L i t u r g i e & Preek

Transcriptie

1 L i t u r g i e & Preek Doopsgezinde Gemeente Leeuwarden 20 mei 2012 Voorganger: ds. S. van der Meer Organist: G. Bergstra koster: A. Vellinga Mededelingen en aansteken van de kaars Bemoediging Zingen: psalm 24: 1 en 2 1 De aarde en haar volheid zijn des Heren koninklijk domein, de wereld en die daarin wonen. Het land rijst uit de oceaan, rivieren breken zich ruim baan om Gods volmaakte macht te tonen. 2 Wie is de mens die op zal gaan en voor Gods heilig aanschijn staan? Wie mag de tempel binnentreden? Wie niet op loze wijsheid bouwt, zijn hart en handen zuiver houdt van kwade trouw en valse eden. Gebed Zingen: lied 337: 1, 2 en 3 1 Het water van de grote vloed en van de zee zo rood als bloed, dat is de aardse moederschoot, dat is de diepte van de dood. 2 Want al het water wast niet af, dat wij verzinken in dit graf, tenzij de duif die nederdaalt ons uit den hoge vrede haalt. 3 Tot ondergang zijn wij gedoemd, als God ons niet bij name noemt, maar God-zij-dank, Hij doet ons gaan door 't water van de doodsjordaan. Lezen: 2 Koningen 5: 1-8 Naäman, de bevelhebber van het Aramese leger, stond bij zijn koning in hoog aanzien en werd zeer door hem gewaardeerd, want de He er had hem voor Aram een grote overwinning laten behalen. Maar deze grote krijgsman leed aan huidvraat. Nu hadden de Arameeërs op een van hun strooptochten uit Israël een jong meisje meegevoerd, dat als slavin diende bij de vrouw van Naäman. Zij zei tegen haar meesteres: Ach, kon mijn meester maar eens naar de profeet in Samaria gaan, die zou hem wel genezen. Naäman ging naar zijn koning en vertelde hem wat het meisje uit Israël had gezegd. Daarop zei de koning van Aram: Ga erheen. Ik zal u een brief meegeven voor de koning van Israël.

2 Naäman ging op weg, met tien talent zilver bij zich, zesduizend sjekel goud en tien stel kleren. In de brief die hij aan de koning van Israël overhandigde, stond het volgende: Met deze brief stuur ik mijn dienaar Naäman naar u toe, om door u van zijn huidvraat te worden genezen. Zodra de koning van Israël de brief gelezen had, scheurde hij zijn kleren en riep uit: Ben ik soms een god, dat ik kan beschikken over leven of dood? Hij stuurt mij deze man om hem van zijn huidvraat te genezen. Let op mijn woorden: hij is uit op een conflict met mij! Toen de godsman Elisa hoorde dat de koning van Israël zijn kleren had gescheurd, liet hij hem vragen: Waarom hebt u uw kleren gescheurd? Laat die man bij mij komen, dan zal hij merken dat er in Israël een echte profeet woont. Zingen: lied 337: 5, 6 en 7 5 Met Noach en zijn regenboog, Mozes die uit Egypte toog en Jona uit het hart der zee, bidt heel uw kerk aanbiddend mee. 6 Naäman, nu niet meer onrein, mag onder uw beminden zijn. Ja, alle volken zijn in tel bij U, o God van Israël! 7 Gij heft de aarde aan het licht door diepte heen en door gericht, eens zal zij bloeien als een roos, een dal van rozen, zondeloos! Lezen: 2 Koningen 5: 9-19 Naäman reed met zijn strijdwagen naar het huis van Elisa. Elisa stuurde iemand naar buiten om hem te zeggen: Baad u zevenmaal in de Jordaan, dan zal uw huid weer gezond worden en zult u weer rein zijn. Kwaad ging Naäman weg. Ik had gedacht dat hij zelf naar buiten zou komen, zei hij. En dat hij de naam van de HEER, zijn God, zou aanroepen en met zijn hand over de aangetaste plek zou strijken, en zo de huidvraat zou wegnemen. Zijn de rivieren van Damascus, de Abana en de Parpar, soms niet beter dan alle wateren in Israël? Had ik me daarin niet kunnen baden om rein te worden? Verontwaardigd draaide hij zich om en ging weg. Maar zijn bedienden kwamen hem achterna en zeiden: Maar overste, als de profeet u een ingewikkelde opdracht had gegeven, had u die toch ook uitgevoerd? Dus nu hij tegen u zegt: Baad u, en u zult weer rein worden, moet u dat zeker doen. Hierop daalde Naäman af naar de Jordaan en dompelde zich daar zevenmaal onder, zoals de godsman had gezegd. Zijn huid werd weer gezond, zo gaaf als de huid van een kind, en hij was weer rein. Toen keerde hij met zijn hele gevolg naar Elisa terug, maakte bij de godsman zijn opwachting en zei: Ik wist wel dat er behalve in Israël in de hele wereld geen god is. Alstublieft, neemt u een geschenk van uw dienaar aan. Maar Elisa antwoordde: Zo waar de HEER, in wiens dienst ik sta, leeft, ik zal niets aannemen. En hoe Naäman ook aandrong,

3 Elisa bleef weigeren. Toen zei Naäman: Als u werkelijk niets van uw dienaar wilt aannemen, wees dan zo goed mij twee muildierlasten aarde mee te geven. Ik verzeker u dat ik nooit meer offers zal brengen aan andere goden dan de HEER. Maar ik hoop dat de HEER mij het volgende zal willen vergeven: wanneer mijn vorst naar de tempel gaat om zich voor Rimmon neer te buigen, steunt hij altijd op mijn arm, zodat ik wel gedwongen ben me ook in de tempel van Rimmon neer te buigen. Ik hoop dus dat de HEER het mij zal willen vergeven wanneer ik me neerbuig in de tempel van Rimmon. Elisa antwoordde: Ga in vrede. Zingen Lied 21: 1, 2, 4, 5, 7 1 Alles wat adem heeft love de Here, zinge de lof van Isrels God! Zolang ik hier in het licht mag verkeren, roem ik zijn liefde en prijs mijn lot. Die lijf en ziel geschapen heeft worde geloofd door al wat leeft. 2 Vorsten zijn mensen uit aarde geboren, zij keren eens tot aarde weer; rijkdom en macht, het gaat alles verloren, niemand gedenkt hun daden meer. Machtigen wanklen in hun waan, - roepen wij dan de Here aan. 4 Hij is 't, die hemelen, zeeën en aarde, die al wat is tot aanzijn riep, de enige God die zijn macht openbaarde, - Hem is gehoorzaam wat Hij schiep. Hij, die het al heeft in zijn hand, houdt ook ons zwak geloof in stand. 5 O gij verdrukte, die onrecht moet lijden, Hij die u recht verschaft is hier! Hongrige, Hij wil u spijze bereiden, dorstige, zie de heilsrivier! Zijt gij geboeid, Hij maakt u vrij; God schenkt genade velerlei. 7 Roemt dan, gij mensen, en lofzingt tezamen Hem die zo grote dingen doet. Alles wat adem heeft, roepe nu amen, zinge nu blijde: God is goed! Love dan ieder die Hem vreest Vader en Zoon en Heilge Geest! Overdenking Zoals de naam van het boek Koningen al zegt, heeft dit boek Koningen als onderwerp. Of de macht die een koning uitoefent. Het verhaal gaat weliswaar over een man die door Elisa wordt genezen van zijn melaatsheid, maar dat is niet het eigenlijke onderwerp vandaag. Niet alleen de macht die een koning uitoefent, maar macht die door leiders wordt uitgeoefend. Voorzichtig gezegd maakt het hebben van macht niet het beste in mensen wakker. Iemand die eenmaal macht heeft, streeft er meestal naar om die macht te houden en zo mogelijk uit te breiden. Er zit ook een andere kant aan macht. Die zien we meestal niet. Iemand die macht heeft, is verantwoordelijk voor de mensen. De VPRO heeft net een serie over koningin Beatrix uitgezonden. Ik heb er slechts gedeelten van gezien, maar wat erin naar voren kwam, was

4 dat de verantwoordelijkheid voor het land zwaar op onze koningin drukt. De verantwoordelijkheid kunnen leidinggevenden last van krijgen en/of overspannen van raken. Waarom geven we iemand macht? Het voordeel van het feit dat iemand macht heeft, is dat niet alle individuen afzonderlijk beslissingen hoeven te nemen. De beslissingsbevoegdheid is uitbesteed aan anderen. Het is bedoeld om dingen werkbaar te houden. Neem nu een doopsgezinde gemeente. Het principe van doopsgezinde gemeenten is dat alle leden gelijk zijn. Dat is zo. Een onderscheidend punt van doopsgezinden is dat leden een dienst mogen verzorgen. Wat is de rol van de predikant dan nog? In dit verband is het woord vrijgestelde een mooi woord. De predikant is vrijgesteld, krijgt tijd en geld om zich te verdiepen in de Schrift en om de zaken die in de gemeente gebeuren en moeten gebeuren, theoretisch te onderbouwen. Dan het besturen van een gemeente. Het is geen doen om steeds met alle gemeenteleden te vergaderen. Daarom hebben we dat uitbesteed aan de kerkenraad. Ook voor de kerkenraad geldt: ze hebben wel een verantwoordelijkheid. In het klein en in het groot: in het klein, zorgen dat er een gastpredikant komt op een bepaalde zondag. In het groot: nadenken over de toekomst van deze gemeente zodat we ook over 5 jaar een gezonde gemeente hebben. Voor beiden geldt: het valt alleen op als het niet goed gebeurt. U zou raar opkijken als er op een zondag geen dienst zou zijn, omdat er geen gastpredikant is. U zou ook raar opkijken als over 5 jaar de mededeling komt: sorry mensen, met ingang van volgende maand vinden er helemaal geen diensten meer plaats, want het is onmogelijk om iedere zondag een dienst te houden waar maar 4 mensen komen. Ik overdrijf wat natuurlijk. Beide keren stellen de leden van de gemeente de vraag: maar waarom hebben jullie daar niet eerder naar gekeken? Of een internationaal voorbeeld: Griekenland. Ik heb niet veel verstand van politiek, maar vanuit mijn gezichtspunt: men heeft lang de staatsschuld op laten lopen. Er kraaide geen haan naar. Mensen waren niet ongerust. Maar nu wordt de vraag gesteld: hadden jullie dat niet eerder gezien en er niet eerder iets aan kunnen doen? Als men in Griekenland verstandig had geregeerd, hadden mensen nauwelijks gemerkt dat er een regering was. We gaan terug naar de melaatse Naäman. Het 5 e hoofdstuk begint met: Naäman, de bevelhebber van het Aramese leger, stond bij zijn koning in hoog aanzien en werd zeer door hem gewaardeerd, want de Heer had hem voor Aram een grote overwinning laten behalen. Er staat bij dat de Heer hem een grote overwinning heeft laten behalen. We weten niet of Naäman zich daarvan bewust was. De toon is gezet. Naäman is een belangrijk man in de ogen van zijn baas, de koning. In dit verhaal wordt gespeeld met macht. Hoe belangrijk is macht? Wie heeft de macht? Om ons daarover te laten nadenken begint het al goed. Een slavin, iemand die in de hiërarchie onderaan staat, attendeert Naäman op een profeet die hem zou kunnen genezen. Naäman vindt in ieder geval zichzelf belangrijk. Hij wil zijn melaatsheid ook op niveau oplossen. Hij gaat naar zijn koning en deze geeft hem een brief mee voor de koning van Israel.

5 Naäman doet wat hoort bij een belangrijk man. Ik kan het zo in deze tijd plaatsen. Er zijn mensen die zogenaamd en passant zeggen: ik heb nu even overleg met de directeur. Het is de bedoeling dat wij, gewone mensen, of eenvoudige mensen, zoals Harry vorige week tegen me zei, dan bij onszelf denken: gut, o gut, die is belangrijk: hij moet iets met de directeur overleggen. Met een brief van zijn koning gaat Naäman naar de koning van Israël. Die koning zal dan wel de profeet zijn. Als je profeet bent, ben je belangrijk, dus dan zul je wel koning zijn zou de redenatie van Naäman kunnen zijn. De koning reageert zoals we van een koning verwachten. Om zich te buigen over een man die melaats is, daar gaat een koning niet over. Het zal wel op niveau zijn, van koning tot koning. Hij gaat meteen van het slechte uit: de koning die een brief heeft gestuurd zal wel op een conflict uit zijn. Zoiets onbenulligs (in zijn ogen) als een man die melaats is, hiervan genezen zal een koning toch geen brief over schrijven? De koning kan oorlogen beginnen, leven nemen, maar genezen, helen dat kan hij niet. Naäman is ook bij de verkeerde. De koning kan zijn melaatsheid niet oplossen. Het komt Elisa ter ore en hij vraagt of Naäman bij hem komt. En weer valt het Naäman tegen: Elisa komt niet eens zelf naar buiten, hij stuurt iemand die aanwijzingen geeft. En dan is de opdracht ook nog eens simpel en niet verheven: hij moet zich gewoon baden in een rivier. Echter niet een gewone rivier. Een rivier in het land Israel, het land dat God aan de Joden heeft gegeven. Daarmee wordt de rivier ook een beetje goddelijk en daarmee is Naäman zijn vraag waarom hij zich niet in een andere rivier kan dompelen beantwoord. Naäman begint hierover wat te mopperen. En weer wijst een bediende hem terecht. En Naäman wordt rein. Niet alleen lichamelijk rein, maar ook geestelijk. Het zich onderdompelen in de rivier de Jordaan is te vergelijken met een doop. Hij heeft zich bekeerd. Pas nu erkent hij werkelijk de macht van de God van Israël. Hij zegt tegen Elisa: Ik wist wel dat er behalve in Israël in de hele wereld geen God is. Hij voegt daar later aan toe: ik verzeker u dat ik nooit meer offers zal brengen aan andere goden dan de Heer. Hij heeft het allemaal nog niet helemaal door: hij wil, zoals dat in zijn wereld gebruikelijk is, Elisa bedanken met geschenken. Maar je geeft een profeet geen geschenk. En je geeft God geen cadeau. Je geeft God alleen je gehoorzaamheid. Je gaat je houden aan zijn Thora, zijn wil. Hiermee eindigt het verhaal van Naäman. Eind goed al goed voor Naäman zullen we maar zeggen. Maar 2 Koningen 5 is nog niet afgelopen. Het vervolg hebben we niet meer gelezen. Ik vertel het in het kort. Tot nu toe waren de dienaren steeds the good guys and girls en de machthebbers de bad guys. Nu gaan we naar een van de good guys. Een dienaar van Elisa, Gechazi. Hij vindt het eigenlijk zonde dat Elisa de geschenken van Naäman niet aanneemt. Die geschenken, daar wil hij wel wat van hebben. En hij gaat Naäman achterna en zegt dat Elisa zich heeft bedacht. Dan geeft Naäman een aantal geschenken aan de knecht. Als Gechazi terugkomt, heeft Elisa hem door en hij straft Gechazi met dezelfde ziekte, melaatsheid, als Naäman. Ik ga van dit verhaal houden: eerst wordt er afgegeven op machthebbers. Dat het niet goed is dat machtigen zich door hun macht te veel gaan verbeelden. En bijna iedereen zit zelfgenoegzaam te knikken, want in de wereld zijn nu eenmaal meer onmachtigen dan machtigen.

6 Maar dan komt het verhaal van Gechazi er nog achteraan. Hij wil wel wat hebben van die rijkdom van de bevelhebber. Naäman is immers dankbaar en wil daarom graag iets geven? Heel voorstelbaar. Het verhaal neemt een andere wending. Er valt op iedereen iets aan te merken: de machtigen kunnen hun macht misbruiken en de dienaren kunnen voor het materiële vallen. Dit is allemaal wereldlijk gedacht. Laten we het wereldlijke laten voor wat het is. Laten we God ons cadeau geven: onze gehoorzaamheid aan Zijn wereld. Wat God verstaat onder Zijn gehoorzaamheid, daarover kunnen we in de bijbel lezen met als voorbeeld de tien geboden. Dat is een opdracht voor zowel de machtigen als de machtelozen. Amen. Orgelspel Open ruimte Gebed Slotlied Geest van hierboven, leer ons geloven, hopen, liefhebben door uw kracht! Hemelse Vrede, deel U nu mede aan een wereld die U verwacht! Wij mogen zingen van grote dingen, als wij ontvangen al ons verlangen, met Christus opgestaan. Halleluja! Eeuwigheidsleven zal Hij ons geven, als wij herboren Hem toebehoren, die ons is voorgegaan. Halleluja! 2 Wat kan ons schaden, wat van U scheiden, Liefde die ons hebt liefgehad? Niets is ten kwade, wat wij ook lijden, Gij houdt ons bij de hand gevat. Gij hebt de zege voor ons verkregen, Gij zult op aarde de macht aanvaarden en onze koning zijn. Halleluja! Gij, onze Here, doet triomferen die naar U heten en in U weten, dat wij Gods zonen zijn. Halleluja! Zegen Hear, wy freegje no, Jo seine op ús wei Hear, wy freegje Jo, wês mei ús eltse dei (2 x) Amen