Korte inhoud. Deel 2 Macro-economische analyse van de vraagzijde 127

Transcriptie

1 Korte inhoud Deel 1 Algemene inleiding 1 Hoofdstuk 1 Macro-economie en macro-economische vraagstukken 3 Hoofdstuk 2 Macro-economische ex-post relaties: productie, inkomen en bestedingen 67 Hoofdstuk 3 Inleiding tot de macro-economische analyse 111 Deel 2 Macro-economische analyse van de vraagzijde 127 Hoofdstuk 4 Bepaling van de macro-economische activiteit: het eenvoudigste keynesiaans model 133 Hoofdstuk 5 Consumptie en investeringen 161 Hoofdstuk 6 De overheid in de macro-economie: enkele uitdiepingen 207 Hoofdstuk 7 De economische activiteit in een open economie 255 Hoofdstuk 8 Analyse van de geldmarkt en de verklaring van de rentevoet 289 Hoofdstuk 9 De vraag naar goederen en diensten 1: Het IS-LM-model en de AD-I-curve 359 Hoofdstuk 10 De vraag naar goederen en diensten 2: Het Mundell-Fleming-model en de AD-II-curve 413 Deel 3 Macro-economische analyse van de aanbodzijde 463 Hoofdstuk 11 Loon- en prijsvorming en de arbeidsmarkt 467 Hoofdstuk 12 Het globaal aanbod van goederen en diensten 517

2 viii Korte inhoud Deel 4 Het globaal macro-economisch evenwicht 557 Hoofdstuk 13 Macro-economische activiteit en conjunctuur: het AD-AS-model 559 Hoofdstuk 14 Werkgelegenheid en werkloosheid: analyse en beleid 593 Hoofdstuk 15 Inflatie 643 Deel 5 Economische groei 695 Hoofdstuk 16 Economische groei: het Solow-model 697 Hoofdstuk 17 De moderne groeitheorie 737

3 Inhoud Inhoud Woord vooraf xxiii Deel 1 Algemene inleiding 1 Hoofdstuk 1 Macro-economie en macro-economische vraagstukken Wat is macro-economie? Macro-economische grootheden en verbanden Het reëel product of reëel inkomen Inflatie Werkloosheid en werkgelegenheid De rentevoet De wisselkoers Saldo op de lopende rekening van de betalingsbalans Het begrotingssaldo van de overheid en de overheidsschuld Macro-economische scholen Keynesianen Klassieke macro-economen De nieuw-klassieke nieuw-keynesiaanse synthese sinds de jaren Rethinking macroeconomics na de financiële crisis De Oostenrijkse School 64 Bijlage 1. Alternatieve prijsindices 65 Toepassing 1. Risico op wanbetaling en langetermijnrente in de eurozone 32 Toepassing 2. Aanpassingsmechanismen en groeiende onevenwichten in de eurozone, Hoofdstuk 2 Macro-economische ex-post relaties: productie, inkomen en bestedingen Productie, inkomen en bestedingen in een gesloten economie zonder overheid Een eenvoudig uitgangspunt De macro-economische kringloop en macro-economische identiteiten in een gesloten economie zonder overheid 72

4 x Inhoud Verbruik van vast kapitaal en de nettoconcepten Productie, inkomen en bestedingen in een open economie met overheid Enkele nieuwe begrippen Macro-economische kringloop en macro-economische identiteiten in een open economie met overheid Verdere specificatie van de productiefactoren, de factorinkomens en de vermogensopbouw van de gezinnen Samenstelling van productie, inkomen en bestedingen in België: de realiteit Het BBP als activiteits- en welvaartsindicator? 102 Bijlage 1. Koopkrachtpariteit 104 Bijlage 2. Lijst van gehanteerde symbolen (paragraaf 2.2.) 107 Bijlage 3. Afleiding van vergelijking (23) 109 Toepassing 3. Global imbalance en het ontstaan van de financiële crisis 91 Toepassing 4. Onevenwichten in de eurozone 2 96 Hoofdstuk 3 Inleiding tot de macro-economische analyse De onderzoeks- en analysemethode in de macro-economie De methode van de macro-economische wetenschap Het macro-economisch model Macro-economische relaties Macro-economische variabelen en parameters Structurele en herleide vormen Macro-economisch evenwicht: een inleidende verkenning De globale-vraagcurve (AD-curve) De globale-aanbodcurve (AS-curve) Macro-economisch evenwicht Een aantal vereenvoudigingen 124 Deel 2 Macro-economische analyse van de vraagzijde 127 Hoofdstuk 4 Bepaling van de macro-economische activiteit: het eenvoudigste keynesiaans model De private consumptie: de keynesiaanse consumptiefunctie De geplande investeringen en de overheidsconsumptie De bepaling van het evenwichtsniveau van economische activiteit De algemene evenwichtsvoorwaarde De alternatieve evenwichtsvoorwaarde: geplande investeringen en nationale besparingen 145

5 Inhoud xi 4.4. Het multiplicatormechanisme Beschrijving van het multiplicatoreffect Verklaring van het multiplicatoreffect Belang van het multiplicatoreffect Afleiding van de IS-curve voor een gesloten economie met forfaitaire belastingen Definiëring en afleiding van de IS-curve Helling en verschuiving van de IS-curve Conclusie 158 Hoofdstuk 5 Consumptie en investeringen De moderne consumptietheorie De consumptiefunctie: empirisch Alternatieve (moderne) consumptietheorie Een micro-economisch uitgangspunt De moderne macro-economische consumptietheorie De consumptiefunctie in België Conclusie in verband met de consumptiefunctie De theorie van de investeringen Reële rentevoet, vraagontwikkeling en investeringen De investeringen in vast kapitaal in België: de rol van output en rente Relatie met alternatieve investeringstheorieën 199 Bijlage 1. Bepaling van het optimaal consumptiepad in een algemeen drieperiodenmodel 201 Toepassing 5. Vermogenseffecten en boom en bust in de consumptie in Spanje en de VS 183 Hoofdstuk 6 De overheid in de macro-economie: enkele uitdiepingen Omvang en samenstelling van de overheidssector in België Inkomstenbelasting en de multiplicatoren: automatische stabilisatie Het overheidsbudget: structurele en conjuncturele componenten Evaluatie van het begrotingsbeleid Procyclisch begrotingsbeleid? Afsluitende bedenkingen De budgetbeperking van de overheid en de dynamiek van de overheidsschuld De government budget constraint De dynamiek van de overheidsschuld Sneeuwbalmechanisme en koekoekseffect 230

6 xii Inhoud 6.5. Ricardiaanse equivalentie Begrotingsbeleid en overheidsschuld sinds Recessie en nood aan budgettaire stimulans ( ) Explosie van de overheidsschuld Oorsprong van de schuldtoename Negatieve effecten van een hoge overheidsschuld Budgettaire sanering en het fiscal austerity debat 249 Toepassing 6. Automatische stabilisatie en het overheidsbudget in Toepassing 7. Procyclisch begrotingsbeleid onder paars in België ( ) 225 Toepassing 8. Economische groei, rente en schuldexplosie in Zuid-Europa 233 Hoofdstuk 7 De economische activiteit in een open economie De registratie van internationaal-economische transacties De betalingsbalans Ex-post identiteiten voor een open economie Evenwicht op de goederen-en-dienstenmarkt: afleiding van de IS-curve voor een open economie De wisselmarkt en de verklaring van de wisselkoers Vlottende wisselkoersen Vaste wisselkoersen Wisselkoers, competitiviteit en exportprestaties: de realiteit in België 275 Toepassing 9. Global imbalance : een risico voor de wereldeconomie 278 Toepassing 10. Onevenwichten in de eurozone Hoofdstuk 8 Analyse van de geldmarkt en de verklaring van de rentevoet Geld, geldhoeveelheid en geldsoorten in de eurozone Het mechanisme van het geldaanbod Het aanbod van basisgeld Het aanbod van giraal geld Formele afleiding van het geldaanbodmodel De vraag naar geld De transactievraag naar geld De voorzorgsvraag naar geld De speculatieve vraag naar geld De nominale rente als opportuniteitskost voor het aanhouden van geld 324

7 Inhoud xiii De relatie tussen de evolutie van de nominale marktrente en de koers van obligaties Nominale rente, renteverwachting en speculatieve geldvraag De totale vraag naar geld (liquiditeitsvoorkeur) De klassieke en monetaristische visies op de geldvraag en de kwantiteitstheorie De klassieke visie en de kwantiteitstheorie De monetaristische visie op de vraag naar geld Reële rente, geldmarktevenwicht en de afleiding van de LM-curve De reële geldvraag en de reële rente Het geldmarktevenwicht en de bepaling van de rente De LM-curve: afleiding, helling en verschuiving Afleiding van de LM-curve Kenmerken van de LM-curve De LM-curve opnieuw beschouwd 355 Toepassing 11. Betalingsbalansonevenwicht, wisselmarktinterventie en geldbasis in China 297 Toepassing 12. Onconventioneel monetair beleid na het uitbreken van de financiële crisis in Toepassing 13. Monetair beleid en de geldhoeveelheid na de finan ciële crisis 316 Toepassing 14. De liquiditeitsval in de praktijk 332 Toepassing 15. Onconventioneel monetair beleid sinds 2007 en de kwantiteitstheorie: op weg naar zeer hoge inflatie? 341 Hoofdstuk 9 De vraag naar goederen en diensten 1: Het IS-LM-model en de AD-I-curve Het evenwicht op de goederen-en-dienstenmarkt en de geldmarkt: het IS-LM-model Beginselen van macro-economische politiek: monetair en budgettair beleid Instrumenten en effectiviteit van de monetaire politiek Instrumenten van monetair beleid Effectiviteit van het monetair beleid (gesloten economie) Instrumenten en effectiviteit van de budgettaire politiek Instrumenten van budgettair beleid Effectiviteit van het budgettair beleid (gesloten economie) Afleiding van de globale-vraagcurve in een gesloten economie (AD-I-curve) 383

8 xiv Inhoud 9.4. Vermogenseffecten en economische activiteit in het IS-LM-model Bepaling van het vermogen Economische activiteit (IS-LM-evenwicht) en het vermogen Vermogenseffecten op de economische activiteit Wijzigingen in het nominaal vermogen en het IS-LM-evenwicht Vermogenseffecten via het algemeen prijspeil en het IS-LM-evenwicht Het geldaanbod als endogene grootheid en het IS-LM-evenwicht The endogenous money stock Endogeniteit van de geldhoeveelheid, het IS-LM-model en de strekking van de monetaire politiek 407 Bijlage 1. Inflatieverwachtingen, reële en nominale rente en economische activiteit 409 Toepassing 16. Het IS-LM-model in de praktijk tijdens en na de financiële crisis 377 Toepassing 17. De budgettaire multiplicator in de praktijk Toepassing 18. Schokken in het IS-LM-evenwicht en de prijsvorming van aandelen en obligaties 396 Hoofdstuk 10 De vraag naar goederen en diensten 2: Het Mundell-Fleming-model en de AD-II-curve De betalingsbalansrestrictie en de BP-curve Het IS-LM-BP-model (Mundell-Fleming-model) Het aanpassingsproces bij betalingsbalansonevenwichten Budgettair en monetair beleid in een open economie Twee stellingen Nuanceringen voor het budgettair beleid: de keynesiaans-klassieke discussie Nuancering voor het monetair beleid: de reactie van de wisselkoers Het IS-LM-BP-model in de landen van het eurogebied Afleiding van de AD-curve in een open economie (AD-II-curve) 449 Toepassing 19. De budgettaire multiplicator in de praktijk Toepassing 20. Schokken in het IS-LM-model en de evolutie van de wisselkoers 438 Toepassing 21. Het IS-LM-BP-model en de eurocrisis 443 Toepassing 22. De Argentijnse crisis in

9 Inhoud xv Deel 3 Macro-economische analyse van de aanbodzijde 463 Hoofdstuk 11 Loon- en prijsvorming en de arbeidsmarkt De macro-economische productiefunctie De werkgelegenheid in een perfect competitieve gesloten economie De vraag naar arbeid Het aanbod van arbeid Het arbeidsmarktevenwicht onder perfecte concurrentie Loonvorming, prijszetting en werkgelegenheid in het nieuw-keynesiaans competing claims -model Loonvorming door onderhandeling Theorie Kenmerken en determinanten van de onderhandelde reële lonen: empirisch Prijszetting onder imperfecte concurrentie De werkgelegenheid in evenwicht: de confrontatie van loon- en prijsvorming Reële loonkosten en werkgelegenheid in het nieuw-keynesiaans model: een nuancering 509 Bijlage 1. Afleiding van het individueel arbeidsaanbod: het netto-effect van loonstijging 512 Bijlage 2. Imperfecte concurrentie en prijszetting: afleiding van vergelijking (22) 513 Hoofdstuk 12 Het globaal aanbod van goederen en diensten Het potentieel outputniveau en de globale-aanbodcurve op lange termijn De globale-aanbodcurve op korte termijn De globale-aanbodcurve op korte termijn in een economie gekenmerkt door reële rigiditeit, maar nominale flexibiliteit Verklaringen van reële loon- en prijsrigiditeit Nominale rigiditeit en de helling van de globale-aanbodcurve op korte termijn 553 Toepassing 23. Effecten van een permanente olieprijsstijging op economische groei en inflatie, en de battle of mark-ups 526 Toepassing 24. Verhoogde concurrentie op de goederen-endienstenmarkt en prijszetting 542

10 xvi Inhoud Deel 4 Het globaal macro-economisch evenwicht 557 Hoofdstuk 13 Macro-economische activiteit en conjunctuur: het AD-AS-model Globale vraag, globaal aanbod en de macro-economische activiteit: een gesloten economie Het model Vraagschokken en de macro-economische activiteit Aanbodschokken en de macro-economische activiteit Globale vraag, globaal aanbod en de macro-economische activiteit: een open economie Het model Vraag- en aanbodschokken en de macro-economische activiteit in een open economie Nominale en reële loon- en prijsrigiditeit en de gevolgen van vraagschokken 588 Bijlage 1. Adaptieve prijsverwachtingen 590 Toepassing 25. Effecten van monetair beleid in empirisch onderzoek 567 Toepassing 26. Effecten van aanbodschokken in empirisch onderzoek 575 Hoofdstuk 14 Werkgelegenheid en werkloosheid: analyse en beleid Werkgelegenheid en werkloosheid: determinanten en samenstelling Evenwichtswerkgelegenheid en -werkloosheid Keynesiaanse werkloosheid Hysteresis Structurele verandering en de problematiek van de laaggeschoolden Empirische verklaring van de werkloosheid en de werkgelegenheid Werkgelegenheidsbeleid en aanpak van de werkloosheid Creatie van werkgelegenheid en werkloosheidsbestrijding door expansief vraagbeleid Creatie van werkgelegenheid en werkloosheidsbestrijding door beleid aan de aanbodzijde Bestrijding van de werkloosheid: de noodzaak van een gecombineerde aanpak Kosten van werkloosheid Verlies van output en toegevoegde waarde Ongunstige gevolgen voor de inkomensverdeling Niet-financiële gevolgen van werkloosheid 641

11 Inhoud xvii Toepassing 27. Oorzaken van stijgende werkloosheid 607 Toepassing 28. Duitsland en Zweden: succesverhalen van werkgelegenheid 632 Hoofdstuk 15 Inflatie Verklaring van de inflatie op korte en middellange termijn: de Phillips-curve De oorspronkelijke Phillips-curve De expectations-augmented Phillips-curve en het onderscheid tussen de korte en de lange termijn Aanbodschokken en de Phillips-curve Potentiële uitbreidingen van het inflatiemodel Verklaring van de inflatie op lange termijn: de kwantiteitstheorie en het begrotingsbeleid De kwantiteitstheorie en de effecten van het monetair beleid op lange termijn Begrotingsbeleid en (zeer hoge) inflatie Voorwaarden voor het ontstaan van (zeer) hoge inflatie Het begrotingstekort en de geldhoeveelheid Begrotingstekort, inflatie en inflation tax Anti-inflatiebeleid Kosten van inflatie Kosten van geanticipeerde inflatie Theorie Empirisch onderzoek Kosten van niet-geanticipeerde inflatie Afkeer van inflatie en werkloosheid in de praktijk: de paradox 683 Bijlage 1. Rationele verwachtingen 690 Toepassing 29. Werkloosheid en inflatie in België en de VS in Toepassing 30. Financiering van het begrotingstekort, internationale reserves en geldcreatie in Rusland

12 xviii Inhoud Deel 5 Economische groei 695 Hoofdstuk 16 Economische groei: het Solow-model Enkele feiten en cijfers De bronnen van economische groei Het Solow-model van economische groei Basismodel Uitgangspunten Verklaring van het BBP per capita in evenwicht (de steady state ) Comparatieve statica De golden rule steady state Permanente technologische vooruitgang in het Solow-model Het convergentiedebat Theorie: conditionele convergentie Empirie en eerste evaluatie van het Solow-model Het Solow-model, globalisering en wereldwijde inkomensongelijkheid 731 Bijlage 1. Enkele wiskundige en andere aanvullngen 734 Hoofdstuk 17 De moderne groeitheorie Kritiek op het Solow-model Het uitgebreid Solow-model van Mankiw, Romer en Weil (1992) De endogene-groeitheorie Basisideeën Modellen van endogene groei via blijvende kapitaalopbouw Het AK-model Kennis als positief extern effect van vastekapitaalvorming Begrotingsbeleid en endogene groei Modellen van endogene groei via een R&D-sector Een basis R&D-model Innovatie en uitbreiding van productvariëteiten modellen van horizontale differentiatie Creative destruction modellen van verticale differentiatie Empirisch onderzoek 766

13 Inhoud xix Econometrische appendix Nadere toelichting bij de schattingsresultaten in de hoofdstukken 5 en Literatuur 775 Register 791 Namenregister 805