Intermoleculaire krachten. Waterdruppels kleven aan de kraan of aan een bloemblad. Kwik vormt gemakkelijk grote druppels die niet aan het glas kleven.
|
|
- Melanie Mirthe Wauters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Thema 17 Cohesie en adhesie 1 Intermoleculaire krachten Waterdruppels kleven aan de kraan of aan een bloemblad. Kwik vormt gemakkelijk grote druppels die niet aan het glas kleven. waterdruppels kleven aan het blad een waterdruppel kleeft aan de kraan kwikdruppels kleven niet aan glas Je kan deze verschijnselen verklaren met het deeltjesmodel. Daarbij spelen cohesiekrachten een belangrijke rol. Deeltjesmodel: Materie bestaat uit deeltjes, moleculen, die samengesteld zijn uit atomen. Tussen de moleculen is er lege ruimte. De deeltjes zijn voortdurend in beweging. De snelheid van de deeltjes neemt toe, naarmate de temperatuur stijgt. Cohesie is de aantrekkingskracht tussen gelijksoortige moleculen. Cohesiekrachten zijn groter als de moleculen dichter bij elkaar zitten. Als de temperatuur stijgt, hebben de deeltjes meer bewegingsenergie. Daardoor kunnen ze de cohesiekrachten overwinnen en zijn de afstanden tussen de deeltjes gemiddeld groter. Tussen de moleculen zijn intermoleculaire krachten werkzaam, waarbij moleculen elkaar aantrekken. Deze krachten verklaren het gedrag binnenin de materie. Thema 17: Cohesie en adhesie 1
2 2 Definities Cohesie is de aantrekkingskracht tussen gelijksoortige moleculen. Adhesie is de aantrekkingskracht tussen ongelijksoortige moleculen. Het woord adhesie is afgeleid van het Latijnse woord adhaerere, wat aanhechten betekent. De moleculen oefenen op elkaar een aantrekkingskracht uit. Tussen moleculen van eenzelfde soort werkt de cohesiekracht. Tussen moleculen van een verschillende soort werkt de adhesiekracht. Opdracht Welke kracht overheerst bij de onderstaande waarnemingen? krijt kleeft aan het bord olie vormt bolletjes in en op het water kleine waterdruppels kleven op glas grote regendruppels op het venster glijden naar beneden kwikbolletjes vormen grote druppels Opdracht Beschrijf wat je waarneemt en leid af welke kracht overheerst. Vernevel water op een verticale glasplaat: Steek je handen in water en haal ze eruit: Steek een kaars in water en haal ze eruit: Kunnen we de twee stukjes van een gebroken krijtje terug aan elkaar zetten? 2
3 3 Kenmerken van cohesie- en adhesiekrachten cohesie- en adhesiekrachten zijn contactkrachten werken tussen de moleculen onderling zijn alleen aantrekkend cohesiekracht werkt op zeer kleine afstand is kenmerkend voor de stof is temperatuursafhankelijk adhesiekracht is afhankelijk van de soorten stoffen die contact maken met elkaar is temperatuursafhankelijk Cohesie werkt op een zeer korte afstand, adhesie is afhankelijk van de aard van de oppervlakken. 4 Oppervlaktespanning losse druppels krijgen een bolvorm de spin zinkt niet in het water een glas boordevol met water Opdracht Voorspel, doe de proef en beschrijf wat je ziet Hoeveel geldstukken van 2 euro kan je in een boordevol glas laten glijden vooraleer het water overloopt? Voer de proef uit en beschrijf wat je ziet. Doe water in een kom. Leg een stukje aluminiumfolie op het water. Leg er wat kleine voorwerpen op. Wat zie je? Leg een duimspijker met zijn vlakke kant op het water. Wat zie je? Doe een druppeltje afwaszeep in het water. Wat zie je? Thema 17: Cohesie en adhesie 3
4 Oppervlaktespanning is een gevolg van de cohesiekrachten in het vloeistofoppervlak. De moleculen aan het oppervlak vormen een meniscus. Deze verschijnselen doen zich voor aan het scheidingsoppervlak tussen vloeistof en lucht, ook tussen vloeistoffen onderling. Bepaalde insecten maken gebruik van deze spanning om over het wateroppervlak te lopen. Indien afwasmiddel in het water wordt gemengd, verdrinkt dit insect. 5 Capillariteit Breng een dunne glazen buis in een beker met gekleurd water. Beschrijf hoe het water zich gedraagt binnenin de buis. Vergelijk met de vorm van het kwikoppervlak op de foto. dunne glazen buis in water meniscus aan het wateroppervlak meniscus aan het kwikoppervlak Door cohesie vormt het water een meniscus. Door adhesie kleeft het water aan de glazen wand. In een dunne glazen buis worden de watermoleculen langs de wand omhoog getrokken. Het wateroppervlak vormt een holle meniscus. Als de adhesiekracht groter is dan de cohesiekracht, wordt de vloeistof omhoog getrokken. De cohesie binnenin kwik is veel sterker dan de adhesie van kwik aan de glazen wand. Als de adhesiekracht kleiner is dan de cohesiekracht, is de meniscus bol en wordt de vloeistof omlaag gedrukt. 4
5 adhesie < cohesie adhesie > cohesie De verhoging van het vloeistofniveau in een dunne glazen buis noemt men capillariteit. Een dunne glazen buis noemen we een capillaire buis of kortweg, een capillair. Het verschijnsel wordt waargenomen bij kleine vloeistofhoeveelheden, de zwaartekracht is dan kleiner dan de krachten tussen de moleculen. 6 Toepassingen Een haarvat is een heel fijne bloedader, met een diameter van 5 tot 10 μm. In deze capillair wordt het bloed tot in de kleinste uithoeken van het menselijk lichaam gebracht. Het water wordt bij planten en zelfs bij hoge bomen tot in de kruin getransporteerd door de capillaire werking in zeer fijne vezels. Als je een thermometer wilt aflezen of het waterniveau in een pipet, merk je dat het vloeistofoppervlak gekromd is: de hoogte van de vloeistofkolom lees je af in het midden van de meniscus. Thema 17: Cohesie en adhesie 5
6 Samenvatting 1 Intermoleculaire krachten Tussen de moleculen zijn intermoleculaire krachten werkzaam, waarbij moleculen elkaar aantrekken. Cohesie- en adhesiekrachten verklaren het gedrag binnen in de materie. 2 Definities Cohesie is de aantrekkingskracht tussen gelijksoortige moleculen. Adhesie is de aantrekkingskracht tussen ongelijksoortige moleculen. De moleculen oefenen op elkaar een aantrekkingskracht uit: tussen moleculen van eenzelfde soort werkt de cohesiekracht. tussen moleculen van een verschillende soort werkt de adhesiekracht. 3 Kenmerken van cohesie- en adhesiekrachten Cohesie werkt op een zeer korte afstand, adhesie is afhankelijk van de aard van de oppervlakken. 4 Oppervlaktespanning Oppervlaktespanning is een gevolg van de cohesiekrachten in het vloeistofoppervlak. De moleculen aan het oppervlak vormen een meniscus. 5 Capillariteit De verhoging van het vloeistofniveau in een dunne glazen buis noemt men capillariteit. 6
bij vraag 2 Hoeveel munten er in het glas passen ligt aan de grootte van de munten en aan het glas.
NAO proefjes Antwoorden werkbladen en extra informatie 1. Munten in borrelglaasje munten Het glas is eigenlijk te vol met, maar het stroomt niet over. Het in het glas staat bol, het komt er boven uit.
Nadere informatieCva?Lesvoorbereiding. Student leraar secundair onderwijs groep 1
Cva?Lesvoorbereiding Student leraar secundair onderwijs groep 1 Naam Eeckhout Andreas Cluster Bi-Fy-Aa-Ch Groep 2 OSO 2 Academiejaar 2005-2006 Campus Kattenberg Kattenberg 9, B-9000 Gent Tel. (09) 269
Nadere informatieNATIONALE NATUURKUNDE OLYMPIADE. Eindronde practicumtoets A. 10 juni beschikbare tijd: 2x2 uur
NATIONALE NATUURKUNDE OLYMPIADE Eindronde practicumtoets A 10 juni 2006 beschikbare tijd: 2x2 uur Bepaling van de gemiddelde grootte van poriën in een filter Inleiding Als je een koffiefilter in water
Nadere informatieWater kleuren met rode wijn
Water kleuren met rode wijn 1. Onderzoeksvraag Indien we een glas wijn en een glas water hebben, hoe kunnen we dan dit water kleuren met de wijn, zonder de glazen aan te raken? 2. Voorbereiding a. Begrippen
Nadere informatieHoofdstuk 2: HYDROSTATICA
ysica hoofdstuk : Hydrostatica e jaar e graad (uur) - 95 - Hoofdstuk : HYDROSTTIC. Inleiding: Bouw van een stof.. ggregatietoestanden De zuivere stoffen die we kennen kunnen in drie verschijningsvormen
Nadere informatieHet deeltjesmodel. Deeltjes en hun eigenschappen. Context 3 Zinken zweven drijven. Naam: Klas: Datum:
Naam: Klas: Datum: Het deeltjesmodel Deeltjes en hun eigenschappen Als je een stukje ijzer, goud of eender welk stof tientallen keren kon vergroten, dan zou je ontdekken dat alle stoffen gemaakt zijn van
Nadere informatieEen glas water uit de ijskast en met ijsklontjes wordt op tafel gezet. De buitenkant wordt nat. Waarom?
Docentversie (24/05/2012) Natte Glazen Benodigdheden -glazen -ijsklontjes -koud water in kan of thermos of plastic flessen -maatbeker -weegschaal Een glas water uit de ijskast en met ijsklontjes wordt
Nadere informatie1. Onderzoeksvraag Hoe kan je een vulkaan reconstrueren met water en olie?
Vulkaan onder water 1. Onderzoeksvraag Hoe kan je een vulkaan reconstrueren met water en olie? 2. Voorbereiding a. Begrippen als achtergrond voor experiment Oppervlaktespanning is een maat van de kracht
Nadere informatieOok het lichaam van de schaatsenrijder heeft zo n waterafstotend waslaagje.
Startmoment: Observatie van het leven in de vijver en op het wateroppervlak. Vaststelling: Sommige diertjes kunnen op het water lopen en wij niet. Probleemstelling: Hoe kan dit ligt het aan de diertjes
Nadere informatieHoe komt het dat de platen, waartussen een dunne laag water zit, bij elkaar blijven? Wat is de EN-waarde van een atoom?
Hoe komt het dat de schaatser enkel het wateroppervlak indrukt en niet kopje onder gaat? Hoe komt het dat de platen, waartussen een dunne laag water zit, bij elkaar blijven? Waarvoor staat de afkorting
Nadere informatieNaam: Klas: REPETITIE STOFFEN EN MOLECULEN VWO (versie A)
Naam: Klas: REPETITIE STOFFEN EN MOLECULEN VWO (versie A) OPGAVE 1 In de figuur hiernaast zijn de zes faseovergangen genummerd. Geef de namen van deze faseovergangen. 1: 2: 3: 4: 5: 6: OPGAVE 2 Geef de
Nadere informatieSamenvatting NaSk Hoofdstuk 6: Stoffen en Moleculen
Samenvatting NaSk Hoofdstuk 6: Stoffen en Mol Samenvatting door een scholier 1296 woorden 9 november 2017 7,6 34 keer beoordeeld Vak Methode NaSk Natuur/scheikunde overal Paragraaf 6.1: stoffen herkennen
Nadere informatieQUARK_5-Thema-01-elektrische kracht Blz. 1
QUARK_5-Thema-01-elektrische kracht Blz. 1 THEMA 1: elektrische kracht Elektriciteit Elektrische lading Lading van een voorwerp Fenomeen: Sommige voorwerpen krijgen een lading door wrijving. Je kan aan
Nadere informatieCapillaire werking van Hout
Capillaire werking van Hout Arrangement Geveltimmerwerk Opdracht: Leg het begrip capillaire werking uit. Onderzoek het begrip Leg het begrip uit aan VMBO leerlingen Ondersteun de les d.m.v. didactische
Nadere informatieFluïdummechanica. Dr ir Koenraad Thooft Algemene info. Oefeningenbundel
Fluïdummechanica Dr ir Koenraad Thooft 2015-2016 1 Algemene info Koenraad.thooft@bwk.kuleuven.be Lokaal B009 Cursus: bij Acco Oefeningenbundel wordt via Toledo beschikbaar gesteld Slides (Toledo) 2 Fluïdummechanica
Nadere informatie10 Materie en warmte. Onderwerpen. 3.2 Temperatuur en warmte.
1 Materie en warmte Onderwerpen - Temperatuur en warmte. - Verschillende temperatuurschalen - Berekening hoeveelheid warmte t.o.v. bepaalde temperatuur. - Thermische geleidbaarheid van een stof. - Warmteweerstand
Nadere informatieExact periode 2: Dichtheid
Exact periode 2: Dichtheid 1. Definitie Met dichtheid wordt bedoeld: de massa per volume-eenheid. Formule: m V : (spreek uit: ro) de dichtheid ( in kg.m -3 ) m: massa (in kg) V: volume (in m 3 ) Volume
Nadere informatieSTOFFEN EN MOLECULEN. Bijlage: Moleculen en atomen
STOFFEN EN MOLECULEN 1 De drie fasen van een stof 2 Moleculen in de drie fasen 3 Uitzetten en krimpen, Celsiusschaal 4 Het absolute nulpunt 5 Warmte-effecten bij faseveranderingen 6 Cohesie en adhesie
Nadere informatieUitwerkingen Basischemie hoofdstuk 1
Uitwerkingen Basischemie hoofdstuk 1 Opgave 1.1 Opgave 1.2 Opgave 1.3 Opgave 1.4 Stofeigenschappen en zintuigen Noem 4 stofeigenschappen die je met je zintuigen kunt waarnemen? Fysische constanten a. Methaan
Nadere informatieExact periode 2: Dichtheid
Exact periode 2: Dichtheid 1 Definitie Met dichtheid wordt bedoeld: de massa per volume-eenheid. Formule: m V : (spreek uit: ro) de dichtheid ( in kg.m -3 ) m: massa (in kg) V: volume (in m 3 ) Volume
Nadere informatieWat heb je nodig? Wat gebeurt er?
1) 1 liter halfvolle melk 2) Pan met pollepel 3) Kookpit 4) Schoonmaakazijn 5) Eetlepel 6) Zeef 7) Kom 8) Zand- of taartvormpje Let op: Met volle melk werkt deze proef soms iets minder goed. Als we zuur
Nadere informatieOp onderzoek! Contextgebied Transport Drijven en zinken
Thema : naar het zwembad, spelen met water Uitgetest in de derde kleuterklas Probleem Welke voorwerpen drijven op het water? Concrete doelen Ervaren, ontdekken, voorspellen en noteren welke voorwerpen
Nadere informatieH7+8 kort les.notebook June 05, 2018
H78 kort les.notebook June 05, 2018 Hoofdstuk 7 en Materie We gaan eens goed naar die stoffen kijken. We gaan steeds een niveau dieper. Stoffen bijv. limonade (mengsel) Hoofdstuk 8 Straling Moleculen water
Nadere informatieOpgave 1 Omdat het oppervlak onder Jokes schoenen kleiner is. De kracht per vierkante centimeter is onder Jokes schoenen dus groter.
Uitwerkingen 1 Omdat het oppervlak onder Jokes schoenen kleiner is. De kracht per vierkante centimeter is onder Jokes schoenen dus groter. Opgave Het oppervlak van de snijkant is zeer klein dus de druk
Nadere informatieExact periode 2.1. Q-test. Dichtheid vaste stoffen Dichtheid vloeistoffen; interpoleren
Exact periode 2.1 Q-test Dichtheid vaste stoffen Dichtheid vloeistoffen; interpoleren 1 Q-test Eenzelfde bepaling is meerdere malen gedaan. Zit er een uitschieter (ook wel genoemd uitbijter) tussen de
Nadere informatieOefenvraagstukken 4 VWO Hoofdstuk 6 antwoordmodel
efenvraagstukken 4 VW oofdstuk 6 antwoordmodel Een 0 D komt overeen met 7,1 mg a 2+ per liter water. 1 In 0,5 liter water is 58,3 mg a 2+ opgelost. oeveel 0 D is dit? Per L opgelost: 2 x 58,3 mg a 2+ =
Nadere informatieDeel 5: Druk. 5.1 Het begrip druk. 5.1.1 Druk in het dagelijks leven. We kennen druk uit het dagelijks leven:... ... ...
Deel 5: Druk 5.1 Het begrip druk 5.1.1 Druk in het dagelijks leven We kennen druk uit het dagelijks leven:............................................................. Deel 5: Druk 5-1 5.1.2 Proef a) Werkwijze:
Nadere informatieThema 2 Materiaal uit de natuur
Naut samenvatting groep 6 Mijn Malmberg Thema 2 Materiaal uit de natuur Samenvatting Drie maal water Water kan veranderen van ijs in waterdamp. En waterdamp en ijs kunnen weer veranderen in water. Water
Nadere informatieFasen: de die toestanden waarin je water (en veel andere stoffen) kunt tegenkomen.
Samenvatting door een scholier 873 woorden 2 maart 2016 7,6 37 keer beoordeeld Vak Methode NaSk Nova Hoofdstuk 3 1. fasen en fase-overgangen Water komt voor als: - vaste stof (ijs) - vloeistof (vloeibaar
Nadere informatieTheorie: Temperatuur meten (Herhaling klas 2)
heorie: emperatuur meten (Herhaling klas 2) Objectief meten Bij het meten van een grootheid mag je meting niet afhangen van toevallige omstandigheden. De temperatuur die je ervaart als je een ruimte binnenkomt,
Nadere informatieLucht Niet niets 9-11. Auteur: Christian Bertsch. jaar. Benaming van de activiteit:
9-11 jaar Benaming van de activiteit: Lucht Niet niets Wetenschappelijke inhoud: Natuurkunde Beoogde concepten: Dichtheid van vaste stoffen en vloeistoffen Beoogde leeftijdsgroep: 9-11 jaar oud Duur van
Nadere informatie0,8 = m / 350 1 = m / 650
EXTRA De dichtheid van een mengsel 39 a 1L = 1000 ml 1% is dus 10 ml 35% is dan 350 ml Zo kan het ook: (1000 / 100) x 35 = 350 ml alcohol (en dus 1000-350 = 650 ml water) b alcohol water m =? V = 350 cm
Nadere informatieEVALUEREN FYSICA DERDE JAAR BLZ.1
EVALUEREN FYSICA DERDE JAAR BLZ.1 METEN 1 Meerkeuze: slechts één antwoord is juist 1.1 Uit één stuk hout zaag je verschillende voorwerpen: De massadichtheid van het blokje is het grootst De massadichtheid
Nadere informatieDe massadichtheid, dichtheid of soortelijke massa van een stof is de massa die aanwezig is in een bepaald
Hieronder wordt uitgelegd wat massadichtheid betekent. De massadichtheid, dichtheid of soortelijke massa van een stof is de massa die aanwezig is in een bepaald volume. De massadichtheid is dus bijvoorbeeld
Nadere informatieVoorbeeld Cartoons. EvdB,
Voorbeeld Cartoons EvdB, 6-1-2012 In dit document treft u een aantal concept cartoons aan. Enkele cartoons zijn uitgewerkt met docentinstructies en leerlinginstructies. De andere cartoons zijn niet uitgewerkt.
Nadere informatieSamenvatting Natuurkunde Hoofdstuk 3 Materialen
Samenvatting Natuurkunde Hoofdstuk 3 Materi Samenvatting door een scholier 1210 woorden 6 april 2015 6,9 35 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Hoofdstuk 3: Materi Eigenschappen van moleculen: -Ze verschillen
Nadere informatieDit examen bestaat uit 11 opgaven Bijlage: 1 antwoordblad
EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWUS IN 1982 MAVO-4 Vrijdag 7 mei, 9.00-1 1.00 uur NATUUR- EN SCHEIKUNDE I (Natuurkunde) MAV0-4 1 Dit examen bestaat uit 11 opgaven Bijlage: 1 antwoordblad Deze
Nadere informatieVallen Wat houdt je tegen?
Wat houdt je tegen? Inleiding Stroming speelt een grote rol in vele processen. Of we het nu hebben over vliegtuigbouw, de stroming van bloed door onze aderen, formule 1 racing, het zwemmen van vissen of
Nadere informatieWet van Snellius. 1 Lichtbreking 2 Wet van Snellius 3 Terugkaatsing van licht tegen een grensvlak
Wet van Snellius 1 Lichtbreking 2 Wet van Snellius 3 Terugkaatsing van licht tegen een grensvlak 1 Lichtbreking Lichtbreking Als een lichtstraal het grensvlak tussen lucht en water passeert, zal de lichtstraal
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 2 stoffen en reacties
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 2 stoffen en reacties Samenvatting door F. 1622 woorden 22 mei 2015 6,1 40 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Paragraaf 1 Gloeien, smelten en verdampen Als je
Nadere informatieToets Modellen voor Binding
Toets Modellen voor Binding Verdampingstijden eerlijk vergelijken Je hebt een proef uitgevoerd waarbij je de verdampingstijden van een druppel water en een even grote druppel, wasbenzine met elkaar vergeleek.
Nadere informatiePOWER LINE. Lesmateriaal plus proeven over elektriciteit. Een lespakket van Zoleerjemeer
POWER LINE Lesmateriaal plus proeven over elektriciteit Een lespakket van Zoleerjemeer POWER LINE Colofon Zoleerjemeer Een uitgave van Zoleerjemeer www.zoleerjemeer.nl 2013 A. Elsinga, alle rechten voorbehouden.
Nadere informatie7.1 Het deeltjesmodel
Samenvatting door Mira 1711 woorden 24 juni 2017 10 3 keer beoordeeld Vak NaSk 7.1 Het deeltjesmodel Een model van een stof Elke stof heeft zijn eigen soort moleculen. Aangezien je niet kunt zien hoe een
Nadere informatieBOUW JE EIGEN WEERSTATION MET METEOZ
BOUW JE EIGEN WEERSTATION MET METEOZ Vandaag is het beslist: je wordt leerling meteoroloog dankzij Meteoz! Het is mooi weer, ideaal om je eigen weerstation te bouwen en echte metingen te doen, net zoals
Nadere informatieDe traditionele microscopen onderscheiden we de gewone of biologische microscoop en de stereo microscope.
Microscopie Ons oog is niet in staat om zonder hulpmiddelen details van organismen te bekijken. Daarom gebruiken we voor kleine objecten vergrotende instrumenten. Dit zijn de loep en de microscoop. 1 Soorten
Nadere informatieWATER. Krachten tussen deeltjes
WATER Krachten tussen deeltjes Krachten tussen deeltjes (1) Atoombinding en molecuulbinding De atomen in een molecuul blijven samen door het gemeenschappelijk gebruik van één of meer elektronenparen (=
Nadere informatieVlaamse Fysica Olympiade Eerste ronde
Vlaamse Olympiades voor Natuurwetenschappen KU Leuven Departement Chemie Celestijnenlaan 200F bus 2404 3001 Heverlee Tel.: 016-32 74 71 E-mail: info@vonw.be www.vonw.be Vlaamse Fysica Olympiade 2017-2018
Nadere informatieExperiment 1: Een wolk in een fles
Experiment 1: Een wolk in een fles Materiaal: een stevige plastic fles van 2 liter (bijvoorbeeld een colafles) drie lucifers lauwwarm water Welke stoffen gaan we op elkaar laten reageren? Wat zal het effect
Nadere informatieN A T U U R W E T E N S C H A P P E N V O O R H A N D E L 1 Copyright
N AT U U R W E T E N S C H A P P E N V O O R H A N D E L 1 2 LICHT EN ZIEN 2.1 Donkere lichamen en lichtbronnen 2.1.1 Donkere lichamen Donkere lichamen zijn lichamen die zichtbaar worden als er licht
Nadere informatieThema 1 Natuurlijke verschijnselen
Naut samenvatting groep 8 Mijn Malmberg Thema 1 Natuurlijke verschijnselen Samenvatting Krachten Als je kracht uitoefent op een voorwerp, reageert dat altijd op dezelfde manier. Enkele belangrijke krachten
Nadere informatieViscositeit. par. 1 Inleiding
Viscositeit par. 1 Inleiding Viscositeit is een eigenschap van vloeistoffen (en van gassen) die aangeeft hoe ondoordringbaar de vloeistof is voor een vast voorwerp. Anders gezegd met de grootheid viscositeit
Nadere informatiewerken met water - waterbladen
werken met water - waterbladen inhoud inhoud VVaterblad 1 Waterblad 2 Waterblad 3 Waterblad 4 Waterblad 5 Waterblad 6 Waterblad 7 Een boot laden De stevigheid van het wateroppervlak Een gat in de waterleiding
Nadere informatieDeel 4: Krachten. 4.1 De grootheid kracht. 4.1.1 Soorten krachten
Deel 4: Krachten 4.1 De grootheid kracht 4.1.1 Soorten krachten We kennen krachten uit het dagelijks leven: vul in welke krachten werkzaam zijn: trekkracht, magneetkracht, spierkracht, veerkracht, waterkracht,
Nadere informatieAAN DE SLAG Arbeid verricht door de wrijvingskracht (thema 1)
Arbeid verricht door de wrijvingskracht (thema 1) Is de arbeid die moet verricht worden op een voorwerp om dat voorwerp over een afstand h omhoog te brengen, afhankelijk van de gevolgde weg? Kies een van
Nadere informatie7-8. Fietsband. Fietsband
7-8 De fietsband bestaat uit twee delen, de binnen- en buitenband. De binnenband is het deel waar de lucht in zit en waaraan het ventiel vast zit, zodat deze opgepompt kan worden. Deze binnenband zorgt
Nadere informatieOpwarming van de aarde
Leerlingen Opwarming van de aarde 8 Naam: Klas: In dit onderdeel kom je onder andere te weten dat er niet alleen een broeikaseffect is, maar dat er ook een versterkt broeikaseffect is. Bovendien leer je
Nadere informatieQuiz 2015. Experimentenwedstrijd Antwoorden. Playful Science 9
Experimentenwedstrijd Antwoorden. Playful Science 9 1. De energie voor de samentrekking van skeletspieren wordt geleverd door ATP. Spieren hebben slechts een kleine hoeveelheid ATP in voorraad. Eenmaal
Nadere informatieTemperatuur. Verklaring voor het verschijnsel. Bij de verbranding van het aardgas ontstaat waterdamp. Deze condenseert bij het koude glas.
Practicum water verwarmen Schenk koud leidingwater in een bekerglas (voor 70% vullen). Verhit het water met een teclubrander. Houd de temperatuur van het water in de gaten met een thermometer. Noteer alle
Nadere informatieALGEMEEN 1. De luchtdruk op aarde is ongeveer gelijk aan. A 1mbar. B 1 N/m 2. C 13,6 cm kwikdruk. D 100 kpa.
LGEMEEN 1 De luchtdruk op aarde is ongeveer gelijk aan 1mbar. B 1 N/m 2. C 13,6 cm kwikdruk. D 100 kpa. 5 Van een bi-metaal maakt men een thermometer door het aan de ene kant vast te klemmen en aan de
Nadere informatieExact periode Youdenplot Krachten Druk
Exact periode 10.2 Youdenplot Krachten Druk Youdenplot. De Youdenplot wordt uitgelegd aan de hand van een presentatie. Exact Periode 10.2 2 Krachten. Een kracht kan een voorwerp versnellen of vervormen.
Nadere informatieSamenvatting Natuurkunde Hoofdstuk 3: energie en warmte
Samenvatting Natuurkunde Hoofdstuk 3: energie en warmte Samenvatting door E. 1500 woorden 6 maart 2014 5,7 16 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Systematische natuurkunde Energie en warmte 3.1 warmte
Nadere informatieTemperatuur. Verklaring voor het verschijnsel. Bij de verbranding van het aardgas ontstaat waterdamp. Deze condenseert bij het koude glas.
Practicum water verwarmen Schenk koud leidingwater in een bekerglas (voor 70% vullen). Verhit het water met een teclubrander. Houd de temperatuur van het water in de gaten met een thermometer. Noteer alle
Nadere informatieProef 50 Vingerafdrukken zoeken met behulp van cacao- en talkpoeder
Proef 50 Vingerafdrukken zoeken met behulp van cacao- en talkpoeder 1. Onderzoeksvraag We nemen vingerafdrukken van 3 verdachten van de moord om deze uiteindelijk te vergelijken met de gevonden vingerafdruk
Nadere informatieOpgave 2 Het volume van een voorwerp geeft aan hoeveel ruimte dit voorwerp inneemt.
Uitwerkingen 1 Opgave 1 De massa van een voorwerp geeft aan hoe zwaar dit voorwerp is. Opgave 2 Het volume van een voorwerp geeft aan hoeveel ruimte dit voorwerp inneemt. Opgave De dichtheid van een stof
Nadere informatieMethode: Chemie. Verslag van de proeven opdracht 6, 19, 45, 70 van Hoofdstuk 3, Chemische reacties
Proef door een scholier 1870 woorden 20 december 2005 5 23 keer beoordeeld Vak Scheikunde Methode: Chemie. Verslag van de proeven opdracht 6, 19, 45, 70 van Hoofdstuk 3, Chemische reacties Calcium (Ca)
Nadere informatie7,8. Samenvatting door een scholier 1815 woorden 30 november keer beoordeeld
Samenvatting door een scholier 1815 woorden 30 november 2016 7,8 90 keer beoordeeld Vak Methode NaSk Nova Hoofdstuk 3 Paragraaf 1 Water komt voor als: - vaste stof (ijs) - vloeistof (vloeibaar water) -
Nadere informatieMateriaal (per groep):
9-11 jaar Benaming van de activiteit: Wetenschappelijke inhoud: Natuurkunde Beoogde concepten: Dichtheid van vaste stoffen en vloeistoffen Beoogde leeftijdsgroep: 9-11 jaar Duur van de activiteit: 3 uur
Nadere informatiewww.beroepenthuisindeklas.be 1
De 4 opdrachten: o A: Tegelzetter: luchtbelwaterpas o B: Tegelzetter/metselaar: slangwaterpas o C: Metselaar: schietlood o D: Schilder EXTRA: kruiswoordraadsel. De klasgroep is opgedeeld in 4 groepen.
Nadere informatieBasisscheikunde voor het hbo ISBN e druk Uitgeverij Syntax media Hoofdstuk 1 Stoffen bladzijde 1
Hoofdstuk 1 Stoffen bladzijde 1 Opgave 1 Hoe groot zijn de smelt- en kookpunten van onderstaande stoffen (zoek op)? smeltpunt kookpunt (sublimatiepunt) a 195 K (-78 O C); 240 K (-33 O C) b 159 K (-114
Nadere informatieEnergie in je lichaam
Les in het kort De leerlingen maken kennis met energiezaken in relatie tot hun eigen lichaam. Ze leren voedsel te zien als brandstof. Ze leren de relatie tussen ademhaling en inspanning kennen. Ze meten
Nadere informatie4e jaar Wetenschappen
CVO KISP - OEFENLES Chemie van water Mevrouw Baeten 4e jaar Wetenschappen 7-12-2013 Inhoud 1. Inleiding... 2 2. Inleidende proef... 2 3. Bouwstenen water... 3 4. Polariteit... 4 a. Elektronegativiteit...
Nadere informatieLET OP. Antwoorden hoofdstuk 7. Materialen en verschijnselen
LET OP Deze vragen zijn geen tentamenvragen. Elke pabo bepaalt zelf wat en hoe er getoetst wordt. Op basis daarvan maken zij hun eigen tentamenvragen. De antwoorden en toelichting op onderstaande vragen
Nadere informatieMaandag 15 juni, uur
MAV0-4 Il EXAMEN MIDDELBAAR ALGEMEEN VOORTGEZET ONDERWIJS IN 1981 MAV0-4 Maandag 15 juni, 9.00-11.00 uur NATUUR- EN SCHEIKUNDE I (Natuurkunde) Dit examen bestaat uit 10 opgaven. Bijlage: 1 antwoordblad
Nadere informatieBronnen. Meer info. Naam: Co-wetenschapp(st)er: Klas:
Bronnen - Het grote experimenteerboek, uitgeverij Deltas, 2003 - Aan de slag met Findus, uitgeverij Davidsfonds/Infodok, 2000 - Grasspriet Themadossier 4 Tuinbouw, Plattelandsklassen vzw Meer info Telefoon:
Nadere informatieHEREXAMEN EIND MULO tevens IIe ZITTING STAATSEXAMEN EIND MULO 2009
MNSTERE VAN ONDERWJS EN VOLKSONTWKKELNG EXAMENBUREAU HEREXAMEN END MULO tevens e ZTTNG STAATSEXAMEN END MULO 2009 VAK : NATUURKUNDE DATUM : VRJDAG 07 AUGUSTUS 2009 TJD : 7.30 9.30 UUR DEZE TAAK BESTAAT
Nadere informatiePROEFVERSIE HOCUS POCUS... BOEM DE CHEMISCHE REACTIE. WEZO4_1u_ChemischeReacties.indd 3
HOCUS POCUS... BOEM VERSIE PR O EF DE CHEMISCHE REACTIE WEZO4_1u_ChemischeReacties.indd 3 14/04/16 20:53 HOOFDSTUK 1 CHEMISCHE REACTIES EN FYSISCHE VERSCHIJNSELEN 1.1 Chemische reactie en fysisch verschijnsel
Nadere informatieViscositeit. par. 1 Inleiding
Viscositeit par. 1 Inleiding Viscositeit is een eigenschap van vloeistoffen (en van gassen) die aangeeft hoe ondoordringbaar de vloeistof is voor een vast voorwerp. Anders gezegd met de grootheid viscositeit
Nadere informatieSupergeleiding, hoe werkt dat? Samengevat. Onderwerp: elektrische stroom elektrisch veld en magnetisch veld
Supergeleiding, hoe werkt dat? atoomfysica Onderwerp: elektrische stroom elektrisch veld en magnetisch veld In 1911 deed de Nederlander Heike Kamerlingh Onnes een zeer merkwaardige ontdekking. Hij merkte
Nadere informatieWATER. Krachten tussen deeltjes. Intramoleculaire en intermoleculaire krachten
WATER Krachten tussen deeltjes Intramoleculaire en intermoleculaire krachten Intramoleculaire en intermoleculaire krachten De atomen in een molecuul blijven samen door intramoleculaire krachten (atoombinding)
Nadere informatieExamen mechanica: oefeningen
Examen mechanica: oefeningen 22 februari 2013 1 Behoudswetten 1. Een wielrenner met een massa van 80 kg (inclusief de fiets) kan een helling van 4.0 afbollen aan een constante snelheid van 6.0 km/u. Door
Nadere informatieAllemaal water Oppervlakte water: Water in sloten, rivieren, meren, zeeën en oceanen.
Module 5: Basisstof 1: Een dag met water Allemaal water Oppervlakte water: Water in sloten, rivieren, meren, zeeën en oceanen. Grondwater: water diep in de grond. Zoet: Oppervlakte water zoet. Zout: Oppervlakte
Nadere informatieBereken de luchtdruk in bar op 3000 m hoogte in de Franse Alpen. De soortelijke massa van lucht is 1,2 kg/m³. De druk op zeeniveau bedraagt 1 bar.
7. Gaswetten Opgave 1 Opgave 2 Opgave 3 Opgave 4 Opgave 5 Opgave 6 Opgave 7 Bereken de luchtdruk in bar op 3000 m hoogte in de Franse Alpen. De soortelijke massa van lucht is 1,2 kg/m³. De druk op zeeniveau
Nadere informatieAAN DE SLAG Arbeid verricht door de wrijvingskracht (thema 1)
Arbeid verricht door de wrijvingskracht (thema 1) Is de arbeid die moet verricht worden op een voorwerp om dat voorwerp over een afstand h omhoog te brengen, afhankelijk van de gevolgde weg? Kies een van
Nadere informatiealuminium 2,7 0, ,024 ijzer 7,9 0, ,012
DEZE TAAK BESTAAT UIT 36 ITEMS. --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Dichtheid Soortelijke
Nadere informatiealuminium 2,7 0,9 660 400 2450 0,024 ijzer 7,9 0,45 1540 270 0,012
MINISTERIE VN ONDERWIJS EN VOLKSONTWIKKELING EXMENUREU UNIFORM EINDEXMEN MULO tevens TOELTINGSEXMEN VWO/HVO/NTIN 011 VK : NTUURKUNDE DTUM : WOENSDG 06 JULI 011 TIJD : 09.45 11.5 UUR (Mulo III kandidaten)
Nadere informatieScheidingsmethoden methode principe voorbeeld. destilleren verschil in kookpunt wijn whiskey. filtreren verschil in deeltjesgrootte koffie
1.2 Twee of meer atoomsoorten samen vormen een molecuul : bouwsteen die bestaat uit twee of meer atomen Atoom : bouwsteen van een molecuul Stoffen Zuivere stoffen Elementen: stoffen waarvan de bouwstenen
Nadere informatieKernvraag: Hoe laat ik iets sneller afkoelen?
Kernvraag: Hoe laat ik iets sneller afkoelen? Naam leerling: Klas: http://www.cma-science.nl Activiteit 1 Hoe stroomt warmte? 1. Wat gebeurt er met de temperatuur in een verwarmde kamer wanneer je het
Nadere informatieWa W rm r t m e Inlage
Inlage Proef 1 nattigheid - 1 Erlenmeyer (nr. 10) - 1 Rubberen stop (nr. 18) - Heet water Doe wat heet water in de erlenmeyer. Doe de stop erop en kijk wat er gebeurt. Kun je dit beschrijven? Proef 2 Frisse
Nadere informatieNanotechnologie werkboekje graad 3 - zelfstandig experimenteel werk
Klas: Datum: Nanotechnologie werkboekje graad 3 - zelfstandig experimenteel werk De leerkracht overloopt kort alle opdrachten klassikaal. Leerlingen worden verdeeld in groepjes van 2-3 en voeren opdrachten
Nadere informatiepantoffeldiertje onder de microscoop
Havo/Vwo 60 minuten pantoffeldiertje 1 kloppende vacuole 2 celkern 3 celmond 4 celanus 5 trilharen pantoffeldiertje Pantoffeldiertjes leven in slootwater. Pantoffeldiertjes bestaan slechts uit één cel.
Nadere informatie1 Inleiding. Inleiding. Dit boek gaat over natuur- en scheikunde. Maar wat is natuur-kunde? Wat is schei-kunde? Een voorbeeld uit de
1 Inleiding Inleiding Dit boek gaat over natuur- en scheikunde. Maar wat is natuur-kunde? Wat is schei-kunde? Een voorbeeld uit de natuurkunde: Zeil-wagens rijden snel door de kracht van de wind. Bij natuurkunde
Nadere informatieTOELATINGSEXAMEN NATIN 2009
MINISTERIE VAN ONERWIJS EN VOLKSONTWIKKELING EXAMENUREAU TOELATINGSEXAMEN NATIN 2009 VAK : TEHNISH INZIHT ATUM : INSAG 07 JULI 2009 TIJ : 09.45.5 UUR EZE TAAK ESTAAT UIT 30 ITEMS. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nadere informatieT2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen
T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen 2008 Voorbeeld toets dinsdag 29 februari 60 minuten NASK 2, 2(3) VMBO-TGK, DEEL B. H5: VERBRANDEN EN ONTLEDEN 3(4) VMBO-TGK,
Nadere informatieEen les scheikunde: de stof water geeft een venster op de hemel (voorbeeldles voortgezet onderwijs)
Een les scheikunde: de stof water geeft een venster op de hemel (voorbeeldles voortgezet onderwijs) Han Vuik Dit materiaal is onderdeel van het compendium christelijk leraarschap dat samengesteld is door
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 en 2
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting door een scholier 918 woorden 13 januari 2005 6,3 193 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Hoofdstuk 1 1.2: De bouw van een atoom.
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk en
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1.1 1.2 en 4.1 4.2 Samenvatting door een scholier 1402 woorden 5 december 2017 7 21 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Humboldt Aardrijkskunde toetsweek 1
Nadere informatieTentamen Statistische Thermodynamica MS&T 27/6/08
Tentamen Statistische Thermodynamica MS&T 27/6/08 Vraag 1. Toestandssom De toestandssom van een systeem is in het algemeen gegeven door de volgende uitdrukking: Z(T, V, N) = e E i/k B T. i a. Hoe is de
Nadere informatie