Examen Statistische Thermodynamica

Transcriptie

1 Examen Statistische Thermodynamica Alexander Mertens 8 juni 014 Dit zijn de vragen van het examen statistische thermodynamica op donderdag 6 juni 014. De vragen zijn overgeschreven door Sander Belmans en zijn normaal gezien wel correct. Het examen duurde vier uur en bevatte tien vragen. Normaal gezien was dit ruim voldoende tijd. Vroeger was dit examen mondeling, dit jaar was het schriftelijk. Het gebruik van een grafisch rekenmachine was ook toegelaten. De oplossingen zijn gemaakt door mijzelf. Aangezien ik ook maar een student ben kunnen hier zeker fouten in zitten. Neem mijn oplossing dus niet al te serieus maar gebruik hem als je niet goed weet hoe je moet beginnen aan het oplossen van een vraag. 1

2 1 Vraag Vraag a Teken isothermen van een reeël fluïdem (vloeistof of gas. Neem bijvoorbeeld CO zoals we de isothermen opmeten tussen 10 en 50 C. De kritische isotherm loopt daarbij ±1 C. Duidt ook het kritisch punt aan op je tekening. 1. Antwoord a Figuur 1 in de cursus 1. Vraag b Maak een tekening van de Gibbs vrije energie bij evenwicht in functie van de temperatuur voor ij-water-damp bij atmosferische druk. Duid op een zelfde e tekening ook aan hoe we daaruit heuristisch kunnen begrijpen dat de kooktemperatuur van zout water hoger komt te liggen. 1.4 Antwoord b Antwoord b: Figuur 0 in de cursus Vraag.1 Vraag Een ideaal gas bestaat uit een ideaal mengsel van mol stikstof (N en 5 mol helium (He. Dat gas comprimeert adiabatisch van L naar 1L bij een begintemperatuur van 5 C en een eindtemperatuur van 00 C. Wat is de bijhorende verandering in entropie voor dat mengsel?. Antwoord Antwoord: Het verschil in entropie voor een ideaal gas is S = C V log T f T i + nrlog V f V i

3 We weten ook dat C V = C N V + CV He f = n N R f N + n He R He. Aangezien He mono-atomisch is en N di-atomisch geldt f He = en f N = 5. Nu moeten we gewoonweg alles invullen en berekenen. Dan krijgen we dat S = J. K Vergeet niet de temperatuur om te zetten naar K, dit maakt uiteraard uit bij het berekenen van een logaritme. Vraag.1 Vraag Water heeft een smeltwarmte van J bij kg 0 C. Wat is de verandering in entropie, enthalpie en Gibbs vrije energie bij het smelten van 0kg ijs?. Antwoord Bij een reversibel proces, zoals smelten, geldt S = δq rev T We kunnen dus het verschil in entropie meteen berekenen aangezien ijs smelt bij T = 0 C = 7.15K. S = Volgens de definitie van enthalpie: = J K H = E + V Het verschil in enthalpie is dan dh = T ds + µdn + V d Aangezien we werken met een constant aantal deeltjes en onder constante druk kunnen we zeggen dat H = T S = Q rev = = J

4 Volgens de definitie van de Gibbs vrije energie G = E + V T S Het verschil in Gibbs vrij energie is dan dg = SdT + V d + µdn Aangezien smelten gebeurt bij constante temperatuur, constante druk en constant aantal deeltjes is G = 0. 4 Vraag Vraag Beschouw de uitdrukking ( R + b dt RT T 4 d Toon aan dat dit een exacte differentiaal is, noem die dv. Dat betekent dat de uitdrukking de kleine verandering (tot op de 1 e orde in een Taylorreeks voor V (T, van een toestandsgrootheid V uitdrukt. Bereken de meest algemene toetandsvergelijking voor het zuiver fluïdum dat met deze uitdrukking een differentiaal overeenkomt. 4. Antwoord We moeten bewijzen dat ( ( R + b T 4 T ( ( RT = T Het linkerlid kunnen we als volgt uitwerken ( ( R + b T 4 T = R en het rech- = R. Deze zijn dus gelijk aan elkaar en nu is bewezen dat RT ( terlid ( T dit een exacte differentiaal is. Om de corresponderende toestandsfunctie te vinden doen we het volgende: ( R V = dv = + b dt = RT T 4 b T + C( 4

5 Ook geldt: V = dv = RT RT d = + C(T Hieruit kunnen we dus concluderen dat V (T, = RT b T. 5 Vraag Vraag In een cilinder van een dieselmotor bevindt zich lucht bij 0 C. Het wordt gecomprimeerd van een begindruk van 1 tam en een volume van 800 cm naar een volume van 60 cm. De compressie is reversibel en adiabatisch. Lucht wordt hier als een ideaal diatonisch gas beschouwd. Vind de einddruk en eindtemperatuur van de lucht. Wat is de geleverde arbeid? 5. Antwoord Voor een adiabaat geldt i V γ i = f V γ f met γ = f + f = 1.4 Hieruit kunnen we dus rechtstreeks de einddruk berekenen: f = a. Als we de ideale gaswet toepassen kunnen we ook afleiden dat T i V γ 1 i = T f V f γ 1 Hieruit kunnen we ook rechtstreeks de eindtemperatuur berekenen: T f = 86. K. Volgens de definitie van een adiabaat is Q = 0. Volgens de eerste wet geldt dan E = W. equipartitie toepassen. Dan wordt Om de arbeid te berekenen kunnen we dus de wet van W = f nr(t f T i Als we op deze vergelijking de ideale gaswet opnieuw toepassen krijgen we: W = f ( fv f i V i = 9.5 J 5

6 6 Vraag Vraag Veronderstel dat de volgende relatie geldt tussen entropie S, het volume V, de inwendige energie E en het deeltjesaantal N van een thermodynamisch systeem: S = a(nv E 1 Bepaal de toestandsvergelijking; Dat is een vergelijking tussen de druk, het deeltjesaantal N, het volume V en de temperatuur T. 6. Antwoord Volgens de thermodynamische identiteit geldt T ds = de + dv µdn Of we kunnen dus ook zeggen dat: ( S = 1 ( S E T en V V,N E,N = T Als we dit uitwerken voor de gegeven S krijgen we: 1 T = a(nv E Wanneer we dit verder uitwerken krijgen we: ( E 1 at (NV 1 1 = Zo wordt dit dus uiteindelijk 1 en T = a(ne 1 V en T = a(n1 V V 1 = (at N 1 ( at (NV 1 1 6

7 7 Vraag Vraag Een gas bestaande uit heel veel (N deeltjes (met dezelfde massa m is opgesloten in een kubusvormige container Λ l met de oorsprong in het midden en met zijde l. Het gas is in evenwicht bij een temperatuur T met energie als functie van de (micro-toestand gegeven door: E( r 1,..., r N, p 1,..., p N = N i=1 ( p i m + w r i met r i Λ l waar per definitie r i = x i + y i + z i, de som is van de absolute waarde van de drie componenten van de positie r i = (x i, y i, z i en w > 0 is een constante. Wat is de gemiddelde energie en wat is de druk? 7. Antwoord We gaan deze vraag oplossen met behulp van het canonisch ensemble. We weten dus het volgend: ρ( r 1,..., r N, p 1,..., p N = 1 Z e βe( r 1,..., r N, p 1,..., p N We berekenen eerst de normalisatiefactor Z, deze is gelijk aan Z = d r 1... dr N d p 1... dp N e Λ l Λ l R βe( r 1,..., r N, p 1,..., p N R Dit kunnen we verder uitwerken, we krijgen dan Z = Z = ( l l e βw r dr ( (e lβw 1 βw p β e m πm β N N Om de gemiddelde energie < E > te berekenen gebruiken we < E >= ln(z β 7

8 Hierdoor krijgen we dat < E >= 1 β e lβw + e lβw e lβw 1 Om de druk te berekenen gebruiken we de volgende twee dingen: F = ln(z ( F en = β V Met V = l. Hieruit kunnen we het volgende concluderen: ( ( F l 1 = = 1 ( F l T,N l l l T,N We berekenen dan het volgende: 8 Vraag Vraag = Nw l lβw e e lβw 1 We beschouwen een systeem van heel veel (N driewaardige spins σ i {, 0, } met als energiefunctie: T,N E(σ = N ( a(σ i 8 + b(σ i 1 i=1 voor bepaalde constante a en b. Bereken de verwachte magnetisatie 1 N N i=1 σ i in het canonisch ensemble bij temperatuur T. Bepaal daarvoor het limietgedrag bij zeer hoge(t en zeer lage(t 0 temperaturen, in het geval dat a >> b > Antwoord Bij het canonisch ensemble weten we dat: prob[σ] = 1 Z e βe(σ 8

9 We berekenen eerst de normalisatiefactor Z dus: Z = prob[σ] = σ σ i {,0,} e βa(σ i 8+b(σ i 1 Als we dit uitrekenen krijgen we: Z = ( e β( 8a+b + e β( 4a+9b + e β( 4a+b N Om nu de verwachte magnetisatie te berekenen gebruiken we het feit dat < 1 N N σ i >= 1 N i=1 N < σ i >=< σ 1 > Dit rekenen we dan uit volgens de definitie van de verwachte waarde: i=1 N < σ 1 >= σ σ 1 prob[σ] < σ 1 >= ( e β( 8a+b + e β( 4a+9b + e β( 4a+b N 1 σ 1 {,0,} e β( 4a+b e β( 4a+9b < σ 1 >= e β( 8a+b + e β( 4a+9b + e β( 4a+b Dit kunnen we vereenvoudigen naar < σ 1 >= e βb e 9βb e β( 4a+b + e 9βb + e βb σ 1 Z e βa(σ 1 8+b(σ 1 1 Als we dan gaan kijken we naar de magnetisatie bij hoge temperaturen krijgen we (vergeet niet β = 1 k B T : En bij lage temperaturen: lim < σ 1 >= lim < σ 1 >= 0 T β 0 lim < σ 1 >= β Aangezien we weten dat a >> b > 0 lim < σ 1 >= β 0 lim β (e β( 4a+b 0 lim β (e β4a = 0 9

10 9 Vraag Vraag Geef de Maxwell relatie voor: ( V S =... en geef de bijhorende thermodynamische potentiaal die de gelijkheid genereert. 9. Antwoord ( ( V T = S S Deze relatie wordt gegenereerd door enthalpie H want 10 Vraag Vraag ( V S = ( T S = H S Geef een fysische uitleg waarom de warmtecapaciteit C V van 1 mol helium bij kamertemperatuur niet afhangt van het volume V waarin dat het gas zich bevindt. (Dat vraagt hoogsten een drietal lijnen schrijven Geef ook de warmtecapaciteit C van mol helium in een vat van L. 10. Antwoord Aangezien volgens de definitie van warmtecapaciteit C V = ( δq, volgens dt V de wet van behoud van energie bij constant volume: E = Q en volgens equipartitie E = f nrt geldt: ( E C V = T N,V = f nr = 1.5 J K 10

11 Dit is duidelijk onafhankelijk van het volume. Om de C te berekenen gebruiken we de mayer relatie C = C V + nr. We kunnen dus zeggen dat: ( f C = + 1 nr = 41.6 J K 11