Mediaopvoeding & (online) risico s en kansen voor jongeren. Natascha Notten 30 mei 2015 SWR, Leusden

Transcriptie

1 Mediaopvoeding & (online) risico s en kansen voor jongeren Natascha Notten 30 mei 2015 SWR, Leusden

2 Mediaopvoeding, risico s en kansen Mediaopvoeding kan kansen bieden, maar ook een belemmering vormen in de ontwikkeling van kinderen en jongeren, afhankelijk van soort en inhoud. Mediaopvoeding beïnvloedt zowel risicogedrag van jongeren alsook gewenst gedrag. Welke risicogedragingen? - online risicogedrag (oa online privacy), offline risicogedrag (oa agressie, overgewicht, schoolverzuim, schulden) Welke kansen/gewenste gedragingen? - online competenties (oa online leesvaardigheden, digitale geletterdheid), offline kansen (oa onderwijssucces)

3 Ouders, media en onderwijssucces Woord vooraf Langetermijneffecten ouderlijke mediasocialisatie Ouderlijke mediaopvoeding - Wat is ouderlijke mediasocialisatie? - Wie doet wat? - Gevolgen? Lezen, televisie kijken, pc/internetgebruik Intergenerationele overdracht van ongelijkheid - Sociaal-economische verschillen, gezinssamenstelling, socialisatie (opvoeding) - Sociale en culturele reproductie, digital divide, communicatiewetenschap, pedagogiek, criminologie.. - Context

4 Mediagebruik en de ontwikkeling van kinderen Ouders, media en onderwijssucces Inleiding Algemene bevindingen invloed mediagebruik: Positief effect van leesvaardigheden op de ontwikkeling van kinderen en jongeren Effect van tv kijken en pc/internetgebruik op ontwikkeling en welzijn van kinderen en jongeren is omstreden Belangrijke rol bij de ontwikkeling van kinderen vormen de normen, gewoonten en gedragingen in het ouderlijk huis (socialisatie), ook met betrekking tot mediagebruik (Bandura, 1977; Bronfenbrenner, 1979) Invloed ouderlijke socialisatie essentieel en ook op de lange termijn aanwezig (oa. Bourdieu, 1984)

5 Drie vormen van ouderlijke mediaopvoeding Ouders, media en onderwijssucces 1. Voorbeeld mediagedrag ouders, onbewust, imitatie 2. Begeleiding ouder-kind interactie, bewust 3. Voorzieningen aanbod in ouderlijk huis, mogelijkheid

6 In welke mate verschillen ouders in de mediaopvoeding die zij hun kinderen bieden? Ouders, media en onderwijssucces Onderzoeksvraag

7 Sociale verschillen in ouderlijk mediavoorbeeld Bron: Notten, 2011; Notten & Kraaykamp, 2009 Data: FNB 1998/2000/2003

8 Ouders, media en onderwijssucces Sociale ongelijkheid in ouderlijke mediasocialisatie Sociale verschillen in ouderlijk mediabegeleiding Ouderlijke mediabegeleiding vindt significant vaker plaats in gezinnen met: - hoger opgeleide ouders - ouders met voorkeur voor informatieve media-inhoud Bron: Notten, 2011; Notten & Kraaykamp, 2009 Ouderlijke mediabegeleiding vindt significant minder vaak plaats in gezinnen met: - gescheiden ouders - veel kinderen - ouders met een voorkeur voor populaire media-inhoud (amusement)

9 Sociale verschillen en internetopvoeding Hoger opgeleide ouders meer complexe en informatieve digitale vaardigheden, meer oog voor educatieve mogelijkheden, meer vaardigheden om online activiteiten van hun kinderen te begeleiden (Van Deursen, Van Dijk & Peters, 2011; Clark, Demont-Heinrich & Webber, 2005; Pasquier, 2001; Paus-Hasebrink e.a., 2013) Maar ook bij gelijkblijvende SES kenmerken verschillen ouders in opvoed strategieën (Notten, 2011, 2013; Valkenburg et al., 2013) Verschillende typen internetbegeleiding: restrictief, instructief, samen gebruiken, monitoren, technologisch (Livingstone & Helsper, 2008; Kirwil, 2009; Sonck, Nikken & De Haan, 2013; Nikken en Jansz, 2013)

10 Ouders, media en onderwijssucces Onderzoeksvraag Mediaopvoeding en online risico gedrag

11 Internet en online risicogedrag Onderzoek toont zowel positieve gevolgen en negatieve consequenties van internetgebruik voor jongeren (Fogel & Nehmad, 2009; Valkenburg & Peter, 2011) Adolescenten zijn experts op het gebied van online communiceren. Jongeren gaan echter ook vaak lichtzinnig te werk bij het produceren en gebruiken van online informatie, hetgeen kan leiden tot negatieve online ervaringen (Valkenburg & Peter, 2011, Deursen, Van Dijk & Peeters, 2011; Fogel & Nehmad, 2009; Walraven, Brand-Gruwel & Boshuizen, 2009; Görzig & Ólafsson, 2013; Peter & Valkenburg, 2006). Online risicogedrag is een belangrijke voorspeller van negatieve ervaringen zoals sexuele intimidatie of privacyschendingen (e.g., Görzig and Ólafsson, 2013; Peter and Valkenburg, 2006; Wolak et al., 2007 Hasebrink e.a., 2008; Lobe e.a.,2011; Livingstone e.a., 2011b). Online risicogedrag: zoeken naar nieuwe vrienden op het internet, zich als iemand anders voordoen op het internet, persoonlijke informatie (bijv. echte naam, adres of telefoonnummer) of foto s sturen naar iemand die hij/zij nog nooit persoonlijk ontmoet hebben.

12 Descriptive statistics EU Kids Online Bron: Notten, 2013; Notten & Nikken,

13 Model Family home - SES and family structure - Parental internet mediation Country Risky online behavior - Internet diffusion 13

14 Internetopvoeding en online risicogedrag samenvatting bevindingen Jongeren met lager opgeleide ouders en uit eenoudergezinnen vertonen vaker online risicogedrag, dit laatste lijkt voor jongens meer van belang Restrictieve begeleiding en samen internet gebruiken hangt samen met minder online risicogedrag, de tweede relatie is sterker voor jongens en neemt af naarmate een land meer gedigitaliseerd is, de invloed van monitoren neemt toe met de mate van digitalisering In landen met meer internetverspreiding vertonen jongeren (14-16) minder online risicogedrag, en dit geldt in sterkere mate voor jongens Jongens vertonen meer online risicogedrag dan meisjes, maar deze genderkloof is niet langer relevant wanneer gecontroleerd voor andere kenmerken (zelfcontrole)

15 Ouders, media en onderwijssucces Onderzoeksvraag Mediaopvoeding en online leesvaardigheden

16 Mediaopvoeding en online leesvaardigheden In de moderne information-based samenleving zijn (online) lees- en informatievaardigheden belangrijk (essentieel) maar deze vaardigheden zijn niet gelijk verdeeld (digital divide) hetgeen kan leiden tot ongelijke kansen voor jongeren op verschillende terreinen (maatschappelijk succes, maar ook welzijn en gezondheid) Hoe ontwikkelen jongeren deze online leesvaardigheden? - Wat is de rol van de vroege traditionele leessocialisatie thuis in het ontwikkelen van informatieve online leesvaardigheden? En treden hierin veranderingen op wanneer een samenleving meer gedigitaliseerd is?

17 Vroege leessocialisatie en online informatieve leesvaardigheden Bron: Notten & Becker, 2014 (conference paper)

18 Mediaopvoeding en online leesvaardigheden Samenvatting bevindingen De vroege leessocialisatie in het ouderlijk huis hangt positief significant samen met informatieve online leesvaardigheden van jongeren, ongeacht de digitale ontwikkeling van een land Dit betekent dat culturele reproductie van belang is (en blijft) voor de ontwikkeling van digitale culturele competenties bij kinderen, zoals online lezen, met als consequentie ongelijke (toekomstige) kansen

19 Mediaopvoeding en onderwijssucces Ouders, media en onderwijssucces Onderzoeksvraag

20 Langetermijn effecten op onderwijssucces frequentie en inhoud Bron: Notten, 2011; Notten & Kraaykamp, 2010

21 Langetermijn effecten op onderwijssucces aanbod Bron: Notten, 2011; Notten & Kraaykamp, 2009

22 Internetopvoeding en onderwijssucces Sociale ongelijkheid in internetvaardigheden (2nd digital divide) neemt toe en leidt ook tot sociale ongelijkheid op andere terreinen (offline) (Van Deursen & van Dijk, 2014; Helsper, E.J., Van Deursen, A.J.A.M. and Eynon, R. (2015) Computergebruik thuis kan bijdragen aan de cognitieve ontwikkeling (leesen taalvaardigheden) van kinderen (e.g., Castles et al., 2013, Attewell et al, 2003) Verkennend onderzoek laat een significante positieve correlatie zien tussen internetregels in het ouderlijk huis en uiteindelijk opleidingsniveau (Notten, 2015 (work in progress)

23 Algemene conclusies De mediaopvoeding die ouders bieden doet er toe, zowel voor online en offline risico s en kansen voor jongeren. Maar uitkomsten van empirisch onderzoek op nog niet op alle terreinen eenduidig. Mediaopvoeding is niet in alle gezinnen gelijk en dit heeft ook op de lange termijn gevolgen Onderzoekers, ouders en beleidsmakers doen er goed aan bij het bestuderen en bieden van mediaopvoeding te differentiëren naar jongens en meisjes, leeftijd, persoonskenmerken, opvoedstrategieën, gezinssamenstelling,. Naast alle individuele en ouderlijke factoren speelt ook de samenleving waarin een kind opgroeit een rol. Dit betekent bijvoorbeeld dat interventies die gebruikt worden in een land niet per se effectief zijn in een ander land.

24 Algemene conclusies Toekomstig onderzoek: Onderzoek naar relatie mediaopvoeding en offline probleemgedrag verdiepen en differentiëren naar (risico)gezinnen en (probleem)kinderen om specifiek beleid te kunnen ondersteunen (risico s) Meer inzicht in de mechanismen van sociale en culturele reproductie in de huidige digitale samenleving (rol van mediaopvoeding) en de uitkomsten hiervan, met name gunstige competenties zoals digitale geletterdheid en onderwijssucces (kansen)

25 Mediaopvoeding & (online) risico s en kansen Contact: Natascha Notten n.notten@maw.ru.nl website: nnotten.nl