Archeologische Verzameling Eerdbeek

Transcriptie

1 Archeologische Verzameling Eerdbeek Inventaris van het Genootschap Oud Katwijk, D. Parlevliet, 1992 In juli 1904 kwam mevrouw Marie Louise Henriette Eerdbeek-Claassen ( ) naar Katwijk, samen met haar man de kandidaat en later notaris Eerdbeek. Tot aan haar tijdelijke evacuatie in de oorlog verzamelde zij een grote hoeveelheid archeologisch materiaal, veelal afkomstig van diverse afzandingen van de duinen. Een enkele keer groef zij ook zelf iets op en ook Katwijkers hebben haar de nodige vondsten gebracht. Na haar terugkomst heeft zij haar historisch onderzoek niet meer voorgezet. In januari 1951 vertrok zij naar Zeist. 1 De vondsten kwamen waarschijnlijk in het bezit van de, mede door haar, in 1936 opgerichte Oudheidskamer. Na het opheffen van de Oudheidskamer verviel de verzameling aan de gemeente, die het opborg op de zolder van het gemeentehuis. In mei 1972 is hieruit door dhr. S.C.H. Leenheer een selectie gemaakt, die opgeslagen werd in een kamertje van het Genootschap Oud Katwijk op de raadhuiszolder. Volgens dhr. Leenheer is uit de kisten die hem getoond zijn al het materiaal geselecteerd dat vroeg-middeleeuws is of ouder en is uit de grote hoeveelheid laat-middeleeuws of jonger een selectie gemaakt. In de zomer van 1972 is uit deze dozen weer een keuze gemaakt voor een opstelling in de Vuurbaak, die hierna terecht kwam in het depot van het Katwijks museum. 2 Hierbij bevonden zich ook enkele latere vondsten. In 1967 is een aantal kleine fragmenten gebruikt voor een kunstwerk van Bastiaan Haasnoot, dat in het restaurant van de sporthal Cleijn Duijn hangt. In mei 1987 is door mij een globale beschrijving gemaakt van de vondsten op de raadhuiszolder. In 1989 of 1990 zijn deze door de gemeente afgevoerd en verdwenen. In het voorjaar van 1991 resteerde slechts de inhoud van het kamertje van het Genootschap Oud Katwijk. Het materiaal is ge nventariseerd door dhr. E.J. Bult, gemeente-archeoloog van Delft, dhr. W.J. Verwers van het ROB (vroeg-middeleeuws, ) en mevr. M. Brouwer van het RMO (10033, ). Alle vondsten zijn genummerd en opgeslagen in het depot van het museum. Overzicht mei Op de raadhuiszolder bevond zich: A Kleine doos met aardewerk. Hierin een stukje papier met vermelding `627 Salem'. B Grote kartonnen dozen met aardewerk. Tevens enig Terra sigillata, schelpen en stukken bot. C Kist met aardewerk, waarin ook bot en stuk wit steen (fig. 3). D Platte kist met aardewerk. Met kaartje: `Bouwfragmenten en Rom. en latere scherven gevonden achter het Isr. kerkhof'. Hieronder een fragment van een beeldje (fig. 1). E Platte kist met aardewerk. Onder in de kist een Rotterdamse courant van 3 juli F Los op de vloer liggend aardewerk, waaronder: - Bakstenen met diverse maten, o.a. 8x14,5x30 cm. - Vele brokken tufsteen, o.a. één bewerkt (fig. 2). - Fragment van een witte plaat met inscriptie van enkele letters (fig. 4). 1 Zie ook J.P. van Brakel, Katwijkse knipsels, 1974, pag. 8 2 Foto's van de tentoonstelling: Oud Katwijk, fotoarchief, nr t/m 7,

2 G 7 platte kisten met aardewerk. In de bovenste kist een kaartje met: `Scherven van aardewerk en bouwmateriaal uit den Germaanschen en Romeinschen tijd gevonden in het nieuwe gedeelte van de zanderij Westerbaan, thans eigendom van heer Baron van Wassenaar van Catwijck'. In de kamer van het genootschap Oud Katwijk op de raadhuiszolder bevond zich: H Dozen met de selectie van dhr. Leenheer, genummerd I Kist met diverse aardewerk en: - Kaartje: `Scherven gesorteerd' - Kaartje: `Scherven opgegraven bij het huis 't Sandt. alles gevonden bij een opgraving achter het huis V.d. Vijver op 't Sandt aan de Sandtlaan'. - Kaartje: `Inzending en geschenk Mevr. wed. M. Eerdbeek Claasen. inzending Vooys 72 foto's 221.-' - Kaartje: `Gevonden op 't Sandt achter het huisje van V.d. Vijver ñ1 meter diep. M Erdbeek van Claassen. Oor uit ñ1100'. J Diverse potten, volgens kaartjes meestal opgevist door vissers uit de Noordzee. In het depot van het museum bevond zich: K Doos met selectie uit H, enkele latere vondsten uit de Rijnstraat en een werpkogel uit de Hoornes. In 1991 resteerden nog slechts H t/m K, die zijn overgebracht naar het museum. H, I en K zijn gedetermineerd, genummerd en opgeslagen in het depot. Van mevr. Eerdbeek is tevens een vondstenkaart bewaard gebleven. Het is een kaart van Katwijk, vervaardigd in 1934 door gemeentewerken met het ontwerp van twee nieuwe wijken: rond de Parklaan (grotendeels uitgevoerd) en in de Koestal/Zanderij (niet uitgevoerd). De kaart heeft een schaal van 1:2500 en is gebaseerd op de kadasterkaarten. De vondstcomplexen op de kaart zijn overgetekend en aan deze inventaris toegevoegd. Er is geen beschreven verbinding tussen de kaart en de vondsten. Op de kaart staan de bekende vondstcomplexen in de Zanderij, in het Klein Duin bij het Mallegat en achter het Isra lisch kerkhof, ontstaan door het afzanden van de duinen. Tevens zijn een aantal losse vondsten genoteerd. De kaart suggereert een redelijke nauwkeurigheid, maar hier zijn toch vraagtekens bij te zetten. Het vondstgebied in de Zanderij strekt zich uit over een deel dat volgens de topografische kaart van 1875 (schaal 1:25.000) al is afgezand. Mogelijk zijn de vondsten afkomstig uit de bouwvoor, alhoewel hier tegenwoordig niets meer te vinden is. Het Klein Duin wordt rond 1910 afgezand (zie topografische kaart 1912 en de opgravingen van Holwerda in 1906, 1910 en 1911). De vondsten op de kruising van het Uitwateringskanaal en het Prins Hendrik kanaal moeten uit de bouwvoor komen want dit gebied wordt pas rond 1954 voor de Berghaven afgegraven (luchtfoto Topografische dienst). Deze grond is waarschijnlijk afkomstig van het graven of verbreden van het Uitwateringskanaal. Van geen enkele vondst is dus de positie bekend. Als de kisten inderdaad in hoofdzaak laat-middeleeuws materiaal bevatten kan dit niet uit de beschreven gebieden afkomstig zijn, omdat deze in die tijd onbewoond waren. De vondsten kunnen dus uit heel Katwijk afkomstig zijn, maar vermoedelijk vooral uit de jaren , als het restant van de Zanderij wordt afgegraven. Uit die tijd zijn ook veel andere vondsten van Eerdbeek bekend. 3 De grote hoeveelheid tufstenen kunnen strandvondsten zijn, of van vissers afkomstig. 3 Dijkstra en Ketelaar, Brittenburg, 1965, pag

3 3

4 4

5 5

6 6

7 IJzertijd Randfragment aardewerk, 600vC a-d 4 Wandfragmenten aardewerk, magering met aardewerkgruis en organisch, late ijzertijd of inheems romeins, 200vC-400. Diversen Romeinse tijd Netverzwaring (zie Graven in Valkenburg II, pag. 14), diam. 51 mm, dik 16 mm, gat 10 mm, 46 gram, Netverzwaring, gesneden uit een dakpan, driehoekig, zijde 90 mm, dik 34mm, 3 gaten 12 mm, 220 gram, Netverzwaringfragment, waarschijnlijk driehoekig, Werpkogel, gebakken klei, romeins, diam. 65 mm, 240 gram, Werpkogel, gebakken klei, romeins, diam. 65 mm, 260 gram, Werpkogel, gebakken klei, diam. 85 mm, 450 gram, romeins, met vondstnotitie `Werpkogel Hoornes', Werpkogel, natuursteen, diam. 85 mm, 700 gram, romeins, met briefje `Meteorsteen, gevonden in de duinen door den heer T Heines. door den vinder aan de Oudheidkamer geschonken, ', a-e 5 stukken hutteleem met rietindruk, waarschijnlijk Tufsteenfragment, afgeplat bolvormig, bewerkt, romeins, Dakpanfragment (Tegula), met stempel (slecht leesbaar), romeins, a-b 2 Dakpanfragmenten, romeins, Verwarmingstegelfragment (tubulus, onderdeel hypocaustum), romeins, Vloertegelfragment, 60x80 mm, dik 38 mm, romeins, Spinklos, been, diam. 35 mm, dik 12 mm, gat 7 mm, 14 gram, datering onbekend. Aardewerk: Holwerda, Hofheim, Stuart, Niederbieber (romeins importaardewerk) 10015a-i 7 Rand- en bodemfragmenten, blauwgrijs kustaardewerk, Holwerda , Randfragment, gladwandig aardewerk, kruik, tweeledig oor, Hofheim 50/51, Randfragment, gladwandig aardewerk, kruik, tweeledig oor, Hofheim 50/51, Randfragment, gladwandig aardewerk, kruik, drieledig oor, Hofheim 50/51, Randfragment, gladwandig aardewerk, kruik, Stuart 110?, ? Randfragment, gladwandig aardewerk, kruikamfoor, tweeledig oor, Stuart 129a/132, Randfragment, ruwwandig aardewerk, grijs gesmoord, kom, Stuart 210b/Gose , a-b 2 Randfragmenten, Schwerkeramiek, wrijfschaal, Stuart 148, a-c 3 Randfragmenten van 1 schaal, Schwerkeramiek, wrijfschaal, Stuart 149a, a-d 3 Randfragmenten en 2 bodemfragmenten, Schwerkeramiek, wrijfschaal, Stuart 149a, Wandfragment, Schwerkeramiek, dolium, Oorfragment, Schwerkeramiek, amfoor, Randfragment, gladwandig aardewerk, kruik, Stuart 111/Niederbieber 169, a-b 2 Randfragmenten, ruwwandig aardewerk, kookpot, Niederbieber 89,

8 10029 Dekselfragment, ruwwandig aardewerk, Niederbieber 120, (hoort op pot Niederbieber 89), Aardewerk: Terra sigillata (romeins importaardewerk) Randfragment, zuid-gallisch Terra sigillata, kop, Dragendorff 29, a-b 2 Randfragmenten, Terra sigillata, bord, Dagendorff 31, Bodemfragment, Terra sigillata, kop, Dragendorff 33, Bodemfragment, Terra sigillata, met stempel (slecht leesbaar), secundair bijgewerkt en gebruikt als stop, Dragendorff 33, Bodemfragment, Terra sigillata, met afbeelding, Dragendorff 37, Bodemfragment, Terra sigillata, met afbeelding, Dragendorff 37, Wandfragment, Terra sigillata, met afbeelding, Dragendorff 37, Wandfragment, Terra sigillata, met afbeelding, Dragendorff 37, a-c 2 Wandfragmenten en randfragment, Terra sigillata, met versiering, Dragendorff 37, Bodemfragment, Terra sigillata, wrijfschaal, Dragendorff 43, Bodemfragment, Terra sigillata, bord, met stempel (slecht leesbaar) en graffiti (twee kruisen), Dagendorff 1831, Randfragment, Terra sigillata, bord, Dagendorff 1831, a-g 7 Randfragmenten en wandfragment, Terra sigillata, borden, Aardewerk: inheems Romeins (plaatselijk vervaardigd) 10043a-d 2 Randfragmenten en 2 wandfragmenten, inheems romeins, organisch gemagerd, gepolijst oppervlak, a-b 2 Randfragmenten, inheems romeins, organisch gemagerd met vingertop-indrukken tegen de buitenkant van de rand, a- 5 Randfragmenten en wandfragment, inheems romeins, a-q 16 fragmenten, inheems romeins, a-u 20 fragmenten, inheems romeins, a-r 17 fragmenten, inheems romeins, a-r 17 fragmenten, inheems romeins, a-d 4 Wandfragmenten, magering met aardewerkgruis en organisch, late ijzertijd of inheems romeins, 200vC-400. Aardewerk: diversen (romeins importaardewerk) Bodemfragment, geverfd techniek B (wit met zwart) met zandbestrooiing, Bodemfragment, geverfd techniek B (wit met zwart), bekertje, Wandfragment, grijze scherf zwart-blauwe verflaag met grijze stippen, parelurntje?, Oorfragment, roodbruin aardewerk met witte verfresten, tweeledig oor, a-b 2 Bodemfragmenten, ruwwandig aardewerk, kruik/kruikamfoor, Oorfragment, gladwandig aardewerk, tweeledig, Bodemfragment, ruwwandig aardewerk, Wandfragment, gladwandig aardewerk, Wandfragment, ruwwandig aardewerk,

9 Vroege middeleeuwen Diversen Spinklos, been, diam. 35 mm, dik 12 mm, gat 7 mm, 14 gram, datering onbekend Oesdop (onderdeel paardetuig, aan het hoofd), been, diam. 45 mm, dik 16mm, gat 11 mm, ? Oesdop, been, diam. 42 mm, dik 15 mm, gat 12 mm, ? Geweipunt (zie Graven bij Valkenburg III pag. 185), waarschijnlijk vroegmiddeleeuws, Aardewerk: Dorestad W (gedraaid, import) Wandfragment, Badorf, Dorestad WI, Wandfragment, Dorestad WIB, a-b 2 Randfragmenten, Dorestad WIB-18, in West-Europa op slechts n andere plaats gevonden in merovingische omgeving, a-b 2 Wandfragmenten, Dorestad WII, Randfragment, Dorestad WIIB-16 (of WI), Wandfragment, Badorf, Dorestad WIII, a-b 2 Randfragmenten, Dorestad WIIIB-6, a-b 2 Randfragmenten, Dorestad WIIIC-1, Randfragment, Dorestad WIIID-6, a-c 3 Randfragmenten, Dorestad WVA-13, Randfragment, Dorestad WVI-14, Randfragment, Dorestad WIXA-1, a-b 2 Randfragmenten, Dorestad WIXA-2, a-b 2 Randfragmenten, Dorestad WIXA-16, Wandfragment, Dorestad WXIII Wandfragment, Dorestad WXIV. Aardewerk: Dorestad-H (handgevormd, plaatselijk vervaardigd) Wandfragment, Dorestad H-I, a-c 3 Randfragmenten, Dorestad H-IA-1, a-c 3 Randfragmenten, Dorestad H-IC-1, Randfragment, Dorestad H-II-1, Wandfragment, Dorestad H-III, Randfragment, schelpkalk-magering, Dorestad H-C. Aardewerk: Merovingisch diversen 10087a-d 4 Wandfragmenten, Merovingisch, met radstempel versiering, Bodemfragment, Merovingisch, a-f 5 Wandfragmenten en bodemfragment, Merovingisch, a-f 5 Randfragmenten, Merovingisch, Aardewerk: diversen Randfragment met oor, Walsum karolingisch, Randfragment, na-karolingisch, Bodemfragment en wandfragment, na-karolingisch, a-b 2 Randfragmenten, drielaagjes-kogelpot,

10 Late middeleeuwen Diversen Spitoplegger met kerbschnittversiering, Aardewerk: pingsdorf, Siegburg Randfragment, pingsdorf, met rode verfstippen, Wandfragment met bandoor, pingsdorf, Wandfragment met tuit, pingsdorf, a-b 2 Bodemfragmenten, pingsdorf, Randfragment, pingsdorf, pot met rode verfversiering, Randfragment, pingsdorf, pot met rode verfversiering, Randfragment, pingsdorf, a-b 2 Bodemfragmenten, Siegburgkan, Bodemfragment, Siegburgkan, a-b 2 Wandfragmenten, Siegburg steengoedkan, a-b 2 Randfragmenten, Siegburg steengoedkan, a-c 3 Bodemfragmenten, Siegburg steengoed, Aardewerk: diversen Randfragment, blauwgrijs aardewerk met dekselgeul, Bodemfragment, proto-steengoed met leemglazuur, kan, Randfragment met worstvormig oor, blauwgrijs gesmoord aardewerk, kan, Nieuwe tijd heden Wandfragment, steengoed met zoutglazuur, eikenbladmotief, vroege baardmankruik, productie in Keulen Maximinumstrasse 25, Wandfragment, majolica, polychroom, schotel, a-d 4 Bodemfragmenten, majolica, polychroom, schotels, a-f 6 Randfragmenten van 3 borden, Hessisch aardewerk, Adam en Eva motief, a-b 2 Randfragmenten, rood aardewerk, geglazuurd, bord op vinnen, ringeloorversiering, Diversen Tefrietfragment, maalsteen, 180x170 mm, dik 50 mm Vloertegelfragment, 60x80 mm, dik 38 mm, romeins, Kiezel Vuursteenknol, geen bewerkingssporen Mandibula (onderkaak) van een varken, M3 in doorbraak, leeftijd maanden. Latere vondsten Losse vondsten in de Rijnstraat, vermoedelijk gevonden in de jaren zestig bij de aanleg van een nieuwe riolering Bodemfragment, gladwandig aardewerk, kruik/kruikamfoor, wit baksel, romeins, met notitie 'vindplaats Rijnstraat', Randfragment met oor, groen glazuur op wit baksel, kan, Andenne periode 3b, Bodemfragment, vroeg steengoed (Schinveld-Brunsum?) met notitie 'Rijnstr'

11 Afkomst Verwijzing naar de nummers van de selectie van dhr. Leenheer doos vuurbaak Depot Oud Katwijk 10010a-c d-e kist doos met 23 en kist kist a-c d kist kist a-b c kist 10045d-f kist kist , a-b , a-c d a b-f a kist 10096b kist kist kist kist doos vuurbaak Niet opgenomen zijn een stuk modern beton (37) en een hoefijzer (21). 11

12 12