiecapaciteit. 5.4 Ten eerste betekent werkloosheid dat mensen een gebrek aan inkomen hebben. Ten tweede is werken voor veel mensen een belangrijk deel van hun leven als het gaat om sociale contacten en erkenning krijgen voor hun werk. Om conjunctuurwerkloosheid te bestrijden kan de overheid twee dingen doen. Ten eerste kunnen ze meer gaan besteden, bijvoorbeeld door aanleg van wegen of door het bouwen van scholen. Ten tweede kan de overheid de belastingen verlagen of subsidies verstrekken. Daar houden de mensen dan meer geld aan over. Om kwalitatieve structuurwerkloosheid tegen te gaan kan de overheid omscholingsprojecten doen of subsidies verstrekken aan de bedrijven die langdurig werklozen in dienst nemen. Op deze manier kan de werkloosheid teruggedwongen worden. Nog een manier is door de arbeidsmobiliteit te vergroten. De arbeidsmobiliteit wordt groter als het aanbod van arbeid (de beroepsbevolking) zich aanpast aan veranderingen in de vraag naar arbeid. Er is arbeidsmobiliteit tussen beroepen wanneer mensen bereid zijn om zich te scholen. Door bijvoorbeeld omscholing aan te bieden kan de overheid proberen om de arbeidsmobiliteit tussen beroepen te vergroten. Een ander voorbeeld is als mensen bereid zijn een baan aan te nemen op een lager niveau. Ook is er de regionale arbeidsmobiliteit. Oftewel dat mensen bereid zijn om te reizen of te verhuizen voor een baan. Daarnaast is er nog de arbeidsmobiliteit tussen werken en niet werken. Deze wordt groter als de niet-werkenden op zoek gaan naar een baan. Om kwantitatieve werkloosheid te bestrijden is het belangrijkste element, het verlagen van de loonkosten. Lagere loonkosten kunnen om verschillende redenen een positief effect op de werkgelegenheid hebben, zoals: - Lagere loonkosten kunnen leiden tot lagere prijzen. Hierdoor verbetert de concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven, de afzet neemt dan toe. - Lagere loonkosten vergroten de winstgevendheid van de bedrijven. De grotere winsten kunnen ertoe leiden dat bedrijven gaan uitbreiden. - Lagere loonkosten maken het minder aantrekkelijk mensen te vervangen door machines. - Lagere loonkosten maken het minder aantrekkelijk om productie te verplaatsen naar het buitenland. Er zijn verschillende manieren om de loonkosten te beperken. Een mogelijkheid is het verlagen van het brutoloon. Wat wel kan is gelijktijdige verlaging van de belastingen, zodat de werknemers ondanks een verlaging van het brutoloon netto minstens evenveel overhouden. Er is een verschil tussen loonkosten die een werkgever betaalt en het nettoloon dat een werknemer ontvangt. Het verschil bestaat uit belastingen en sociale premies die deels betaald word door de werkgever, de werkgeverslasten en deels door de werknemer, de werknemerslasten. Het verschil tussen loonkosten en het nettoloon, noemen we wig. Het verschil tussen de loonkosten en het brutoloon bestaat uit de werkgeverslasten, het verschil tussen het bruto en het netto loon bestaat uit de werknemerslasten. De overheid kan de loonkosten beïnvloeden door belastingen en sociale premies te verlagen of door subsidies aan bedrijven te geven. Een andere manier is het verschuiven van belastingen op arbeid naar belasting op kapitaal. Innovatie is het ontwikkelen van nieuwe producten en in gebruik nemen van nieuwe Pagina 10 van 12

11 productieprocessen. Tenslotte is de arbeidsverkorting (ATV) een middel tegen kwantitatieve werkloosheid. Om seizoenswerkloosheid tegen te gaan kan, als er in de zomer geen voetbal is dat word op gevuld met popconcerten. Frictiewerkloosheid kan verminderd worden door een betere arbeidsmiddeling zodat openstaande vacatures sneller gevuld worden. 5.5 Een deeltijdwerker werkt een vast aantal uren per week, maar minder uren dan een werknemer met een volledige baan. De werkgelegenheid in arbeidsjaren verandert hierdoor niet, maar de werkloosheid in personen kan wel dalen. De arbeidstijd is het aantal uren dat een werknemer met een volledige baan per week werkt. Voor veel mensen is werken belangrijk. Allereerst natuurlijk omdat je door te werken een inkomen verdient. Maar veel mensen vinden ook andere aspecten van werk belangrijk. Ook niet werken heeft zijn voordelen. Als je niet werkt, heb je veel vrije tijd. Daar staat tegenover dat je een laag, of zelfs geen inkomen ontvangt. Deeltijdwerk kan een tussenoplossing zijn. We spreken van ATV als iedereen in een bedrijf of een bedrijfstak minder gaat werken. Het verkorten van de arbeidstijd bij gelijkblijvende loon heeft een financieel nadeel voor het bedrijf: de arbeidskosten per eenheid product stijgen. De bedrijfstijdverlenging heeft een financieel voordeel: omdat machines lager draaien, dalen de machinekosten per product. -ATV dagen:is 1 dag die je in de week vrij heb, dat is eens in de 4 weken. Werknemers werken verder 5 dagen per week en 8 uur per dag. -Roostervrije dagen: Dagen dat de bedrijven gesloten zijn zoals bij kerst. De arbeidstijd per jaar wordt hierdoor verkort. -Studieverlof: Door het instellen van de mogelijkheid tot studieverlof, wordt de arbeidstijd over een leven verkort. Door ATV kan de werkgelegenheid stijgen. Want als de arbeidstijd wordt verkort, daalt de arbeidsproductiviteit per jaar. Er zijn dan meer werknemers nodig om dezelfde productie te bereiken. Er is sprake van volledige herbezetting wanneer voor alle uren dat het personeel minder gaat werken nieuwe mensen aangetrokken. De overheid schept door versoepeling van bepaalde regels mogelijkheden om de arbeidsmarkt te flexibiliseren. Door werknemers flexibel in te kunnen zetten dalen de arbeidskosten en kan de werkgelegenheid toenemen. Een voorbeeld is het loslaten van vaste werktijden en vaste werkdagen. Het verschil tussen deeltijdwerk en flexibel werk is dat bij flexibel werk het aantal uren dat je per week werkt niet vastligt. Een voorbeeld is een oproepkracht. Het belangrijkste doel van flexibilisering is de kosten van arbeid te laten dalen. Er zijn verschillende redenen waarom flexibilisering tot lager arbeidskosten leidt. - Werknemers in vaste dienst. - Het aanpassen van het personeelsbestand aan de productieomvang gaat gemakkelijker. De flexibilisering op de arbeidsmarkt heeft onder andere tot gevolg dat er een grote verscheidenheid is aan arbeidsovereenkomsten. Daarnaast kunnen we arbeidsovereenkomsten ook verdelen naar de lengte van de arbeidscontact: - Werknemers met vaste dienstverband: dit zijn de vaste banen, waarbij de arbeidsovereenkomst een heel arbeidsleven kan duren. - Werknemers met een dienstverband voor bepaalde tijd: dit zijn arbeidscontracten met een bepaalde duur, zoals 1 jaar. - Uitzendkrachten zijn werknemers die via een uitzendbureau werken: hoeveel dagen, weken of maanden de arbeidsovereenkomst duurt ligt van tevoren vaak niet vast. Pagina 11 van 12

12 Een uitzendbureau is een commerciële organisatie die bemiddelt in tijdelijk werk. Als een werknemer via een uitzendbureau bij een bedrijf gaat werken, betaalt het bedrijf het uitzendbureau een vergoeding. Het uitzendbureau betaalt de werknemer. Een CWI is niet commercieel, het is een overheidsinstantie. CWI s bemiddelen bij het vinden van werk. Daarnaast bieden zij werkzoekenden de mogelijkheid een opleiding of cursus te volgen waardoor zijn hun kansen op de arbeidsmarkt vergroten. Krantenartikel Werkloosheid concentreert zich in grote steden Uitgegeven: 20 februari :15 VOORBURG - De werkloosheid is vorig jaar in de grote steden opgelopen. In de rest van de Nederland daalde ze iets. Onderzoeker M. Vergeer van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) concludeerde maandag dat er sprake is van een "concentratietendens" van de werkloosheid in Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag. Landelijk gemeten bleef de werkloosheid in 2005 met 6,5 procent van de beroepsbevolking gelijk aan Maar in de vier grote steden groeide het aantal 15- tot 65-jarigen dat ongewild zonder baan zat, van 8 naar 9 procent. De gemiddelde werkloosheid in de rest van Nederland, waar circa 86 procent van de beroepsbevolking woont, daalde licht van 6,2 naar 6,1 procent. In dit artikel gaat het over werkeloosheid in grote steden, en dit wordt heel veel besproken in dit hoofdstuk. Pagina 12 van 12