Praktische zaken. Programma Workshop. Werkwijze. Doel vandaag. C o r p u s S a n u m

Transcriptie

1 Workshop: Omgaan met lastig en dwingend gedrag Programma Workshop Introductie, praktische zaken en doelen Theorie agressie: Inzicht in jezelf Inzicht in de ander Oefenen met acteur Praktische zaken Doel vandaag Inzicht in achtergrond en ontstaan van agressie Handvaten om stress te verlagen Vaardigheden in het de-escaleren en grenzen stellen Meer zelfvertrouwen in het omgaan met agressieve en boze mensen Leuke workshop Werkwijze Uitwisselen ervaringen Theorie & tools Filmpjes Praktijk simulatie/ experimenteren met gedrag 1

2 Voorstellen Omgaan met agressie Effect van agressie Lichamelijke reacties en achtergrond Drie soorten agressie: 1. Frustratie agressie Willekeurige of pathologische agressie Herkenning en omgang Wat is agressie? Agressie Definitie van agressie (Peter Spelbos, 2008): Agressie is gedrag wat iemand inzet om - bewust of onbewust - iets kapot te maken, een ander schade te berokkenen, en/of duidelijk te maken wat hij wel of niet wil. Het gedrag overschrijdt de grenzen van wat algemeen acceptabel is in dit soort situaties en roept gevoelens van angst, pijn, verdriet en/of boosheid bij de ander op. Agressie Agressie is helaas een maatschappelijk fenomeen Enorm toegenomen de laatste 20, 30 jaar Agressie Wie bepaalt of iets agressief is? Het slachtoffer bepaalt of iets bedreigend overkomt, niet de agressor Wat doet agressie met je? Agressie kan stress en heftige lichamelijke en emotionele reacties oproepen Stress Vechten Vluchten Bevriezen (agressie) (angst) (twijfel) 2

3 Reactie op agressie Agressie kan een instinctieve reactie oproepen: vechten, vluchten of bevriezen Situatie- en persoonsgebonden-reactiepatronen Hierbij komt adrenaline vrij Doel is rustig te blijven Vanuit zelfcontrole gedrag te kiezen (ipv instincten ) Gedragskeuze: hangt af van de situatie, jezelf en de ander Fysieke reacties Adrenaline (hormoon) Beinvloed het sympathische systeem (activatie) Soort overlevingsturbo Heeft voordelen; je raakt geactiveerd en scherp Oeroud systeem: dosering lastig, vaak te veel Effecten - snellere hartslag - stijging bloeddruk - betere doorbloeding van de spieren - hogere spierspanning - zweten - snellere ademhaling - vergroting van de pupillen Rustig blijven Rustig blijven bij agressie, makkelijker gezegd dan gedaan Wat je kan doen? Ademhalen: Rustig in- en vooral uitademen Spieren bewust ontspannen Stevig (en geaard ) staan/zitten Gedachten sturen: helpende gedachten kiezen die waar zijn en die helpen om rustig te worden en effectief te handelen Omgaan met agressie Drie soorten agressie: de bron van agressie 1. Frustratie agressie Willekeurige of pathologische agressie Herkenning en omgang Als alles tegenzit Frustratie agressie 3

4 Frustratie gedrag Kenmerken Oorzaak? Frustratie: Tegenslag, volle emmer met frustraties Gevolg? Irritatie tot boosheid Gecontroleerd? Ongecontroleerd, emotioneel Voorspelbaar? Vaak onvoorspelbaar, ontploffen kan plotseling, meestal plotseling Persoonlijk? Onpersoonlijk, gericht op de bal Bij verkeerde benadering wel persoonlijk Doel? Niet doelgericht: hoogstens ontlading Nodig? Omgang frustratie agressie - Ruimte geven en volgen (stoom laten afblazen) - Serieus nemen, erkennen - Luisteren en samenvatten - Begrip tonen (combineer begrip met samenvatting) - Valkuilen: Verdedigen, verschuilen achter regels, etc Gespreksmodel Lastig gedrag 1. Openingszin/vraag 2. Luisteren 3. Vragen stellen, doorvragen 4. Inleven, begrip (met inhoud), meeveren 5. Samenvatten 6. Informeren Soms gaat de ander vanuit frustratie over je grenzen heen (schelden, schreeuwen, vloeken, onrust, etc.) Kunst: begrenzen met ruimte Te snel begrenzen: De ander ziet je als tegenstander Gevolg: strijd en het wordt persoonlijk! Dus eerst stoom afblazen, dan pas begrenzen 7. Antwoord geven, advies, acties uitvoeren 8. Afsluiting met samenvatting Wapenkast 1. Negeren, doorvragen of afleiden 2. Meeveren Ik kan me voorstellen dat u dit vervelend vindt, maar ik vind het niet prettig als u vloekt 3. Grens benoemen: Ik hoor u scheldwoorden gebruiken (gedrag), ik heb daar last van (effect), ik wil dat u daarmee stopt (gewenst gedrag) 4. Grens met keuze geven Gedrag benoemen, effect en keuze: - of + (zuur - zoet +) geven U kunt kiezen: als u hiermee doorgaat gebeurt er als u ermee stopt gebeurt er.. Wapenkast 1. Negeren, doorvragen of afleiden 2. Meeveren Ik kan me voorstellen dat u dit vervelend vindt, maar ik vind het niet prettig als u vloekt 3. Grens benoemen: Ik hoor u scheldwoorden gebruiken (gedrag), ik heb daar last van (effect), ik wil dat u daarmee stopt (gewenst gedrag) 4. Grens met keuze geven Gedrag benoemen, effect en keuze: - of + (zuur - zoet +) geven U kunt kiezen: als u hiermee doorgaat gebeurt er als u ermee stopt gebeurt er.. 5. Uitvoeren (van 4) 4

5 Wapenkast Welke zuur heb je ter beschikking? Bij: - Cliënten? - Mantelzorgers? - Collega s? Lastig gedrag Soms vanuit frustratie: persoonlijk gericht gedrag Dit is vaak doelbewust gedrag Gericht om de ander te kwetsen of onder druk te zetten, met als doel: om toch de zin te krijgen Dit gedrag wordt ingezet als instrument om de zin te krijgen: Kenmerken Actief, weloverwogen gedrag Doelgericht? Gericht op de man (persoonlijk) Controle? Vaak beheerst en gecontroleerd Mengvormen komen ook voor Intentioneel? Bedoeld om je onder druk te zetten (pressie middel) Voorspelbaar? Herkenbare opbouw (wordt steeds erger bij ontbreken grens) Hoe herken je het? Eerst in beeldspraak Tackle op de man of de bal? 5

6 Gericht op de man of de bal? Verschillende vormen Beledigen, kleineren: Zeg meisje Aardig doen: Blij dat ik met u te maken heb kunt u dan voor mij Dwingen: Nu wil ik dat u Dreigen: inspelen op: Angst : Als jij niet doet wat ik wil dan Represailles: Anders ga ik een klacht tegen jou indienen Geweld: Als jij niet dan ga ik jou Zielig doen, inspelen op je gevoel: Jullie discrimineren Verschillende vormen Omgang instrumentele agressie 1. Opmerken dat het instrumenteel gedrag betreft (vaak een intuïtief gevoel: onprettig ) 2. Inhoud (daar waar het gesprek over gaat) parkeren 3. Gedrag benoemen: Ik zie dat u / Ik hoor u zeggen. 4. Gevoel / Gevolg (effect) Voor mij voelt het het gevolg is dat ik 5. Keuze voorleggen: Als u doorgaat dan ga ik (en de consequenties daarvan zijn ) als u hiermee stopt dan kan ik (het gesprek voortzetten) 6. Laten kiezen 7. Consequentie uitvoeren of terug naar de inhoud (wapen 4) Willekeurige of pathologisch gedrag Willekeurige of pathologische agressie Willekeurige agressie ontstaat onder invloed van drugs/alcohol en/of een psychiatrische stoornis: zoals dementie Is vaak willekeurig en ongericht, heeft niet altijd een trigger of mikpunt 6

7 Willekeurige of pathologische agressie Bij mensen met een stoornis of drugsgebruik: Communicatie is minder effectief Deze mensen zijn: Weinig beïnvloedbaar Onvoorspelbaar en kunnen gevaarlijk zijn Omgang Willekeurige of pathologische agressie Vermijd strijd, kritiek en discussie Praat en beweeg rustig Korte heldere zinnen Raak de ander niet aan, houd afstand Geef aan wat je gaat doen (wees voorspelbaar en transparant) Straal zelfverzekerdheid uit (maar maak je niet extra groot) De-escaleer, bijvoorbeeld: laat de ander zitten, ga in op het verhaal van de ander, zoek een oplossing Omgang psychogeriatrische agressie: Dementie Hoeveel % van de cliënten met dementie hebben gedragsproblemen (onbegrepen gedrag)? 70-90% Verschillende fasen dementie. Vanuit elke fase kan agressie en boosheid ontstaan Agressie/boosheid is een signaal, het is communicatie ( niet prettig ) Accepteer dit als onderdeel van het ziektebeeld Mogelijk ligt deels van de oorzaak in de benadering en behandeling Preventieve maatregelen psychogeriatrisch gedrag Woon-leefklimaat: Prikkel vermindering: Licht en lawaai dimmen Aantal mensen minimaliseren Transparantie: aangeven wat je doet Oppassen met lichamelijk contact Rondgang of Bushalte Activiteiten Scholing van medewerkers Inschakelen psycholoog met specifieke kennis over probleemgedrag Risicosignalering: Depressie, Medicatie Omgang willekeurige agressie Bij dreigende situatie: Eigen veiligheid belangrijk (hou vluchtweg open) Schakel hulp in Geef simpele, eenduidige boodschappen (eventueel herhalen) Ik wil dat u nu de kamer verlaat Ondersteun uw boodschap met congruente, zelfverzekerde lichaamstaal Toon en lichaamstaal komt aan 7

8 Conclusie Omgaan met agressieve mensen is en blijft lastig Blijf rustig (rustig ademhalen) Blijf bij jezelf, voel wat goed voor jou is, geef je grenzen tijdig aan Kies je gedrag gebaseerd op: Je eigen grenzen De grenzen van de organisatie Je inschatting van de ander 8