De Kracht van Cacao. Hoe eerlijke handel het verschil maakt in de Dominicaanse Republiek
|
|
- Jurgen van de Velden
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De Kracht van Cacao Hoe eerlijke handel het verschil maakt in de Dominicaanse Republiek Lesmethodiek voor de tweede en derde graad Secundair Onderwijs Handleiding voor de leerkracht Britt Hamblok en Loes Heylen / Oxfam-Wereldwinkels Oxfam-Wereldwinkels De kracht van cacao Britt Hamblok en Loes Heylen 1
2 Inhoudsopgave handleiding De Kracht van Cacao Inhoudsgave... 2 Inleiding... 3 Lesdoelstellingen... 4 Lesschema... 5 Toelichting bij de werkvormen... 6 Geraadpleegde bronnen Ter Info Bijlagen Bijlage 1: Foto motivatiefase Bijlage 2: Fotospel Bijlage 3: Richtvragen dobbelspel Bijlage 4: Dobbelstenen coverfoto: Lieve Blancquaert 2 foto: Tineke D haese foto: Tineke D haese foto: Tineke D haese Oxfam-Wereldwinkels De kracht van cacao Britt Hamblok en Loes Heylen
3 Inleiding foto: Eric de Mildt Beste leerkracht, beste vormingswerker, In het lespakket De Kracht van Cacao maken de leerlingen kennis met Santa Sanchez en haar kinderen, een familie van cacaoproducenten uit de Dominicaanse Republiek. Aan de hand van het aangereikte beeldmateriaal en interactieve opdrachten, afgewisseld met werkvormen waarbij een schriftelijke neerslag voorzien is, ontdekken de leerlingen de impact van eerlijke handel op het leven van deze producenten. De Kracht van Cacao heeft als doel eerlijke handel op de kaart zetten en de leerlingen er voor te engageren. Dit lespakket sluit nauw aan bij de levensbeschouwelijke vakken, economie, aardrijkskunde en cultuurwetenschappen, maar kan ook gebruikt worden bij andere vakken voor een vakoverschrijdend project. Veel succes met deze leerrijke en boeiende uitdaging! Loes Heylen Britt Hamblok Lerarenopleiding Secundair onderwijs, iov Oxfam-Wereldwinkels en in het kader van de opleiding nietconfessionele Zedenleer (2010) - XIOS Hogeschool Limburg Timing Voor de volledige les is een duur van 2 x 50 minuten voorzien. Indien er tijd rest kan de leerkracht de andere fairtradeportretten op de dvd Lesties nieuwe schoenen tonen als aanvulling. foto: Conacado Benodigdheden Deze handleiding voor de leerkracht Per leerling (of per twee lln.) een bundeltje werkblaadjes leerlingen dvd Lesties nieuwe schoenen - film 2: Dominicaanse Republiek - te verkrijgen in elke Oxfam-Wereldwinkel artikelnr ,95 1 (blinde) wereldkaart Doelgroep Deze methodiek kan zowel gebruikt worden voor 1, 2 als 3 SO. Desgewenst kan de leerkracht inhoudelijke aanpassingen doen! Oxfam-Wereldwinkels De kracht van cacao Britt Hamblok en Loes Heylen 3
4 Lesdoelstellingen Kennis: De leerlingen kunnen een omschrijving geven van het begrip eerlijke handel en van de eerlijke handelsorganisatie Oxfam Fairtrade. Vaardigheden cognitief: De leerlingen kunnen het productieproces van chocolade construeren aan de hand van een fotospel; De leerlingen kunnen de Dominicaanse Republiek aanduiden op een blinde kaart; De leerlingen kunnen de nadelen van een samenwerking met een multinational opsommen; De leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen hoe Oxfam-Werelwinkels de kloof tussen arm en rijk probeert te verkleinen; De leerlingen kunnen de voordelen van de coöperatieve Conacado voor de cacaoboeren in eigen woorden uitleggen; De leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen welke impact eerlijke handel heeft op het leven van de cacaoboeren en dit illustreren met enkele voorbeelden; De leerlingen kunnen de getuigenissen van Ronaldo en zijn familie begrijpend lezen en de voordelen die zij verkrijgen dankzij eerlijke handel markeren; De leerlingen kunnen een rebus rond Eerlijke handel oplossen; De leerlingen kunnen de identikit over Conacado invullen aan de hand van de reportage; De leerlingen kunnen vragen vanuit de film beantwoorden aan de hand van het dobbelspel; De leerlingen kunnen de mindmap over Conacado invullen na het bekijken van de reportage en het dobbelspel; Vaardigheden affectief: De leerlingen zijn bereid hun mening te verwoorden rond eerlijke handel, de organisatie Oxfam-Wereldwinkels; de werking van de multinationals en de impact van eerlijke handel op Ronaldo en zijn familie; De leerlingen begrijpen dat eerlijke handel en een rechtvaardig inkomen bijdragen tot het verkleinen van de kloof tussen arm en rijk en een menswaardig bestaan voor iedereen; De leerlingen kunnen op basis van de lesinhoud bewust de keuze maken om solidair te zijn met initiatieven van Oxfam en fairtradeproducten te kopen; De leerlingen begrijpen dat het belangrijk is na te denken voor je iets koopt; de producten mogen mensen of het milieu niet schaden; 4 Oxfam-Wereldwinkels De kracht van cacao Britt Hamblok en Loes Heylen
5 Lesschema Motivatiefase Appetizer (± 10 min) De leerlingen ontdekken het verband tussen chocolade en cacao. Foto (Bijlage 1) Lesstructuur Van cacao naar chocolade (± 10 min) De leerlingen construeren het productieproces: van het telen van cacao naar het afgewerkte product chocolade De kwetsbare rijkdom van de Dominicanen (± 10 min) De Dominicaanse Republiek wordt voorgesteld. Het probleem van de cacaoproducenten wordt geschetst: ze moesten noodgedwongen hun cacaobonen verkopen aan multinationals tegen dumpingprijzen. Hierdoor bleven ze met zo goed als lege handen achter. Kan het ook anders? (± 10 min) Voorstelling van Oxfam-Wereldwinkels en eerlijke handel. De leerlingen ontdekken dat deze organisatie een alternatief wil bieden voor deze wanpraktijken. Extreme make-over? (± 20 min) De leerlingen maken kennis met Ronaldo, een 13-jarige jongen uit de Dominicaanse Republiek. Hij stelt zijn familie voor en vertelt hoe eerlijke handel hun leven veranderde. Cacao van Conacado (35 min) De leerlingen bekijken de reportage en ontdekken de impact van fair trade. Via het beeldmateriaal en ludieke werkvormen fixeren ze een aantal begrippen. Bijlage 2: Fotospel Verbale overdracht a.d.h.v. werkbladen blz.3 Verbale overdracht a.d.h.v. werkbladen blz.3-4 Verbale overdracht a.d.h.v. blz. 5-6 en markeren voordelen fairtrade Rebus oplossen Discussie a.d.h.v. stelling Reportage bekijken Kijkopdracht Bijlage 3 & 4: dobbelspel Mindmap Afrondingsfase Reflectie (± 5 min) De leerlingen begrijpen het belang van eerlijke handel en de verantwoordelijkheid en de macht van consumenten hierin. Klasgesprek 5 Oxfam-Wereldwinkels De kracht van cacao Britt Hamblok en Loes Heylen
6 Toelichting bij de werkvormen 1. APPETISER Didactisch materiaal: Bijlage 1: Motivatiefase Foto tonen foto: Gepa - Fairhandelshauss Werkwijze De leerkracht toont de foto: een kind met chocolade en een kind uit de Dominicaanse Republiek. Vraag de leerlingen naar het verband tussen beide beelden. Laat hen klassikaal brainstormen. Zo achterhalen de leerlingen dat de Dominicaanse Republiek een belangrijke producent is van cacao, een basisingrediënt voor chocolade. Deel de werkblaadjes uit, laat hen de conclusie formuleren en onder de foto s noteren. Lees hierna het tekstje op blz FOTOSPEL Didactisch materiaal: Zie bijlage 2: Fotospel Knip de foto s uit en plooi ze dubbel op de stippellijn. Werkwijze: Verdeel de leerlingen in kleine groepjes, van maximum 4 personen Deel de kaarten uit met de foto s naar boven, de leerlingen mogen deze niet omdraaien. Vraag hen de logische volgorde van de foto s te bepalen. Laat de leerlingen klassikaal de belangrijkste stappen van het productieproces toelichten: Van cacaoboom tot chocolade: De cacaoboom vraagt een heet en vochtig klimaat. De boom is het hele jaar door getooid met honderden witte of roze bloemen op de stam en de takken. Twee keer per jaar ontwikkelt een deel van de bloemen zich tot grote langwerpige vruchten: de cacaokolven. De kolven worden met een langwerpig mes in tweeën gesplitst. In de pulp van de kolf zitten 25 tot 75 zaden. Deze zaden zijn de cacaobonen! De cacaobonen worden met de hand uit de kolven geschraapt, op hopen gelegd en bedekt met bananenbladeren. Na een week krijgen de bonen een mahoniekleur en een typische smaak. Door ze in de zon te laten drogen, stopt het gistingsproces. 6 Oxfam-Wereldwinkels De kracht van cacao Britt Hamblok en Loes Heylen
7 De cacaobonen worden door de verwerker gedroogd, geplet (om de pel te verwijderen), geroosterd en gemalen tot een superfijne, warme en vloeibare cacaomassa. Door die cacaomassa te persen, verkrijg je zowel de vaste, bruine cacaoperskoek als de vloeibare, geelwitte cacaoboter. De cacaoperskoek wordt verder vermalen tot cacaopoeder. Wanneer ze hiermee klaar zijn, mogen ze de foto s omdraaien. Dan verschijnt de volgorde van het productieproces. Aan de hand van de nummers bij de foto s moeten ze zichzelf corrigeren. 3. INFORMATIE CACAOBOEREN EN DOMINICAANSE REPUBLIEK Didactisch materiaal: Werkblaadjes blz. 3-6 Wereldkaart Werkwijze: DE KWETSBARE RIJKDOM VAN DE DOMINICANEN Vraag de leerlingen of ze al gehoord hebben van de Dominicaanse Republiek. Vraag hen daarna met welke dingen ze dit land associëren. Bijvoorbeeld witte stranden, palmbomen, luxevakanties, mooie hotels Laat de leerlingen de Dominicaanse Republiek aanduiden op een (blinde) wereldkaart. Vervolgens lezen de leerlingen de tekst op blz. 3 over de cacaoproductie in de Dominicaanse Republiek en de problematiek rond de multinationals. KAN HET OOK ANDERS? De leerlingen lezen de tekst op blz. 3 en 4 van de werkblaadjes. EXTREME MAKE-OVER? De leerlingen lezen de getuigenis van Ronaldo en zijn familie van de werkblaadjes blz. 5-6 over de impact van fair trade op hun leven. Vervolgens markeren ze de verschillende voordelen die Conacado en eerlijke handel bieden in de tekst. Hierna lossen de leerlingen de rebus op Jouw aankopen hier maken ginder het verschil. op blz. 8 van de werkblaadjes. Laat de leerlingen klassikaal discussiëren over wat deze uitspraak voor hen kan betekenen. Lees de stellingen en laat de leerlingen eerst individueel hun mening formuleren. Hou vervolgens een korte klasdiscussie over de macht en de verantwoordelijkheid van de consument in verband met eerlijke handel. Tot slot lezen en bespreken de leerlingen de uitspraak van Lieve Blancquaert over de impact van fair trade en onze macht als consument. Didactische tips: Voor het markeren van de voordelen van eerlijke handel en het oplossen van de regels kunnen de leerlingen eventueel per twee werken. Oxfam-Wereldwinkels De kracht van cacao Britt Hamblok en Loes Heylen 7
8 Bij het bespreken van de stellingen en het citaat van Lieve Blancquaert wordt niet alleen de impact van fair trade maar ook de macht van de consument benadrukt: consumenten beslissen zelf wat ze doen met hun geld en welke producten ze kopen. Zo kan je er als consument bewust voor kiezen de uitbuiting van boeren in het Zuiden tegen te gaan door fairtradeproducten te kopen. 4. REPORTAGE BEKIJKEN Didactisch materiaal: DVD Lesties nieuwe schoenen Aflevering 2 Cacao van Conacado Werkwijze De leerlingen lezen de kijkopdracht Identikit op blz. 8. De leerlingen bekijken de reportage Cacao van Conacado (12 min.) en vullen gelijktijdig de identikit in. Didactische tips: Wijs de leerlingen op het hoge percentage van de Dominicanen dat in armoede leeft. Dit staat in schril contrast met de talrijke luxehotels in de Dominicaanse Republiek. 5. WERKVORM DOBBELSTEEN Didactisch materiaal: Twee dobbelstenen Bijlage 3: Fiche met richtvragen voor de leerkracht Bijlage 4: Dobbelstenen Werkwijze Overloop de spelregels met de leerlingen: Op de eerste dobbelsteen staan een aantal onderdelen die aan bod komen in het filmpje: eerlijke handel, Conacado, fairtradepremie, minimumprijs, Santa en haar twee zonen Danilo en Ronaldo. Op de andere dobbelsteen staan een aantal vraagwoorden: Wie of wat? Waarom? Welke voordelen? Welke impact? Hoe? Elke leerling gooit om de beurt met de twee dobbelstenen. Vervolgens tracht de leerling iets meer te vertellen over de combinatie van de twee woorden (vb. fairtradepremie & welke voordelen?) Indien de leerling niet meteen iets weet te vertellen kan de leerkracht zelf een vraag stellen. (zie bijlage 3: kader met een aantal richtvragen) Wanneer een leerling het vraagteken gooit, moet hij/zij zijn of haar eigen mening weergeven over het onderwerp op de andere dobbelsteen. Enkele voorbeelden: Vind je eerlijke handel belangrijk? 8 Oxfam-Wereldwinkels De kracht van cacao Britt Hamblok en Loes Heylen
9 Vind je de manier waarop Oxfam Fairtrade steunt goed? Door steun aan de organisatie Conacado, steunt Oxfam de boeren op een structurele manier: het maakt hen sterker op langere termijn. Vind je het goed dat de hele gemeenschap mee kan genieten van de fairtradepremie? Wat vind je van de getuigenis van Santa? Vind je haar een moedige vrouw? Wat zal je bijblijven uit de reportage? Wat vind je van de getuigenis van Danilo en Ronaldo? Wat zijn hun dromen? Didactische tips: Wijs de leerlingen erop dat ze goed naar elkaar proberen te luisteren, zodat ze kunnen proberen elke keer iets nieuws te vertellen, ook wanneer eenzelfde combinatie opnieuw voorkomt. Tijdens de discussie wordt benadrukt dat er bij eerlijke handel alleen winnaars zijn. Boerenorganisaties krijgen een rechtvaardige prijs en betere handelsvoorwaarden en arbeiders werken in correcte sociale omstandigheden. Omdat ze zekerder zijn van hun inkomen, kunnen ze plannen maken voor de toekomst in plaats van te leven van dag tot dag. De consument kan met een gerust geweten genieten van een volwaardig, kwaliteitsvol product. Hij weet immers dat door zijn dagelijkse inkopen de armoede in het Zuiden vermindert. Dit maakt producenten én consumenten partners in de strijd voor een betere wereld! Wanneer de groep erg groot is kan deze in twee verdeeld worden, die elk twee dobbelstenen en de fiche met de richtvragen krijgen. De leerlingen moeten elkaar dan op weg helpen en evalueren. De leerkracht loopt rond en helpt waar nodig. 6. MINDMAP Didactisch materiaal: Mindmap Werkwijze Als herhaling en om een schriftelijke neerslag te voorzien bij het bekijken van de reportage, wordt de mindmap klassikaal ingevuld. Didactische tips: De leerlingen kunnen de mindmap eventueel eerst individueel of per twee invullen, waarna deze klassikaal verbeterd wordt. Oxfam-Wereldwinkels De kracht van cacao Britt Hamblok en Loes Heylen 9
10 7. REFLECTIE Werkwijze: De leerlingen voeren een klasgesprek aan de hand van enkele reflectievragen van de leerkracht. Didactische tips: Mogelijke vragen: Over de werkvormen: Wat heb je bijgeleerd? Is er iets dat je zal bijblijven? Wat vond je leuk / minder leuk / moeilijk? Over eerlijke handel: Koop jij wel eens producten van eerlijke handel? Zo ja, waar koop je deze? Zo neen, zou je na deze les wel fairtradeproducten kopen? Vind je dit belangrijk? Leg uit waarom of waarom niet. Op welke manieren zouden wij de eerlijke handel kunnen steunen? Vind je het belangrijk na te denken voor je iets koopt? Bijvoorbeeld over de omstandigheden waarin de producten gemaakt zijn, dat mensen of het milieu er niet door geschaad worden? Denk je dat eerlijke handel kan bijdragen tot een menswaardig bestaan voor iedereen ter wereld? foto: Gepa - Fairhandelshauss foto: Conacado foto: Gepa - Fairhandelshauss foto: Eric de Mildt 10 Oxfam-Wereldwinkels De kracht van cacao Britt Hamblok en Loes Heylen
11 Geraadpleegde bronnen Internet Brochures & tijdschriften Kies Fairtrade - Fairtradekrantje van Max Havelaar Cacao Handel, uit respect - Oxfam Wereldwinkels Eerlijk duurt het langst - uit ID, november 2003, blz Red de wereld, eet chocola! - uit Maks, september 2008, Chocotherapie - uit Goedele, november 2009, blz Beeldmateriaal: DVD Lesties nieuwe schoenen 5 fairtradeportretten aflevering 2 Cacao van Conacado en het bijhorende boek - Lieve Blancquaert Filmfragment De impact van fair trade - Max Havelaar Afbeeldingen: Tekeningen rebus: Bart Heijlen Cover foto: Lieve Blancquaert josianed.skynetblogs.be/category/892856/1/g%e9n%e9ral g g oww-ed verantw. uitgever: Koen Van Bockstal, Ververijstraat 17, B-9000 Gent. Vormgeving: grafische dienst Oxfam-Wereldwinkels & Oxfam Fairtrade Oxfam-Wereldwinkels De kracht van cacao Britt Hamblok en Loes Heylen 11
12 Ter info: Wie is wie in de wereld van eerlijke handel? Sinds de eerste wereldwinkel in 1971 de deuren opende, is Oxfam- Wereldwinkels (OWW) uitgegroeid tot een professionele organisatie met een uitgebreide vrijwilligersbeweging, actief in meer dan 200 wereldwinkels in heel Vlaanderen. Verkoop, campagnes en educatie vormen de drie pijlers van de organisatie. In 2003 bracht Oxfam-Wereldwinkels vzw zijn handelsactiviteiten onder in een aparte organisatie Oxfam Fairtrade cvba. Oxfam Fairtrade koopt voedingsproducten aan bij producentengroepen in het Zuiden en zorgt voor de import, de verdeling en de verkoop via verschillende verkoopkanalen. Oxfam Fairtrade is tevens de merknaam voor alle producten. Maar het is Oxfam- Wereldwinkels dat beslist met welke producentengroepen Oxfam Fairtrade handelt. En het is Oxfam-Wereldwinkels dat al deze producentengroepen begeleidt en opvolgt. Ook de Waalse zusterorganisatie Oxfam-Magasins du monde drijft eerlijke handel met producenten in het zuiden. Terwijl zij zorgen voor de artisanaatsartikelen zorgt OWW voor de voeding. Oxfam-Solidariteit ondersteunt dan weer projecten in en organiseert noodhulp voor het zuiden. Ze betrekt haar middelen voor een stuk uit modellen als tweedehandswinkels, Oxfam Trailwalk en individuele fondsenwerving. Alle Belgische Oxfamleden zijn lid van Oxfam International. Max Havelaar tenslotte is een internationaal keurmerk voor fair trade. Max Havelaar België en de internationale koepel FLO (Fair Trade Labelling Organisation) controleren alle licentiehouders die het keurmerk op hun producten willen. Colruyt bijvoorbeeld verkoopt Oxfam Fairtradekoffie in zijn rekken, maar is zelf ook licentiehouder waardoor het bijvoorbeeld citroenen kan verkopen met daarop het Max Havelaarkeurmerk (en bijhorend logo). 12 Oxfam-Wereldwinkels De kracht van cacao Britt Hamblok en Loes Heylen
13 Bijlage 1: Foto motivatiefase
14 Bijlage 2: Fotospel productieproces foto: oww 1 De cacaoboom vraagt een heet en vochtig klimaat. De boom is het hele jaar door getooid met honderden WITTE OF ROZE BLOEMEN op de stam en de takken.
15 foto: oww 2 Twee keer per jaar ontwikkelt een deel van de bloemen zich tot grote langwerpige vruchten: de CACAOKOLVEN. Twintig tot zestig van die kolven groeien uit tot rijpe vruchten.
16 foto: oww 3 Na de oogst rijpen de kolven nog enkele dagen verder. Dan worden ze met een langwerpig mes of een houten knuppel voorzichtig IN TWEEËN GESPLITST.
17 foto: Gepa - Fairhandelshauss 4 In de witte, geleiachtige pulp van de kolf zitten 25 tot 75 zaden: de CACAOBONEN. Voor één kilogram bonen moet een boer een twintigtal kolven openen.
18 foto: oww 5 De cacaobonen worden met de hand uit de kolven geschraapt, op hopen gelegd en BEDEKT MET BANANENBLADEREN.
19 foto: Lieve Blancquaert 6 Na een kleine week GISTEN krijgen de cacaobonen hun mahoniekleur en typische smaak.
20 foto: Tineke D haese 7 Door de cacaobonen vervolgens te DROGEN IN DE ZON, stopt het gistingsproces.
21 foto: Conacado 8 De gedroogde cacaobonen worden GEPLET, GEROOSTERD en GEMALEN tot een superfijne, warme en vloeibare CACAOMASSA.
22 foto: Conacado 9 Door deze massa te persen, verkrijg je zowel de vaste, bruine cacaoperskoek als de vloeibare cacaoboter. De cacaoperskoek wordt verder VERMALEN tot CACAOPOEDER.
23 Bijlage 3: richtvragen voor het dobbelspel Eerlijke handel Wie of wat? Waarom? Welke voordelen? Welke impact? Hoe? Wat? betaalt een eerlijke prijs aan producenten in het zuiden / garandeert menswaardige werkomstandigheden / respect voor het milieu Welke organisaties bedrijven eerlijke handel? Ox WW (=vzw) / Ox Fairtrade (=cvba) / Ox Magasins du monde (=vzw) / Max Havelaar (=keurmerkorganisatie) Conacado Wat? Een partnerorganisatie van OWW. Een koepel van 8 cacaoorganisaties / Dominicaanse Republiek / boeren in 62 associaties / Confederatión Nacional de Cacaocultores Dominicanos Fairtrade premie Wat? Een premie die de boeren krijgen bovenop de fairtrademinimumprijs. Deze wordt ingezet ifv de gemeenschap. Waarom? Wordt er eerlijk handel gevoerd? Omdat de welvaartskloof het best kan gedicht worden als beide partijen hier in bijdragen, en het zuiden de eigen ontwikkeling kan bewerkstelligen. Waarom zou Santa andere cacaoaboeren afraden om te verkopen aan grote bedrijven? Deze bieden geen premies, geen hulp in tijden van nood, en ze streven geen duurzame relatie na. Waarom bestaat Conacado / is het een koepel? Samen sterk! Zo kunnen ze concurreren met de grote reguliere bedrijven. Waarvoor dient de premie? Gemeenschapsvoorzieningen zoals watervoorziening, electriciteit, wegenaanleg, gezondheidszorg, schoolgebouwtjes, Welke voordelen? Producenten in het zuiden hebben duidelijk baat bij eerlijke handel, het noorden krijgt de mogelijkheid om bezorgdheid te uiten over de wereldhandel door te consumeren (cfr stemmen) én beschikken zo over chocolade die dubbel zo lekker is. Eerlijke handel is zonder twijfel een hefboom tot ontwikkeling. Welke voordelen biedt Conacado de boeren? Ze worden meteen worden uitbetaald. Welke voordelen? De premie draagt bij tot de ontplooiing van hele gemeenschappen in het zuiden, voor zaken die Welke impact heeft eerlijke handel? Als verarmde producenten de kans krijgen om hun eigen ontwikkeling te verzekeren zal dit ook gebeuren. Het verschil in inkomen gaat naar basisvoorzieningen en vorming. Zo werken hele gemeenschappen aan hun vertrouwen toekomst. En, ze doen het zelf! Welke impact? Conacado zorgt voor meer financiële zekerheid en de mogelijkheid om te investeren in betere productiemethoden. Hoe steunt eerlijke handel de cacaoboeren? Niet door financiële hulp, maar door handel te drijven (cfr het verschil tussen een vis geven en leren vissen). Hoe kan jij eerlijke handel steunen? Door klant of een van de 8000 vrijwilligers te worden. Bijvoorbeeld door een wereldwinkel op school op te starten, Hoe steunt Conacado de boeren? Hoe is Conacado gestructureerd? < zie <zie Hoe wordt de premie toegekend? Er bestaan fairtradepremiumcommittees van boeren die de wensen van de andere boeren oplijsten en democratisch beslissen over de bestemming van het geld.
24 Wie of wat? Waarom? Welke voordelen? Welke impact? Hoe? Minimum prijs Wat? Een vaste prijs (plannen investeringen wordt zo mogelijk) die hoger of gelijk is dan de schommelende wereldmarktprijs Santa Wie? cacaoboerin / 4 kinderen / weduwe / Dominicaanse Republiek Danilo & Ronaldo Wie? Ronaldo = jongste zoon / gaat naar school / seminarie > priester / Danilo = tweede oudste / werkt op de bloque Waarom een minimumprijs? Een vaste prijs maakt het mogelijk dat investeringen kunnen gepland worden. De wereldmarktprijs schommelt wel (spel van vraag en aanbod) en maakt broodnodige investeringen dus zeer riskant. Waarom verkopen boeren vaak tegen een veel te lage prijs? Ze zijn erg afhankelijk van de grote bedrijven. De cacao moet snel na het drogen verkocht worden Waarom is ze lid van Conacado? Zo is ze samen sterk tegen de grote opkopers. Zo kan ze haar kinderen naar school sturen. Waarom werken Danilo en Ronaldo? In arme landen werken kinderen en jongeren wel vaker tijdens hun vrije uren. Dit om dat er anders geen brood op de plank komt. Erger is natuurlijk dat de kinderen moeten werken ipv school te lopen. Eerlijke handel verhindert deze schande. <zie <zie Hoe wordt de minimumprijs berekend? Voor de grote productgroepen zoals cacao, koffie, thee, legt FLO (de internationale ft-koepel) de standaarden vast. Voor de kleinere productgroepen gebeurt dit in samenspraak met de partners. Welke voordelen ervoer Santa? Ze maakt deel uit van het bestuur, ze heeft haar rechten als vrouw verworven. Welk voordelen? De kinderen kunnen omwille van de samenwerking met OWW studeren. Welke impact heeft eerlijke handel op het leven van Santa? <zie, maar ook: ze kan nu een lening aangaan. Impact op hun leefomgeving? Jonge mensen zoals de broers trekken niet meer naar de stad en hebben de kans om het platteland te ontwikkelen. Hoe zorgt Santa voor kwaliteitscacao? Door snel te werken. De bonen mogen niet langer dan 4u in de open lucht liggen. Hoe helpen Danilo en Ronaldo op de plantage? Danilo verzorgt, selecteert en weegt, Ronaldo brengt lunchpakketten naar de arbeiders
25 Bijlage 4: dobbelstenen voor het dobbelspel
26 foto: oww foto: oww foto: Lieve Blancquaert foto: Lieve Blancquaert foto: Eric de Mildt foto: oww
De Kracht van Cacao. Hoe eerlijke handel het verschil maakt in de Dominicaanse Republiek
De Kracht van Cacao Hoe eerlijke handel het verschil maakt in de Dominicaanse Republiek Lesmethodiek voor de tweede en derde graad Secundair Onderwijs Werkblaadjes voor de leerkracht Britt Hamblok en Loes
Nadere informatieDe Kracht van Cacao. Werkblaadjes voor de leerling. Hoe eerlijke handel het verschil maakt in de Dominicaanse Republiek
De Kracht van Cacao Hoe eerlijke handel het verschil maakt in de Dominicaanse Republiek Werkblaadjes voor de leerling 1 www.oxfamwereldwinkels.be Wat zie je op deze foto s? Wat zou het verband hiertussen
Nadere informatieCacao. oww.be. Handel, uit respect. foto: Tineke D haese
Cacao foto: Tineke D haese Handel, uit respect. oww.be foto: Yel High van chocola? België heeft een reputatie als chocoladeland. De bijna honderd Belgische chocolatiers waren in 2008 goed voor een totale
Nadere informatieChocomelk. van eerlijke handel, biologische landbouw en lokale boeren! www.oww.be. Handel, uit respect.
Chocomelk van eerlijke handel, biologische landbouw en lokale boeren! > Handel, uit respect. We slaan de brug tussen boeren uit Noord & Zuid! www.oww.be > Kiezen Kiezen voor nóg meer duurzaamheid Oxfam
Nadere informatieCacaospel. Na afloop krijgen de deelnemers het eerste icoon van het cacaoproces.
Cacaospel Stap 1. Cacaoboom Cacao komt van een cacaoboom. De boom groeit in een tropisch klimaat, waar het heet en vochtig is. Bijvoorbeeld in Ghana en andere landen in Afrika en Zuid-Amerika. Aan de boom
Nadere informatieFactsheet. Ooit gedacht dat je met een potje pindakaas de wereld kunt veranderen? Of met een banaan? Het kan. Dankzij fairtrade.
Elke dag π± Factsheet Initiatief fairbezig.nl Fairbezig.nl is een initiatief van Fair Trade Original, de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels en Stichting Max Havelaar met steun van de Nationale Postcode
Nadere informatieFair Trade. ontwikkelingsstrategie. Oxfam-Wereldwinkels 20 oktober 2011
Fair Trade als duurzame economische ontwikkelingsstrategie Oxfam-Wereldwinkels 20 oktober 2011 SITUERING OXFAM-WERELDWINKELS Oxfam-Wereldwinkels Deel van Oxfam-in-België en Oxfam International Deel van
Nadere informatieFair Trade in Openbare Aanbestedingen
Fair Trade in Openbare Aanbestedingen Workshop Duurzame voeding en catering, 22/11/2011 Inhoud workshop 1. Waarom een workshop van Max Havelaar? 2. Wat is Fair Trade en hoe herken je het? 3. Verschil met
Nadere informatieFAIRTRADE. Een beter leven. Wat is Fairtrade
Wat is Fairtrade EERLIJKE HANDEL STAAT VOOROP KEURMERK INTERNATIONALE SAMENWERKING HANDEL GEMEENTE DUURZAAMHEID Een beter leven Veel boeren en arbeiders in arme landen (ook wel ontwikkelingslanden ) hebben
Nadere informatieFair Trade in Openbare Aanbestedingen. Workshop Duurzame voeding en catering, 22/11/2011
Fair Trade in Openbare Aanbestedingen Workshop Duurzame voeding en catering, 22/11/2011 Inhoud workshop 1. Waarom een workshop van Max Havelaar? 2. Wat is Fair Trade en hoe herken je het? 3. Verschil met
Nadere informatieOok getest op kinderen
Lesvoorbereiding Ook getest op kinderen Reclame graad 1 Print 1 keer het verhaal 'Het papieren kamertje'. Toon de logo's op het smartboard. Kies een recept uit het document kinderrecepten en zorg voor
Nadere informatieEducatief aanbod van Oxfam-Wereldwinkels Secundair onderwijs. > Handel, uit respect. oxfamwereldwinkels.be/scholen
Educatief aanbod van Oxfam-Wereldwinkels Secundair onderwijs > Handel, uit respect. oxfamwereldwinkels.be/scholen Laat je leerlingen kennismaken met het thema eerlijke handel Oxfam-Wereldwinkels n de voornaamste
Nadere informatieFair Trade in Openbare Aanbestedingen
Fair Trade in Openbare Aanbestedingen Infosessie Duurzame voeding en catering, 26/01/2012 Inhoud workshop 1. Waarom een workshop van Max Havelaar? 2. Wat is Fair Trade en hoe herken je het? 3. Verschil
Nadere informatieHet Cacaomysterie. Lesmethodiek voor de eerste graad Secundair Onderwijs Evelien De Wilde / Oxfam-Wereldwinkels
Het Cacaomysterie Eerlijke Handel in de Dominicaanse Republiek Lesmethodiek voor de eerste graad Secundair Onderwijs Evelien De Wilde / Oxfam-Wereldwinkels 1 www.oxfamwereldwinkels.be coverfoto: Lieve
Nadere informatieFAIR TRADE IN EEN NOTENDOP
FAIR TRADE IN EEN NOTENDOP BTC / Dieter Telemans WAT IS FAIR TRADE? Fair trade (eerlijke handel) is een handelssysteem dat benadeelde producenten, voornamelijk uit het Zuiden, de kans geeft op duurzame
Nadere informatieMax Havelaar: 25 jaar ontwikkeling. Persontmoeting 28 augustus 2014 Lily Deforce Directeur
Max Havelaar: 25 jaar ontwikkeling Persontmoeting 28 augustus 2014 Lily Deforce Directeur Agenda 25 jaar Fairtrade: van de boer in het Zuiden tot op ons bord - Evolutie van 1989 tot 2014 - Trade not aid
Nadere informatieV.U. Carl Michiels, Hoogstraat 147, 1000 Brussel - Foto cover : BTC / Tim Dirven FaiR TRaDe in een notendop
Fair trade in een notendop BTC / Dieter Telemans Wat is Fair trade? Fair trade (eerlijke handel) is een handelssysteem dat benadeelde producenten, voornamelijk uit het Zuiden, de kans geeft op duurzame
Nadere informatieNIEUWS UIT DE NOORD ZUIDADVIESRAAD
NIEUWS UIT DE NOORD ZUIDADVIESRAAD Intro Met deze nieuwsbrief willen we de leden van de Noord - Zuidadviesraad en geïnteresseerden informeren over de werking van de Noord Zuidadviesraad van Zwevegem en
Nadere informatie1. INFOSESSIE MANAGEMENTTEAM
1. INFOSESSIE MANAGEMENTTEAM (INFO) 1. INFOSESSIE MANAGEMENTTEAM (INFO) Deze infosessie is opgesteld voor het managementteam van een organisatie. De infosessie geeft de eerste informatie voor managers
Nadere informatieThema 1 LP 2: De leerlingen kunnen het begrip toegevoegde waarden omschrijven en het verband leggen met het begrip welvaart
Thema 1 LP 2: De leerlingen kunnen het begrip toegevoegde waarden omschrijven en het verband leggen met het begrip welvaart Tijd 2 lesuren Doel 1 De leerlingen kunnen opzoeken en in eigen woorden vertellen
Nadere informatieFAIRTRADE. Een beter leven. Wat is Fairtrade
Wat is Fairtrade EERLIJKE HANDEL STAAT VOOROP KEURMERK INTERNATIONALE SAMENWERKING HANDEL GEMEENTE DUURZAAMHEID Een beter leven Met Fairtrade krijgen boeren en arbeiders in ontwikkelingslanden een eerlijke
Nadere informatieEERLIJKE HANDEL OF FAIR TRADE? WAT?
EERLIJKE HANDEL OF FAIR TRADE? We staan niet stil bij wat er elke dag op ons bord ligt. En toch dragen vele ingrediënten een heel verhaal met zich mee. Sommige producten hebben de halve wereld afgereisd.
Nadere informatieHOUT EN BOUW. Activerende werkvormen? De leraar doet er toe.
HOUT EN BOUW Activerende werkvormen? Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat we na 14 dagen gemiddeld slechts 10 % hebben onthouden van datgene wat we gelezen hebben en 20 % van wat we hebben gehoord.
Nadere informatieDE BAAN OP! Een interessant bedrijf kiezen. Inhoud. Doelgroep. Vakgebied. Materialen. Doelen STERKE SCHAKELS
DE BAAN OP! De jongeren organiseren zelf één of meerdere bedrijfsbezoeken. Ze verzamelen informatie over verschillende bedrijven en op basis hiervan kiezen ze met de hele klas het meest interessante bedrijf
Nadere informatieFair Trade: hoe zit dat ook alweer?
Fair Trade: hoe zit dat ook alweer? Meer dan 200 gemeenten en 5 provincies maken werk van de campagne FairTradeGemeente. Ze willen op een heel concrete manier bijdragen aan een waardig bestaan voor de
Nadere informatiehet recht op bescherming tegen schadelijke vormen van werk en uitbuiting het recht op onderwijs het recht op spelen en ontspanning
Ashique s verhaal (Uit: Kompas) Kinderarbeid genereert noodzakelijk inkomen voor families en gemeenschappen. Door het af te schaffen zullen kinderen de grootste slachtoffers worden. Klopt dat? Bij deze
Nadere informatieProjectintroductie e. Projectintroductie les 1
Projectintroductie les 1 Projectintroductie e Doel: De leerlingen ontdekken wat zij al weten over de Schelde. Ook ontdekken ze dat er soms andere belangen liggen vanuit deze thema s Lesduur: 50 minuten
Nadere informatieHoe een coalitiecampagne uitwerken om kinderarbeidvrije cacao te bevorderen?
Hoe een coalitiecampagne uitwerken om kinderarbeidvrije cacao te bevorderen? Oxfam Wereldwinkels en Fairtrade Campagne Kindslavernij lust ik niet! Doelgroepen Partners: hoe elkaar versterken? En nu? Oxfam
Nadere informatieEen nieuwe bank. Lesvoorbereiding Crisis graad 2. Verwondering
Een nieuwe bank Lesvoorbereiding Crisis graad 2 Voorzie speelgoed - geld, echte kleine muntstukken of print het blad met de centen. Op elk blad staan 100 centen in rijen van 10. Zo kan je gemakkelijk het
Nadere informatiewerkbladen, telefoons en opnametoestel
DE BAAN OP! De jongeren organiseren zelf één of meerdere bedrijfsbezoeken. Ze verzamelen informatie over verschillende bedrijven en op basis hiervan kiezen ze met de hele klas het meest interessante bedrijf
Nadere informatie4.1 Leven van een slaaf
Thema/ onderwerp: Verschillende soorten slaven 4.1 Leven van een slaaf Korte samenvatting van de leeractiviteit: De leerlingen maken kennis met de verschillende soorten slaven en kunnen een dag van één
Nadere informatieLesbeschrijving. Projectintroductie les 1
Lesbeschrijving Projectintroductie les 1 Doel: De leerlingen ontdekken wat zij al weten over de Schelde. Ook ontdekken ze dat er soms andere belangen liggen vanuit deze thema s Lesduur: 50 minuten Vak(ken):
Nadere informatieWerkboekje. Natuur en milieu educatie. Groep 7. Naam: Fruit in de mix. Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna
Werkboekje Natuur en milieu educatie Naam: Groep 7 Fruit in de mix Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna Werkblad 1 Waar komt ons fruit vandaan? Vul 1. Teken het klassikale woordenweb die
Nadere informatiebrugge.be/noordzuiddienst FAIR TRADE fair trade in de klas
brugge.be/noordzuiddienst FAIR TRADE fair trade in de klas aanbod 2015-2016 I FAIR TRADE: VAN BOER TOT BORD Waar koop je fairtradeproducten? In alle supermarkten, Oxfam Wereldwinkels en natuurvoedingszaken
Nadere informatieWatwaaromwiehoe. voorstelling. Handel, uit respect. oww.be
Watwaaromwiehoe voorstelling > Handel, uit respect. oww.be Heb jij er s morgens al eens bij stilgestaan wie er achter die lekkere kop koffie zit? Of waar je vers gestreken katoenen T-shirt eigenlijk vandaan
Nadere informatieKIEZEN VOOR KEUZE. Een les over assor timentstypes. Inhoud
Een les over assor timentstypes Inhoud Doelgroep Vakgebied Duur Doelen Om inzicht te krijgen in de verschillende assortimentstypes gaan de leerlingen op zoek naar een over te nemen zaak voor drie ondernemers.
Nadere informatie1,6 miljoen. Fairtrade in het Zuiden 87,7% 12,3% leden. kleinschalige boeren. arbeiders. kleinschalige boeren en arbeiders binnen Fairtrade.
Jaarcijfers Fairtrade in het Zuiden arbeiders en Dit zijn cijfers die verzameld zijn in op basis van auditrapporten van FLO Cert. Ze zijn verwerkt door Fairtrade International in en gepubliceerd begin
Nadere informatie4 Zijn heerlijke producten ook eerlijke producten?
4 Zijn heerlijke producten ook eerlijke producten? Deze zomer was ik op familiebezoek in Honduras. Geheel onverwacht liep ik er twee oude bekenden tegen het lijf. Ze stonden pardoes voor mijn neus. Ik
Nadere informatieLESVOORBEREIDING ALGEMENE VAKKEN / VOEDING - VERZORGING
LESVOORBEREIDING ALGEMENE VAKKEN / VOEDING - VERZORGING Campus Heverlee Hertogstraat 178 3001 Heverlee Tel. 016 39 92 00 www.khleuven.be Naam: Torfs Jolijn, Goossens Lore Jaar & vakkencombinatie: 3 e jaar
Nadere informatieLes 1 Van koffieboon tot pakje koffie
Les 1 Van koffieboon tot pakje koffie VAKKEN PAV, Humane Wetenschappen, Aardrijkskunde DOELSTELLINGEN EN EINDTERMEN Gemeenschappelijke stam De leerlingen brengen belangrijke elementen van communicatief
Nadere informatieBruine bananen. Doelstellingen
Bruine bananen Voedselverspilling, eerste graad Doelstellingen Kinderen vertellen in eigen woorden wat voedsel verspillen is. Kinderen worden zich ervan bewust dat voedselproductie veel energie en geld
Nadere informatieGroep 7/8 Rechten van het kind
Groep 7/8 Rechten van het kind Rechten van het kind GROEP 7/8 Instructie lesmateriaal Het gedicht vormt een goede introductie voor het thema Kinderrechten. Gebruik de achtergrondinformatie om meer te vertellen
Nadere informatieBalance Me. Bijlage 1. Arschoot Elien. Herhaling boekhouden. 3 de jaar ASO. D hauwers Fien. Lerarenhandleiding
Balance Me Arschoot Elien Herhaling boekhouden 3 de jaar ASO D hauwers Fien Lerarenhandleiding (Afbeelding: persoon met vergrootglas, sd) Lootens Jolien 1 Beste leerkracht, Heb je het soms ook moeilijk
Nadere informatieLes 5: Sociaal ondernemen
Les 5: Sociaal ondernemen praktisch theoretisch Vakken Nederlands, Moraalleer, Cultuurwetenschappen, Economie, Godsdienst, Maatschappelijke Vorming, Project Algemene Vakken. Doelstellingen en eindtermen
Nadere informatieInleiding Het spel Algemeen doel van het spel
Brochure Inleiding Boerenbusiness van grond tot mond, is ontwikkeld door jonge vrijwilligers van verschillende kinderboerderijen in Vlaanderen. Ze verdiepten zich in het thema Voedsel, ontwikkelden er
Nadere informatieLou en Lena in Ecuador
Mijn prentenboek Prentenboek voor leerlingen 1 e en 2 e leerjaar Lou en Lena in Ecuador Mijn naam:... Mijn klas:... Mondiale Vorming - Plan België Hallo, wij zijn Lou en Lena! Kom, we nemen je mee naar
Nadere informatie3. VORMING RECHTSTREEKS LEIDINGGEVENDEN
3. VORMING RECHTSTREEKS LEIDINGGEVENDEN (VRL) 3. VORMING RECHTSTREEKS LEIDINGGEVENDEN (VRL) Deze vorming werd opgesteld voor de rechtstreeks leidinggevenden van een organisatie. De vorming behandelt het
Nadere informatieLesbrief lager onderwijs
September 2019 Lesbrief lager onderwijs een leefbaar inkomen voor de cacaoboer 1 oxfamwereldwinkels.be Beste leerkracht, Hartelijk dank om met jouw leerlingen aan de slag te gaan rond eerlijke handel.
Nadere informatieDe markt voor eerlijke handel in België 2006
De markt voor eerlijke handel in België 26 Samenvatting studie uitgevoerd in opdracht van BTC-CTB September 27 1. Inleiding De groeiende belangstelling van de Belgische consument voor eerlijke handel is
Nadere informatieDuurzame overheidsopdracht-fiche: basis
Duurzame overheidsopdracht-fiche: basis 1) Onderwerp 1) Voedsel en dranken uit de organische voedingsproducten en geproduceerd op een milieuvriendelijke wijze EN / OF 2) Voedsel en dranken die een eerlijke
Nadere informatieHandleiding ster 1: FairTradeAmbassadeurs. voor trekkersgroepen van FairTradeGemeenten
Handleiding ster 1: FairTradeAmbassadeurs voor trekkersgroepen van FairTradeGemeenten 1 Inleiding Word een 5 sterren FairTradeGemeente Een gemeente die de titel FairTradeGemeente behaald heeft, komt in
Nadere informatieLes 1: Kennismaking met fysieke beperkingen
Lessenreeks Kinderen met een fysieke handicap 1 Les 1: Kennismaking met fysieke beperkingen Lesdoelstellingen: Doelstelling 1: De leerlingen kunnen verwoorden wat ze met hun lichaamsdelen kunnen. Doelstelling
Nadere informatieFairsterk je kerk! Inleiding. Handleiding en achtergronden campagne De Fairste Kerk van Vlaanderen Versie 2013-2014
Fairsterk je kerk! Handleiding en achtergronden campagne De Fairste Kerk van Vlaanderen Versie 2013-2014 Inleiding In België, Nederland en Groot-Brittannië is het al een groot succes: FairTradeGemeenten.
Nadere informatieHANDLEIDING VOOR TREKKERSGROEPEN
HANDLEIDING VOOR TREKKERSGROEPEN 2 Euro of meer, zoveel denkt een Belg te moeten betalen voor 1 kilogram bananen in de supermarkt. De realiteit toont echter iets anders. Je hoeft niet veel moeite te doen
Nadere informatieWatwaaromwiehoe. voorstelling. Handel, uit respect. oww.be
Watwaaromwiehoe voorstelling > Handel, uit respect. oww.be 200 winkels van eerlijke handel Heb JIJ er s morgens al eens bij stilgestaan wie er achter die lekkere kop koffie zit? Of waar je vers gestreken
Nadere informatieVoorbereiding post 2. Met de mens mee Groep 1-2-3
Voorbereiding post 2 Met de mens mee Groep 1-2-3 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 2: Met de mens mee, voor groep 1, 2 en 3. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel Werkvel
Nadere informatieDE INFOBEURS. School, regels, wonen, drugs, Inhoud. Doelgroep. Vakgebied. Materialen. Doelen STERKE SCHAKELS 1
DE INFOBEURS Jongeren die nieuw aankomen op de school hebben wellicht veel vragen over hoe het eraan toegaat op de school, of ze kunnen gaan werken, welke stageplekken tof zijn, Daarnaast zijn jongeren
Nadere informatieHet mysterie van ons bord
Voeding graad 1 Het mysterie van ons bord Lesvoorbereiding Print Simon de kleine detective uit. Verzend de mail naar je eigen mailadres en laat deze dan op het smartboard zien (zonder de afzender te laten
Nadere informatieDuurzame overheidsopdracht-fiche: uitgebreid
Duurzame overheidsopdracht-fiche: uitgebreid 1) Onderwerp 1) Voedsel en dranken uit de organische voedingsproducten en geproduceerd op een milieuvriendelijke wijze EN / OF 2) Voedsel en dranken die een
Nadere informatieENABEL: Eerlijke handel Barometer 2018
ENABEL: Eerlijke handel Barometer 2018 Augustus 2018 ivox Over het onderzoek Online onderzoek uitgevoerd door onderzoeksbureau ivox in opdracht van Enabel tussen 8 en 29 augustus 2018 bij 1.000 Belgen
Nadere informatieSaNdWiCh RoBoT. Wat leren leerlingen van deze les?
SaNdWiCh RoBoT leer programmeren zonder een computer te gebruiken! Bij deze les speelt de leraar of gastdocent de rol van een robot. Een robot die boterhammen maakt met boter en hagelslag. De leerlingen
Nadere informatieEEN GOEDE VOORBEREIDING IS HET HALVE WERK. Plannen en evalueren van een activiteit. Inhoud
Plannen en evalueren van een activiteit Inhoud Doelgroep Vakgebied Duur Materialen Doelen In deze les moeten de leerlingen in groep een bepaalde activiteit voorbereiden. Dit kan bijvoorbeeld het organiseren
Nadere informatieLESVOORBEREIDINGSFORMULIER (LVF)
LESVOORBEREIDINGSFORMULIER (LVF) Stationsstraat 36 3590 Diepenbeek tel 011 350429 fax 011 350428 e-mail info@cvolimlo.be www.cvolimlo.be Naam en voornaam student Onderwijsvorm, afdeling, graad, leerjaar,
Nadere informatieDe kritische consument
De kritische consument Inleiding Om producten te kunnen maken heb je grondstoffen nodig. Mensen werken met deze grondstoffen en maken er producten van die we consumeren. Een ondernemer is tevreden als
Nadere informatieSPOT EEN JOB! Later wil ik worden. Inhoud. Doelgroep. Vakgebied. Materialen. Doelen STERKE SCHAKELS
SPOT EEN JOB! Wie zoekt die vindt! Er zijn veel manieren om vacatures te vinden. In dit lespakket worden de jongeren aan het werk gezet om via verschillende kanalen vacatures te vinden: kranten, internet,
Nadere informatieWatwaaromwiehoe. Handel, uit respect. VOORSTELLINGSFOLDER
Watwaaromwiehoe > Handel, uit respect. VOORSTELLINGSFOLDER Heb JIJ er s morgens al eens bij stilgestaan wie er achter die lekkere kop koffie zit? Of waar je vers gestreken katoenen T-shirt eigenlijk vandaan
Nadere informatieENABEL: Eerlijke handel Barometer 2018
ENABEL: Eerlijke handel Barometer 2018 Augustus 2018 ivox Over het onderzoek Online onderzoek uitgevoerd door onderzoeksbureau ivox in opdracht van Enabel tussen 8 en 29 augustus 2018 bij 1.000 Belgen
Nadere informatieAntwoordenvel Handel en Wandel, primair onderwijs
ntwoordenvel Handel en Wandel, primair onderwijs Vraag 1: Zoek op de kaart van Nijmegen op welke straten er nog meer een naam hebben met een kolonie erin. Vraag 2a: Gezegde of spreekwoord met peper Vraag
Nadere informatieThema 4: Mijn sport is top!
Thema 4: Mijn sport is top! 3 Onze wereld is een wereld van verschil. Geen twee mensen zijn gelijk. Samenleven in diversiteit is de uitdagende maar verrijkende opdracht. Zo groeit, voorbij de kleuren,
Nadere informatieBelgische zoetigheid = Bittere drank
cacao Belgische zoetigheid = Bittere drank De chocoladeroem van België is gebouwd op de cacaorijkdom van het Zuiden. Al is rijkdom voor miljoenen cacaoboeren een zeer relatief begrip... cacao 2 België
Nadere informatieFairTradeGemeente? FairTradeGemeente 23/01/2012. Focus: duurzame ontwikkeling N - Z. Een campagne van:
FairTradeGemeente Een campagne van: FairTradeGemeente? Een TITEL die aangeeft dat die bepaalde gemeente én haar inwoners eerlijke handel en lokale, duurzame productie en consumptie een warm hart toedragen
Nadere informatieLesbrief secundair onderwijs
September 2019 Lesbrief secundair onderwijs een leefbaar inkomen voor de cacaoboer For a fair income oxfamwereldwinkels.be Beste leerkracht, Hartelijk dank om met jouw leerlingen aan de slag te gaan rond
Nadere informatieGebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag
Instructieblad Gebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag Onderzoeken is leuk omdat je wat over jezelf leert: wat je kunt en hoe creatief je bent. Ook leer je over je omgeving en de wereld.
Nadere informatieFairsterk je kerk! Inleiding. Handleiding en achtergronden campagne De Fairste Kerk van Vlaanderen Versie 2013-2014
Fairsterk je kerk! Handleiding en achtergronden campagne De Fairste Kerk van Vlaanderen Versie 20132014 Inleiding In België, Nederland en GrootBrittannië is het al een groot succes: FairTradeGemeenten.
Nadere informatieWaarvoo Doen Nu r m t aak je? aa at m k j W e het? STANGENBILJART Wa? t a e ru h t i t b e k r e e sta W o w e a o h t H?
Doen Wat maak je? Nut Waarvoor maak je het? STANGENBILJART Hoe werkt het? Hoe Waaruit bestaat het? Wat Nut Maak je eigen volksspel DIT HEB JE NODIG Schrijfgerei Kladblaadje Dit werkblad OPDRACHT: -> Los
Nadere informatieDOOR KIRSTEN DE MAESSCHALK MAITHÉ DILLE KATIA WOLFF
VOOR RG 1.2 DOOR KIRSTEN DE MAESSCHALK MAITHÉ DILLE KATIA WOLFF INHOUD Woordje van het Huis van het Nederlands en het Red Star Line Museum Doelgroep Algemene doelstelling Lespakket LESBLOK 1 IN DE KLAS
Nadere informatieNationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld
Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Les 1. Boeven in beeld Les 1. Boeven in beeld Nationaal Gevangenismuseum Groep 8 120 minuten Samenvatting van de les De les begint met een klassikaal
Nadere informatieKoopkracht: de waarde van geld
Koopkracht: de waarde van geld 1. Leerlingenblad Inleiding Wat is het doel? Wat is het onderwerp? Wat is het middel? Inzicht krijgen in de waarde van geld Koopkracht: de waarde van geld Een presentatie
Nadere informatieLesleidraad. Beste docent
2 Lesleidraad Beste docent De zomer van Atlas komt eraan. Honderden anderstaligen kunnen zich de laatste week van juni inschrijven voor het zomeraanbod bij Atlas. We willen de cursisten de kans geven om
Nadere informatie2.5!"FAMILIETREKJES. # basistaak DOEL MATERIAAL ORGANISATIE VERLOOP
2.5!"FAMILIETREKJES # basistaak DOEL MATERIAAL ORGANISATIE VERLOOP - luisteren: begrijpen van instructies voor een zoekopdracht, in dit geval een stamboom samenstellen van een denkbeeldige familie - begrijpen
Nadere informatieTECHNOLOGISCHE OPVOEDING LEERKRACHTENFICHE. Onderwerp : Drijven of zinken. Doelgroep: 1 e gr
TECHNOLOGISCHE OPVOEDING LEERKRACHTENFICHE Thema: Water Onderwerp : Drijven of zinken. Doelgroep: 1 e gr Timing: 2 lestijd(en) De les in het kort : Van concrete voorwerpen wordt nagegaan welke voorwerpen
Nadere informatieBedrijf en effecten - 3 Talenten en beroepen
Klas in bedrijf www.klasinbedrijf.be Werkbladen Techniek in de klas Reëel bedrijfsbezoek Bedrijf en effecten - 3 Talenten en beroepen Peter Hantson 2013 2015 Dit materiaal is auteursrechtelijk beschermd.
Nadere informatieDoelstelling: Bijsturing van de opvattingen van de leerlingen met betrekking tot magnetische eigenschappen
6-8 jaar Wetenschappelijk inhoud: Natuurkunde Beoogde concepten: Magnetische eigenschappen van verschillende voorwerpen, intensiteit van een magnetisch vel. Beoogde leeftijdsgroep: Leerlingen van 8 jaar
Nadere informatieSPOT EEN JOB! Op bezoek bij een interimkantoor. Inhoud. Doelgroep. Vakgebied. Materialen. Doelen STERKE SCHAKELS
SPOT EEN JOB! Wie zoekt die vindt! Er zijn veel manieren om vacatures te vinden. In dit lespakket worden de jongeren aan het werk gezet om via verschillende kanalen vacatures te vinden: kranten, internet,
Nadere informatiestandpunt noodhulp 18 augustus 2009
Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen vzw Aromagebouw / Vooruitgangstraat 323 bus 6 (3 de verdieping) / 1030 Brussel / tel. 02-204 06 50 / fax : 02-204 06 59 info@vlaams-netwerk-armoede.be
Nadere informatieChocolade. De geschiedenis. De cacaoboom. Ik houd mijn spreekbeurt over chocolade. In zuid Amerika groeit de cacaoboom.
Chocolade Ik houd mijn spreekbeurt over chocolade. De geschiedenis In zuid Amerika groeit de cacaoboom. Daar wordt al sinds de 17e eeuw door verschillende volken de cacaoboom gekweekt. De Inca's, Maya's
Nadere informatieSPEELWIJZE LEIDERSCHAPSSPEL
SPEELWIJZE LEIDERSCHAPSSPEL Bij werken, zowel betaald als vrijwillig, hoort leiding krijgen of leiding geven. De vraag wat effectief leiderschap is houdt dan ook veel mensen bezig. De meningen hierover
Nadere informatieGrafix. Arschoot Elien. Herhaling grafieken. 4 de jaar ASO. D hauwers Fien. Lerarenhandleiding. Instructieboekje Grafix.
Grafix Arschoot Elien Herhaling grafieken 4 de jaar ASO D hauwers Fien Lerarenhandleiding 1 Lootens Jolien Bijlage 2 Beste leerkracht, Heb je het soms moeilijk om de leerlingen hun aandacht bij de les
Nadere informatieWinkelen in het bos?
Winkelen in het bos? Natuur, tweede graad Doelstellingen Kinderen ervaren dat het bos uit verschillende delen en bewoners bestaat. Kinderen ontdekken verbanden tussen alle delen en bewoners van het bos.
Nadere informatieOMGAAN MET VERANDERING
OEFENING OMGAAN MET VERANDERING OEFENING 1 UITSPRAKEN WELKE UITSPRAAK PAST HET BEST BIJ JOU? Hoe ga jij om met de gidsen in jouw organisatie? Zeg jij hoe de dingen moeten gebeuren? Of leg jij uit waarom
Nadere informatieBeste mentoren en collega s,
Beste mentoren en collega s, Welkom aan het begin van een nieuw schooljaar als mentor/docent van een derde klas. Ter voorbereiding tref je hieronder de handleiding voor het startprogramma dat je straks
Nadere informatieDODE HOEK.
Doen Wat maak je? Nut Waarvoor maak je het? DODE HOEK Hoe werkt het? Hoe Waaruit bestaat het? Wat Nut Мaak een uitvinding die het probleem van de dode hoek oplost DIT HEB JE NODIG Schrijfgerei Kladblaadjes
Nadere informatieFilms kijken op internet: verboden of niet?
Les over auteursrecht tekst niveau A Films kijken op internet: verboden of niet? Veel mensen kijken graag naar films. Jij ook? Als je zin hebt om een film te zien, kun je natuurlijk naar de bioscoop gaan.
Nadere informatieRechtvaardige Rechters in actie
Lesvoorbereiding Rechtvaardige Rechters in actie Print de personagestickers op etiketten of maak er kaartjes van (zie richtlijnen bij Verwondering). Werk graad 2 Print en knip de identiteitskaarten uit,
Nadere informatieNEDERLAND LEEST JUNIOR HANDLEIDING DOCENTEN VMBO 1 EN 2
NEDERLAND LEEST JUNIOR HANDLEIDING DOCENTEN VMBO 1 EN 2 In november kunnen uw leerlingen lekker lezen want het thema van Nederland Leest Junior is dit jaar voeding. Leerlingen gaan met elkaar in gesprek
Nadere informatieChange the world shopping
Change the world shopping V.U./E.R.: Erik Devogelaere, Hoogstraat 35 E, 3360 Bierbeek, België - Belgique Op een plezierige manier de wereld veranderen Kies voor eerlijke kwaliteitsproducten Het hoeft
Nadere informatiePlaneet vol planten richtlijnen voor de animator
Planeet vol planten richtlijnen voor de animator 1. Algemene beschrijving Dit atelier sluit aan bij de leerstof van de lessen aardrijkskunde (2 de graad SO) rond plantengroei en klimaat. Dankzij onze enorme
Nadere informatieThema in de kijker : Filosoferen met kinderen
Thema in de kijker : Filosoferen met kinderen Wat is filosoferen met kinderen? Samen op een gestructureerde wijze nadenken en praten over filosofische vragen. Zoeken naar antwoorden op vragen die kinderen
Nadere informatieThema 2 LP 13: Het begrip arbeidsproductiviteit omschrijven
Thema 2 LP 13: Het begrip arbeidsproductiviteit omschrijven Tijd 1 lesuur Doel 1 De leerlingen kunnen het begrip arbeidsproductiviteit uitleggen in eigen woorden. 2 De leerlingen kunnen uitleggen hoe de
Nadere informatiewerkblad en computers met internetaansluiting
SPOT EEN JOB! Wie zoekt die vindt! Er zijn veel manieren om vacatures te vinden. In dit lespakket worden de jongeren aan het werk gezet om via verschillende kanalen vacatures te vinden: kranten, internet,
Nadere informatie