Fulco Stoekenbroek Hoger Veiligheidskundige. Waternet Taken o.a.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Fulco Stoekenbroek Hoger Veiligheidskundige. Waternet Taken o.a."

Transcriptie

1 Fulco Stoekenbroek Hoger Veiligheidskundige Waternet Taken o.a. Afvalwater zuivering (onderhoud Rioolstelsel) Waterbeheer taken (Amstel, Gooi & Vechtstreek en Gem. Amsterdam) Nautisch Vaarwegbeheer Drinkwater zuivering en levering Intern ingenieursbureau

2 GRIP OP VEILIGHEID W BIJ WATERNET

3 Inleiding: Waar staan we? Smeltkroes van culturen één veiligheids identiteit Meer in- en overzicht Leiderschap Meer van procedures naar mens Safetyleader ship? Techniek, Organisatie, Gedrag Waarom het GRIP model?

4 Doel: Waternet wil een ongevalsvrije organisatie worden. Hoe krijgen we meer GRIP op veiligheid? Hoe veranderen we ons gedrag? Hoe geven we dit een structurele aanpak?

5 Waar staan we?

6 30 Basis Risico Factoren in procenten (BRF)

7 Waar willen we naar toe?

8 GRIP staat voor: Houvast of antislip

9 GRIP staat ook voor: Gedrag Relatie Inhoud Procedures Procedures Inhoud Relatie Gedrag

10 Stel jezelf eens de volgende vragen? Gedrag: Waar komt weerstand of positiviteit vandaan? Hoe zit het met de veiligheids cultuur Op Strategisch, Tactisch, en Operationeel niveau?

11 Relatie: Welke relaties hebben procedures met de praktische interpretatie? Dit op elk niveau binnen de organisatie

12 Inhoud: Begrijpen de medewerkers inhoudelijk de procedures? Hoe is het met de kennis van de medewerkers en leidinggevenden?

13 Procedures: Wat voor systeem kiest Waternet? (OHSAS 18001) Welke procedures zijn er? Welke onderdelen worden er gecertificeerd? Zijn voor iedereen de richtlijnen en voorschriften duidelijk en beschikbaar?

14 Onderzoeken gebruikt voor het GRIP model: o.a: RI&E s, Arbowet Arbo Catalogus Waterschappen Interviews Medewerkers Enquête o.a. leidinggevenden Techniek, Organisatie, Gedrag Analyse Externe Analyse (KIWA) Cultuur onderzoek (Hearts & Minds) Safety Leadership Basis risico factoren (BRF)

15 Resultaten uit het GRIP onderzoek: Zichtbaar Inhoud Procedure Onzichtbaar Rela4e

16 Het GRIP model in verbinding met Safety Leadership Zichtbaar Inhoud Procedure Onzichtbaar Rela4e

17 Wat betekend Safety leadership benadering voor Waternet? Ombuigen van een cultuur die gericht is op voornamelijk technische oplossingen Naar een cultuur waarin leiderschap een centrale rol krijgt toebedeeld als het gaat om veiligheid. Met de nadruk op gedrag Van moeten naar willen

18

19 leiderschap

20 Betrokkenheid: Veiligheid vraagt betrokkenheid en pro activiteit van alle medewerkers

21 Proactieve mensen beseffen dat zij zelf bewust kunnen kiezen, gebaseerd op zelf gekozen waarden. Bron: Brainsafe Gerd Jan Frijters Vastleggen van gedragsaspecten (principes) Wat is hier dan voor nodig? (zelf laten bepalen) Benut wetenschappelijke kennis om risicogedrag te begrijpen. Safety leadership (vooraanstaand in veiligheid) Dit uitdragen naar alle medewerkers meer van procedures naar mens

22 Voorbeeldfunctie binnen Waternet Ontwikkel een relatie met je medewerkers. Informeel naar formeel leiderschap. Borg een fysieke veilige omgeving. Veiligheidsgedrag opnemen in PVB (Planning, Voortgang en Beoordeling) voor alle medewerkers. Motiveer het melden en registreren van incidenten. Het beter managen van incidenten.

23 Leidende principes vanuit DT Veiligheid heeft prioriteit. Wij nemen allemaal onze verantwoordelijkheid. Leidinggevenden geven het voorbeeld. We letten op elkaar, want we hebben zorg voor elkaar. Verantwoordelijkheid nemen door de randvoorwaarden te scheppen. Iedereen die voor en met ons werkt doet dit ook. Voordat we met het werk beginnen kennen we de risico s. Continu doen en verbeteren (PDCA Cyclus)

24 VEILIGHEIDSPLAN WATERNET Van en voor iedereen

25 Toenemend Geïnformeerd de cultuurladder Generatief Veiligheid is een integraal deel van wat we hier doen Proactief We zij alert op mogelijke risico s Calculatief We hebben systemen om alle risico s te managen Reactief Na elk incident nemen we actie Toenemend Vertrouwen Pathologisch Waarom tijd verdoen aan veiligheids beleid, 17 wij april leveren 2013 goede zorg

26 ARBOBELEID Samen veiliger: - week vd veiligheid - Intranet - zero-accidents-network Wetgeving, RI&E's Leidende principes Persoonlijk leiderschap in veiligheid Incidentmanagement: - opvolging verbeteren - evalueren ieder ongeval - effectieve maatregelen proactieve houding

27 De focus voor 2015 en Persoonlijk Leiderschap q Veiligheid nadrukkelijk onderwerp van gesprek in o.a. MT s, werkoverleg en PVB. q Persoonlijk leiderschap bij veiligheid is leidraad voor de week van de veiligheid. 2. Leidende Principes q Team KAM geeft toelichting vertaling leidende principes in sector MT s. q Afdeling-MT vertaalt de leidende principes naar acties onder begeleiding KAM. 3. Verbeteren incidentmanagement q Proces Incidentmanagement. q Evalueren van incidenten, Effectiviteit van maatregelen. 4. Borgen en verbeteren van staande processen q Basis en (Deel) RI&E s meer toegankelijk maken. q Meer uniformiteit. q Praktisch toepasbaar. q Plan van Aanpak basis- RI&E is leidraad voor het Arbo platform.

28 Meldingen ongevallen en onveilige situaties

29 Meldingen 27 oktober tot en met 9 november 2015 Excel document via Intranet te bekijken Home >>ons werk>>samen veiliger>> rechts onder digitaal bord link naar map met Exceloverzichten (recente cijfers meldingen)

30

De strategie van de risico-inventarisatie en evaluatie

De strategie van de risico-inventarisatie en evaluatie De strategie van de risico-inventarisatie en evaluatie Fulco Stoekenbroek hoger Veiligheidskundige Christine Breur Arbeids Hygiënist Voorjaar overleg KAM Platform Waterschappen Inhoud: Doel Noodzaak voor

Nadere informatie

Om veiligheid te bereiken moet je inspanningen leveren

Om veiligheid te bereiken moet je inspanningen leveren Om veiligheid te bereiken moet je inspanningen leveren Hoe beïnvloed je een veiligheidscultuur? Marco Kuijsten MSHE Hoofd Safety Nederlandse Spoorwegen Vloot Vervoer Poort Onderhoud & Revisie voor NS (90%)

Nadere informatie

Creëren van een veilige meldcultuur

Creëren van een veilige meldcultuur Creëren van een veilige meldcultuur AZN, 28 juni 2012 Marieke de Boer, hoofd Centrum Patiëntveiligheid Isala Juni 2012 1 Maar wat is patiëntveiligheid? Het (nagenoeg) ontbreken van (de kans op) schade

Nadere informatie

Klik om de ondertitelstijl van het model te bewerken

Klik om de ondertitelstijl van het model te bewerken 1 Zorgelijke trend! Ook afgelopen jaar meer dan 1.000 interne branden! 2 Intern risico bewustzijn 3 Veiligheidscultuur. 4 Organisatiecultuur is HOT! 5 Feiten rond cultuur (Edgar Schein) Cultuur gestold

Nadere informatie

HRO conferentie 2014 Keynote Wil Ernes. HRO Academy Nederland

HRO conferentie 2014 Keynote Wil Ernes. HRO Academy Nederland Hearts & Minds model: 5 veiligheidsniveaus 4. Proactief We blijven pro-actief aan problemen werken die we nog steeds tegenkomen 5. Generatief Werken aan High Reliability is een vast onderdeel van ons primaire

Nadere informatie

Handhaven Veiligheidscultuur Bevindingen en Dilemma s. Prof. dr. Gerard I.J.M. Zwetsloot Drs. Robert A. Bezemer MTD

Handhaven Veiligheidscultuur Bevindingen en Dilemma s. Prof. dr. Gerard I.J.M. Zwetsloot Drs. Robert A. Bezemer MTD Bevindingen en Dilemma s Prof. dr. Gerard I.J.M. Zwetsloot Drs. Robert A. Bezemer MTD 1 Opbouw Wat is veiligheidscultuur? - Wat merk je ervan? Quick Scan Veiligheidscultuur bij 14 BRZO-bedrijven: werkwijze

Nadere informatie

HRO Development meeting Procesindustrie 29 mei HRO Academy Nederland

HRO Development meeting Procesindustrie 29 mei HRO Academy Nederland HRO Development meeting Procesindustrie 29 mei 2013 Betrouwbaarheid wordt bepaald door de afwezigheid van ongewenste, onverwachte en onverklaarbare variaties in de performance HRO Development meeting Procesindustrie

Nadere informatie

Meting veiligheidscultuur bij waterschap Rijn en IJssel. Sandra Keuben-Lueb Beleidsadviseur KAM

Meting veiligheidscultuur bij waterschap Rijn en IJssel. Sandra Keuben-Lueb Beleidsadviseur KAM Meting veiligheidscultuur bij waterschap Rijn en IJssel Sandra Keuben-Lueb Beleidsadviseur KAM Aanleiding } Opdracht Directie (directiebeoordeling van het KAM-systeem): onderzoeken op welk niveau de diverse

Nadere informatie

Opbouw. Wat is veiligheidscultuur? - Wat merk je ervan? Quick Scan Veiligheidscultuur bij 14 BRZO-bedrijven: werkwijze en resultaten

Opbouw. Wat is veiligheidscultuur? - Wat merk je ervan? Quick Scan Veiligheidscultuur bij 14 BRZO-bedrijven: werkwijze en resultaten 0 Opbouw Wat is veiligheidscultuur? - Wat merk je ervan? Quick Scan bij 14 BRZO-bedrijven: werkwijze en resultaten Bredere context 5 Dilemma s 1 Wat is? Aspect van de organisatiecultuur Definitie: De houding,

Nadere informatie

Veiligheidscultuur en de inbedding daarvan in chemie bedrijven

Veiligheidscultuur en de inbedding daarvan in chemie bedrijven 0 Prof. Dr Gerard I.J.M. Zwetsloot Veiligheidscultuur en de inbedding daarvan in chemie bedrijven Professor dr. Gerard I.J.M. Zwetsloot 1 Opbouw Wat is veiligheidscultuur? Wat merk je ervan? Werkwijze

Nadere informatie

Veiligheidsladder ProRail

Veiligheidsladder ProRail Welkom Veiligheidsladder ProRail NVVK Veiligheidscongres 2015 Eigenaar: Dieter van Delft 31 maart 2015 Status: Definitief Vooraf 18-10-2014 de Volkskrant Veiligheidsladder ProRail 2 Agenda Aanleiding en

Nadere informatie

Cultuurmeting in de forensische praktijk. In samenwerking met GGZ Eindhoven

Cultuurmeting in de forensische praktijk. In samenwerking met GGZ Eindhoven Cultuurmeting in de forensische praktijk In samenwerking met GGZ Eindhoven Doel van een cultuurmeting Inzicht krijgen hoe de organisatie richting geeft aan cultuuraspecten met het oog op veiligheid en

Nadere informatie

HRO Development meeting Procesindustrie 29 mei HRO Academy Nederland

HRO Development meeting Procesindustrie 29 mei HRO Academy Nederland HRO Academy Nederland Programma 15.30 uur Ontvangst met koffie & thee 16.00 uur Start programma 16.10 uur Kennismaking in tweetallen 16.40 uur Thema: kenmerken en essenties van HRO 18.00 uur Broodjes 18.15

Nadere informatie

Keurmerk Beeldschoon. Alexandra Lingen (Cyclus NV) Mark Polman (Caesura)

Keurmerk Beeldschoon. Alexandra Lingen (Cyclus NV) Mark Polman (Caesura) Keurmerk Beeldschoon Alexandra Lingen (Cyclus NV) Mark Polman (Caesura) Agenda 1. Opening en doel van de bijeenkomst 2. Ervaringen van Cyclus met behalen keurmerk 3. Achtergronden bij de ontwikkeling 4.

Nadere informatie

Leiderschap in de nieuwe ISO 9001 / HKZ norm. Door: Bartel Debbaut & Marly Dekkers

Leiderschap in de nieuwe ISO 9001 / HKZ norm. Door: Bartel Debbaut & Marly Dekkers Leiderschap in de nieuwe ISO 9001 / HKZ norm Door: Bartel Debbaut & Marly Dekkers Opdracht Inleiding Inleiding ISO als KMS 2 kanten HARDE KANT - Meten - Monitoring - Analyse - Evaluatie -. ZACHTE KANT

Nadere informatie

Informatie en organisatie. Specialisten in dienstverlening, bedrijfsvoering en informatiemanagement bij lokale overheden

Informatie en organisatie. Specialisten in dienstverlening, bedrijfsvoering en informatiemanagement bij lokale overheden Informatie en organisatie Specialisten in dienstverlening, bedrijfsvoering en informatiemanagement bij lokale overheden De organisatie moet meer nadruk op efficiency dan op nieuwe uitdagingen leggen De

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 Beleid en doelstellingen / directieverantwoordelijkheid

Hoofdstuk 2 Beleid en doelstellingen / directieverantwoordelijkheid Hoofdstuk 2 Beleid en doelstellingen / directieverantwoordelijkheid 2.1 KAM beleidsverklaring De directie van Axent Groen BV onderschrijft het volgende KAM-beleid: Het beleid is er op gericht te willen

Nadere informatie

Functieprofiel voor de functie van Directeur Meester Duisterhoutschool

Functieprofiel voor de functie van Directeur Meester Duisterhoutschool Functieprofiel voor de functie van Directeur Meester Duisterhoutschool Organisatie De Meester Duisterhoutschool is een Openbare school voor speciaal- en voortgezet speciaal onderwijs cluster 3. De school

Nadere informatie

Leiderschapsontwikkeling wat werkt wel, wat werkt niet

Leiderschapsontwikkeling wat werkt wel, wat werkt niet Leiderschapsontwikkeling wat werkt wel, wat werkt niet Programma Opening Presentatie & Interactieve oefening Pauze Worldcafé, in gesprek over leiderschap Terugkoppeling Samenvatting: Wat werkt wel en Wat

Nadere informatie

Doel en opzet van de scan

Doel en opzet van de scan Dr. Joyce Rupert Doel en opzet van de scan Organisaties inzicht geven in waar zij staan wat betreft cultuur en gedrag en aandachtsgebieden in kaart brengen ter verdere verbetering Compliance én participatie,

Nadere informatie

Veiligheidsladder. Harmen Willemse

Veiligheidsladder. Harmen Willemse Veiligheidsladder Harmen Willemse info@veiligheidsladder.org Over NEN Opgericht door de industrie in 1916 Missie: normen als basis voor zelfregulering Concrete, breedgedragen normen en certificatieschema

Nadere informatie

Checklist afsprakenkader en actieplan Brede School in Brussel

Checklist afsprakenkader en actieplan Brede School in Brussel Checklist afsprakenkader en actieplan Brede School in Brussel De 'Checklist voor afsprakenkader en actieplan Brede School is een instrument om Brede Schoolcoördinatoren en hun partners te ondersteunen

Nadere informatie

HRO Academy Nederland. HRO voor beginners

HRO Academy Nederland. HRO voor beginners HRO voor beginners 1 Uitgangspunten Uitgangspunten De werkelijkheid bestaat niet. Ieder kijkt met zijn/haar eigen filter Ieder mens doet in elke situatie datgene wat hem/haar het beste lijkt. Ik zou zelf

Nadere informatie

Praktijkcase: De Veiligheidsladder bij VolkerWessels

Praktijkcase: De Veiligheidsladder bij VolkerWessels Praktijkcase: De Veiligheidsladder bij VolkerWessels Inleiding Veiligheidladder Harmen Willemse Projectleider Veiligheidsladder bij NEN De Veiligheidsladder bij VolkerWessels Daan Thijssen Manager Veiligheid

Nadere informatie

Wat hebben we nodig, interne processen >> Waar staan we voor>>

Wat hebben we nodig, interne processen >> Waar staan we voor>> >>, interne processen >> ondersteunt er om ons >> Gemotiveerde, creatieve organisatie die nog flexibeler moet worden om mee te kunnen met veranderingen in de markt, zoals prijsdruk, toenemende afhankelijkheid

Nadere informatie

OPERATIONELE VEERKRACHT VOOR VEILIGHEID (TORC) NVVK Congres 2017 Dolf van der Beek en Johan van der Vorm

OPERATIONELE VEERKRACHT VOOR VEILIGHEID (TORC) NVVK Congres 2017 Dolf van der Beek en Johan van der Vorm OPERATIONELE VEERKRACHT VOOR VEILIGHEID (TORC) NVVK Congres 2017 Dolf van der Beek en Johan van der Vorm INHOUD Operationele veerkracht Betekenis voor flexibele veiligheid Serious gaming voor veerkracht

Nadere informatie

ISO55000: Harde norm voor assetmanagement in de context van organisatiecultuur AMC Seminar 2014

ISO55000: Harde norm voor assetmanagement in de context van organisatiecultuur AMC Seminar 2014 ISO55000: Harde norm voor assetmanagement in de context van organisatiecultuur AMC Seminar 2014 Robert van Grunsven, Adviseur CMS Asset Management Inhoud assetmanagement Assetmanagement ISO55000 assetmanagementsysteem

Nadere informatie

Academie voor Talent en Leiderschap Veiligheidsregio s. Leiderschapsprofiel strategisch leidinggevende

Academie voor Talent en Leiderschap Veiligheidsregio s. Leiderschapsprofiel strategisch leidinggevende Leiderschapsprofiel strategisch leidinggevende Leidinggevende*: er zijn 6 hoofdrollen geïdentificeerd voor de leidinggevende en 3 niveaus van leiderschap, te weten strategisch, tactisch en operationeel.

Nadere informatie

F U N C T I E P R O F I E L

F U N C T I E P R O F I E L F U N C T I E P R O F I E L I. I D E N T I F I C A T I E G E G E V E N S Functiebenaming Weddeschaal Graad Directie - dep - dienst Functiefamilie verantwoordelijke Kinderdagverblijf (B) B1-B2-B3 celhoofd

Nadere informatie

Henk Meijer & Dolf vd Beek

Henk Meijer & Dolf vd Beek THEMA: Tussen Wet en Werkelijkheid De (on)zin van het meten van veilig gedrag Henk Meijer & Dolf vd Beek ORGANISATIE: PARTNERS: De aanleiding Bij en bedrijf dat badkamer sanitair en inrichtingen verzorgt

Nadere informatie

Veiligheidscultuur bij risico-bedrijven Sjoerd Post, DCMR Milieudienst Rijnmond

Veiligheidscultuur bij risico-bedrijven Sjoerd Post, DCMR Milieudienst Rijnmond Veiligheidscultuur bij risico-bedrijven Sjoerd Post, DCMR Milieudienst Rijnmond Programma Veiligheidscultuur Inleiding Pilot Veiligheidscultuur Veiligheidscultuur inspecties Veiligheidcultuur beoordelingen

Nadere informatie

De essentie van de nieuwe ISO s. Dick Hortensius, NEN Milieu & Maatschappij

De essentie van de nieuwe ISO s. Dick Hortensius, NEN Milieu & Maatschappij De essentie van de nieuwe ISO s Dick Hortensius, NEN Milieu & Maatschappij 1 Waar ik het over ga hebben De uitdaging en de oplossing De HLS voor iedereen De HLS voor wie het wil Waar we staan en wat er

Nadere informatie

Welkom bij de systeem demonstratie van Interne Audits

Welkom bij de systeem demonstratie van Interne Audits Welkom bij de systeem demonstratie van Interne Audits Systemen van Inception Borgen Verbeteren Systemen van Inception Borgen Verbeteren Systemen van Inception Document- en informatiebeheer/ procesmanagement

Nadere informatie

ARBO INFORMATIE INHOUDSOPGAVE

ARBO INFORMATIE INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding 11 1.1 Wat is arbo- en verzuimbeleid? 11 1.2 Arbo, verzuim, veiligheid, gezondheid en welzijn 11 1.3 Waar vind ik de belangrijkste wet- en regelgeving? 12 1.4 Opbouw van deze

Nadere informatie

Etalage conferentie 7 februari 2013. Op weg naar succes! Lydia van Deelen Meeng, managing consultant CPS

Etalage conferentie 7 februari 2013. Op weg naar succes! Lydia van Deelen Meeng, managing consultant CPS Etalage conferentie 7 februari 2013 Op weg naar succes! Lydia van Deelen Meeng, managing consultant CPS Op weg naar succes! Van de theorie naar de praktijk. Opbrengstgericht werken en de referentieniveaus.

Nadere informatie

Wat gebeurt er Martien Plasmeijer en Robert Portielje 27 mei 2010

Wat gebeurt er Martien Plasmeijer en Robert Portielje 27 mei 2010 Wat gebeurt er Martien Plasmeijer en Robert Portielje 27 mei 2010 De Oak Group - Intentie: Mensen in organisaties vanuit de context echt verantwoordelijkheid te zien nemen. Zodat ze nog betekenisvoller

Nadere informatie

Les 1. Inleiding effectief leiderschap

Les 1. Inleiding effectief leiderschap Inleiding Leiderschap is de goede dingen doen, management is de dingen goed doen. P. Drucker Hartelijk welkom bij het 1op1 programma Effectief Leiderschap. Zoals de titel van het programma al suggereert,

Nadere informatie

Een werkdrukplan opzetten. Keuze voor een grote of kleine aanpak: een werkdrukplan opzetten. Aftrap

Een werkdrukplan opzetten. Keuze voor een grote of kleine aanpak: een werkdrukplan opzetten. Aftrap Keuze voor een grote of kleine aanpak: een werkdrukplan opzetten Afhankelijk van uw keuzes voor de aanpak van werkdruk kunt u één of meer stappen van het stappenplan doorlopen. Het werkdrukplan is gebaseerd

Nadere informatie

INEOS ChlorVinyls. Gedragsveiligheidsprincipes. Veiligheid voor iedereen, DOOR IEDEREEN

INEOS ChlorVinyls. Gedragsveiligheidsprincipes. Veiligheid voor iedereen, DOOR IEDEREEN INEOS ChlorVinyls 10 Gedragsveiligheidsprincipes 20 Veiligheidsprincipes 20 Veiligheidsprincipes 1. Elk ongeval kan voorkomen worden Je dient hierin ook te geloven, niet alleen meer een slogan Je moet

Nadere informatie

Veiligheidsladder, elke trede een sport op weg naar trede 5. Harmen Willemse

Veiligheidsladder, elke trede een sport op weg naar trede 5. Harmen Willemse Veiligheidsladder, elke trede een sport op weg naar trede 5 Harmen Willemse info@veiligheidsladder.org dinsdag 12 maart 2019 Programma 1. Opening 2. Ontwikkelingen Veiligheidsladder 3. Pauze 4. Interactieve

Nadere informatie

Willen leiders leren van incidenten?

Willen leiders leren van incidenten? Willen leiders leren van incidenten? Een voorbeeld uit de praktijk van Schiphol Robert van den Bergh 7 februari 2019 1 Wat wil ik met jullie delen? Schiphol werkt langs meerdere lijnen aan een proactieve

Nadere informatie

IN LEIDING WIE ZIJN WIJ? ARTS SAFETY B.V., ADVIESBUREAU GESPECIALISEERD IN ADVISEREN, REKRUTEREN EN AANBIEDEN VAN OPLOSSINGEN VOOR

IN LEIDING WIE ZIJN WIJ? ARTS SAFETY B.V., ADVIESBUREAU GESPECIALISEERD IN ADVISEREN, REKRUTEREN EN AANBIEDEN VAN OPLOSSINGEN VOOR WIE ZIJN WIJ? De consultants van Arts Safety B.V. hebben jarenlange ervaring in het adviseren, rekruteren en het aanbieden van oplossingen voor managementvraagstukken binnen het vakgebied van kwaliteit,

Nadere informatie

Handleiding Veiligheidsrondes

Handleiding Veiligheidsrondes Utrecht, maart 2006 Handleiding Veiligheidsrondes Project Veiligheidsmanagement Bouwen aan Veiligheid in de Zorg Auteurs: drs. I. van der Veeken, drs B. Heemskerk, E. Nap Inleiding Niet alleen de Raad

Nadere informatie

Welkom. Veiligheidsladder ProRail. Gestructureerde Creatieve Brainstorm Movares 3 okt Dieter van Delft 4 oktober 2011

Welkom. Veiligheidsladder ProRail. Gestructureerde Creatieve Brainstorm Movares 3 okt Dieter van Delft 4 oktober 2011 Welkom Veiligheidsladder ProRail Gestructureerde Creatieve Brainstorm Movares 3 okt 2013 Dieter van Delft 4 oktober 2011 Vooraf 12-8-2013 VeiligheidNL / CBS In 2012 liepen in totaal 478 duizend werknemers

Nadere informatie

Functiebeschrijving CLUSTERVERANTWOORDELIJKE NIET-VERPLICHTE HULPVERLENING B4-B5

Functiebeschrijving CLUSTERVERANTWOORDELIJKE NIET-VERPLICHTE HULPVERLENING B4-B5 Beschrijving doel en visie Binnen de eengemaakte organisatie, stad en OCMW, staat de burger centraal. Om dit te realiseren zijn er 3 klantgerichte sectoren: dienstverlening, samenleving en stadsontwikkeling

Nadere informatie

Welkom bij de demonstratie van het Management Systeem

Welkom bij de demonstratie van het Management Systeem Welkom bij de demonstratie van het Management Systeem Systemen van Inception Borgen Verbeteren Systemen van Inception Document- en informatiebeheer/ procesmanagement ManageMent Systeem De organisatie,

Nadere informatie

WORKSHOP GAAN KPI EN GEDRAG HAND IN HAND?

WORKSHOP GAAN KPI EN GEDRAG HAND IN HAND? WORKSHOP GAAN KPI EN GEDRAG HAND IN HAND? WORKSHOP GAAN KPI EN GEDRAG HAND IN HAND? WORKSHOP GAAN KPI EN GEDRAG HAND IN HAND? Wat willen we samen bereiken in deze workshop? Samen nadenken over het antwoord

Nadere informatie

Beleids- en BeheersCyclus. Cursus beleidsplanning, -monitoring en evaluatie: Inleidend hoofdstuk

Beleids- en BeheersCyclus. Cursus beleidsplanning, -monitoring en evaluatie: Inleidend hoofdstuk Beleids- en BeheersCyclus Cursus beleidsplanning, -monitoring en evaluatie: Inleidend hoofdstuk Inhoud cursus Rode draad 1.2 Inleiding 1.3 Definities 1.4 Model strategisch 1.5 Belang strategisch 1.6 Belang

Nadere informatie

SPIC Safety Performance Indicator Contractors. Dik de Weger RWS Dienst Infrastructuur Afdeling Veiligheid

SPIC Safety Performance Indicator Contractors. Dik de Weger RWS Dienst Infrastructuur Afdeling Veiligheid SPIC Safety Performance Indicator Contractors Dik de Weger RWS Dienst Infrastructuur Afdeling Veiligheid Waar gaat het eigenlijk over? Achtergrond veiligheidsmanagement bij RWS Waarom prestaties meten?

Nadere informatie

De nieuwe ISO-normen: meer dan KAM-management alleen!

De nieuwe ISO-normen: meer dan KAM-management alleen! De nieuwe ISO-normen: meer dan KAM- alleen! Dick Hortensius Senior consultant Managementsystemen NEN Milieu & Maatschappij dick.hortensius@nen.nl 1 Wat kunt u verwachten? Ontwikkelingen systeemnormen Plug-in

Nadere informatie

WAAROM IS OPDRACHT- GEVERSCHAP BELANGRIJK?

WAAROM IS OPDRACHT- GEVERSCHAP BELANGRIJK? Margriet Drijver Corporatiebestuurder sinds 2004 Voormalig lid RegieRaad Bouw, Vernieuwing Bouw Voormalig lis Aedesbestuur Trekker Actieteam Professioneel Opdrachtgeverschap tijdens ActieAgenda Bouw Initiatiefnemer

Nadere informatie

HRO conferentie 2018 Bouwen aan een proactieve veiligheidscultuur

HRO conferentie 2018 Bouwen aan een proactieve veiligheidscultuur HRO conferentie 2018 Bouwen aan een proactieve veiligheidscultuur Schiphol, 8 februari 2018 Wij verbinden voor de toekomst Ontmoet Pim, onze BAM Infraverslaafde student Met de hulp van Pim laten wij iedereen

Nadere informatie

4.2 Inzichten in de behoeften en verwachtingen van de belanghebbenden. 4.3 Het toepassingsgebied van het milieumanagementsystee m vaststellen

4.2 Inzichten in de behoeften en verwachtingen van de belanghebbenden. 4.3 Het toepassingsgebied van het milieumanagementsystee m vaststellen 4 Context van de organisatie 4 Milieumanagementsysteemeisen 4.1 Inzicht in de organisatie en haar context 4.2 Inzichten in de behoeften en verwachtingen van de belanghebbenden 4.3 Het toepassingsgebied

Nadere informatie

Succes met samenwerken

Succes met samenwerken Succes met samenwerken Aanpak verhogen veiligheidscultuur bij Monique van Assen Erik van Berge Henegouwen Wiet Nieuwenhuis Agenda Wat doet? ImpulsProgramma Veiligheid Samenwerkingen Discussie 2 RWS ONGECLASSIFICEERD

Nadere informatie

Food- en Farmaceutische Industrie. Nieuw in het SMART-SAFETY programma. Speciale Versie. Werkkleding in WIT

Food- en Farmaceutische Industrie. Nieuw in het SMART-SAFETY programma. Speciale Versie. Werkkleding in WIT Beïnvloeden van veiligheidsgedrag en -cultuur Nieuw in het SMART-SAFETY programma Speciale Versie Food- en Farmaceutische Industrie Werkkleding in WIT SMART-SAFETY Drie PIJLERS Directie Hiërarchische lijn

Nadere informatie

Recept 4: Hoe meten we praktisch onze resultaten? Weten dat u met de juiste dingen bezig bent

Recept 4: Hoe meten we praktisch onze resultaten? Weten dat u met de juiste dingen bezig bent Recept 4: Hoe meten we praktisch onze resultaten? Weten dat u met de juiste dingen bezig bent Het gerecht Het resultaat: weten dat u met de juiste dingen bezig bent. Alles is op een bepaalde manier meetbaar.

Nadere informatie

Robert Jespers. 4 e generatie veiligheidsmanagement

Robert Jespers. 4 e generatie veiligheidsmanagement Robert Jespers 4 e generatie veiligheidsmanagement Wat maakt jou succesvol Wat staat in de weg Hoe kun je beïnvloeden Oordelen & Interviews Oefening Plan van aanpak Creatief moment Verrassing! En nog veel

Nadere informatie

LEAN ISO 9001. Mede mogelijk gemaakt door ISO 9001:2015

LEAN ISO 9001. Mede mogelijk gemaakt door ISO 9001:2015 LEAN ISO 9001 Mede mogelijk gemaakt door ISO 9001:2015 Wie is er bekend met: ISO 9001 ISO 9001:2015 LEAN 2 LEAN ISO 9001 ISO 9001 Algemeen toepasbaar bedrijfskundig model om je organisatie adequaat in

Nadere informatie

In control met Compliance Management

In control met Compliance Management In control met Compliance Management Botlek Studiegroep, 15 september 2016 www.compliancecare.nl Hay Eggen h.eggen@compliancecare.nl 06-27153555 Patrick de Klerk p.deklerk@compliancecare.nl 06-27153555

Nadere informatie

FUNCTIEDOCUMENT. Sector : Management Datum : december 2011 Functie : Manager Functienummer : 1.1

FUNCTIEDOCUMENT. Sector : Management Datum : december 2011 Functie : Manager Functienummer : 1.1 FUNCTIEDOCUMENT RWS Sector : Management Datum : december 2011 Functie : Manager Functienummer : 1.1 CONTEXT RWS heeft vier afdelingen (Strategie & Beleid, Klant, Vastgoed en Bedrijfsvoering). Deze afdelingen

Nadere informatie

INDIVIDUELE ONTWIKKELROUTEKAART

INDIVIDUELE ONTWIKKELROUTEKAART INDIVIDUELE ONTWIKKELROUTEKAART t Pie rbeeld voo Kwaliteiten Ontwikkelpunten Conceptueel denkvermogen Luistervaardigheid Bouwen aan teams Sensitief vermogen Visie Communicatieve vaardigheden Prioriteiten

Nadere informatie

Risico Management. Arbeidsinspectie. Jan Slijpen Teamleider MHC-Zuid Directie MHC. Toepassing Risico Management door AI

Risico Management. Arbeidsinspectie. Jan Slijpen Teamleider MHC-Zuid Directie MHC. Toepassing Risico Management door AI Risico Management Toepassing Risico Management door AI Jan Slijpen Teamleider MHC-Zuid Directie MHC Arbeidsinspectie en relatie met Toezicht op Bedrijven 16/02/2011 Rode Draad Toepassing Risico Management

Nadere informatie

Veiligheid 5.1 is pure winst

Veiligheid 5.1 is pure winst Veiligheid 5.1 is pure winst (VCA-certificering in 6 stappen) Verkorte versie Inhoudsopgave Inleiding Waarom kiezen voor een VCA-certificering? VCA-certificering in 6 stappen 0: 1: 2: 3: 4: 5: Voorbereiding

Nadere informatie

Teamcoördinator ALERT-team

Teamcoördinator ALERT-team Functie- en competentieprofiel Teamcoördinator ALERT-team Datum Organisatie CAW Antwerpen Medewerker Deelwerking ALERT-team Plaats in de organisatie Teamcoördinator Waarom deze functie Deze functie draagt

Nadere informatie

Versterken niveau 4 in een projectteam Interventies en illustraties

Versterken niveau 4 in een projectteam Interventies en illustraties Versterken niveau 4 in een projectteam Interventies en illustraties HRO conference 2018 - Schiphol 8 februari 2018 Robert Taen, Apollo13 consult Hans Frankenmolen, Apollo13 consult 1 Inhoud Kenmerken van

Nadere informatie

Als veiligheid contactsport is..

Als veiligheid contactsport is.. Als veiligheid contactsport is.. Hoe deel je dan rake klappen uit? Patrick Groenendijk 17 mei 2017 INTRODUCTIE SPREKER Patrick Groenendijk Country SHE manager Prysmian Netherlands Opleidingen: Bachelor

Nadere informatie

Informatiebeveiligings- en privacy beleid. Haagsche Schoolvereeniging

Informatiebeveiligings- en privacy beleid. Haagsche Schoolvereeniging Informatiebeveiligings- en privacy beleid Haagsche Schoolvereeniging 1 INLEIDING... 3 1.1 INFORMATIEBEVEILIGING EN PRIVACY... 3 2 DOEL EN REIKWIJDTE... 3 3 UITGANGSPUNTEN... 4 3.1 ALGEMENE BELEIDSUITGANGSPUNTEN...

Nadere informatie

Beter werken door arbeidsvreugde

Beter werken door arbeidsvreugde Beter werken door arbeidsvreugde De zeven bronnen van arbeidsvreugde Landelijk Arbo Congres 1 oktober 2012 Nog meer arbeidsvreugde Programma Ontdekken van De zeven bronnen van arbeidsvreugde Waarde-prestatieketen

Nadere informatie

ONTWIKKELING EN IMPLEMENTATIE VAN. Arbo (VCA, OHSAS 18001), kwaliteit (ISO 9001), milieu MANAGEMENTSYSTEMEN

ONTWIKKELING EN IMPLEMENTATIE VAN. Arbo (VCA, OHSAS 18001), kwaliteit (ISO 9001), milieu MANAGEMENTSYSTEMEN ONTWIKKELING EN IMPLEMENTATIE VAN MANAGEMENTSYSTEMEN Een managementsysteem maakt processen transparant en controleerbaar. Veel gebruikte (erkende) systemen binnen de expertise van Arts Safety Consultants

Nadere informatie

Voorkomen is beter. De opzet van een VMS: Veiligheids Management Systeem. 08 april 2014 HKZ kwaliteitsdag 2014 - workshop opzetten VMS

Voorkomen is beter. De opzet van een VMS: Veiligheids Management Systeem. 08 april 2014 HKZ kwaliteitsdag 2014 - workshop opzetten VMS Voorkomen is beter De opzet van een VMS: Veiligheids Management Systeem 2 VMS normen Safety and Quality Assessment System SQAS VGM-Checklist Aannemers VCA 2000 OHSAS18001 / BS8800 / NPR5001 ISO27001 /

Nadere informatie

Leadership By Responsibility

Leadership By Responsibility Leadership By Responsibility En als mensen nu echt hun verantwoordelijkheid nemen? Leadership By Responsibility! Het gaat goed! Herkent u deze situatie: een collega of een medewerker presenteert vol vuur

Nadere informatie

Inkoop na MSU+ meting

Inkoop na MSU+ meting PRO 10 BV C. VAN NASSAUSTRAAT 27 2595 TK DEN HAAG Inkoop na MSU+ meting Door Loek van Beurden vanbeurden@pro10.nl 070-3819724 / 06-26658983 Agenda Voorstellen Benchmark verschillende vormen Benchmark als

Nadere informatie

FUNCTIEBESCHRIJVING: LOCATIEMANAGER. Algemeen. Datum voorlopige vaststelling: 29-04-2015. Organisatie: Stichting Magentazorg

FUNCTIEBESCHRIJVING: LOCATIEMANAGER. Algemeen. Datum voorlopige vaststelling: 29-04-2015. Organisatie: Stichting Magentazorg FUNCTIEBESCHRIJVING: LOCATIEMANAGER Algemeen Organisatie: Stichting Magentazorg Organisatorische eenheid: raad van bestuur Opsteller functiebeschrijving: adviseur P&O Datum voorlopige vaststelling: 29-04-2015

Nadere informatie

-Chauffeur Veilige en duurzame verkeersdeelname

-Chauffeur Veilige en duurzame verkeersdeelname -Chauffeur Veilige en duurzame verkeersdeelname Business Premium e-chauffeur Uw bedrijf veilig en duurzaam in 3 stappen e-chauffeur is een uniek mobiliteitsprogramma. Met e-chauffeur nemen uw medewerkers

Nadere informatie

DE MACHT DER GEWOONTE

DE MACHT DER GEWOONTE DE MACHT DER GEWOONTE Verbeteren van veiligheidscultuur: het gewone ongewoon maken Gerard Uittenhout, SABIC Bert Slagmolen, Apollo13 Consult NVVK Congres 2013 DE HOOFDLIJN De andere stap in veiligheidscultuur

Nadere informatie

Sociale veiligheid binnen het onderwijs

Sociale veiligheid binnen het onderwijs Sociale veiligheid binnen het onderwijs Door een brede benadering is een systematische totaalaanpak van de veiligheidsproblematiek in en rond scholen mogelijk. Die focust niet alleen op de school, maar

Nadere informatie

FUNCTIEFAMILIE 5.1 Lager kader

FUNCTIEFAMILIE 5.1 Lager kader Doel van de functiefamilie Leiden van een geheel van activiteiten en medewerkers en input geven naar het beleid teneinde een kwaliteitsvolle, klantgerichte dienstverlening te verzekeren en zodoende bij

Nadere informatie

ISO norm voor Business Continuity Management

ISO norm voor Business Continuity Management ISO 22301- norm voor Business Continuity Management 1. Welkom bij KAM Consultants 2. Werkwijze 3. ISO 22301 4. ISO 22301 certificatiebegeleiding 5. Trainingen 6. Quick Scan 7. Coaching 8. Intensieve begeleiding

Nadere informatie

Hoezo dé nieuwe ISO-normen?

Hoezo dé nieuwe ISO-normen? De nieuwe ISO-normen Dick Hortensius Senior consultant Managementsystemen NEN Milieu & Maatschappij dick.hortensius@nen.nl 1 Hoezo dé nieuwe ISO-normen? 2 1 De cijfers voor Nederland (eind 2013) Norm Aantal

Nadere informatie

Self Assessment Tool Verbeteren van veiligheidsprestaties

Self Assessment Tool Verbeteren van veiligheidsprestaties Self Assessment Tool Verbeteren van veiligheidsprestaties Waarom? Wat is het? Hoe werkt het? Hardware (Assets) Johan van Middelaar Relevant 5 november 2013 Software (Veiligheidsmanagement) Mindware (Veiligheidscultuur)

Nadere informatie

Terug naar de bedoeling met ISO 9001:2015

Terug naar de bedoeling met ISO 9001:2015 Walvis ConsultingGroep Brengt kwaliteit tot leven Voor kwaliteit van mens en organisatie Terug naar de bedoeling met ISO 9001:2015 Ronald Zwart Vennoot, senior consultant en auditor ronald.zwart@walviscg.nl

Nadere informatie

Wat leert calamiteiten onderzoek in de langdurige zorg? Dr. Henk J. van der Steeg

Wat leert calamiteiten onderzoek in de langdurige zorg? Dr. Henk J. van der Steeg Wat leert calamiteiten onderzoek in de langdurige zorg? Dr. Henk J. van der Steeg 1 Agenda Reflectie op titel Retrospectief incident management Calamiteiten onderzoek VVT sector werkwijze commissie Prisma

Nadere informatie

ISO9001:2015, in vogelvlucht. Door Tjarko Vrugt

ISO9001:2015, in vogelvlucht. Door Tjarko Vrugt ISO9001:2015, in vogelvlucht Door Tjarko Vrugt 18-11-2015 - Qemc - Tjarko Vrugt Bron: NEN - Delft 2 DE NIEUWE NEN EN ISO 9001 : 2015 Deze presentatie beperkt zich tot de essentie Sktb besteed in 2016

Nadere informatie

Noodzakelijke elementen mbt de aanpak

Noodzakelijke elementen mbt de aanpak DraagZorgvoorUwZorg Zorg voor Uw Talent Morgen aan de slag Bert Laurier & Peter Beeusaert & Hilde Billen Consultants SD Worx Leadership & Strategy Noodzakelijke elementen mbt de aanpak Verzuimbeleid X

Nadere informatie

Academie voor Talent en Leiderschap Veiligheidsregio s. Strategisch leiderschapsprofiel voor specialisten

Academie voor Talent en Leiderschap Veiligheidsregio s. Strategisch leiderschapsprofiel voor specialisten Strategisch leiderschapsprofiel voor specialisten Specialist: er zijn 4 hoofdrollen geïdentificeerd voor de specialist op het strategische niveau. Brandweer vakman leiderschap staat aan de basis van de

Nadere informatie

RIE als prestatieverhogend instrument. Workshop Arbocongres 2 juni 2016 Jolanda Willems Maaikelien Wijma

RIE als prestatieverhogend instrument. Workshop Arbocongres 2 juni 2016 Jolanda Willems Maaikelien Wijma RIE als prestatieverhogend instrument Workshop Arbocongres 2 juni 2016 Jolanda Willems Maaikelien Wijma Opening Hoe tevreden ben jij over de RI&E in jouw organisatie Geef een cijfer van 1 tot 10 en licht

Nadere informatie

De nieuwe compliance norm ISO 19600 en risicomanagement Een praktijkvoorbeeld voor een license to operate. Arjan Donatz

De nieuwe compliance norm ISO 19600 en risicomanagement Een praktijkvoorbeeld voor een license to operate. Arjan Donatz De nieuwe compliance norm ISO 19600 en risicomanagement Een praktijkvoorbeeld voor een license to operate. Arjan Donatz Group Director, QHSE 11 September 2014. ABOUT US FTS Hofftrans Oil transportation

Nadere informatie

High Reliability Organization HRO. dr. ir. Martin van Staveren MBA adviseur

High Reliability Organization HRO. dr. ir. Martin van Staveren MBA adviseur High Reliability Organization HRO dr. ir. Martin van Staveren MBA adviseur Aanleiding: een recensie High Reliablity Organizations WELKOM NORMAL ACCIDENT THEORY Charles Perrow: Accidents are Normal High

Nadere informatie

Handleiding Veiligheidsrondes

Handleiding Veiligheidsrondes Utrecht, maart 2006 Handleiding Veiligheidsrondes Project Veiligheidsmanagement Bouwen aan Veiligheid in de Zorg Auteurs: drs. I. van der Veeken, drs B. Heemskerk, E. Nap Inleiding Niet alleen de Raad

Nadere informatie

Van compliance naar participatie. Dr. Joyce Rupert In samenwerking met: HRM Expertise Centrum Rijksuniversiteit Groningen

Van compliance naar participatie. Dr. Joyce Rupert In samenwerking met: HRM Expertise Centrum Rijksuniversiteit Groningen Van compliance naar participatie Dr. Joyce Rupert In samenwerking met: HRM Expertise Centrum Rijksuniversiteit Groningen Aanleiding Stagnatie in dalende trend aantal arbeidsongevallen 20 % daarvan technische

Nadere informatie

Hoe ontwikkel ik een HRO teamcultuur?

Hoe ontwikkel ik een HRO teamcultuur? Hoe ontwikkel ik een HRO teamcultuur? Xaf Utberg DHV Robert Taen Apollo13 consult De doorbraak van het grote zwijgen HRO conferentie 15 november 2011 Xaf Utberg DHV www.dhv.com APOLLO 13 consult Robert

Nadere informatie

Team Alignment. En als mensen nu echt hun verantwoordelijkheid nemen? Transformational Programs by TLC www.tlc-nederland.com

Team Alignment. En als mensen nu echt hun verantwoordelijkheid nemen? Transformational Programs by TLC www.tlc-nederland.com Team Alignment En als mensen nu echt hun verantwoordelijkheid nemen? Team Alignment Het gaat goed! Herkent u deze situatie: een collega of een medewerker presenteert vol vuur over de voortgang van een

Nadere informatie

Integraal coachen. Meedenken en faciliteren bij ambities, dilemma s of problemen op de werkvloer

Integraal coachen. Meedenken en faciliteren bij ambities, dilemma s of problemen op de werkvloer Integraal coachen Meedenken en faciliteren bij ambities, dilemma s of problemen op de werkvloer DATUM 1 maart 2014 CONTACT Steef de Vries MCC M 06 46 05 55 57 www.copertunity.nl info@copertunity.nl 2 1.

Nadere informatie

Klachten en Meldingen. Managementdashboard

Klachten en Meldingen. Managementdashboard Welkom bij de demonstratie van het Welkom bij de systeem demonstratie van Welkom bij de systeem demonstratie van het Management Klachten en Meldingen System Managementdashboard Systemen van Inception Borgen

Nadere informatie

Beter werken door arbeidsvreugde

Beter werken door arbeidsvreugde Beter werken door arbeidsvreugde De zeven bronnen van arbeidsvreugde Landelijk Arbo Congres 24 oktober 2011 Programma Beter werken door arbeidsvreugde Ontdekken van De zeven bronnen van arbeidsvreugde

Nadere informatie

Hoshin Kanri. Denk groot, zet kleine stappen. Het proces van strategievorming en -implementatie

Hoshin Kanri. Denk groot, zet kleine stappen. Het proces van strategievorming en -implementatie Hoshin Kanri Denk groot, zet kleine stappen Het proces van strategievorming en -implementatie 16-4-2019 Hoshin Kanri Hoshin Kanri is letterlijk vertaald Richting management, ook bekend als Strategy Deployment

Nadere informatie

DE AFDELING STRATEGIE MANAGEMENT VAN STRATEGIE NAAR EXECUTIE STRATAEGOS.COM

DE AFDELING STRATEGIE MANAGEMENT VAN STRATEGIE NAAR EXECUTIE STRATAEGOS.COM DE AFDELING MANAGEMENT VAN NAAR EXECUTIE STRATAEGOS.COM VERANDERING CRUCIAAL IN TURBULENTE OMGEVINGEN 1 Bedrijfstakken worden continue verstoord door start-ups, nieuwe technologieën, veranderde consumenten

Nadere informatie

Introductie OHSAS 18001

Introductie OHSAS 18001 Introductie OHSAS 18001 OHSAS 18001 -in het kort OHSAS 18001 is een norm voor een managementsysteem die de veiligheid en gezondheid in en rondom de organisatie waarborgt. OHSAS staat voor Occupational

Nadere informatie

Taak- en functieomschrijving teamleider kinderopvang

Taak- en functieomschrijving teamleider kinderopvang Pagina 1 van 5 Taak- en functieomschrijving teamleider kinderopvang Doel Het vastleggen van taken, verantwoordelijkheden van een functionaris, met inbegrip van opleidingseisen en salarisindicatie. Van

Nadere informatie

De Leren van Incidenten Cyclus Bouwstenen om te leren bij MSD

De Leren van Incidenten Cyclus Bouwstenen om te leren bij MSD MSD in Oss 2 locaties, 2100 werknemers Pharmaceutical Operations Productie humane geneesmiddelen (tabletten, injectievloeistoffen, polymeerproducten) De Leren van Incidenten Cyclus Inleiding ZAN, Oosterhout

Nadere informatie