Tien jaar kijken naar eenzaamheid Prevalentie, oorzaken, gevolgen en aanpak

Transcriptie

1 Tien jaar kijken naar eenzaamheid Prevalentie, oorzaken, gevolgen en aanpak Erbij - Ledenbijeenkomst 30 maart 2017 Theo van Tilburg Sociologie Vrije Universiteit Amsterdam T.G.van.Tilburg@vu.nl 1

2 2 Zicht op eenzaamheid Deel 1: Achtergronden Uitwerking en definitie van het begrip Het vaststellen van eenzaamheid Prevalentie Typen van eenzaamheid Deel 2: Oorzaken De partner Andere persoonlijke relaties Deelname aan activiteiten Woonomgeving Woonomgeving Relatiestandaards Persoonlijke banden maatschappelijke randvoorwaarden Deel 3: Aanpak Verwerking van eenzaamheid Typen van interventies Interventieprojecten uitgelicht Werken aan verwerking

3 3 Het begrip Subjectief ervaren van onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van) bepaalde sociale relaties Emotioneel: leegte ; gemis intimiteit / vertrouwenspersoon Sociaal: niet ingebed zijn ; gemis breed netwerk Existentiële eenzaamheid Humans are ultimately alone (Moustakas, 1961) Niet alleen gemis in en aan relaties - ook confrontatie met angst, de dood, het eigen innerlijk landschap Conclusie Positieve eenzaamheid: mogelijkheid voor innerlijke groei of to do Geen reden begripsverbreding

4 Meting 11 item-schaal Directe vraag IJking schaal - directe vraag Schaal veel gebruikt Schaal gevoelig voor design verschillen in prevalentie Belang ijking benadrukken Weinig DIF (jong-oud; autochtoonimmigrant; landen EU) Behoefte individuele screening internet-wildgroei; hobbyisme Ontwikkeling screening 6

5 Prevalentie Schatting volwassenen NL 20% matig 10% sterk Uiteenlopende schattingen, o.a. als gevolg van verschil in Design: hoge prevalentie CASI (50%) Intensiteit: vaak, sterk, last van Populatie: volwassenen, zieken, alle Nederlanders, Diemenaren,?; bijv. RIVM 30% matig + 8% sterk; vooral jonge ouderen hoger Belang exacte prevalentie wordt overschat 7

6 Verandering in prevalentie Niet behandeld Alleen LASA heeft lange termijn data (Δ 25 jaar) Afname individuele kans op eenzaamheid (bijv. gescheiden) (cf. Finse studie Δ 20 jaar) Toename aantal mensen in traditionele risicogroepen (bijv. alleenwonend, oudsten) Nieuwe risicogroepen? Migranten, lage opleiding, digibeten, LVG, zeer oude echtparen, mantelzorgers,? Risico oorzaak Oude en nieuwe risicogroepen beter in beeld 8

7 Typen van eenzaamheid Combi sociale en emotionele eenzaamheid Combi subjectieve en objectieve isolatie (Hortulanus, Machielse, & Meeuwesen, 2003) Typologie maken op basis van fit aanpak probleem (vgl. Machielse, 2015) Pad naar type eenzaamheid helderder krijgen 10

8 Oorzaken Geen/slechte partner Geen/klein steunnetwerk Niet actief Woonomgeving met weinig buurtcontacten; diverse buurt Hoge relatiestandaards Maatchappelijke, exclusieve waarden/idealen Sociale scheidslijnen (SES) Culturele verschillen Gezondheid Werkloosheid Armoede Persoonlijkheid Van correlaten naar probleemanalyse 12

9 Gevolgen Niet behandeld Vroegtijdig overlijden Verhoging stress (cortisol) Incidentie chronische ziekte Aantasting herstelvermogen Verhoogd zorggebruik 13

10 Aanpak Nieuwe relaties Verbetering vriendschap Wennen; aanpassen wensen en behoeften Veranderen betekenis gemis Is aanpak in alle situaties gewenst? Lijden is ook menselijk leven Is er aanpak voor alle typen eenzaamheid? Fit aanpak probleem! Is die aanpak effectief? 14

11 Soorten interventies Voorlichting, mentaliteitsverandering Bevordering deskundigheid hulpverleners Sociaal-culturele activering (omgeving contactrijker maken) Persoonlijke activering (bijv. bezoekdienst) Cursus, gespreksgroep, therapie (bijv. gericht op sociale zelfstandigheid, vaardigheden) Is het eenzaamheidsinterventie of breder: leefbare wijk; gezellig contact; plezierige activiteit; weerbare persoon;? Aantal en variatie in verschijningsvorm sterk toegenomen (of meer zichtbaar) Professionaliteit ontwerp/uitvoering nog steeds gering (is dat erg?) Werkzame elementen als uitgangspunt 15

12 Werkzame elementen in aanpak Globaal beschreven Contactmogelijkheid Emotionele binding Praktische ondersteuning Sociale vaardigheden Activiteiten Realistische verwachtingen Interventies verder ontwikkelen 16

13 Samenvattend Eenzaamheid op de kaart (en in zicht) Start van Coalitie Erbij in 2008 Brede aandacht Naast welzijn ook zorgvraagstuk Via WMO is gemeente speler Waar maken we het verschil? Een meer inclusieve samenleving (is ook preventie) Aanpak probleem verbeteren 17

14 Dank voor uw aandacht! Vragen? 18