Ontwerp norm NEN Greenhouse glass Determination of the light transmittance juli 2017 ICS ; Commentaar vóór

Transcriptie

1 Nederlandse Ontwerp norm NEN 2675 Tuinbouwkassen Bepaling van de optische eigenschappen van kasbedekkings en schermmaterialen Publicatie uitsluitend voor commentaar Greenhouse glass Determination of the light transmittance juli 2017 ICS ; Commentaar vóór Zal vervangen NEN 2675:1990 Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded. Normcommissie Vlakglas THIS PUBLICATION IS COPYRIGHT PROTECTED DEZE PUBLICATIE IS AUTEURSRECHTELIJK BESCHERMD Apart from exceptions provided by the law, nothing from this publication may be duplicated and/or published by means of photocopy, microfilm, storage in computer files or otherwise, which also applies to full or partial processing, without the written consent of the Royal Netherlands Standardization Institute. The Royal Netherlands Standardization Institute shall, with the exclusion of any other beneficiary, collect payments owed by third parties for duplication and/or act in and out of law, where this authority is not transferred or falls by right to the Reproduction Rights Foundation. Auteursrecht voorbehouden. Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming van het Koninklijk Nederlands Normalisatie instituut niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, microfilm, opslag in computerbestanden of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op gehele of gedeeltelijke bewerking. Het Koninklijk Nederlands Normalisatie instituut is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor verveelvoudiging te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden, voor zover deze bevoegdheid niet is overgedragen c.q. rechtens toekomt aan de Stichting Reprorecht. Although the utmost care has been taken with this publication, errors and omissions cannot be entirely excluded. The Royal Netherlands Standardization Institute and/or the members of the committees therefore accept no liability, not even for direct or indirect damage, occurring due to or in relation with the application of publications issued by the Royal Netherlands Standardization Institute. Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Het Koninklijk Nederlands Normalisatie instituut en/of de leden van de commissies aanvaarden derhalve geen enkele aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade, ontstaan door of verband houdend met toepassing van door het Koninklijk Nederlands Normalisatie instituut gepubliceerde uitgaven Koninklijk Nederlands Normalisatie instituut Postbus 5059, 2600 GB Delft Telefoon (015) , Fax (015)

2 Inhoud Voorwoord Onderwerp en toepassingsgebied Normatieve verwijzingen Termen en definities Symbolen en afkortingen Symbolen Afkortingen Lichttransmissie Algemeen UV, NIR transmissie en zonnetoetredingsfactor UV transmissie NIR transmissie Zonnetoetredingsfactor Loodrechte transmissie Hemisferische transmissie Betrouwbaarheid resultaten Hoekafhankelijke transmissie Algemeen Hoekafhankelijke transmissie single beam meting Hoekafhankelijke transmissie double beam meting Bepaling lichtsterktes Lichtverstrooiing Bepaling lichtverstrooiing Bepaling TDF R,b, TDF L en TDF S,b Bepaling TDF R Bepaling TDF L Bepaling TDF S Algemeen Strooihoek Bepaling aantal metingen m.b.t. azimut Aantal metingen m.b.t. positionering Visualisatie Hortiscatter Bepaling TDF Algemeen Meetapparatuur Meetprotocol Monster Monstername Conditionering monster Conditionering enkel glas Conditionering schermdoek Verslag Bibliografie

3 Voorwoord Dit normontwerp zal NEN 2675:1990 vervangen. De tekst is herzien en uitgebreid met bepalingsmethoden die aansluiten op de huidige stand der techniek en wetenschap. Het normontwerp behandelt ook nieuwe kasbedekkingsmaterialen, zoals gecoate en diffuse glazen, en bevat bepalingsmethoden voor hemisferische lichttransmissie en lichtverstrooiing. Kasbedekkings en schermmaterialen zijn volop in ontwikkeling. Terwijl tot een aantal jaren geleden vooral standaard helder tuinbouwglas werd gebruikt voor het bedekken van kassen, zijn er nu een reeks nieuwe gecoate en diffuse glazen op de markt. Nieuwe diffuse schermmaterialen en coatings zijn inmiddels beschikbaar voor telers. Zowel voor kasbedekkingsmaterialen als ook voor schermen en coatings is de lichttransmissie belangrijk, aangezien de hoeveelheid licht die voor een gewas in een kas ter beschikking staat direct gerelateerd is aan de groei en ontwikkeling van het gewas en dus de opbrengst voor de teler. Het bepalen van de lichttransmissie van tuinbouwglas volgens NEN 2675:1990 is echter verouderd en niet geschikt voor het bepalen van de optische eigenschappen van gecoate of diffuse glazen (de meerderheid van huidige kasbedekkingsmaterialen op de (Nederlandse) markt) en schermmaterialen. Andere internationale normen (bijv. EN 410) voor het bepalen van de lichttransmissie van glas voor gebouwen of solar zijn evenwel niet geschikt voor tuinbouwtoepassingen omdat voor deze toepassingen het meten van andere optische waardes belangrijk is. In bestaande normen (bijv. EN 410, ASTDM 1003) wordt de loodrechte transmissie van licht door glas of plastic materialen beschreven. Deze eigenschap is niet geschikt als kenmerk voor tuinbouwtoepassingen omdat loodrechte lichtinval op (Nederlandse) kassen nauwelijks voorkomt. Al in een publicatie van Nijskens et al. (1985) is omschreven dat de hemisferische lichttransmissie (lichtinval onder verschillende invalshoeken) een goed kenmerk is om de lichttransmissie van een kasbedekkingsmateriaal vast te stellen. Naast de hemisferische lichttransmissie is de lichtverstrooiing voor gecoate en diffuse glazen voor kassen belangrijk gebleken. Omdat geen internationale normen beschikbaar zijn voor het bepalen van deze eigenschappen werd 2010 door Wageningen UR en TNO een meetprotocol ontwikkeld voor het bepalen van de lichttransmissie van kasbedekkingsmaterialen (TNO lichtmeetprotocol 034 DTM ). Daaropvolgend werd in 2012 door Wageningen UR en een aantal schermbedrijven een meetprotocol voor het bepalen van de lichttransmissie van schermmaterialen (WUR rapport GTB 1252) opgesteld. Beide documenten hebben als basis gediend voor de herziening van de norm. Dit normontwerp is opgesteld door werkgroep Tuinbouwglas en goedgekeurd door normcommissie Vlakglas. Op het ogenblik van publicatie was de werkgroep als volgt samengesteld: Werkgever Belanghebbende T. van der Zwaan (voorzitter) Kenniscentrum glas n.v.t. A. Mewe (secretaris) Nederlands Normalisatie instituut n.v.t. H. Maters AVAG Hortivation D. Medema LTO Glaskracht LTO Glaskracht F.F. van den Tempel Macrolux Benelux Macrolux Benelux 3

4 R. van Looveren Van Looveren NV Van Looveren NV S. Goffa Van Looveren NV Van Looveren NV S. Hemming WUR Hortivation G.J. Swinkels WUR Hortivation L. Knetemann Glasimport Hortivation H. Plaisier Ludvig Svenson Hortivation M. van den Brink Van der Hoeven Hortivation A. van Antwerpen DLV glas & energie DLV glas & energie Commentaar op dit ontwerp kan vóór worden ingediend via 4

5 Ontw. NEN 2675:2017 Tuinbouwkassen Bepaling van de optische eigenschappen van kasbedekkings en schermmaterialen 1 Onderwerp en toepassingsgebied De norm geeft meetmethodes voor het bepalen van de transmissie en lichtverstrooiing van het zonlicht van kasbedekkingsmaterialen en schermmaterialen, met een loodrechte transmissie groter dan 10 %, in de glastuinbouw. Vo Deze norm is van toepassing op enkel glas, al dan niet voorzien van een oppervlaktestructuur, permanente of tijdelijke coating; enkellaags schermmateriaal, waarbij de norm van toepassing is op het gerede schermmateriaal en niet op eventuele halffabricaten. Materialen met interfererende eigenschappen zijn uitgesloten. OPMERKING 1 en van materialen met een transmissie 10 % zijn verduisteringsschermen. or OPMERKING 2 De eigenschappen worden van de individuele materialen bepaald. De gemeten optische eigenschappen kunnen gebruikt worden voor het berekenen van de prestaties van een combinatie van één of meerdere materialen toegepast in kassystemen. De norm geeft geen bepalingsmethode voor het samengestelde systeem. be Pr 2 Normatieve verwijzingen iew ev De volgende documenten, of delen ervan, waarnaar in dit document normatief wordt verwezen, zijn onmisbaar voor de toepassing ervan. Bij gedateerde verwijzingen is alleen de aangehaalde uitgave van toepassing. Bij ongedateerde verwijzingen is de laatste uitgave van het document (met inbegrip van eventuele wijzigingsbladen en correctiebladen) waarnaar is verwezen van toepassing. Kunststoffen Bepaling van de totale lichtdoorlatendheid van doorzichtige kunststoffen Deel 1: Enkel straalsapparaat NEN EN ISO Kunststoffen Bepaling van de totale lichtdoorlatendheid van doorzichtige materialen Deel 2: Dubbel straalapparaat NEN EN 410:2011 Glas voor gebouwen Bepaling van de toetredingseigenschappen voor licht en zon van glas 3 Termen en definities eld NEN EN ISO Voor de toepassing van deze norm gelden de volgende termen en definities. 3.1 anisotroop materiaal materiaal dat het doorgelaten licht verstrooit in richtingen die (gedeeltelijk) bepaald worden door de geometrie van het materiaal waardoor de lichttransmissie en lichtverstrooiing afhankelijk zijn van de oriëntatie Opmerking bij de term: en zijn figuurglas en schermweefsels. 5

6 3.2 azimut hoek van een verstrooide lichtstraal geprojecteerd op het vlak parallel aan het monster, zie figuur 1b a) strooihoek b) azimut Legenda 1 lichtbundel 2 monster 3 detector Θ strooihoek Φ azimut Figuur 1 Definitie van azimut Φ en strooihoek Θ 3.3 baffle optische component ter afscherming van de detector voor direct licht 3.4 bovenzijde van het materiaal zijde van het materiaal richting de buitenlucht 3.5 CCD spectrometer fotospectrometer die een bepaald gebied van golflengtes van het licht in 1 keer meet 3.6 detector optische component met bepaalde opening 3.7 enkel glas één glasplaat bestaande uit homogeen glas Opmerking bij de term: en van enkelglas zijn floatglas en figuurglas. 6

7 3.8 figuurglas enkel glas met aan één of beide zijden een in het glas gerold patroon 3.9 floatglas enkel glas verkregen volgens het floatprocedé 3.10 geëtst glas enkel glas waarbij het oppervlak van het glas door een chemische reactie gedeeltelijk oplost 3.11 hemisferische transmissie doorlaatbaarheid van een materiaal bij hemisferisch licht in het PAR gebied 3.12 hemisferisch licht Iicht waarvan de intensiteit per oppervlakte eenheid loodrecht op de kijkrichting gelijk is voor alle kijkrichtingen 3.13 hoekafhankelijke transmissie doorlaatbaarheid van een materiaal voor licht bij een bepaalde hoek van inval en oriëntatie 3.14 hoek van inval hoek tussen een op een oppervlak invallende parallelle lichtbundel en de normaal van dat vlak (lijn loodrecht op het oppervlak), zie figuur 2 en Hortiscatter maat voor de lichtverstrooiing van kasdekmaterialen en schermen uitgedrukt als percentage tussen 0 % en 100 % Opmerking bij de term: Een Hortiscatter van 0 % hoort bij een niet lichtverstrooiend materiaal en een Hortiscatter van 100 % hoort bij een Lambertiaanse lichtverstrooiing interferentie samen of tegenwerking van verscheidene lichtgolven op dezelfde tijd en plaats 3.17 isotroop materiaal materiaal dat licht doorlaat, waarbij de oriëntatie van het materiaal geen invloed heeft op de lichttransmissie en/of lichtverstrooiing lichtverstrooiend isotroop materiaal isotroop materiaal dat het doorgelaten licht verstrooit in willekeurige richtingen waarbij de oriëntatie geen invloed heeft op de lichttransmissie en lichtverstrooiing Opmerking bij de term: en zijn diffuse folies, diffuus geëtst glas of niet lichtverstrooiend isotroop glas met een lichtverstrooiende tijdelijke coating. 7

8 niet lichtverstrooiend isotroop materiaal isotroop materiaal waarvan het doorgelaten licht de oorspronkelijke invalshoek behoudt Opmerking bij de term: Deze materialen zijn optisch helder, een voorbeeld is floatglas Lambertiaanse lichtverstrooiing golflengteonafhankelijke verdeling via de cosinuswet van Lambert, waarbij de verdeling van de lichtsterkte evenredig is met de cosinus van de strooihoek 3.19 lichtspectrum verzameling van opeenvolgende golflengtes van licht 3.20 lichtverstrooiing mate waarin licht dat doorgelaten wordt door een materiaal afwijkt van de inkomende richting, uitgedrukt in de lichtsterkte per azimut en verstrooiingshoek 3.21 loodrechte transmissie doorlaatbaarheid van een materiaal voor licht bij een hoek van inval van 0 graden 3.22 monochromator instrument dat van straling die uit een mengsel van golflengten bestaat slechts enkele golflengten door laat 3.23 near infrared radiation NIR licht met een golflengte tussen de 700 nm en nm 3.24 oppervlakte structuur (micro) structuur op één of beide zijden van een materiaal voor het beïnvloeden van de lichtverstrooiing en/of lichttransmissie Opmerking bij de term: Oppervlaktestructuur kan bijvoorbeeld worden aangebracht op enkelglas door walsen, etsing of met een magnetron, sputtering 3.25 oriëntatie richting van het monster rond de optische as van de invallende lichtbundel, zie figuur permanente coating permanente oppervlaktebehandeling blijvende coating op of behandeling van het oppervlak van glas met het doel de lichttransmissie en/of lichtverstrooiing te beïnvloeden 8

9 3.27 photosynthetically active radiation PAR licht met een golflengte tussen 400 nm en 700 nm 3.28 repeterende structuur kleinste zich herhalende groep patronen in een materiaal 3.29 schermdoek uit bandjes en eventueel garen geweven, gebreid en/of gelamineerd materiaal 3.30 schermfolie opvouwbaar kunststoffilm met een homogene samenstelling eventueel voorzien van perforatiegaten en eventueel opgebouwd uit meer (gelamineerde) lagen 3.31 schermmateriaal schermdoek en/of folie Opmerking bij de term: Schermmateriaal wordt normaal gesproken toegepast ten behoeve van de reductie van lichtemissie, energiebesparing en de beheersing van verschillende klimaatfactoren, zoals licht, luchtvochtigheid en temperatuur strooihoek hoek die de doorgelaten lichtstraal maakt ten opzichte van de inkomende lichtstraal onafhankelijk van de azimut, zie figuur 1a 3.33 stuksgewijs polynoom interpolatie spline interpolatie van krommen op basis van een aaneenschakeling van stukjes van 2 e graads polynomen 3.34 transmittance distribution function TDF lichtsterkte als functie van de strooihoek voor één bepaalde azimut Opmerking bij de term: De TDF is een sub set van de BTDF (bidirectional transmittance distribution function) 3.35 thermisch gehard glas enkel glas, dat door thermische behandeling een grotere weerstand heeft tegen mechanische en thermische spanningen met een veilig breukpatroon 3.36 tijdelijke coating verflaag of emulsie, tijdelijk aangebracht op glas met als doel de lichttransmissie, lichtverstrooiing of (delen van) het lichtspectrum te beïnvloeden gedurende een bepaalde periode van het jaar OPMERKING Tijdelijke coatings worden vaak in delen van het groeiseizoen aangebracht. 9

10 Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer WB Delft NEN Standards Products & Services Postbus GB Delft Vlinderweg AX Delft Ja, ik bestel ex. NEN 2675:2017 Ontw. nl Tuinbouwkassen - Bepaling van de optische eigenschappen van kasbedekkings- en schermmaterialen T (015) F (015) Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via Gratis nieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze nieuwsbrieven. Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v. O M O V Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum Handtekening Retourneren Fax: klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 2018, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon , dagelijks van 8.30 tot uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: LEREN, WERKEN EN GROEIEN MET NEN preview