Chronische pijn: wegdrukken of omarmen?

Transcriptie

1 Supporting self-help ACT with counseling Chronische pijn: wegdrukken of omarmen? 09/12/2015 Prof. dr. Karlein Schreurs Psychologie, Gezondheid en Technologie, Universiteit Twente Revalidatiecentrum Roessingh, Roessingh R&D prof.dr. KMG Schreurs, UT

2 Outline Psychologische modellen Fear-avoidance en avoidance-endurance models Relational frame theory Acceptance & commitment theory (ACT) Onderzoek naar ACT online Vragen en discussie

3 Ellen 44 jaar, 3 kinderen, voorheen administratief werk in eigen bedrijf 6 jaar pijnklachten in gewrichten en borstbeen Fibromyalgie, geen afwijkingen in borstbeen Pijn wordt erger bij inspanning of spontaan

4 Marloes 56 jaar,3 kinderen, 4 uur per dag werkzaam in magazijnbeheer 8 jaar pijnklachten begonnen in bovenbenen Fibromyalgie en andere aandoeningen bewegingsapparaat Pijn erger bij emotioneel belastende ervaringen Zeer actief voor aanvang klachten, o.a. marathontraining

5 Pijn beperkingen gedachte gevolgen gevoel gedrag

6 Pijn beperkingen Ik doe niet teveel anders wordt de pijn erger Minder conditie Minder spierkracht Meer beperkingen Het maakt me soms bang en ik word er regelmatig onrustig van Weinig bewegen Regelmatig rusten Middagslaapje

7 Pijn beperkingen Nog even dit afmaken! Waarom kan ik nu niet meer? Waar is mijn conditie? Ik doe niets meer. Op bed liggen. Bedroefd, bang: ik ben weer te ver gegaan Meer pijn en vermoeidheid, conditieverlies Boos Op mijn tanden bijten, doorgaan

8 Leertheoretische modellen van onderhoudende factoren vermijding Gedrag Meer pijn Beperkingen overactiviteit Gedrag Emoties Pijn Emoties vrees Cognities Cognities geprikkeld woede catastroferen minimaliseren ontkennen Vlaeyen & Linton, 2000; Hasenbring e.a., 2001

9

10 Relational Frame Theory (RFT) Menselijk gedrag wordt niet alleen bepaald door stimuli maar ook door begrippen en symbolen die naar stimuli verwijzen

11 Pijn voor een chronische pijnpatient

12 Relational frame van pijn pain pijn Kom op, even doorbijten!!! Pas op anders wordt het vreselijk Geen Pijn!! prof.dr. KMG Schreurs, UT

13 Relational frame van pijn pain pijn Kom op, even doorbijten!!! Pas op anders wordt het vreselijk Geen Pijn!!

14 Relational frame van pijn, cognities en gedrag Relational frame Pijn en alle associaties Cognities Catastroferen Minimaliseren Emoties Angstig Boos Depressief Gedrag Vermijden Doorgaan Gevolgen Beperkingen Waardevolle acties

15 Acceptance en Commitment Therapie Veel lijden wordt veroorzaakt door vruchteloze pogingen om ongewenste ervaringen (o.a. pijn, gedachten, emoties) te vermijden Pijnvermijding Levensdoelen

16 Wat heb je gedaan om minder last te hebben van pijn? operaties orthopeed neurochirurg internist reumatoloog huisarts fysiotherapeut manueel therapeut massage zenuwblokkades craniosacraal therapeut TENS sport rust negeren warm bad bidden handoplegging

17 Wat heb je gedaan om minder last te hebben van pijn? Strategie kort lang waardevol leven negeren allerlei artsen medicatie +? - afreageren - - -

18

19 Acceptance & Commitment Therapy (ACT) de strijd loslaten met pijn, vermoeidheid, ongewenste gedachten en gevoelens actie ondernemen in de richting van de dingen die je belangrijk vindt bewust aanwezig zijn op dit moment

20 Aanvaarding

21 Cognitieve defusie Kijken naar gedachten in plaats van kijken vanuit gedachten.

22 Afstand nemen van gedachten Ik heb Als de ik gedachte een knap dat hoor, het is gevaarlijk dat gevaarlijk. is als ik een knap hoor. Ik heb het Mijn oordeel leven dat is mijn niets leven meer niets waard. meer waard is.

23 Acceptance & Commitment Therapy (ACT)

24

25 Acceptance & Commitment Therapy (ACT)

26 Waardenkompas Levensgebied Waarde(n) Werk en opleiding Vrije tijd Relaties Gezondheid en groei

27 Waardenkompas Levensgebied Werk en opleiding Vrije tijd Relaties Gezondheid en groei Waarde(n) Mijn talenten gebruiken Nieuwe dingen leren Leuke activiteiten met anderen Activiteiten waar geen druk op zit Eerlijke en echte contacten Beter luisteren naar mensen om me heen Uitdagingen aangaan

28 Mijn acties brachten me dichter bij wat ik belangrijk vind. Mijn acties brachten me helemaal niet dichter bij wat ik belangrijk vind. Werk en opleiding Vrije tijd Groei en gezondheid Relaties HET ROESSINGH, CENTRUM VOOR REVALIDATIE

29 Waarden van dag tot dag Actie voor de komende week. Hindernis (gedachten, gevoelens)....

30 Uitgangspunten van ACT (bij pijn) Als direct ingrijpen op pijn werkt, moet dat ook gebeuren. Aanvaarding is geen berusting, fatalisme. Aanvaarding is niet intrinsiek positief. Het is een alternatief als verandering niet mogelijk is. Pijnintensiteit neemt af als gevolg van loslaten vermijding, oriëntatie op waardevol leven 30

31

32 Waarom het internet? Om veel redenen, onder andere. Zelf de regie Eigen tijd, eigen plaats, eigen tempo Tijd om gedachten en gevoel te verwoorden Alternatief voor/tijdens lange wachtlijsten Reductie kosten behandeling

33 Opzet cursus Cursusduur 9 weken, in 9 12 weken doorlopen Inhoud: educatie over pijn (wk 1), uitleg processen en bijbehorende oefeningen in dagelijkse praktijk, video s met uitleg van psycholoog, wekelijkse mindfulness-oefeningen, ervaringsverhalen voorgaande deelnemers etc Ondersteuning psycholoog door wekelijkse feedback op voortgang

34 Leven met pijn 1. Psycho-educatie chronische INFORMATIE (tekst & video) OEFENINGEN METAFOREN MINDFULNESS pijn 2. Vermijding 3. Waarden 4. Acties 5. Aanvaarding 6. Cognitieve defusie 7. Observerend zelf 8. Sociale omgeving 9. Terugval preventie

35 met pijn

36 Ervaringen van deelnemers Wat heb je aan de cursus? Wat vond je aantrekkelijk in deze les? Wat waren de moeilijke of confronterende onderdelen van deze les? Welke tips of adviezen heb je voor andere deelnemers?

37 Een van een deelnemer, week 3 Hallo Sarah, Ik probeerde deze week te mediteren, net zoals de andere weken. Maar ik moet zeggen dat het moeilijk is als ik druk ben. Ik ben rusteloos en mijn gedachten vliegen alle kanten op, ik heb jeuk en pijn. Ik ga door, maar ik zou liever stoppen. Maar ik zeg tegen mezelf dat ik te graag wil en dat ik gewoon moet zitten en vriendelijk zijn voor mezelf. Ik kon mijn lijst met waarden uitbreiden. Ik ben twee weken geleden weer Opa geworden. Dat is heel waardevol. Ik leef alleen en werk niet meer. Maar soicaal gezien probeer ik humaan en tolerant te zijn en aandacht te hebben voor mijn buren, mijn dorp en mijn club. Ik kijk uit naar je antwoord N.

38 Design and procedure RCT, 3 arms Recruitment through advertisements in Dutch newspapers and online patient platforms

39 Living with pain Assessed for eligibility (n=269) Excluded (n=31) (mostly due to serious mental complaints) Randomized (n=238) ACT: n=82 Completed intervention: n=59 (72%) Expressive writing (EW): n=79 Completed intervention: n=50 (63%) Waiting list (WL): n=77

40 Deelnemers Vrouw 76,1% Samenwonend/gehuwd 74,4% Hoger opgeleid 11,3% Leeftijd: 52,78 (SD=12,36) Pijnintensiteit (0-10): 6,20 (SD= 1,65)

41 Outcomes ACT versus EW ACT versus WL Cohen s d Cohen s d Pain interference Post Follow-up Pain intensity Post Follow-up Psychological distress Post - - Follow-up

42 Processes ACT versus EW ACT versus WL Cohen s d Cohen s d Acceptance Post Follow-up Catastrophizing Post -.39 Follow-up Mindfulness Post - - Follow-up -.36

43 Mediation Psychological inflexibility ACT vs Control Pain interference Catastrophizing

44 Moderatie Psychologisch welbevinden ACT interventie Pijninterfentie

45 Wat weten we nu? ACT online werkt (klein-medium) en het werkt zoals het model voorspelt. De effecten blijven bij follow-up na 9 maanden. ACT werkt ook via de verandering van cognities zoals CBT modellen voorspellen ACT online werkt vooral bij veerkrachtige deelnemers

46

47

48 Betekenis praktijk Hoe internet in behandelingen te verweven? Blended care Afromen selecte subgroepen Meer preventief inzetten

49 Deelnemers multidisciplinair, blended care in Roessingh Revalidatiecentrum effect Ik voel me een stuk beter, in het geheel en qua conditie ook. Ook hoe ik er met mijn mind mee omga. waarderen de autonomie Ik kon alles zelf bepalen. Je wordt niet gedwongen, je kan ook een dagje geen zin hebben. professionals zijn minder nodig dan ze zelf denken Het gesprek halverwege, was meer voor jullie dan voor mij. Ik wist wel waarmee ik bezig was.

50 ACT mobielver

51

52 Self-reported use and evaluation 2 months treatment (n=14 ) Use Reasons N Non-users (n=5) Users positive (n=5) Users negative (n=4) Do not need it, all is well Medical reason Other priorities + Mindfulnes exercises + Library of exercises + SMS coach + Tips - Interaction with other users + SMS coach

53

54

55 Vergeleken met WL, TAU Uitkomst Gedragstherapie Cognitieve gedragstherapie ACT/Mindfulness Post Follow-up Post Follow-up Post Follow-up pijnintensiteit klein klein klein depressie klein medium klein klein medium beperkingen klein klein klein GT, CGT: Williams, Eccleston & Morley, 2012 ACT/Mindf.: Veehof, Trompetter, Bohlmeijer, Schreurs, 2015

56 Tot slot Gepaste (professionele) aandacht voor pijn is altijd nodig. Ook bij acute pijn kan het helpen om te aanvaarden van wat er nu is. Wegdrukken van en vechten tegen pijn werkt niet. Als pijn chronisch is, helpt aanvaarding van pijn en verschuiving naar leven met pijn

57 Dank voor uw aandacht! prof. dr. E. Bohlmeijer, UT dr. H. Trompetter, UT drs. A. van der Horst, Saxion / UT prof. dr. M. Vollenbroek, Roessingh Research & Development Prof. dr. K. Schreurs, k.m.g.schreurs@utwente.nl