Proefverslag 349. Inleiding. VOEDERPROEF PSC-31 Doel van de proef. (voederproef PSC-31 en verteringsproef LPD-31; PV-349; Y1992) oktober 1992

Transcriptie

1 Proefverslag 349 HET EXPANDEREN EN/OF PELLETEREN VAN SLACHTKUIKENVOEDERS EN HET VERWERKEN VAN EEN TECHNOLOGISCH BEHANDELD RAAPZAAD/ PAARDEBONENMENGSEL IN SLACHTKUIKENVOEDERS (voederproef PSC-31 en verteringsproef LPD-31; PV-349; Y1992) oktober 1992 auteurs: ir. G.J. Borggreve dr. H.A. Vahl dr. W.A.G. Veen Inleiding Bij slachtkuikenvoeders wordt veel waarde gehecht aan een goede korrelkwaliteit. Daarom worden deze voeders vaak dubbel geperst. Sinds enige tijd brengt de fa. Kahl een expander op de markt, waarmee mengvoeders gedurende korte tijd tot een hoge temperatuur (120 à 140 C) kunnen worden verhit. De expander wordt ingezet voor het produceren van salmonella-vrije voeders. Het is nu gebleken dat het pelleteren van een dergelijk geëxpandeerd voer een nog betere korrelkwaliteit oplevert dan het dubbel pelleteren. Gezien de hoge temperatuur en druk waaraan het voer in de expander wordt blootgesteld, is het denkbaar dat dit een effect heeft op de voederwaarde van het voer. Een dergelijk effect kan positief zijn, bijvoorbeeld door het vernietigen van anti-nutritionele factoren of door het ontsluiten van zetmeel. Er kan echter ook sprake zijn van een negatief effect op de voederwaarde, doordat de verteerbaarheid van het eiwit (= aminozuren) afneemt of doordat vitamines kapot worden gemaakt. Vanwege het hoge vetgehalte (ruim 40%) kan raapzaad een interessante grondstof zijn voor slachtkuikens. De verwerking van raapzaad brengt echter wel een aantal problemen met zich mee. Allereerst bevat raapzaad glucosinolaten. Anders dan bij raapzaadschroot is in het raapzaad het enzym myrosinase nog actief, waardoor nog gemakkelijker allerlei anti-nutritionele factoren uit de glucosinolaten worden vrijgemaakt. Verder levert het malen van een voer met raapzaad problemen op. Bij een te grove zeef op de hamermolen zal een deel van het raapzaad intact blijven en hele raapzaden verteren slecht. Bij een fijne zeef op de hamermolen bestaat het gevaar dat de zeef door het vet uit het raapzaad dichtslibt, waarna de molen vastloopt. Door de fa. Schouten Industries te Giessen wordt onder de naam "raapmix" een 50/50-mengsel van raapzaad en paardebonen op de markt gebracht. Dit product heeft een hittebehandeling en een mechanische bewerking ondergaan. Bij verwerking van dit raapzaad/paardebonenmengsel in mengvoeders worden de genoemde bezwaren van raapzaad ondervangen. In een voederproef met slachtkuikens werd het effect van enkel of dubbel pelleteren van het voer vergeleken met expanderen plus pelleteren. Tevens werd de verwerking van 10 of 20% raapzaad/paardebonenmengsel onderzocht. In een begeleidende verteringsproef werden de OE en de vetverteerbaarheid van het raapzaad/ paardebonenmengsel vastgesteld. VOEDERPROEF PSC-31 Doel van de proef - Het vergelijken van enkel en dubbel pelleteren van een slachtkuikenvoer met expanderen plus pelleteren. - Onderzoek naar de verwerkingsmogelijkheden van een behandeld

2 raapzaad/paardebonenmengsel. - Testen van een nieuw huisvestingssysteem (grondhokjes) ter vervanging van de batterijkooien op De Schothorst. Proefopzet De proef had 6 behandelingen: voercode 1. controlevoer, gepelleteerd A 2. idem, dubbel gepelleteerd B 3. idem, geëxpandeerd en gepelleteerd C % raapzaad/paardebonen, gepelleteerd D % raapzaad/paardebonen, gepelleteerd E 6. grondhuisvesting; controlevoer gepelleteerd A Samenstelling van de proefvoeders In tabel 1 zijn de procentuele samenstelling en enkele berekende gehalten van de voeders A en E vermeld. Tabel 1 Procentuele samenstelling en berekende gehalten van de voeders A en E A E raapzaad/paardebonenmengsel (50/50) - 20 erwten (44 % zetm.) 10 - sojaschroot (inlands 48 % re) 17,65 14,8 tapioca (65 % zetm.) 22,25 17,95 maïs tarwe (voer) getooste sojabonen diermeel 3 3 destructievet 4,9 2,4 methioninepremix 10 % 0,4 0,1 spoorelementen/vitaminenpremix (132) 1,0 1,0 krijt 0,2 0,2 monocalciumfosfaat 0,55 0,5 zout 0,05 0,05 totaal 100,00 100,00 Berekende gehalten (g/kg): ruw eiwit vert. lysine 10,0 10,0 vert. meth. + cyst. 7,6 7,6 ruw vet ruwe celstof zetmeel OE slachtkuikens (kcal/kg) Het raapzaad/paardebonenmengsel werd voor de aanvang van de proef geanalyseerd op vocht, vet en eiwit (zie tabel 2); het mengsel werd ingerekend voor 3130 kcal/kg. Tabel 2 Berekende en bepaalde gehalten van het raapzaad/paardebonenmengsel (g/kg) berekend bepaald vocht as ruw eiwit

3 ruw vet ruwe celstof zetmeel tannine (Folin-Denis) 7,5 VTO 0,4 ITC (overwegend butenyl isothiocyanaat) 0,17 Proefuitvoering De proef werd uitgevoerd in de periode 9 april tot 22 mei De behandelingen 1 t/m 5 werden uitgevoerd met 900 Ross-henkuikens op batterijkooien (30 kuikens per kooi). Behandeling 6 is uitgevoerd met 180 kuikens in grondhokjes (eveneens 30 kuikens per hok). Alle proefvoeders werden gemengd in Leusden; voer D was een 50/50-mengsel van A en E. De voeders A, D en E werden gepelleteerd in Leusden; de voeders B en C werden dubbel gepelleteerd, respectievelijk geëxpandeerd en gepelleteerd door coöperatie ABC te Lochem. Gedurende de eerste 2 weken kregen alle kuikens voer A. Daarna zijn de uitbijters uit de proef gehaald en de kuikens opnieuw ingedeeld, waarna de vijf proefbehandelingen werden uitgevoerd. Analyseresultaten In tabel 2 zijn de bepaalde en berekende gehalten van het raapzaad/paardebonenmengsel vermeld. Deze kwamen goed met elkaar overeen; alleen het rc-gehalte was duidelijk hoger dan verwacht. Het verschil in zetmeelgehalte moet worden toegeschreven aan het feit dat de bepaling is uitgevoerd met de amyloglucosidasemethode, terwijl het gehalte werd berekend op basis van de Ewersmethode. Het mengsel werd ingerekend voor 3130 kcal/kg (raapzaad, inclusief 7,5% opwaardering van het vet = 4060 kcal/kg en paardebonen = 2190 kcal/kg). In tabel 3 zijn de belangrijkste analyseresultaten en een aantal fysische kenmerken van de proefvoeders weergegeven. Tabel 3 Berekende en bepaalde gehalten (g/kg) en enkele fysische kenmerken van de proefvoeders ABC A B C D E ber. bep. bep. bep. ber. bep. ber. bep. vocht as re rvet rc meeltemperatuur ( C) vóór pers of expander ± 50 ±70 ± 80 ± 50 ± 50 hoogste temp. in exp. ±115 temp. na persen ± à à 85 ± 65 ± 65 litergewicht (g/l) stortgewicht (g/l) hardheid (Kahl) - 1,4 2,1 Pfost-getal 7,0 4,0 2,4 11,6 14,9 De bepaalde gehalten kwamen zeer goed overeen met de berekende gehalten. Het dubbel geperste voer (= B) had een hoger litergewicht dan het enkel geperste voer (= A), terwijl het geëxpandeerde en daarna geperste voer (= C) daar tussenin lag. Volgens metingen van coöperatie ABC was er geen verschil in stortgewicht tussen de voeders B en C. Het stortgewicht is lager dan het litergewicht, omdat de laatste wordt vastgesteld na enige tijd trillen in een maatcilinder. Tussen de voeders A, B en C bestonden duidelijke verschillen in korrelkwaliteit; expanderen plus pelleteren gaf de beste korrelkwaliteit. De voeders met raapzaad/ paardebonen hadden een slechtere korrelkwaliteit dan het controlevoer. Resultaten en discussie De resultaten over de proefperiode van 15 tot 43 dagen zijn weergegeven in tabel 4.

4 Tabel 4 Technische resultaten gedurende de proefperiode van 15 tot 43 dagen ksv enkel dubbel exp./ 10% 20% grond- 5% pell. rz+pa rz+pa huisv. groei (g) voeropname (g) v.c. 1,99 2,00 2,01 2,01 2,00 1,97 0,03 uitval-% 2,6 3,6 1,0 2,1 1,6 1,0 2,5 pootafw.-% 2,2 2,8 2,8 2,2 2,8 2,2 3,6 vocht in de mest (g/kg) Het gemiddelde gewicht van de kuikens op 15 dagen was 434 g. Het dubbel gepelleteerde en het geëxpandeerde/gepelleteerde voer werden door de kuikens duidelijk beter opgenomen dan het voer dat enkelvoudig was gepelleteerd. Als gevolg van de hogere voeropname groeiden deze kuikens resp. 3 en 2% beter. De hogere voeropname van deze voeders moet ons inziens aan de betere korrelkwaliteit worden toegeschreven. Er werden geen aanwijzingen verkregen dat de voederwaarde van het geëxpandeerde/gepelleteerde voer door de hogere temperatuur negatief was benvloed. In elk geval heeft een dergelijk effect niet geleid tot slechtere technische resultaten. De verwerking van 10% raapzaad/paardebonenmengsel had geen effect op de technische resultaten; bij de opname van 20% raapzaad/paardebonenmengsel bleven de kuikens bijna 2% in groei achter (statistisch wezenlijk). Gezien de korrelkwaliteit van de voeders met 10 en 20% raapzaad/paardebonenmengsel viel de voeropname van deze voeders vergeleken met het controlevoer niet tegen. Verder gaven de voeders met het raapzaad/paardebonenmengsel een iets drogere mest. Gezien deze resultaten lijkt het verantwoord om 10% van het technologisch behandelde raapzaad/paardebonenmengsel in het slachtkuikenvoer te verwerken. De kuikens op de grondhokken gaven minstens even goede resultaten als die op de batterijkooien. VERTERINGSPROEF LPD-31 Proefdoel Het vaststellen van de OE en de vetverteerbaarheid van een technologisch behandeld raapzaad/paardebonenmengsel. Proefopzet Er waren 3 behandelingen: voercode % basisvoer F 2. 85% basisvoer + 15% raapzaad/paardebonenmengsel G 3. 70% basisvoer + 30% raapzaad/paardebonenmengsel H Samenstelling proefvoeders Het basisvoer bestond voor 98% uit proefvoer A (tabel 1) en 2% diamol (= indicator). De proefvoeders F, G en H werden gepelleteerd. Proefuitvoering De proef werd uitgevoerd met 36 Ross-henkuikens van 4 weken oud in 9 verteringskooien. De 3 proefvoeders werden gedurende 10 dagen ad libitum aan de kuikens verstrekt; de twee laatste dagen van deze periode werden van elke kooi mestmonsters verzameld. Voer- en mestmonsters werden onderzocht op calorische waarde, HCl-onoplosbare as, rvet (Berntrop) en eiwit. Uit deze gehalten werd de OEN (= OE bij N-aanzet = 0) en de vetverteerbaarheid van de voeders vastgesteld;

5 vervolgens werden de OEN en de vetverteerbaarheid van het raapzaad/paardebonenmengsel berekend. Resultaten en discussie In tabel 5 zijn de bepaalde gehalten van de proefvoeders vermeld. Tabel 5 Samenstelling en verbrandingswarmte van de proefvoeders (g/kg) vocht re rvet(b) HCl-onopl. cal.waarde as (MJ/kg) F ,9 17,30 G ,4 17,79 H ,7 18,15 Gezien de wijze waarop de voeders waren samengesteld mocht een lineair verloop van de gehalten worden verwacht. Het HClonoplosbare asgehalte van voer G komt dan lager uit dan werd verwacht (verwachte waarde = 0,85 * 25,9 = 22,0). Op basis van de vetgehalten en de verbrandingswarmte van de proefvoeders moet echter worden geconcludeerd dat het basisvoer en het raapzaad/paardebonenmengsel wel in de goede verhoudingen zijn gemengd. In tabel 6 zijn de gemeten OE's en vetverteringscoëfficiënten van de proefvoeders en de hieruit berekende OE en vetverteerbaarheid van het raapzaad/paardebonenmengsel vermeld. Tabel 6 OE en vetverteerbaarheid van de proefvoeders en van het raapzaad/paardebonenmengsel OE (MJ/kg) vc vet voer F 12,11 ± 0,17 81,8 ± 2,0 voer G 12,20 ± 0,35 79,6 ± 2,2 voer H 12,11 ± 0,32 79,8 ± 2,6 raapzaad/paardebonenmengsel (n=6) 12,43 ± 1,69 75,3 ± 6,2 De OE en vetverteerbaarheid van het raapzaad/paardebonenmengsel zijn berekend uit de individuele uitkomsten van de voeders G en H (en de gemiddelde resultaten van voer F). De gevonden vetverteerbaarheid was 75% en varieerde van 67,2 tot 83,0%. Dit komt redelijk overeen met de verwachte waarde van 80 (50% behandelde raapzaad met 412 g vet en een vc/vet = 81 plus 50% paardebonen met 13 g vet en een vc/vet = 50). Bij de gevonden OE is nog geen rekening gehouden met de door de CLO-controle toegepaste opwaardering van het vet met 7,5%. De OE van het raapzaad/paardebonenmengsel wordt dan 213 * 0,75 * 0,03885 * 0,075 = 0,46 MJ hoger en komt dan uit op 12,43 + 0,46 = 12,89 MJ/kg = 3078 kcal/kg. De door ons gemeten OE van het raapzaad/paardebonenmengsel is dan vrijwel gelijk aan de ingerekende waarde van 3130 kcal/kg. Samenvatting In de voederproef, die werd uitgevoerd met 900 Ross-henkuikens op batterijkooien, werden 5 proefvoeders vergeleken. Enerzijds werd het dubbel pelleteren of het expanderen en pelleteren vergeleken met het enkelvoudig pelleteren van een controlevoer. Daarnaast werden (gepelleteerde) voeders met 10 of 20% van een technologisch behandeld raapzaad/ paardebonenmengsel vergeleken met het gepelleteerde controlevoer zonder dit mengsel. De dubbel gepelleteerde en geëxpandeerd/gepelleteerde voeders werden beter opgenomen en gaven daardoor een 2 à 3% betere groei dan het enkelvoudig gepelleteerde voer. Deze hogere voeropname kan worden toegeschreven aan een betere korrelkwaliteit. Er werden geen aanwijzingen verkregen dat de hoge temperatuur bij het expanderen een negatief effect had op de voederwaarde. Ondanks de wat slechtere korrelkwaliteit werden de voeders met 10 en 20% van het raapzaad/paardebonenmengsel goed opgenomen. De kuikens op het voer met 10% van dit mengsel groeiden even goed als die op het controlevoer; de kuikens op het voer met 20% raapzaad/paardebonenmengsel bleven 2% achter in groei. In de verteringsproef werd voor het raapzaad/paardebonenmengsel ongeveer de verwachte OE gevonden, namelijk 3078 kcal/kg, terwijl de berekende waarde 3130 kcal/kg was. De vetverteerbaarheid kwam uit op 75% en kwam daarmee redelijk overeen met de verwachte waarde van 80%.