Topje van de ijsberg!

Transcriptie

1 Wetenschapsdag Topje van de ijsberg! ZONDAG 21 OKTOBER UUR

2 Infectieziekten 4 Gekriebel en gezoem In warme landen brengen muggen, knutten en teken door hun steken of beten infectieziekten over. Gelukkig overleven deze zoemende en kriebelende beestjes onze strenge winters niet. Maar wat gebeurt er als het bij ons nooit meer zou vriezen? Krijgen we dan knokkelkoorts, blauwtong, malaria en andere exotische ziekten in Nederland? Kun je gevaccineerd worden tegen deze infecties? Kom langs en maak kennis met dit exotische stekende gespuis en leer of je in de toekomst naast zonnebrandolie ook muggenmelk moet gaan smeren. Parasitologie 5 Tropenkoorts in de polder? Malaria, veroorzaakt door de bloedparasiet, is een ziekte die in de tropen veel voorkomt. De ziekte wordt overgedragen door muggen en ieder jaar sterven rond de één miljoen mensen, voornamelijk kinderen in Afrika, aan malaria tropica. Wat veel mensen echter niet weten is dat malaria vroeger in Nederland ook veel voorkwam en dat ons land pas in 1970 malariavrij is verklaard. Het ging dan wel om een niet-dodelijke vorm van malaria, maar toch zijn veel mensen weer bezorgd. Komen met de veranderingen in het klimaat de malariaparasiet en de muggen die malaria overbrengen weer terug in Nederland? Wil je weten of deze vraag terecht is? En wil je nader kennis maken met de parasiet, de mug en met het onderzoek dat het LUMC naar deze ziekte doet, kom dan naar onze stand. KNO / Audiologisch Centrum

3 Malaria Malaria Groep; Afdeling Parasitologie, Leids Universitair Medisch Centrum - Wat veroorzaakt de ziekte malaria: een bacterie, een virus, een muskiet of iets anders? - Waarom sterven er meer dan een miljoen mensen, voornamelijk kinderen in Afrika, aan malaria? - Waarom is er (nog) geen effectief vaccin tegen malaria - Waarom is er weinig geld beschikbaar voor de ontwikkeling van nieuwe, goedkope medicijnen? - Komt malaria terug in Nederland door klimaatverandering 1. Malaria wordt veroorzaakt door een ééncellige parasiet (een protozo). Het is dus geen bacterie of virus en de muskiet zorgt alleen voor de overdracht van de parasiet van mens naar mens. 2. Er is nog geen effectief vaccin tegen malaria en medicijnen zijn vaak te duur voor mensen die in malariagebieden leven. Daarnaast wordt parasiet resistent tegen geneesmiddelen en de muskiet wordt steeds ongevoeliger voor bestrijdingsmiddelen. 3. Het blijkt niet gemakkelijk om een vaccin tegen malaria te ontwikkelen. De parasiet is moeilijk bereikbaar voor ons afweersysteem en is bovendien genetisch erg variabel. De tot nu toe geteste vaccins, zijn niet erg effectief gebleken in het opwekken van een langdurige en veilige bescherming tegen malaria. 4. Malaria treft voornamelijk de allerarmsten op deze aarde. De interesse van de farmaceutische industrie om een medicijn te ontwikkelen is daardoor relatief gering. Voor veel westerse landen is het toch nog steeds een ver van mijn bed ziekte. 5. De ontwikkeling van de malariaparasiet in de muskiet is sterk afhankelijk van de omgevingstemperatuur en verloopt sneller en efficiënter bij hogere temperaturen. Een toename van de temperatuur op de aarde kan tot gevolg kunnen hebben dat malaria zich kan uitbreiden naar gebieden die nu malaria-vrij zijn en dat de overdracht door de muggen efficiënter verloopt in de gebieden waar malaria voorkomt. Het lange termijn effect van een toename van de temperatuur op malaria is op dit moment nog moeilijk in te schatten. Het is echter niet waarschijnlijk dat malaria terugkeert naar Nederland. Er zijn in Nederland bijna geen Anopheles-muggen meer die de malaria-parasiet kunnen overbrengen. En ook al zouden er goede overlevingskansen zijn voor de malariamuskiet, dan nog is de kans erg gering dat malaria in Nederland overgebracht wordt van mens naar mens vanwege de goede gezondheidszorg.

4 Tropenkoorts in de polder Komt malaria terug in Nederland? Wat is malaria? Malaria is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door ééncellige parasieten die via een muggenbeet in het lichaam terecht komen. Het zijn Anopheles muggen die de parasiet van de ene mens naar de andere overbrengen. Deze malariamuggen leven voornamelijk in warme, liefst vochtige streken. Ze zijn actief tussen zonsondergang en zonsopgang. Binnen de mens zit de parasiet () vooral binnen de rode bloedcellen. Malariagebieden Malaria komt voor in de tropen en in een groot aantal subtropische gebieden. Hoeveel malaria in een bepaald gebied voorkomt hangt van verschillende factoren af. Temperatuur en vochtigheid zijn erg belangrijk. Daardoor kan in bepaalde seizoenen de kans op een besmetting sterk toenemen. Op grote hoogte neemt het risico op malaria juist weer af omdat de malaria muggen zich daar minder prettig voelen. In Afrika is de kans op malaria het grootst. Jaarlijks sterven rond de 1 miljoen mensen aan malaria. Dit zijn voornamelijk jonge kinderen in tropisch Afrika. Malaria in Nederland Het is niet de vraag of malaria terug komt in Nederland, maar wanneer Bovenstaande berichten zien en horen we steeds vaker. Malaria zou terugkomen in Nederland als gevolg van de klimaatsveranderingen, veranderd natuurbeheer en een toenemend aantal migranten afkomstig uit malaria gebieden. Hoezo terugkomen?? Ja terugkomen, want pas in 1970 werd Nederland door de WHO tot malaria-vrij gebied verklaard. De laatste patiënt met een in Nederland opgelopen malaria was gezien in 1958 in Koog aan de Zaan. Malaria kwam tot die tijd gewoon voor in Nederland. Maar let op, dit ging niet om de tropische malaria, maar de malaria die in gematigde streken kan voorkomen, namelijk malaria tertiana, veroorzaakt door vivax. Aan het begin van de vorige eeuw hebben veel onderzoekers zich bezig gehouden met malaria in Nederland. Malaria kwam uitgebreid voor in Noord-Holland, West-Friesland en de Noord-Oostpolder. De overbrenger van de malariaparasiet is een mug met de naam Anopheles atroparvus, die vroeger veel voorkwam in varkensstallen en op zolders van huizen. Deze muggensoort houdt vooral van brak water. Verschillende soorten Er zijn verschillende vormen van malaria die door verschillende parasieten worden overgebracht. Iemand met malaria krijgt koortsaanvallen, die gepaard gaan met koude rilling, transpiratie en soms hoofd-, spier- of gewrichtspijn. Deze verschijnselen lijken in het begin heel sterk op een griepaanval. Malaria tropica, is de meest voorkomende en ook de gevaarlijkste vorm van malaria. Deze ziekte kan dodelijk zijn omdat hierbij veelal de hersenen en andere organen ernstig worden beschadigd. Deze vorm van malaria wordt door een muggensoort overgebracht die alleen in de tropen kan overleven. Malaria tertiana, die vroeger ook in Nederland voorkwam, veroorzaakt iedere 48 uur een koortspiek. Je voelt je dan heel erg beroerd, maar je gaat er niet dood aan.. Hoe is het Nederland gelukt malaria uit te roeien? In de eerste helft van de vorige eeuw zijn de volgende maatregelen genomen: 1) het geven van voorlichting over malaria, vooral gericht op het aanpakken van de muggen 2) het bestrijden van de muggen die malaria overbrengen in Nederland, o.a. met behulp van insecticiden zoals DDT 3) het bestrijden van muggen door het scheiden van varkensstallen en woningen van mensen (moderniseren van boerderijen) 4) het behandelen van patiënten met malaria met malariapillen. Daarbij kwam er minder brak water door de bouw van de afsluitdijk. malariavorm malariaparasiet verspreidingsgebied malaria tertiana vivax/ovale Zuid-Oost-Azië, Midden- en Zuid- Amerika, Ethiopië malaria quartana malariae zeldzaam malaria tropica falciparum tropisch Afrika, Zuid- Oost-Azië, Centraalen Zuid Amerika interval koortsaanvallen 48 uur 72 uur onregelmatig ziekteverloop Mild tot ernstig Mild Ernstig infectieduur jaar 3-50 jaar 1-2 jaar Malaria op het LUMC Naast het aantonen en behandelen van reizigers en immigranten die met een malaria zijn teruggekeerd uit de tropen, wordt er op het LUMC ook onderzoek gedaan naar deze ziekte. Dit onderzoek richt zich op de ontwikkeling van een vaccin en nieuwe geneesmiddelen. Daarnaast wordt onderzocht hoe en waarom parasieten zich hechten aan de wanden van bloedvaatjes van hersenen en longen. Deze hechting veroorzaakt de kenmerkende ziekteverschijnselen van malaria tropica, zoals bijvoorbeeld coma. Wat denk je zelf? Zal malaria door de klimaatsveranderingen weer in Nederland verspreid worden? Op deze plek kun je achter het antwoord komen. Je kunt van alles leren en vragen over de parasiet, over de malaria mug en over het wetenschappelijke malariaonderzoek op het LUMC Afdeling Parasitologie voor meer informatie c.j.janse@lumc.nl of lvanlieshout@lumc.nl of zie:

5 Dit zijn echte Afrikaanse muskieten, die de malaria parasiet kunnen overbrengen. De muskieten in deze kooi hebben de parasiet niet bij zich. Ze zijn dus niet GEVAARLIJK In Afrika brengen deze muskieten de dodelijke malariaparasiet van mens naar mens over. Hierdoor gaan jaarlijks bijna 1 miljoen kinderen dood aan malaria. Deze muskieten komen niet in Nederland voor. Alleen muggen van het Anopheles type kunnen malaria overbrengen. In Nederland komen erg weinig Anopheles muggen voor.