Voedselongelijkheid. Workshop STOEMPdag

Transcriptie

1 Voedselongelijkheid Workshop STOEMPdag 24/04/2018 Wat weten we over de voedselongelijkheid? In Gent merken we dat veel kinderen naar school komen met een brooddoos gevuld met koude fastfood zoals frieten, wafels of chips. Een nutritioneel lege brooddoos dus. Dat geldt zeker voor kinderen van maatschappelijk kwetsbare groepen. Zij ondervinden nog meer de gevolgen van ongezonde voedingsgewoonten en kampen vaker met overgewicht, tandbederf en diabetes. Hoe kunnen we deze gezondheidsverschillen verklaren? Wat zijn de determinanten die aan de basis liggen? En welke hefbomen kunnen leiden tot verandering? 1

2 Vraagstelling in beeld Referentie foto: unchbox+unhealthy&oq=chips+lunchbox+unhealthy&gs_l=psyab j c.1.64.psyab i8i7i30k1.0.zzpowcpfcyg#imgrc=w65ogjiayqfaem:) 2

3 Tellen, tellen en nog eens tellen Na één week besef ik dat mensen in armoede zich moeilijk op iets anders kunnen concentreren dan proberen rond te komen. Constant puzzelen, afwegen wat hoeveel kost is een full time job "Na één week besef ik dat mensen in armoede zich moeilijk op iets anders kunnen concentreren dan proberen rond te komen. Constant puzzelen, afwegen wat hoeveel kost is een full time job Brussels parlementslid Hannelore Goeman Rondkomen met 60 euro per week. Dat probeerde Brussels parlementslid Hannelore Goeman (SP.A), in het kader van de inleefweek voor armoede. Ik besef nu dat mensen in armoede zich op niks anders kunnen concenteren. Om mensen bewust te maken van wat armoede is, organiseert de organisatie Welzijnszorg elk jaar een inleefweek. Mensen moeten dan rondkomen met 60 euro, ongeveer het budget van iemand die in armoede leeft. Dit jaar ging Brussels parlementslid Hannelore Goeman (SP.A) de uitdaging aan, en zag dat het moeilijk was. Tellen, tellen en nog eens tellen, zegt ze. De goedkoopste voeding zoeken in de winkel betekent minder gezonde voeding kopen: etenswaren in blik zijn goedkoper dan vers fruit en groenten. En de hele week lasagna. Niet alleen de financiële kant is moeilijk, volgens Goeman. Ook de eenzaamheid komt om de hoek loeren. Je hebt geen geld om te ontspannen, om naar de bioscoop te gaan bijvoorbeeld of gewoon een glas te drinken met vrienden." "Na één week besef ik dat mensen in armoede zich moeilijk op iets anders kunnen concentreren dan proberen rond te komen. Constant puzzelen, afwegen wat hoeveel 3

4 kost is een full time job", aldus Goeman, die verzekert deze ervaring mee te nemen in haar werk als parlementslid. Zie ook: (Nuancering ervaring Goeman: Goeman kreeg dan ook meteen opmerkingen toen ze op de eerste dag van haar experiment geen verse groenten of fruit kocht met haar beperkte budget. Via Facebook, waar ze haar ervaringen met haar achterban deelde, kreeg ze de tip om naar de markt te gaan in plaats van naar de Aldi. Dat was een belangrijke les, zegt ze aan de telefoon. Als ik het opnieuw zou doen, zou ik het inderdaad anders aanpakken en verse groenten en fruit op de markt gaan kopen, in plaats van tomaten in blik en diepvriesspinazie, wat ik nu heb ingeslagen. 3

5 Gezonde én duurzame voeding ( Van uit het principe van proportioneel universalisme werd gekozen voor volgende prioritaire doelgroepen om het model uit te testen: Jongeren: jaar, focus op leerlingen uit technische of beroepsopleidingen Volwassenen: focus op arbeiders of laag opgeleide mensen, met of zonder kinderen Ouderen: jaar Mensen met een armoedeachtergrond en/of een migratieachtergrond 4

6 Inhoud Ervaringenbundeling voor en na presentatie Voedselongelijkheid? Determinanten die toegang tot gezonde en duurzame voeding bepalen Hefbomen die leiden tot een verhoogde toegang tot gezonde en duurzame voeding voor kwetsbare groepen Aanbevelingen in de praktijk Ervaringenbundeling voor en na presentatie 5

7 Welke succesfactoren en drempels ervaren jullie in het werken rond voedselongelijkheid bij kwetsbare groepen? Deelnemers in groepen verdelen (5-6 personen per groep) 1 persoon per groep schrijft succesfactoren en drempels neer vanuit eigen praktijkervaringen groepsleden vóór presentatie Korte mondelinge toelichting door x groepen Bundeling achteraf via STOEMP-website (samen met presentatie zelf beschikbaar) 6

8 Voedselongelijkheid? 7

9 Voedselconsumptiepeiling Een greep uit de resultaten Personen met een lager opleidingsniveau eten minder vaak 2 of meer maaltijden per dag samen met hun gezin eten minder fruit eten meer rund- en varkensvlees hebben een hogere BMI drinken vaker dagelijks gesuikerde frisdranken Voedselconsumptiepeiling: ols.cpedittab&visibilitycontext=wsswikipage Gezondheidsenquête: 8

10 Voedselconsumptiepeiling Een greep uit de resultaten (1) Personen met het hoogste opleidingsniveau (30,7%) eten, na correctie voor leeftijd en geslacht, significant vaker 2 of meer maaltijden per dag samen aan tafel dan personen met het laagste opleidingsniveau (25,6%) (OR 1,44; 95% BI 1,03-2,01) De hoeveelheid fruit die wordt geconsumeerd stijgt wanneer het opleidingsniveau toeneemt. De consumptie van fruit, fruitsappen en olijven stijgt van 139 gram per dag bij de laagst opgeleiden naar 214 gram per dag bij de hoogst opgeleiden. Hierdoor stijgt de proportie mensen die aan de richtlijn voldoet van 14% bij de laag opgeleiden naar 34% bij de hoogopgeleiden Zoals bij rundvlees, zijn er meer mensen zonder een diploma hoger onderwijs (4,9%) dan mensen met een diploma hoger onderwijs van het korte type (2,0%) of het lange type (0,9%) die vijf keer per week of vaker varkensvlees eten. Dit verschil is significant na correctie voor leeftijd en geslacht Socio-economische status wordt enkel op basis van opleidingsniveau bepaald, dus geen aparte gegevens voor kwetsbare kinderen in VCP, noch in Gezondheidsenquête. Voedselconsumptiepeiling: ols.cpedittab&visibilitycontext=wsswikipage Gezondheidsenquête: 9

11 Voedselconsumptiepeiling Een greep uit de resultaten (2) Personen met een diploma hoger onderwijs van het lange type hebben een lagere gemiddelde BMI (24,7 kg/m²) dan personen met een lagere opleidingsachtergrond (27,2 kg/m² voor personen zonder diploma, en personen met een diploma lager of middelbaar onderwijs en 26,5 kg/m² voor personen met een diploma hoger onderwijs van het korte type). Deze verschillen zijn significant na correctie voor leeftijd en geslacht 10

12 Gezondheidsenquête 2013 Een greep uit de resultaten Zoals voor het ganse land, zijn het ook in het Vlaams Gewest de mensen met een diploma hoger onderwijs die relatief minder aangeven dagelijks gesuikerde frisdranken te drinken (18%) dan mensen met een lagere opleiding (21% van de mensen met geen diploma of een diploma lager tot 31% van de mensen met een diploma hoger secundair). Deze verschillen zijn significant na correctie voor leeftijd en geslacht 11

13 Voedselongelijkheid? Enkele resultaten uit internationale onderzoeken Mensen met minder geld, een lager opleidingsniveau, in onzekere werkomstandigheden en slechtere leefomstandigheden ervaren een grotere voedselonzekerheid en hebben een groter risico op voedingsgerelateerde ziekten Bovendien spenderen ze een groter percentage van hun budget aan voeding in vergelijking met mensen met een hoger inkomen Waar rijkere bevolkingsgroepen vaak toegang hebben tot een grotere voedseldiversiteit, zullen bevolkingsgroepen met een lager inkomen vaker goedkopere, minder gezonde voeding waarvoor ook meer reclame gemaakt wordt, aankopen en consumeren Op momenten dat de financiële druk hoog is in een gezin, beschouwen mensen de voedingsuitgaven als meer flexibel en wordt hier sneller op beknibbeld - Victorian Health Promotion Foundation - VicHealth 2015 September 2015 P-EQ Evidence review: Addressing the social determinants of inequities in healthy eating Mensen met minder geld, een lager opleidingsniveau, in onzekere werkomstandigheden en slechtere leefomstandigheden (zoals bijv. een ongezonde woning) ervaren een grotere voedselonzekerheid en hebben een groter risico op voedingsgerelateerde ziekten Bovendien spenderen ze een groter percentage van hun budget aan voeding in vergelijking met mensen met een hoger inkomen Waar rijkere bevolkingsgroepen vaak toegang hebben tot een grotere voedseldiversiteit en tot duurdere 'gezonde voedingsniches', zullen bevolkingsgroepen met een lager inkomen vaker goedkopere, minder gezonde voeding waarvoor ook meer reclame gemaakt wordt, aankopen en consumeren. De mechanismen achter deze verschillen zijn zeer complex Op momenten dat de financiële druk hoog is in een gezin (kan continu zijn, maar ook met specifieke pieken, bijv. bij ontvangen facturen ziekenhuisopname), beschouwen mensen de voedingsuitgaven als meer flexibel (tov. bijv. huisvesting en schoolkosten) en wordt hier sneller op beknibbeld 12

14 Voedselongelijkheid in een breed kader Voedselongelijkheid Gezondheidsongelijkheid Kwetsbaarheid Maatschappelijke/sociale kwetsbaarheid of ongelijkheid 13

15 Oorzaken van de oorzaken De veelheid aan oorzaken of determinanten van gezondheidsongelijkheid leiden naar een en-en-verhaal als strategie om de ongelijkheid aanzienlijk te doen afnemen Dat gaat van de meest fundamentele oorzaken van de oorzaken, zoals terugdringen van inkomensongelijkheid verzekeren van een goede levensstandaard preventie die de maatschappelijke oorzaken aanpakt (bijvoorbeeld voor een gezonde woning in een gezonde buurt) verhogen van gezondheidsvaardigheden investeren in toegankelijke zorg en integrale zorgnetwerking Eén oorzaak aanpakken en de andere ongemoeid laten heeft weinig zin. Enkel sensibiliseren voor gezond gedrag zonder aandacht voor een toegankelijk gezond aanbod is een duidelijk voorbeeld 14

16 Determinanten die toegang tot gezonde en duurzame voeding bepalen 15

17 Invloeden op eetgedrag in beeld Veel internationale modellen beschikbaar 3/05/2018 Afshin A, Micha R, Khatibzadeh S, Schmidt L, Mozaffarian D. Dietary policies to reduce noncommunicable diseases. In: Brown G, Yamey G, Wamala S, editors. The Handbook of Global Health Policy. Wiley-Blackwell, San Francisco, 2014) - Victorian Health Promotion Foundation - VicHealth 2015 September 2015 P-EQ Evidence review: Addressing the social determinants of inequities in healthy eating 16

18 Invloeden op eetgedrag in beeld Geïntegreerd model voor het bevorderen van evenwichtige voeding Bron: De actieve voedingsdriehoek, Erika Vanhauwaert, 2012: Het geïntegreerd model voor het bevorderen van evenwichtige voeding geeft weer welke determinanten onze voedingsgewoonten en eetpatroon beïnvloeden. De pijlen zijn beïnvloedingslijnen. Het gedrag dat we willen bereiken, is evenwichtig eten en gezond bewegen, dit volgens de principes weergegeven in de actieve voedingsdriehoek. Het model omvat een intensieve wisselwerking tussen omgeving en individu. Een individu kan immers eigen keuzes maken of zelf de fysieke omgeving veranderen: een fruitboom in de tuin planten, kiezen om dagelijks fruit te eten, enzovoort. Daarnaast kan een omgevingsinterventie ook rechtstreeks de intenties van het individu beïnvloeden, bijvoorbeeld door fruit aan te bieden op het werk, fruit altijd in huis te hebben, enzovoort. De attributietheorie is een theorie uit de sociale psychologie die de wijze waarop mensen het gedrag van zichzelf en van anderen verklaren in termen van oorzaak en gevolg, en hoe dit van invloed is op hun motivatie, wil begrijpen. De Oostenrijkse Amerikaan Fritz Heider was hiervan in 1958 een belangrijke grondlegger. De theorie verdeelt de manier waarop mensen attribueren (dat wil zeggen oorzaken toekennen) in twee typen: Van externe attributie is sprake als oorzaken worden gezien als liggend buiten de 17

19 betrokkene. Wanneer iemand zakt voor een examen dan is de uitspraak dat komt doordat de verwarming zo hoog stond dat ik me niet kon concentreren een voorbeeld van externe attributie; Van interne attributie is sprake als oorzaken worden gezien als liggend binnen de betrokkene. Wanneer iemand zakt voor een examen dan is de uitspraak dat komt doordat ik te dom ben voor dit examen een voorbeeld van interne attributie. Mensen hebben de neiging om te attribueren op een wijze die prettig is voor het eigen zelfbeeld. Bij prettige gebeurtenissen wordt er meestal intern geattribueerd, terwijl bij vervelende gebeurtenissen meestal extern geattribueerd wordt. Deze vertekening van de attributie wordt de zelfbedieningstendens genoemd. 17

20 Invloeden op eetgedrag in beeld Toepassing bij kwetsbare mensen Bron: 'Logo's werken aan kansarmoede Een werkboek met ervaringen en informatie toegepast op gezonde voeding',

21 Een greep uit deze invloeden zonder de intentie volledig te zijn... Een grote hoeveelheid factoren vormen en bepalen doorheen ons leven onze kennis, onze attitude en ons gedrag heeft een invloed op de kwaliteit van wat mensen eten, hoeveel ze eten,... Je kan dit heel ruim bekijken, bijv. internationale handelsafspraken (met invloed op aanbod en prijs voeding, maar ook bijv. met invloed op autonomie overheden om keuzes rond reclame en etikettering te maken) (zelf)regulering van de voedingsindustrie wel/niet invoeren van taksen op ongezonde voeding Of nog ruimer: een maatschappij die haar burgers meer/minder verantwoordelijk acht voor hun eigen gezondheid - Victorian Health Promotion Foundation - VicHealth 2015 September 2015 P-EQ Evidence review: Addressing the social determinants of inequities in healthy eating 19

22 Een greep uit deze invloeden (2) Socio-culturele normen Wat is sociaal aanvaardbaar, wenselijk en passend om zelf te eten en aan anderen (je gezin, gasten, ) aan te bieden? Wat zijn de sociale normen rond de consumptie van takeaway voeding, kant-en-klare maaltijden, zoete en zoute snacks, gesuikerde frisdranken wat met de tijden waarop gegeten wordt eten bij speciale gelegenheden en feesten, buitenshuis eten gendernormen ivm voedsel aankopen en bereiden openstaan voor nieuwe voeding zuinigheid/tonen van rijkdom en status via de aankoop en consumptie van bepaalde voedingsmiddelen de aanvaarding of zelfs wenselijkheid van lichaamsvet? - Victorian Health Promotion Foundation - VicHealth 2015 September 2015 P-EQ Evidence review: Addressing the social determinants of inequities in healthy eating Afbeelding: 20

23 Een greep uit deze invloeden (3) Socio-culturele normen verder uitgediept: Eet- en maaltijdpatroon Gezins- en voedingshiërachie: Wie bepaalt wat er gegeten wordt? Wie kookt? Smaakvoorkeuren: bijv. lekker is belangrijker dan gezond Sociale en culturele voorkeuren Opvoeding en gewoonten: leerproces vanaf de geboorte Eventueel minder regels ivm o.a. gebruik van frisdranken, snoep, fastfood Ervaringen: personen met een kwetsbare achtergrond vaker negatief over zichzelf Andere mogelijke drempels: Kookvaardigheden Kookfaciliteiten en -materiaal, bewaarmogelijkheden Zelf-effectiviteit Tijd: zelf koken versus kant-en-klaar Verwachtingen gezin/huisgenoten 21

24 Een greep uit deze invloeden (4) Vroege kindertijd en opvoeding Omstandigheden die de vroege ontwikkeling van het kind bevorderen en de kwaliteit van de opvoeding/het onderwijs invloed op de materiële zekerheid van kinderen, op hun veerkracht en zelfcontrole, allemaal belangrijke determinanten van eetgedrag Kinderen met een kwetsbare achtergrond doen het vaak minder goed op school, stoppen vaak sneller met schoolgaan, hebben als volwassenen vaak een lager inkomen en voelen zich minder capabel ( empowered ) om gezonde voeding aan hun eigen kinderen aan te bieden en zo komen we tot een intergenerationele overdracht van kwetsbaarheid Opgroeien tot gezond etende volwassenen heeft veel met opvoeding te maken en hiervoor moet van jongs af aan een leerproces ingezet worden: leren dat snoepen kan, maar niet elke dag en niet op elk moment van de dag alles leren eten, ook groenten fruit lekker vinden als tussendoortje een glas melk nog cool vinden op 15 jaar neen durven zeggen tegen alcohol - Victorian Health Promotion Foundation - VicHealth 2015 September 2015 P-EQ Evidence review: Addressing the social determinants of inequities in healthy eating Bron: 'Logo's werken aan kansarmoede Een werkboek met ervaringen en informatie toegepast op gezonde voeding',

25 Een greep uit deze invloeden (5) Werkomstandigheden Werkomstandigheden van de ouders hebben een invloed op het eetgedrag binnen een gezin, onrechtstreeks via de invloed op (het gevoel van) tijdsdruk de tijd beschikbaar voor het plannen van maaltijden, het kopen en klaarmaken van eten de invloed op het evenwicht werk-thuis als bron zijn van stress, vermoeidheid en ontevredenheid en dit heeft allemaal een invloed op de waargenomen zelf-effectiviteit en zelfcontrole Niet-flexibele werkuren, shiftwerk, variabele en niet-standaard werkuren, meerdere jobs combineren, jobonzekerheid maken gezonde voedingskeuzes en het samen eten als gezin moeilijker terwijl samen eten met het gezin net een positieve invloed heeft op het eetgedrag van kinderen - Victorian Health Promotion Foundation - VicHealth 2015 September 2015 P-EQ Evidence review: Addressing the social determinants Afbeelding: 23

26 Een greep uit deze invloeden (6) Werkomstandigheden (2) Wat doen ouders met een laag inkomen en onder tijdsdruk? Kant-en-klare maaltijden gebruiken Voeding als beloning gebruiken om met de dagelijkse stress om te gaan Moeilijker neen kunnen zeggen wanneer kinderen om snoep vragen... en deze coping-strategieën kunnen op hun beurt schuldgevoelens en ontevredenheid over voedingskeuzes uitlokken, evenals over de rol als echtgenote/echtgenoot en als ouder, wat dan op zijn beurt weer extra stress veroorzaakt Afbeelding: 24

27 Een greep uit deze invloeden (7) Huidige fysieke omgeving = obesogene omgeving Omgeving die mensen stimuleert om te veel te eten en daarnaast te weinig te bewegen Omgeving waar bijna altijd en overal smaakvol, goedkoop en calorierijk voedsel aanwezig is gecombineerd met een beperkte noodzaak tot bewegen We worden zo ongeveer op ieder moment van de dag verleid tot het consumeren van (vaak calorierijk) eten en drinken (via het aanbod zelf én via reclame): thuis, onderweg, op school en op het werk, in de winkelstraat, bij het tankstation, in de sportclub en bij de kassa van de supermarkt. Het is daardoor veel makkelijker om ongezonde dan gezonde keuzes te maken De voedselomgeving wordt daarom ook wel obesogeen genoemd, omdat deze dikmakend is Afbeelding:

28 Een greep uit deze invloeden (8) Gedrag, zelfcontrole en nudging in de obesogene omgeving Gedrag uit onderzoek blijkt dat mensen ongeveer 200 voedselkeuzes per dag maken bij veel van deze keuzes zal het eetgedrag door ons impulsieve (en niet ons reflectieve) cognitieve systeem (dus onbewust) aangestuurd worden (vnl. uit tijds- en energiegebrek) Het uitoefenen van zelfcontrole (bij elk van deze voedselkeuzes) vereist inspanning zelfcontrole is onderhevig aan egodepletie, ofwel uitputting (van de wilskracht) Voor kwetsbare mensen kan dit een nog grotere uitdaging vormen om, telkens opnieuw, aan deze verleidingen te weerstaan Een andere aanpak is de omgeving zodanig veranderen dat je onbewuste systeem automatisch aangesproken wordt in de richting van de gezonde keuze, bijv. via nudging Afbeelding: 26

29 Een greep uit deze invloeden (9) Sociale participatie Door een lager inkomen gedwongen zijn om het sociale plezier van uit huis eten op te geven, of om bij andere mensen thuis te eten of om zelf gasten uit te nodigen allemaal tekenen van een verminderde sociale participatie en voeding speelt hierin een belangrijke rol Zie ook inleefervaring Brussels parlementslid aan begin presentatie: Niet alleen de financiële kant is moeilijk, volgens Goeman. Ook de eenzaamheid komt om de hoek loeren. Je hebt geen geld om te ontspannen, om naar de bioscoop te gaan bijvoorbeeld of gewoon een glas te drinken met vrienden." - Victorian Health Promotion Foundation - VicHealth 2015 September 2015 P-EQ Evidence review: Addressing the social determinants Afbeelding: 27

30 Een greep uit deze invloeden (10) Individuele gezondheidsgerelateerde factoren Persoonlijke voorkeuren (smaak), houding tegenover voeding, kennis over voeding, invloeden van 'peers' (ouders, familie, vrienden, ), beschikbaarheid van informatie over voeding, vaardigheden (kookvaardigheden, ) zijn allemaal belangrijke determinanten van eetgedrag Sociale steun van de partner of familieleden bij het veranderen van ongezond eetgedrag heeft een zeer belangrijke invloed op de voedingskeuze, evenals de voorbeeldrol van familieleden, kookvaardigheden en het zelfvertrouwen hierover Een lager vertrouwen in de eigen kookvaardigheden leidt bijv. tot een lagere aankoop van groenten Sociale druk, motivatie (gemak, prijs, behoefte, emotie, ethische overwegingen ) - Victorian Health Promotion Foundation - VicHealth 2015 September 2015 P-EQ Evidence review: Addressing the social determinants 28

31 Aandachtspunten specifieke kwetsbare groepen 29

32 Armoederisico Het armoederisico in België: 54% bij personen van Marokkaanse herkomst 33% bij personen van Turkse herkomst 36% bij personen van Oost-Europese herkomst 37% bij personen van niet-europese herkomst 12% bij personen van Belgische herkomst Bijna 2 op 3 kinderen die in kansarmoede worden geboren, hebben een moeder van vreemde herkomst (Kind en Gezin) VRIND 2014 (Van Haarlem e.a., 2011) Dat kwam onder meer door de cijfers die bekend werden na het onderzoek in opdracht van de Koning Boudewijnstichting (2007). Daaruit bleek dat armoede bij mensen met een Marokkaanse en Turkse achtergrond tot tussen 30% en 60% steeg, terwijl het armoederisicopercentage voor Belgen zonder migratieachtergrond op 12,3% lag. 30

33 Gekleurde armoede is een pijnlijke realiteit in Vlaanderen Uit visietekst Minderhedenforum (2015): Door de band wordt de term gekleurde armoede ervaren als de zoveelste manier om te stigmatiseren. Te negatief, te veel nadruk op het verschil. Je moet mensen die hulp kunnen gebruiken niet in aparte hokjes duwen, zegt Nordin Cherkaoui van Al Ikram. Armoede is armoede dus, de uitsluitingsmechanismen zijn dezelfde als voor witte armen. Veel factoren zijn inderdaad dezelfde, maar het is vooral de combinatie ervan die zwaarder weegt bij etnisch-culturele minderheden, zegt Ylva Berg van Internationaal Comité. Al spelen er extra factoren zoals taal, erkenning van diploma s of discriminatie en vooroordelen. Voor de buitenwereld kan gekleurde armoede een duidelijke term zijn, gaat Berg verder, de etnisch-culturele minderheden zijn niet één groep. Zodat de term in de realiteit toch weer de lading niet dekt. 31

34 Mogelijke extra drempels voor gezond eten bij mensen met een migratieachtergrond (1) Kennis en vaardigheden: verdrinken in een overload aan info, of de info is te moeilijk opleidingsniveau en taal Psychologisch (zelf)vertrouwen: geen vertrouwen in instellingen en hun vertegenwoordigers, geen zelfvertrouwen of geen durf meer wegens te veel negatieve ervaringen Materieel en financieel: gebrek aan geld en het materiaal om gezonde voeding aan te kopen, te bereiden en te bewaren, beperkte mobiliteit (geen auto, handicap, geen opvang voor de kinderen) Oplijsting nuanceren kan stigmatiserend overkomen 32

35 Mogelijke extra drempels voor gezond eten bij mensen met een migratieachtergrond (2) Eventuele sociale drempels: gebrek aan sociale steun (moeilijker volhouden), minder weerbaarheid tegen reclame, minder/andere opvoedingsvaardigheden, specifieke waarden/gewoonten vanuit cultuur en/of religie OPGELET: dit zijn mogelijke drempels, de diversiteit binnen de doelgroep nooit uit het oog verliezen, geen veronderstellingen maken over hun opleidingsniveau, inkomen, talenkennis, eetgedrag, opvoedingsvaardigheden,. Oplijsting nuanceren kan stigmatiserend overkomen 33

36 Intermezzo: Opgelet met materialen op maat Actieve voedingsdriehoek voor Turkse en Marokkaanse gemeenschap: 10 jaar geleden aangemaakt, geeft nu teveel de indruk dat deze gemeenschappen een homogeen eet- en beweegpatroon hebben Onderzoek gebruik actieve voedingsdriehoek (TNS; 2013): Huisartsen: geen apart model nodig, wel vertaling (tekst) bij standaard model (ook Oost-Europese talen) Consument: maak standaard model exotischer Recente bevraging bij diëtisten door 2 stagiairs (maart 2018): Aanvullend bij voedingsdriehoek infographics met cultuurspecifieke informatie (o.a. specifieke voedingsmiddelen, vertaling in verschillende talen) 34

37 Nog een aantal specifieke aandachtspunten bij eetgedrag van kwetsbare groepen Hoe meer je kan werken aan de achterliggende determinanten, veeleer dan aan rechtstreekse gedragsbeïnvloeding, hoe langer een gezondheidsproject invloed zal hebben. Een waarheid voor eender welke doelgroep. Maar mensen in armoede (of vanuit een kwetsbare achtergrond in het algemeen) kampen juist met het gevoel weinig vat op hun omgeving te hebben. Daarom is oorzaken beïnvloeden hier des te belangrijker Om de keuzevrijheid te vrijwaren zodat een budgetvriendelijk verbruik mogelijk is, moeten er voorwaarden vervuld zijn op het vlak van winkelaanbod, vervoer en bewaarfaciliteiten. Deze drie zijn vaak niet evident in kwetsbare buurten Bron: 'Logo's werken aan kansarmoede Een werkboek met ervaringen en informatie toegepast op gezonde voeding', 2004 Deze drie zijn niet evident in kwetsbare buurten (tip: eerst acties opzetten om de gezamenlijke toegang tot gezonde voedingswaren te vergroten. Bijvoorbeeld : winkelpendels, kinderopvang, boerenmarktje,..) 35

38 Nog een aantal specifieke aandachtspunten bij eetgedrag van kwetsbare groepen (2) De beschikbaarheid van voedingsmiddelen worden o.m. bepaald door: Toegang tot winkels: dit is de afstand tot de winkel en de toegankelijkheid ervan. Waar is de winkel gelegen. Is de winkel bereikbaar zonder auto b.v. met de fiets? Kan je er te voet naar toe? Kan een rolstoelgebruiker de winkel binnen? Het winkelen zelf: het aanbod in de winkel. Uit het aanbod in de winkel gezonde keuzes maken is niet gemakkelijk. In alle winkels is er momenteel zo'n groot aanbod dat een gezonde keuze maken altijd mogelijk is. Kansarmen kiezen echter niet steeds voor de goedkoopste of gezondste producten. Vaak kiezen ze voor 'dure' onnodige producten omdat zij die op TV gezien hebben, of een BV dit ook gebruikt of ergens bepaalde merken worden vermeld. Reclame speelt hierbij een grote rol. Dit heeft te maken met het feit dat kansarmen zich nog meer dan andere groepen willen identificeren met populaire groepen. Zij staan onder sterke invloed van TV en reclame. Om niet onder te doen krijgen kinderen vaak merktussendoortjes mee naar school. Alhoewel dit niet echt nodig is. Voldoende assertief zijn is hierbij belangrijk en de assertiviteit verhogen, samen met een vermindering van een negatieve inschatting van zichzelf, is noodzakelijk. Bron: 'Logo's werken aan kansarmoede Een werkboek met ervaringen en informatie toegepast op gezonde voeding', 2004 Oudere bron stukje in cursief nuanceren! Komt nu wat hard/stigmatiserend over. 36

39 Nog een aantal specifieke aandachtspunten bij eetgedrag van kwetsbare groepen (3) Kansarmen zijn vaak negatief over zichzelf, ze kunnen niet of slechts beperkt positieve ervaringen vasthouden. Kleine positieve stappen worden best benadrukt, zodat langzaam geleerd wordt dat niet alles negatief is en ze meer kunnen dan ze met een negatieve instelling dachten. Op school wordt vaak niet geleerd wat had gekund. Ouders zijn zelf niet lang naar school geweest of zien de zin er niet van in. Hulp bij huistaken en geen of weinig steun kan leiden tot onvoldoende scholing en zelfs een afkeer van alles wat met de school te maken heeft. Ook gezondheidseducatie kan onvoldoende opgepikt zijn tijdens de schooljaren. Indien geen werk gevonden wordt, is het kringetje klein om van te leren: de familie, de buren, de TV. Doordat kansarmen vaak een minder gestructureerd leven leiden (onder andere hoge werkloosheidsgraad), hebben ze ook geen structuur in hun gelduitgave of in hun budgetbeheer. Het gevolg hiervan is dat zij vaak op het einde van de maand geen geld meer hebben om (gezonde) voeding te kopen. Bron: 'Logo's werken aan kansarmoede Een werkboek met ervaringen en informatie toegepast op gezonde voeding', 2004 Oudere bron stukje in cursief nuanceren! Komt nu wat hard/stigmatiserend over. 37

40 Bewegingstussendoortje of zitgedrag onderbreken 38

41 Hefbomen die leiden tot een verhoogde toegang tot gezonde en duurzame voeding voor kwetsbare groepen Afbeelding: 39

42 Een greep uit de mogelijke hefbomen zonder de intentie volledig te zijn Economische maatregelen zoals taksen en subsidies In de media wordt vaak opgemerkt dat taksen oneerlijk zouden zijn tov kwetsbare personen, er zijn tot nu toe echter geen bewijzen dat taksen de gezondheidsongelijkheid vergroten, integendeel Juridische maatregelen en controle op vlak van etikettering, samenstelling van voedingsmiddelen (reformulering), reclame en marketing Health in all policies: gezondheidsbevorderende maatregelen om bijv. het voedingsaanbod in de publieke ruimte gezonder te maken Rol burgerbewegingen (zoals bijv. consumentenorganisaties) bij het nastreven van meer sociale verantwoordelijkheid bij (voedings)industrie. En overheid aanspreken op hun rol als toezichthouder hierop Gezondheidsongelijkheid Zou een voedingstaks sterker kunnen doorwegen bij de lagere inkomensgroepen en zo de gezondheidsongelijkheid verder kunnen wegwerken? Prof. Dr. Wim Verbeke stelt in een opiniestuk dat deze bevolkingsgroep over het algemeen een groter deel van hun inkomen aan voeding besteedt en ook vaker minder gezonde producten koopt. Maar deze lagere inkomensgroepen zijn vaker ook meer prijsgevoelig en zullen daarom waarschijnlijk minder kopen van de getaxeerde ongezonde voeding. Dit effect zou nog versterkt kunnen worden door de taks op ongezonde voeding te combineren met een belastingvermindering op bv. fruit en groenten. Onderzoek met betrekking tot leefstijl bij lagere inkomensgroepen lijkt dit te bevestigen, maar koppelt hieraan enkele voorwaarden. Zowel voor alcohol als tabak hebben prijsverhogingen via taksen meer effect op lagere inkomensgroepen. Maar bij (te) kleine en geleidelijke prijsverhogingen werken deze mechanismen niet. Daar wegen dan onder meer gewoontes, verslaving en socio-emotionele factoren (o.a. omgaan met stress en genot, grotere kwetsbaarheid, sterkere verslaving,...) bij lagere inkomensgroepen sterker door op het rook- en drinkgedrag dan kleine prijsverhogingen. Voor taksen op ongezonde voeding kunnen we dus voorspellen dat ze wellicht geen negatief effect zullen hebben op de gezondheidsongelijkheid, eerder integendeel. 40

43 Bovendien zegt Professor Dr. Sarlio-Lähteenkorva van de Universiteit van Helsinki dat voedingstaksen zeker bij lagere inkomensgroepen, waar de prijselasticiteit groot is (een prijswijziging heeft hier een grote invloed op de hoeveelheid consumptie), tot een verbeterde voedingskeuze en gezondheid kunnen leiden. Wanneer een frisdranktaks wordt ingevoerd, is het volgens het Vlaams Instituut Gezond Leven belangrijk om op regelmatige basis een zogenaamde armoedetoets uit te voeren, zoals gedefinieerd in het Actieplan Armoedebestrijding van de Vlaamse Regering. Op die manier kan men nagaan of de taks minstens evenveel effect heeft bij de lagere inkomensgroepen in vergelijking met de algemene bevolking. 40

44 Intermezzo: Een suikertaks is niet genoeg Interview econome Rachel Griffith (23/04/2018) Voeding is iets heel persoonlijks. Als ik graag cake eet en ik het niet erg vind wat chubby te zijn, dan heeft de overheid daar weinig zaken mee. Maar, sorry, no way dat een vierjarige in een arm gezin ervoor kiest om obees te zijn. Dat kind denkt dan niet na over de gevolgen voor zijn latere gezondheid en carrière. Niet alleen obesitas, ook te veel suiker is nefast voor de ontwikkeling. Kinderen halen dan slechtere resultaten op school, ontwikkelen vaker mentale problemen en hypothekeren hun kansen op de arbeidsmarkt. Het is ook onwaarschijnlijk dat veel volwassenen er bewust voor kiezen om te dik te zijn, maar we worden constant in de verleiding gebracht door de voedingsindustrie. Britse kinderen zien twee keer meer advertenties voor junkfood dan voor gezonde voeding. De overheid moet daar tegenwicht kunnen bieden. Niet door te zeggen wat mensen moeten eten, wel door hen te helpen de beslissingen te maken die ze willen maken. Zeker bij jongeren is overgewicht gecorreleerd aan armoede en lager op de sociaal-economische ladder staan. Het is niet zo dat armen dommer zijn, maar armoede brengt heel veel zorgen met zich mee, zoals moeite hebben om rekeningen te kunnen betalen of werk te zoeken. Onze mentale bandbreedte is beperkt: uit onderzoek blijkt dat onze hersenen maar aan zeven dingen tegelijk kunnen denken. Als je arm bent, heb je gewoon de ruimte niet om ook nog eens veel tijd aan je voeding te besteden. Veel onderzoek wijst uit dat dit een rem op sociale mobiliteit zet. 41

45 Een greep uit de mogelijke hefbomen (2) De opkomst van celebrity chefs (zoals Jamie Oliver) die aandacht hebben voor voedselongelijkheid en gezonde schoolmaaltijden, kan bijdragen tot een shift in socio-culturele normen Naast het aanpakken van de beschikbaarheid, de toegang tot en de prijs van gezonde voeding (in lokale voedselomgevingen) zou een aanpak van de voedselongelijkheid ook moeten kijken naar de ongelijke leefomstandigheden van mensen: bijv. de vroege kindertijd en opvoeding/onderwijs verbeteren (interventies op school zoals gratis fruit gecombineerd met informatie over gezonde voeding; gezinsvriendelijke sociale maatregelen), toegang en kwaliteit van onderwijs en werk verbeteren, de fysieke omgeving waarin verschillende bevolkingsgroepen leven, verbeteren Bijv. Oog voor lekkers (vroeger Tutti Frutti) waarbij scholen met een hoog percentage indicatorleerlingen gedurende een dubbel zo lange periode van gratis fruit kunnen genieten (op schoolniveau, niet op niveau van individuele leerling om niet te stigmatiseren) Vragen naar Vlaams/Belgisch voorbeeld zoals Jamie Oliver? 42

46 Een greep uit de mogelijke hefbomen (3) Mogelijkheden in de publieke ruimte onderzoeken: volkstuinen ter bevordering van de sociale cohesie, hoe zit het met toegang tot gezonde voeding in bepaalde wijken, kwetsbare mensen naar lokaal aanbod toe leiden (volkstuinen, boerenmarkten, sociale winkels/restaurants, )? Wetenschappelijk onderzoek en evidentie rond aanpak voedselongelijkheid is beperkt, wel bijv. aangetoond dat een combinatie van een traject van kennisoverdracht ivm gezonde voeding, omgevingsaanpassingen en beleidsmaatregelen, ouder-/familiebetrokkenheid tot een verbetering van het eetgedrag bij schoolkinderen leidt Afbeelding: 43

47 Een greep uit de mogelijke hefbomen (4) Inspelen op vaardigheden: voeding aankopen (zie bijv. winkeloefeningen van Gezond Leven) en bereiden (zie bijv. Ratatouille en Kleurrijk Gezond), eventueel ook rond voedselproductie (tuinieren) Hoe het succes van bijv. kooklessen vergroten? De deelnemers komen uit dezelfde lokale gemeenschap en voelen zich eigenaar van het traject ( community ownership ), organisatie van lessen op plaatsen die de deelnemers kennen (bijv. cafés, sociale keukens/restaurants, Huizen van het Kind, culturele/gemeenschapscentra), flexibele uren van de kooklessen, kinderopvang door begeleiders die de kinderen bij voorkeur al kennen, incentives voorzien indien mogelijk (bijv. vouchers voor de lokale kruidenier, kookmateriaal) om deelnemers te recruteren én te behouden Kleurrijk Gezond praktijkgerichte en interactieve infosessie ivm gezond eten en bewegen voor mensen met een migratieachtergrond ( Koken met ouders: (zie ook project Ratatouille: Winkeloefening: - (aparte module gezond en budgetvriendelijk winkelen en ook een aparte winkeloefening voor een diverse allochtone groep) 44

48 Gezonde voeding = dure voeding? Eventuele misverstanden uitklaren WAAR Verse groenten en fruit Mager vlees en vis Kant-en-klare producten Merkproducten Dieetproducten Fantasie dranken NIET WAAR Seizoensfruit en - groenten Portie beperken tot 100 g Zelfgemaakt of samengesteld Huismerken Niet nodig Water van de kraan Bijkomende drempels ivm tijdsinvestering, vaardigheden en basiskeukenmateriaal om zelf voedsel te bereiden vertrekkende van basisproducten niet uit het oog verliezen Om met weinig tijd en middelen (financieel en structureel) een gezonde maaltijd te bereiden moet je al heel goede vaardigheden hebben (Loes Neven) Water van de kraan is drinkbaar in België. Zie ook recente Britse studie: 45

49 Een greep uit de mogelijke hefbomen (5) Materieel en financieel Vaardigheden aanleren omtrent budgetvriendelijk winkelen in groep (winkeloefening basis + specifieke modules) of andere hulpmiddelen zoals bv. de Winkelgids Eenvoudig klaar te maken gerechten en ingrediënten, gezond en budgetvriendelijk koken (kooksessie, kookboekje, zoals bijv. Aan tafel in euro) Sociale kruidenier/restaurant (en eventueel voedselbanken) Terugbetaling consultaties diëtiste (of via wijkgezondheidscentrum) Winkeloefening: - (aparte module gezond en budgetvriendelijk winkelen en ook een aparte winkeloefening voor een diverse allochtone groep) De gezonde winkelgids (KaHo Sint-Lieven) - Aan tafel in euro: Budgetvriendelijk koken: Afbeelding: 46

50 Enkele algemene motivatietips Verbind gezond eten en bewegen met andere motivaties zoals sociale contacten, opvoeding, plezier Focus op de positieve gevolgen van een gezonde leefstijl Creëer een positieve ervaring Werk in kleine stappen, niet met lange termijndoelen Maak je doel(en) concreet (op voorhand nadenken over wat, waar, wanneer en met wie) Doe het samen met anderen (samen gezonde doelen realiseren of er met anderen over praten) Maak het gemakkelijk voor jezelf (pas je omgeving aan zodat de gezonde keuze de meest eenvoudige keuze is) Waardeer de kleine stapjes vooruit (elk klein stapje is een succes en verdient aandacht) Blijf volhouden als het eens misgaat Wat niet werkt (in contacten met kinderen, cliënten, patiënten, ): overtuigen, afschrikken, betuttelen Kies haalbare doelen Stel niet één groot doel, maar kies haalbare en meerdere kleine doelen. Als je plots extreem gaat sporten of alle ongezonde snacks gaat bannen, wordt het moeilijker om de gewoonte in te passen in je leven. Denk aan kleinere doelen zoals meer fruit eten of meer water drinken. Dat zal je helpen om vol te houden. 2. Maak je doel concreet Probeer je in te beelden hoe je je doel wilt bereiken door op voorhand na te denken over wat, waar, wanneer en met wie. Denk ook al eens na over mogelijke obstakels en hoe je ze kan verhelpen. Als je van plan was om te gaan joggen en het regent. Of je wilde meer tijd voor jezelf maken maar plots komt er een hoop werk op je af. Schrijf je gezonde doel ergens op of kies een foto die voor jou je doel voorstelt. Het zal je eraan herinneren waarom je het doet. Dat motiveert! 3. Doe het samen met anderen Praat met anderen over je gezonde doelen en geef ze updates over je weg ernaartoe. Deel bijvoorbeeld foto s van je activiteiten met anderen. Een foto van een pakje sigaretten dat je kapot hebt geknipt of van een moment rust dat je jezelf gunt om je beter in je vel te voelen. Door je doel met anderen te delen, zal je voelen dat je er niet alleen voor staat. Vraag je kompanen gerust om advies. Je kan ook samen gezonde doelen realiseren zoals bijvoorbeeld samen bewegen of 47

51 samen stoppen met roken. 4. Maak het gemakkelijk voor jezelf Zorg ervoor dat het gemakkelijk wordt om gezonde keuzes te maken. Pas je omgeving aan zodat de gezonde keuze de meest eenvoudige keuze is. Stimuleer jezelf door gezonde opties binnen handbereik te voorzien. Wat dacht je van een fruitmand op het keukenaanrecht? 5. Waardeer de kleine stapjes vooruit Focus op het positieve! Ook al zie je maar een kleine verandering, alles telt. Een halfuur joggen lukt misschien nog niet goed, maar de heuvel fiets je al een pak vlotter op. Het kan helpen om terug te kijken op de vooruitgang die je al gemaakt hebt. Elk klein stapje is een succes en verdient aandacht. 6. Blijf volhouden als het eens misgaat Het is oké om eens te falen. Laat je niet van je stuk brengen als je even in een ongezonde gewoonte hervalt en probeer vooruit te kijken. 7. Geniet bewust van een gezond leven Kiezen om gezond te leven is vooral ook ervan genieten. De concrete invulling van de activiteiten die je ervoor onderneemt? Die kies je natuurlijk zelf. Ook al is het niet altijd mogelijk, probeer voornamelijk te doen wat je graag doet en wees je ervan bewust. 47

52 Enkele motivatietips ivm gezonde voeding Varieer en zoek alternatieven Eet op vaste tijdstippen en samen met anderen zeker voor gezinnen: als ouder geef je zo het goede voorbeeld aan je kind en krijgen ze de kans om nieuwe dingen te proeven Eet bewust en met mate leer afgaan op je buikgevoel : weet wanneer je honger hebt of verzadigd bent. Zit aan tafel, eet langzaam en geniet ervan, ban afleiding uit je buurt Pas je omgeving aan richt je omgeving in zodat de gezonde keuze voor de hand ligt en de ongezonde moeilijker wordt Werk stapsgewijs elke kleine verbetering is een stap vooruit. Hou het vooral haalbaar voor jezelf Geniet van wat je eet! zoek de goede balans tussen voor je lichaam zorgen en genieten. En wanneer je jezelf af en toe een minder gezonde uitspatting gunt,. blijf dan bewust van de frequentie (niet te vaak) en portiegrootte (niet te veel) Wat? 1) Neem plantaardige producten als basis voor elke maaltijd Plantaardige voedingsmiddelen die niet of weinig zijn bewerkt, bieden het meeste gezondheidsvoordeel. Eet volop groenten, fruit, volle granen en peulvruchten. Vul in kleinere hoeveelheden aan met noten en plantaardige olie. 2) Beperk je inname van dierlijke producten Je hoeft vlees, kaas en andere dierlijke producten niet volledig van je menu te schrappen. Maar kleine(re) porties volstaan. Wissel af tussen rood vlees, vis, gevogelte en plantaardige eiwitbronnen zoals peulvruchten of tofu. 3) Drink vooral water Water is de beste drank om je dorst te lessen. Wil je graag wat variëren? Kies dan voor thee of koffie zonder suiker. 4) Kies zo weinig mogelijk voor ultrabewerkte producten Snoep, koekjes, chips, frisdrank, wijn en bier, Lekker? Misschien wel. Maar een meerwaarde voor je lichaam? Neen. Je eet en drinkt ze puur voor je plezier. Deze producten bevatten vaak veel witte bloem, suiker, vet, zout of alcohol. Hoe? 5) Varieer en zoek alternatieven Elke dag hetzelfde eten wordt snel saai en eentonig. Speel met je gezonde 48

53 voedingspatroon. Eet bijvoorbeeld elke dag een andere seizoensgroente. En vervang minder gezonde keuzes door de gezonde variant: koop volkorenbrood in plaats van wit bijvoorbeeld. 6) Eet op vaste tijdstippen en samen met anderen Las in de mate van het mogelijke vaste eetmomenten in voor jezelf. Vermijd te veel tussendoortjes. Probeer ook om samen met anderen te eten: dat helpt je om regelmaat te houden. Zeker voor gezinnen: als ouder geef je zo het goede voorbeeld aan je kind en krijgen ze de kans om nieuwe dingen te proeven. 7) Eet bewust en met mate Leer afgaan op je buikgevoel : weet wanneer je honger hebt of verzadigd bent. Zit aan tafel, eet langzaam en geniet ervan. Ban afleiding uit je buurt: tv uit, smartphone aan de kant. Neem kleine porties van wat minder gezond is. 8) Pas je omgeving aan Richt je omgeving in zodat de gezonde keuze voor de hand ligt en de ongezonde moeilijker wordt. Leg fruit bijvoorbeeld in het zicht in de keuken en bewaar geen snoep of koeken in je auto of op kantoor. Bereid je voor op noodgevallen : stop een portie soep of pastasaus in de diepvries voor dagen met weinig tijd. En neem een flesje water of zakje noten mee in je tas, zodat snoepautomaten of tankstationsnacks je onderweg niet in verleiding brengen. 9) Werk stapsgewijs Moet je nu van vandaag op morgen je hele eetpatroon omgooien? Nee hoor, elke kleine verbetering is een stap vooruit. Hou het vooral haalbaar voor jezelf. Start bijvoorbeeld met één stuk fruit per dag, als je dat nu nog niet deed. Bevalt dat je en wordt het een gewoonte? Probeer dan nog een extra stap in te bouwen. En geef vooral niet op wanneer je eens een terugval hebt het gebeurt de besten! Hulp nodig? Planmatig werken kan je helpen. Stel bijvoorbeeld een weekmenu en boodschappenlijstje op. 10) Geniet van wat je eet! Laat eten ook vooral een feest blijven. Verwen jezelf dagelijks met lekkere gezonde voeding. En gun jezelf af en toe een minder gezonde uitspatting. Blijf dan gewoon bewust van de frequentie (niet te vaak) en portiegrootte (niet te veel). Zoek de goede balans tussen voor je lichaam zorgen en genieten. 48

54 De school als gezondheidsbevorderende omgeving Aanbod: kanalen, momenten, portiegrootte, prijsbeleid, variatie Afspraken bv. over dranken en tussendoortjes (stimulerend of beperkend) Practice what you preach : voorbeeldfunctie leerkrachten Leerlingen kennis en vaardigheden bijbrengen om te kunnen én willen kiezen voor gezonde voeding Niet alleen kennis over gezonde voeding, maar bijv. ook ivm reclametechnieken en omgaan met sociale druk Leerlingen keuzevaardig en kritisch maken om binnen én buiten de school gezonde keuzes te maken Stel, er is een gezond aanbod beschikbaar. Om doel (= lln kiezen voor deze gezonde dranken en tussendoortjes) te bereiken, moeten de leerlingen: Weten wat gezond is Willen kiezen voor wat gezond is Kunnen kiezen voor wat gezond is 49

55 Verkopen van vernieuwende acties binnen voedingsbeleid Bijv. Farming Concrete Data Collection Toolkit ( /) de politieke waarde van tomaten meten ( mmunity-garden-database-urbanfarming-toolkit) - reikt tools aan om de impact en resultaten/opbrengst van volkstuinen en stadslandbouw te meten 50

56 Nederland en de gemeenteraadsverkiezingen inspiratie voor STOEMP? Oproep van o.a. verschillende voedingswetenschappers en wethouders, het Voedingscentrum en JOGG om voedselaanbod in gemeenten gezonder te maken (zeer interessant artikel in Het Parool 14 februari 2018) Opportuniteiten binnen nieuwe Omgevingswet Wethouders kunnen zorgen voor een publieke ruimte met een gezonder voedselaanbod die vrij is van ongezonde kindermarketing Het goede voorbeeld geven in de eigen ruimten (gemeentehuis, gemeentelijke kantoren) Integraal werken: een gezonde gemeente raakt alle beleidsterreinen Voorwaarden stellen aan voedselaanbod in scholen en kinderopvanglocaties Bij inkoopcontracten, aanbestedingen en in subsidievoorwaarden eisen stellen aan aanbod gezond eten en drinken Goede voorbeelden uit Amsterdam: geen snoep- en frisdrankautomaten in gemeentelijke panden; geen kinderreclame voor ongezonde voeding bij sportaccomodaties en in metrostations... Dikmakend eten uit straatbeeld en andere openbare ruimtes terugdringen 'Wanneer mensen continu blootgesteld worden aan dergelijke hoogcalorische producten gaan velen voor de bijl, hoe goed ze ook zijn voorgelicht over de consequenties ervan'

57 Welke succesfactoren en drempels ervaren jullie in het werken rond voedselongelijkheid bij kwetsbare groepen? Deelnemers in groepen verdelen (5-6 personen per groep) 1 persoon per groep schrijft succesfactoren en drempels neer vanuit eigen praktijkervaringen groepsleden na presentatie Korte mondelinge toelichting door x groepen Bundeling achteraf via STOEMP-website (samen met presentatie zelf beschikbaar) 52

58 Aanbevelingen in de praktijk 53

59 Aanbevelingen in de praktijk Ervaringen uitwisselen, niet telkens het warme water willen uitvinden Documenteren(/evalueren) wat je doet, drempels en succesfactoren benoemen Pleitbezorging: ervaringen doorspelen naar het beleid/academische wereld/media Geen (valse) bescheidenheid! Co-creatie/participatieve trajecten: samen met kwetsbare doelgroep projecten/acties ontwikkelen rond voedselongelijkheid, vertrekken vanuit wat zij nodig hebben Ervaringsdeskundigen gebruiken als begeleiders van groepen Oog hebben voor risico dat je actie de voedselongelijkheid vergroot, bijsturen indien nodig Health(y eating) in all policies: om mensen aan te zetten tot gezonder leven en eten, zijn acties nodig waarbij verschillende beleidsdomeinen betrokken zijn, kijk over het muurtje, werk samen met verschillende partners 54

60 Aanbevelingen in de praktijk (2) Werk SAMEN Zo vroeg mogelijk en vooral samen met kwetsbare mensen in een co-creatief proces een aanpak ontwikkelen die rekening houdt met de verschillen in achtergrond en draagkracht Tijd maken Openheid naar verschillende overtuigingen/meningen toe Investeren in kwalitatieve processen Dubbele expertise nodig: Participatie van kwetsbare groepen: OCMW, CAW, wijkgezondheidscentra, verenigingen waar armen het woord nemen, buurtwerking, sociale restaurants en kruideniers, Minderhedenforum Gezonde voeding en gezondheidsbevordering: Gezond Leven, Logo s, diëtisten, wijkgezondheidscentra Interculturele bemiddeling in ziekenhuizen, bij Kind en Gezin, Structurele samenwerking biedt belangrijke meerwaarde (meer dan éénmalige projecten) 55

61 Tools vanuit Gezond leven Enkele nuttige links anten

62 57

63 58

64 59

65 UILLE.pdf 60

66 Van uit het principe van proportioneel universalisme werd gekozen voor volgende prioritaire doelgroepen om het model uit te testen: Jongeren: jaar, focus op leerlingen uit technische of beroepsopleidingen Volwassenen: focus op arbeiders of laag opgeleide mensen, met of zonder kinderen Ouderen: jaar Mensen met een armoedeachtergrond en/of een migratieachtergrond 61

67 62

68 Hartelijk dank An Lebacq gezondleven.be Afbeelding: 63