van plagsel en choppermateriaal als substraat voor plantenteelt.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "van plagsel en choppermateriaal als substraat voor plantenteelt."

Transcriptie

1 Aanbevelingen voor terreinbeheerders bij de valorisatie van plagsel en choppermateriaal als substraat voor plantenteelt. 1) Inleiding In het natuurbehoud streeft de beheerder van een gebied naar een hoge biodiversiteit en andere natuurwaarden. Om heidegebieden in stand te houden of aan te leggen gaat men vaak de oppervlakkige strooisellaag of de oude heide verwijderen. De typische planten van de heidevegetatie kunnen dan veel beter groeien en voor de kieming van hun zaden is het zelfs vaak een vereiste. Maar natuurbeheer houdt onvermijdelijk ook kosten in die men zal proberen te beperken. Hiervoor is het interessant om het materiaal dat bij het beheer vrijkomt op de markt te brengen als verkoopbaar product. Hout uit bossen of goed weidegras kunnen dermate waardevol zijn dat het oogsten ervan de kosten van de werken volledig draagt. Bij natuurbeheerwerken op de heide is dit echter voor het ogenblik eigenlijk nooit het geval. Toch kan het interessant zijn om de kosten te drukken door een product na te streven dat een zekere marktwaarde heeft. Dit kan ook door de aannemer van de werken verrekend worden in de eenheidsprijs per hectare voor chopperen of plaggen. Maaisel/plagsel van de heide kan verbrand worden voor warmte of elektriciteit, maar het is geen goede brandstof daar het veel as oplevert. Gelukkig zijn er ook andere toepassingen zoals de verwerking tot substraat voor plantenteelt, wat zowel ecologisch als economisch een meerwaarde heeft (principe van cascadering). Dit behelst potgrond en bodemverbeteringsmiddelen voor de teelt in volle grond. Hiervoor worden elders in Europa soms waardevolle veengebieden afgegraven, wat mede kan vermeden worden door ons materiaal zo goed mogelijk te valoriseren. Er is een potentieel aan afzetmarkt aangezien het koolstofrijk materiaal is dat tevens arm is aan actieve stikstof en fosfor. Een grondstofverklaring is vereist om deze stromen als grondstof te mogen gebruiken en niet verplicht te zijn om ze als afval te behandelen. Het aanvragen van een grondstofverklaring is wat omslachtig, maar zeker de moeite waard voor met zorg verzameld materiaal. Met deze publicatie willen we hier een beter inzicht in geven. 1

2 2) Plaggen Bij plaggen wordt de bodem afgeschraapt en wordt al de vegetatie en het strooisel verwijderd. Meestal plagt men tussen een diepte van 5 tot 10 cm om de vegetatiezode (dus ook de wortels) te verwijderen. Het verwijderen van minerale bodem is niet de bedoeling. Op zandgronden bekom je na het plaggen best een zwart-wit patroon, waarbij de zwarte vlekken een dunne organische laag zijn met daarin zaden vanuit de zaadbank. Plaggen is een beheertechniek die vooral wordt toegepast op de heide, gewoonlijk met een kraan, waarvan de graafbak geen tanden vertoont. Bij plaggen denkt men best aan: circa 70% blote grond na plaggen Reliëfvolgend plaggen net tot op de minerale bodem. Dieper plaggen zal de aanwezig zaadbank volledig verwijderen. Voor het plaggen kan het terrein behandeld worden met een bosfrees om pollen van Pijpenstrootje te verwijderen en takken te vermalen. Bij het plaggen achteraf dient de hoeveelheid minerale bodem die meegenomen wordt geminimaliseerd te worden. Het laten liggen van een beperkte hoeveelheid organisch materiaal (zwart-wit patroon) is nuttig voor herstel vanuit de zaadbank. Kleinschalig plaggen of plaggen via een visgraatmotief is aangewezen, met stroken tot 10m breed, zodat herstel vanuit aanliggende niet geplagde delen mogelijk is. Op die manier worden er ook geen barrières gemaakt voor diertjes. Plaggen van nat naar droog zorgt voor een gradiënt op de plagplek welke zorgt voor meer diversiteit. 2

3 Zorg ervoor dat de plagplek niet langdurig onder water komt te staan doordat je een badkuip hebt gegraven. Indien je een soort badkuip hebt zorg dan voor afwatering. Kwetsbare populaties van fauna en flora mogen niet mee afgeplagd worden. Bij het plaggen geen archeologische relicten stuk maken. Na het plaggen op arme zure droge zandgronden is het meestal nodig te bekalken met ongeveer 2 ton kalk per ha, omdat de zaden anders in veel te zure omstandigheden moeten kiemen. Plaggen in de heide wordt best gedaan van augustus tot oktober. Maar voor reptielen geldt april tot juli als de beste periode, aangezien in augustus-november nog jongen worden geboren. Voordelen van plaggen: Er is een afvoer van veel nutriënten zoals van stikstof maar ook van fosfaat. Afvoer van voedingsstoffen is voor het natuurbeheer meestal een voordeel. Snelle en goede verwijderen van strooisel en vegetatie is nuttig indien er een ongewenste vegetatie aanwezig is. Dit is het meest nuttig bij een dominantie van Pijpenstrootje, Pitrus, Bochtige smele of een andere dominante soort. Er ontstaat een pionierssituatie die nuttig is voor een aantal soorten. Bijvoorbeeld open droge graslanden, open plekken in de droge heide en open plekken met zonnedauw, Witte en Bruine snavelbies en Moeraswolfsklauw in de natte heide. Het maaiveld kan verlagen, wat in het geval van ionenrijke kwel goed is om verdere verzuring tegen te gaan. Nadelen van plaggen: Er is afvoer van mineralen die nodig kunnen zijn in mineraalarme systemen zoals de heide. Niet alleen zijn deze mineralen nodig als nutriënten voor plantengroei, ook gaan ze door hun bufferende werking verzuring tegen. Het is een zeer zware verstoring voor fauna en flora, op de plagplek zelf is alles vernietigd. Er ontstaat een kale bodem waarop veel bomen kunnen kiemen. Het bodemniveau kan verlagen, waardoor een nattere situatie ontstaat Het is een vrij dure maatregel. Het werd vroeger en nu soms nog op veel te grote oppervlaktes toegepast. 3

4 3) Chopperen Chopperen is het verwijderen van de vegetatie en een deel van de bovenste humuslaag. Het kan worden toegepast op een humuslaag tussen 0 en 4 cm (afhankelijk van het gewicht van de klepels) en is dus een maatregel tussen maaien en plaggen. De humuslaag wordt bij chopperen niet volledig verwijderd. Chopperen gebeurt met een robuuste klepelmaaier waarbij de klepels een paar centimeter in de bodem kunnen gaan. Het choppermateriaal wordt direct opgezogen of opgenomen via een transportband en afgevoerd. Chopperen kan zowel in droge als vochtige heide, meestal wordt het gedaan in heide die reeds vergrast is. In meer verboste heide kunnen zwaardere choppermachines ingezet worden. Bij het chopperen van heide moet je letten op: Geen te grote aangesloten oppervlaktes chopperen. Best in stroken van 5 tot 10 m. Als er veel gechopperd moet worden kan je chopperen volgens het visgraatmotief. In natte heide moet je zien dat het choppertoestel niet te zwaar is voor de vochtige bodem. Hier moet je dan werken met brede banden of met rupsvoertuigen. De resultaten zijn het best onder droge omstandigheden, omdat dan meer opgezogen wordt. Bij een te dikke strooisellaag (meer dan 4 cm) en te sterke vergrassing is chopperen niet aan te raden. Dan kan men beter plaggen. Wanneer er in de heide snel bomen tot kieming komen moet je opletten met chopperen want een chopperplek is vaak een ideale kiemingsbodem voor bomen. Eventueel kan je omstaanders (bv. berk) voorafgaand kappen. Het choppermateriaal kan je gebruiken om een plagplek te enten met bodem/zaden. Dit doe je dan best op een regenachtige dag in de herfst zodat schimmels en micro-organismen niet uitdrogen. Chopperen is een eerder nieuwe beheertechniek waar we nog niet zoveel ervaring mee hebben. Chopperen in de heide doe je van juli tot oktober 4

5 Voordelen van chopperen: Het is goedkoper dan plaggen en zorgt voor verjonging van de heide. Het zorgt voor de afvoer van vrij veel voedingstoffen. Het zorgt voor het verwijderen van de strooisellaag, maar niet de volledige humuslaag. Hierdoor blijven een deel van de mineralen en fosfaat nog in de bodem wat zeer belangrijk is in mineraalarme systemen zoals de heide. Jonge boomopslag kan mee verwijderd worden Nadelen van chopperen: Net zoals bij plaggen wordt de bodem zwaar verstoord en heel wat organismen worden volledig vernietigd. Chopperen is net zoals plaggen zeer destructief voor de fauna. Ook al blijft een deel van de mineralen en fosfaat aanwezig er wordt ook een vrij groot deel meegenomen. Choppermachines vlakken micro-reliëf uit. circa 30% blote grond na chopperen 5

6 4) Productie van substraat voor plantenteelt Het is mogelijk dat er tot 1000m³ plagsel/choppermateriaal per ha vrijkomt bij natuurbeheer, een volume dat mits enige zorg nuttig gebruikt kan worden als substraat voor plantenteelt (of bodemverbeterend middel). Maar er zijn wel duidelijk kwaliteitsverschillen. De volgende indeling wordt gehanteerd : - zuiver choppermateriaal van oude heidestruikjes (zeer goed, maar komt weinig vrij) - gemengd choppermateriaal van vergraste heide (bevat veel wortelstokjes van gras die bij gebruik als een onkruid kunnen optreden) - bos- of heideplagsel van meer open gebied (uit minder dicht bos of verbossende heide) met meer of minder gras erin - bosplagsel of bosstrooisel (bestaande uit bladeren/naalden en takjes van bomen) Regelmatig wordt de volgende werkwijze gevolgd met in volgorde : het vellen en verkopen van de eventueel aanwezige bomen als producthout of voor energetische valorisatie (brandhout of chips), inclusief de takken die ook moeten verwijderd worden eventuele stronken frezen tot minstens 10cm onder het maaiveld, zodat deze bij latere maaiwerkzaamheden niet voor problemen zullen zorgen. Bij begrazing achteraf kan men zich deze moeite sparen. verwijderen van de toplaag door plaggen of chopperen. Hierbij worden de bovengrondse vegetatie, de strooisellaag en eventueel nog aanwezige takjes en houtsnippers van de uitgefreesde stronken verwijderd. Eventueel uitzeven van het bekomen materiaal op een gunstige plaats in of naast het natuurgebied. Dit kan in één keer of desnoods in meerdere keren met zeven die van grover naar fijner gaan. De dikkere takjes en brokken hout die bij het zeven op bv. 4 cm worden afgescheiden kunnen aangewend worden voor energieproductie. Met wat meeval kan het gros van het bekomen materiaal gebruikt worden als substraat voor plantenteelt. afvoer met vrachtwagen of tractor met dumperkar afhankelijk van de afstand. 6

7 In Frankrijk wordt ook strooisel verzameld in naaldbossen zonder dat het de bedoeling is om tot een open vegetatie als heide te komen. Dit heeft als voordeel dat er niet moet ontstronkt worden. De houtsnippers van de stronken zijn immers geen goede bijmenging voor het te bekomen materiaal. Voor de bosvegetatie kan dit echter zeer nadelig zijn daar het de bosbodem drastisch verarmt, de fijne oppervlakkige wortels beschadigt en de boomgroei beduidend vermindert. In Vlaanderen wordt dergelijke strooiselroof dan ook normaal niet toegepast. Waar moet men op letten bij de productie van een kwalitatief substraat voor plantenteelt, waarvoor op de markt een vraag bestaat? zo min mogelijk grond, zand en steentjes, want deze maken het materiaal nodeloos zwaar en verlagen het gehalte aan organisch materiaal. Het totale product weegt best minder dan 500kg/m³ en als men dieper plagt of bij het uitfrezen van de stronken veel grond opwoelt wordt dit nog moeilijk haalbaar. het plantenmateriaal mag niet vers zijn, zoals bij maaisel dat gecomposteerd kan worden. Traag verterend materiaal dat al langer op de grond ligt is wel bruikbaar, omdat het bij de verdere verwerking juist niet gaat broeien (verhoogde temperatuur door de werking van microorganismen). het materiaal moet zuur reageren, wat in heidebiotopen in de regel het geval is. Vaak wordt in een heideomgeving zelfs een ph gemeten van minder dan 4, waarbij de meeste planten niet meer goed groeien. Dit zure organische materiaal kan dan gemengd worden met compost of ingewerkt worden in bodems om te corrigeren tot de juiste ph. Sommige gewassen zoals Rhododendron, Azalea, Blauwbes of Hortensia behoeven immers een voldoende zure bodem. zo min mogelijk wortelstokjes van gras, want gras kan optreden op als een onkruid in de tuinbouw, als men dit materiaal onbehandeld gebruikt. Veel hangt af van de bestemming. Deze wortelstokjes kunnen natuurlijk afgedood worden, maar dit brengt extra kosten met zich mee. 7

8 Op meerdere plaatsen in Vlaanderen zijn de voorbije eeuw zeer vervuilende industrieën aan het werk geweest die giftige zware metalen in het milieu gebracht hebben, vooral zink, cadmium en lood, maar ook chroom en nikkel. Ondertussen zijn verschillende zwaar vervuilde terreinen gesaneerd, maar een vervuiling boven de toelaatbare normen in een natuurgebied kan niet uitgesloten worden. De aanwezigheid van zware metalen (en alleen dit) moet daarom geanalyseerd worden voor het bekomen van een grondstofverklaring. Dit is ook de reden waarom materiaal niet zomaar ergens op een akker buiten het betrokken natuurgebied ondergewerkt mag worden. De betrokken zware metalen zijn de volgende (VLAREMA bijlage A) : element Arsenicum Cadmium Chroom Koper Kwik Lood Nikkel Zink afkorting As Cd Cr Cu Hg Pb Ni Zn Niet te overschrijden norm in mg/kg droge stof Om het bekomen substraat voor plantenteelt of bodemverbeteraar op de markt te brengen als meststof of bodemverbeterend middel is volgens de Vlaamse wetgeving (VLAREMA) een grondstofverklaring vereist van de OVAM (Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij). Hiervoor is een procedure ontwikkeld met een invulformulier (zie deze OVAM-webpagina Vooraleer de hele procedure rond is moet je toch in de praktijk een paar maanden rekenen, maar de kost ervan weegt ruimschoots op tegen de bekomen meerwaarde van het product. De analyse op zware metalen gebeurt bij voorkeur door de beheerder van het natuurgebied. Zo zijn de resultaten beschikbaar bij het uitgeven van de opdracht, zodoende dat de aannemer, die wil inschrijven op de opdracht, weet waar hij aan toe is, een gepaste verwerking kan zoeken en dit ook zo in zijn inschrijvingsprijs kan incalculeren. Deze grondstofverklaring kan aangevraagd worden door de beheerder van het natuurgebied (de producent), maar het kan dus ook door een bedrijf dat hier voordeel bij heeft. (zie verder). Hoe ga je tewerk om een grondstofverklaring te bekomen? omschrijving van het projectgebied. Dit kan een groter heidegebied in een zandstreek zijn of een bosgebied met natuurbeheer. Het projectgebied mag in ieder geval zeker een paar duizend ha groot zijn. Er moet ingeschat worden hoeveel m³ per jaar zullen geproduceerd worden. Voorbeeld : als de strooisellaag 10cm dik is en het jaarlijks te plaggen stuk 3ha komt dit neer op m²x0,1mx3=3000m³ per jaar. analyse op zware metalen (As, Cd, Cr, Cu, Hg, Pb, Ni en Zn) door een erkend labo in uitvoering van VLAREMA. Er zijn slechts enkele dergelijke labo s ( De staalname kan gebeuren op het plagsel als het nog ongeoogst in het gebied ligt, tijdens de werken of als het al verzameld is en op een hoop nog in het gebied aanwezig is. In de praktijk doe je dit natuurlijk zo snel mogelijk. Per 1000m³ (maximale partijgrootte) moet er volgens het compendium voor monsterneming en analyse (CMA, MB 18 januari 2012) minstens 8

9 één analyse gebeuren. In het voorbeeld hierboven zouden er dan minstens drie staalnames moeten gebeuren gebaseerd op de dikte van de strooisellaag. De staalname moet gebeuren door een onafhankelijk staalnemer verbonden aan het erkend labo (dus niet door jezelf noch OVAM) en deze maakt ook een monsternemingsverslag op dat je nodig hebt bij de verdere aanvraag. De analyses zelf kunnen enkele weken duren. aanvraag bij OVAM voor een grondstofverklaring. Hiervoor heeft OVAM een standaardformulier ( waarop je het gebruik als grondstof aankruist : meststof of bodemverbeterend middel en substraat voor plantenteelt. o Plagsel/choppermateriaal betreft niet de onderafdeling van VLAREMA (grondstoffen afkomstig van en bestemd voor metallurgische productieprocessen voor non-ferrometalen). o Als EURAL-code zet je ( afval van plantaardige weefsels ). o Als materialencode zet je M (andere materialen waarvoor de OVAM een grondstofverklaring heeft afgeleverd). o Als NOSE-P-code zet je (omvorming van bossen en grasland, gematigde bossen)of (natuurlijk grasland en overige vegetatie,overige lage vegetatie). o Bij de aanvraag aan OVAM voor een grondstofverklaring voeg je : - een overzicht van het specifieke productieproces : beschrijf kort het plaggen of chopperen - één of meer recente monsternemings- en analyseverslagen (op zware metalen) - een beschrijving van de specifieke toepassing van het materiaal : substraat voor plantenteelt, bodemverbeterend middel ter correctie van de ph, ter verhoging van het humusgehalte, Voeg zo mogelijk rapporten toe. Eerst kijkt OVAM de aanvraag na op ontvankelijkheid en volledigheid binnen de 20 dagen. Het uiteindelijke antwoord van OVAM komt na ten hoogste 45 kalenderdagen mits eventueel de nodige aanvullingen. De bekomen grondstofverklaring kan meerdere jaren geldig zijn voor een bepaald gebied. OVAM kan bijkomende voorwaarden opleggen voor het gebruik en vraagt ook aan de producent om een register van de geproduceerde grondstoffen bij te houden (hoeveelheid, aard, beoogde toepassingswijze, inrichting waar de grondstoffen worden toegepast). Indien er een overschrijding is van de normen voor zware metalen moet het plagsel of choppermateriaal verder beschouwd worden als afvalstof en moet het dus door een geregistreerd 9

10 vervoerder gebracht worden naar een vergunde verwerker van afvalstoffen. Het materiaal mag echter ook in het terrein blijven. Daarom is het belangrijk dat de analyse op zware metalen en de aanvraag voor een grondstofverklaring tevoren of tezamen gebeuren met het uitgeven en toekennen van de opdrachten aan bedrijven. Een goede communicatie omtrent de goede of slechte kwaliteit van het plagsel of choppermateriaal is belangrijk. Naast de Vlaamse wetgeving is ook het Belgische KB Meststoffen van kracht. Het organische deel van plagsel en choppermateriaal wordt als 'plantenvezel' beschouwd en is daarom zonder verdere specifieke toestemmingen i.k.v. dit KB toegelaten om in de handel te brengen. In dit KB staan richtlijnen voor het in de handel brengen en het gebruiken van bodemverbeterende middelen of potgrond. Plantenvezels uit plagsel of choppermateriaal zijn hiervoor een mogelijke grondstof en het is aan de bedrijven om te zien dat hun product dat ze op de markt brengen voldoet aan de normen. Hiervoor kunnen ze verdere bewerkingen uitvoeren zoals mengen of zeven. Belangrijk voor de federale overheidsdienst is dat er geen significant aandeel minerale bodem aanwezig is in het plagsel of choppermateriaal. Maar dit is ook reeds hoger aangegeven : zo min mogelijk grond, zand en steentjes. Waarvoor kan het materiaal met een grondstofverklaring gebruikt worden? Het plagsel-/choppermateriaal kan gebruikt worden voor verschillende doeleinden. De volgende niet-limitatieve lijst is grofweg geordend te beginnen met de toepassing met de hoogste kwaliteitseisen : grondstof voor diverse soorten potgrond, containerteelt, bodemverbeterend middel ter aanzuring voor zuurminnende gewassen (Blauwbes, Rhododendron, ), enten van nieuw te ontwikkelen heidegebieden, onderwerken in boomkwekerijen of in akkers ter verhoging van het organisch materiaal in de bodem. Het plagsel/choppermateriaal moet functioneel gebruikt worden, dus geen gewoon ophogingsmateriaal. Wanneer het als bodemverbeterend middel in volle grond wordt gebruikt dient het bij voorkeur ondergewerkt op akkers, die op het gewestplan liggen in gewoon landbouwgebied of landbouwgebied met landschappelijke waarde, maar dan wel buiten overstromingsgebied of valleigebied. Het is evident dat geen bestaande regels overtreden worden en bijvoorbeeld geen historisch permanente graslanden (cfr. Biologische waarderingskaart) omgeploegd worden. 5) Literatuur De Vos, B. (2006). Evaluatie van de concentratie aan zware metalen in bosbodems nabij de UMICORE vestigingen te Hoboken, Olen, Balen en Overpelt. Rapport INBO.R , INBO, Brussel, 62 p. Heath4Peat, ongepubliceerde resultaten, MIP-project van Universiteit Leuven, ILVO, Kwanten, Peltracom, Praktijkcentrum voor sierteelt, De Nolf en Sylva. Gybels, R., Viaene, J., Vandervelden, J., Reubens, B., Vandecasteele, B. (2013). Biomassa als bodemverbeteraar - Onderzoek naar de toepassing van beheerresten als bodemverbeteraar. Agentschap voor Natuur en Bos, Inverde & ILVO. (een KOBE-rapport) Hermy, M., De Blust, G. & Slootmakers, M. (red., 2004). Natuurbeheer. Davidsfonds, Leuven, 452 p. 10

11 Ministerieel Besluit van 18 januari 2012 (Belgisch Staatsblad 27 januari 2012). Compendium van monsterneming en analyse (CMA), afvalstoffen-secundaire grondstoffen algemene richtlijnen monsterneming. OVAM. Handleiding bij de afbakening van de afvalfase : materialen, afvalstoffen en grondstoffen in de kringloop. OVAM. Europese afvalstoffenlijst EURAL, handleiding. OVAM. Materiaalcodelijst. OVAM. Nose-P-codes. Smits, J. & Noordijk, J. (2013). Heidebeheer. KNNV, Zeist, 163 p. december

Heath4Peat: organische (kool)stof in de teeltbodem verhogen

Heath4Peat: organische (kool)stof in de teeltbodem verhogen Heath4Peat: organische (kool)stof in de teeltbodem verhogen Bert Schamp 1 Valorisatie van natuurbeheerresten uit heide- en bosgebieden als bodemverbeteraar voor vollegrond sierteelt en veenalternatief

Nadere informatie

Biotoop heide. Cursus natuurmanagement, 2019

Biotoop heide. Cursus natuurmanagement, 2019 Biotoop heide Cursus natuurmanagement, 2019 Natura 2000 Wat doen we vandaag? Heide Heide in Vlaanderen Begin 19 de eeuw Grootste uitbreiding heidelandschap (woeste grond) De mens vecht om er te overleven.

Nadere informatie

Wijziging van het analysepakket VLAREMA voor de matrix meststof/ bodemverbeterend middel (inputstromen voor verwerking en eindproducten)

Wijziging van het analysepakket VLAREMA voor de matrix meststof/ bodemverbeterend middel (inputstromen voor verwerking en eindproducten) Wijziging van het analysepakket VLAREMA voor de matrix meststof/ bodemverbeterend middel (inputstromen voor verwerking en eindproducten) Algemene situering Op 22 december 2017 keurde de Vlaamse Regering

Nadere informatie

natuurbeheer Jens Verwaerde Natuurpunt CVN

natuurbeheer Jens Verwaerde Natuurpunt CVN natuurbeheer Jens Verwaerde Natuurpunt CVN indeling inleiding: voorstelling a geschiedenis van het natuurbeheer b - biotopen en soorten en hun beheer pauze c - beheer richt zich op de omgeving d - natuurbeheer

Nadere informatie

Heidevegetaties op golfbanen. Presentatie:

Heidevegetaties op golfbanen. Presentatie: Presentatie: Bodemtypen Vegetatietypen Beheer Bedreigingen Onderhoud en aanleg Fauna 2:43 Mogelijkheden om heide en heischrale graslandvegetaties te creëren op golfbanen Bodemtype Waterhuishouding: droog/vochtig

Nadere informatie

Heidebeheer in de 21 e eeuw

Heidebeheer in de 21 e eeuw Heidebeheer in de 21 e eeuw Henk Siebel Met OBN-faunaonderzoek van Joost Vogels, Arnold van den Burg, Eva Remke, Henk Siepel Stichting Bargerveen, Radboud Universiteit Nijmegen Herstel en beheer van droge

Nadere informatie

Kwaliteitscontrole mest- en co-producten in Vlaanderen

Kwaliteitscontrole mest- en co-producten in Vlaanderen Kwaliteitscontrole mest- en co-producten in Vlaanderen Wim Vanden Auweele Vlaco vzw Interreg Biorefine Workshop 15 januari 2015 Inleiding: Vlaco Wetgevend kader Inhoud Inhoud kwaliteitscontrole Onderzoek

Nadere informatie

Aanvraag van een grondstofverklaring

Aanvraag van een grondstofverklaring Aanvraag van een grondstofverklaring Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij afdeling Afval- & Materialenbeheer dienst Administratief en datacentrum Stationsstraat 110 2800 MECHELEN Tel. 015 284 311

Nadere informatie

BIJLAGE VOORWAARDEN INZAKE SAMENSTELLING EN GEBRUIK ALS MESTSTOF OF BODEMVERBETEREND MIDDEL

BIJLAGE VOORWAARDEN INZAKE SAMENSTELLING EN GEBRUIK ALS MESTSTOF OF BODEMVERBETEREND MIDDEL BIJLAGE BIJLAGE 4.2.1 VOORWAARDEN INZAKE SAMENSTELLING EN GEBRUIK ALS MESTSTOF OF BODEMVERBETEREND MIDDEL SUBBIJLAGE 4.2.1.A SAMENSTELLINGSVOORWAARDEN MAXIMUM GEHALTEN AAN VERONTREINIGENDE STOFFEN (5)

Nadere informatie

Jaarlijks symposium Vlaco vzw, 16 juni 2011 Hof Ter Velden (Baasrode)

Jaarlijks symposium Vlaco vzw, 16 juni 2011 Hof Ter Velden (Baasrode) Eindproducten anaerobe vergisting Inleiding: Vlaco kwaliteitscontrole Wetgeving en normering Wat brengt de toekomst? De staat van digestaat Eindproducten uit de anaerobe vergisting Wim Vanden Auweele Vlaco

Nadere informatie

(Ver)ken je tuinbodem. Annemie Elsen Stan Deckers

(Ver)ken je tuinbodem. Annemie Elsen Stan Deckers (Ver)ken je tuinbodem Annemie Elsen Stan Deckers Tuinbodems in Vlaanderen ZUURTEGRAAD (ph) 2/3 tuinen = overbekalkt 3/4 gazons = overbekalkt voedingselementen minder beschikbaar voor planten nooit blindelings

Nadere informatie

Zware metalen in Vlaanderen: reden tot paniek? Hilde Vandendriessche, BDB

Zware metalen in Vlaanderen: reden tot paniek? Hilde Vandendriessche, BDB Zware metalen in Vlaanderen: reden tot paniek? Hilde Vandendriessche, BDB Zware metalen in Vlaanderen: reden tot paniek? Zware metalen Zware metalen en/of essentiële spoorelementen Normale waarden van

Nadere informatie

Overschotten en reststromen uit tuinbouw:

Overschotten en reststromen uit tuinbouw: Overschotten en reststromen uit tuinbouw: Wat kan, mag? Wat zou kunnen,? Ann Braekevelt Inagro, 21 juni 2018 1. Wettelijk kader: Beleidskader: Actieplan biomassa(rest)stromen 2015-2020 roadmap voedselverlies

Nadere informatie

Studie-avond spuiwater. Inhoud 11/03/2015

Studie-avond spuiwater. Inhoud 11/03/2015 Studie-avond spuiwater Viooltje Lebuf Geel 11 maart 2015 Inhoud Wat is spuiwater en waarvoor wordt het gebruikt? Rekenvoorbeeld Luchtwassers: wettelijke verplichtingen Bemesting met spuiwater 2 VCM = Vlaams

Nadere informatie

WETENSCHAPPELIJK COMITE VAN HET FEDERAAL AGENTSCHAP VOOR DE VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN

WETENSCHAPPELIJK COMITE VAN HET FEDERAAL AGENTSCHAP VOOR DE VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN 1 WETENSCHAPPELIJK COMITE VAN HET FEDERAAL AGENTSCHAP VOOR DE VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN ADVIES 13-2007 Betreft : Ontwerp van koninklijk besluit betreffende het in de handel brengen en het gebruik

Nadere informatie

Fauna in de PAS. Hoe kunnen we effecten van N-depositie op Diersoorten mitigeren? Marijn Nijssen Stichting Bargerveen

Fauna in de PAS. Hoe kunnen we effecten van N-depositie op Diersoorten mitigeren? Marijn Nijssen Stichting Bargerveen Fauna in de PAS Hoe kunnen we effecten van N-depositie op Diersoorten mitigeren? Marijn Nijssen Stichting Bargerveen De Programatische Aanpak Stikstof Natuurdoelen en economische ontwikkelingsruimte 1600

Nadere informatie

Maatregelen voor bosherstel

Maatregelen voor bosherstel Veldwerkplaats Voedselkwaliteit en biodiversiteit in bossen Maatregelen voor bosherstel Gert-Jan van Duinen Arnold van den Burg Conclusie OBN-onderzoek bossen Te hoge atmosferische stikstofdepositie Antropogene

Nadere informatie

1 Vul de gegevens van de aanvrager, leverancier, producent en importeur van de te toetsen stof in. Vul de gegevens van de aanvrager in.

1 Vul de gegevens van de aanvrager, leverancier, producent en importeur van de te toetsen stof in. Vul de gegevens van de aanvrager in. Voorblad Voorstel afval- of reststof bestemd voor toepassing als meststof of grondstof voor meststofproductie opnemen in Bijlage Aa Vul de vragen in. Gebruik hierbij het Protocol Beoordeling Stoffen Meststoffenwet

Nadere informatie

Bijlage 1 090703 Memo maaisel Kruispeel

Bijlage 1 090703 Memo maaisel Kruispeel Bijlage 1 090703 Memo maaisel Kruispeel De begroeiing van de Tungelroyse beek ter hoogte van de Kruispeel heeft een zwarte aanslag, met name het gedeelte lager dan 10 cm boven de waterlijn. Uit eerder

Nadere informatie

Inhoud. Studie-avond spuiwater 16/03/2015

Inhoud. Studie-avond spuiwater 16/03/2015 Inhoud Studie-avond spuiwater Viooltje Lebuf Geel 11 maart 2015 Wat is spuiwater en waarvoor wordt het gebruikt? Rekenvoorbeeld Luchtwassers: wettelijke verplichtingen Bemesting met spuiwater 2 VCM = Vlaams

Nadere informatie

Veel leesplezier! Bertus Stip, Hoveniersbedrijf Stip

Veel leesplezier! Bertus Stip, Hoveniersbedrijf Stip Het bodemboek aanleg en onderhoud van de tuin Voorwoord De grond in de tuin, wat moeten we daar nu weer mee? Misschien heeft u zichzelf deze vraag wel eens gesteld. Wij van Hoveniersbedrijf Stip stellen

Nadere informatie

Advies over de ecologische risicoevaluatie. gegevens betreffende een grond langsheen het kanaal Gent-Brugge te Lovendegem

Advies over de ecologische risicoevaluatie. gegevens betreffende een grond langsheen het kanaal Gent-Brugge te Lovendegem Advies over de ecologische risicoevaluatie op basis van nieuwe gegevens betreffende een grond langsheen het kanaal Gent-Brugge te Lovendegem Adviesnummer: INBO.A.3439 Datum advisering: 18 mei 2016 Auteur(s):

Nadere informatie

Onderzoeksopdracht. Bodem en grondstaal

Onderzoeksopdracht. Bodem en grondstaal Onderzoeksopdracht Bodem en grondstaal Gebruik grondboor 1. Duw en draai gelijktijdig, in wijzerzin, de schroefachtige punt (het boorlichaam) in de bodem. Deze schroef verzamelt en houdt de grond vast.

Nadere informatie

Heath4Peat. Demonstratienamiddag 11 oktober 2016 Boomkwekerij De Nolf Audrey Miserez

Heath4Peat. Demonstratienamiddag 11 oktober 2016 Boomkwekerij De Nolf Audrey Miserez Heath4Peat Valorisatie van natuurbeheerresten uit heideen bosgebieden als bodemverbeteraar voor vollegrond sierteelt en veenalternatief voor containersierteelt Demonstratienamiddag 11 oktober 2016 Boomkwekerij

Nadere informatie

ORGANISCH BODEMVERBETEREND

ORGANISCH BODEMVERBETEREND DCM VIVISOL - Stimuleert en diversifieert het bodemleven! Inbreng van het organisch bodemverbeterend middel DCM VIVISOL creëert de ideale omstandigheden voor de ontwikkeling van een actief en gevarieerd

Nadere informatie

Teelthandleiding wettelijke regels

Teelthandleiding wettelijke regels Teelthandleiding 4.14 wettelijke regels 4.14 Wettelijke regels... 1 2 4.14 Wettelijke regels Versie: april 2016 De belangrijkste wettelijke regels over het gebruik van meststoffen staan in de Meststoffenwet,

Nadere informatie

Life+ Together for Nature. samen werken aan herstel van heidelandschap

Life+ Together for Nature. samen werken aan herstel van heidelandschap Life+ Together for Nature samen werken aan herstel van heidelandschap Life+ Together for Nature samen werken aan herstel van heidelandschap TOGETHER? TOGETHER staat voor TO GET HEath Restored: we zetten

Nadere informatie

Natte Natuurparel Nemerlaer 1 20-10-2011

Natte Natuurparel Nemerlaer 1 20-10-2011 Overzicht situatie en maatregelen per perceel NNP Project: NNP = Perceel is op orde voor realisatie AmbitieNatuurbeheertype = AmbitieNatuurbeheertype is haalbaar door uitvoering maatregelen = AmbitieNatuurbeheertype

Nadere informatie

Fosfaat en natuurontwikkeling

Fosfaat en natuurontwikkeling Fosfaat en natuurontwikkeling Verslag veldwerkplaats Laagveen- en zeekleilandschap Arcen, 28 augustus 2008 Inleiders: Fons Smolders, B-Ware Nijmegen en Michael van Roosmalen van Stichting Het Limburgs

Nadere informatie

CASE 4 Japanse duizendknoop: van invasief naar decoratief! Nathalie Devriendt (Pro Natura)

CASE 4 Japanse duizendknoop: van invasief naar decoratief! Nathalie Devriendt (Pro Natura) CASE 4 Japanse duizendknoop: van invasief naar decoratief! Nathalie Devriendt (Pro Natura) Japanse Duizendknoop: Van invasief naar decoratief Nathalie Devriendt 13 december 2018 Japanse duizendknoop J.

Nadere informatie

Heide als landschap: historie, bodem en ontwikkeling. Rienk-Jan Bijlsma & Rein de Waal

Heide als landschap: historie, bodem en ontwikkeling. Rienk-Jan Bijlsma & Rein de Waal Heide als landschap: historie, bodem en ontwikkeling Rienk-Jan Bijlsma & Rein de Waal 1953 Nieuwe functies vragen om nieuwe beheermethoden Evenwicht tussen hei en gras wanneer ontwikkeling ongestoord verloopt

Nadere informatie

Een mooie tuin? Bemest! Top 5 vragen en antwoorden over bemesting! + 5 tips van onze specialist

Een mooie tuin? Bemest! Top 5 vragen en antwoorden over bemesting! + 5 tips van onze specialist Een mooie tuin? Bemest! Top 5 vragen en antwoorden over bemesting! + 5 tips van onze specialist Inhoudsopgave 1 Waarom is bemesten zo belangrijk? p5 Hoe vaak moet ik eigenlijk bemesten? p6 4 3 Wat is het

Nadere informatie

Schraal schraler schraalst

Schraal schraler schraalst Schraal schraler schraalst Van landbouwgrond naar natuur. Maakt het uit hoe we dit aanpakken? Rudy van Diggelen Camiel Aggenbach Matty Berg Jan Frouz Tjisse Hiemstra Leo Norda Jan Roymans 2 Voorwaarden

Nadere informatie

Ontwikkeling en beheer van natuurgraslanden in Utrecht: Kruiden- en faunarijk grasland

Ontwikkeling en beheer van natuurgraslanden in Utrecht: Kruiden- en faunarijk grasland Provincie Utrecht, afdeling FLO, team NEL, 5 februari 2015 is het basis-natuurgrasland. Het kan overal voorkomen op alle grondsoorten en bij alle grondwaterstanden, maar ziet er dan wel steeds anders uit.

Nadere informatie

Schraal schraler schraalst

Schraal schraler schraalst Schraal schraler schraalst Van landbouwgrond naar natuur. Maakt het uit hoe we dit aanpakken? Rudy van Diggelen Camiel Aggenbach Matty Berg Jan Frouz Tjisse Hiemstra Leo Norda Jan Roymans Opmerking vooraf:

Nadere informatie

Voorblad. 1 Naam en adres gegevens. Voorstel afval- of reststof bestemd voor covergistingsmateriaal opnemen in Bijlage Aa

Voorblad. 1 Naam en adres gegevens. Voorstel afval- of reststof bestemd voor covergistingsmateriaal opnemen in Bijlage Aa Voorblad Voorstel afval- of reststof bestemd voor covergistingsmateriaal opnemen in Bijlage Aa Vul de vragen in. Gebruik hierbij het Protocol Beoordeling Stoffen Meststoffenwet versie 3.2. Heeft u op dit

Nadere informatie

Grasland en Heide. Hoofdstuk 2.2 en 2.4

Grasland en Heide. Hoofdstuk 2.2 en 2.4 Grasland en Heide Hoofdstuk 2.2 en 2.4 Planning Grasland Voedselweb opdracht Heide Voedselweb opdracht Grasland Grasland is een gebied van enige omvang met een vegetatie die gedomineerd wordt door grassen

Nadere informatie

Verlening van een grondstofverklaring

Verlening van een grondstofverklaring Verlening van een grondstofverklaring De OVAM verleent een grondstofverklaring aan Aquafin op basis van de aanvraag met dossiernummer 24294, ingediend op 25 juni 2019. De OVAM baseerde zich voor haar uitspraak

Nadere informatie

Kleinschalig heidebeheer maatregelen diverse terreinen

Kleinschalig heidebeheer maatregelen diverse terreinen Resultaten Uitgangssituatie Algemeen Kleinschalig heidebeheer maatregelen diverse terreinen Projectnummer: 2010_009 Projectnaam: Kleinschalig heidebeheer maatregelen diverse terreinen PMJP: B2 Kwaliteitsverbetering

Nadere informatie

Heidebeheer en fauna. Verslag veldwerkplaats Droog Zandlandschap Strabrechtse Heide, 4 juni 2009

Heidebeheer en fauna. Verslag veldwerkplaats Droog Zandlandschap Strabrechtse Heide, 4 juni 2009 Heidebeheer en fauna Verslag veldwerkplaats Droog Zandlandschap Strabrechtse Heide, 4 juni 2009 Inleiders: Jap Smits (Staatsbosbeheer) en prof. dr. Henk Siepel (Alterra-WUR) De Strabrechtse Heide is een

Nadere informatie

Ministerieel besluit houdende de uitbreiding van het erkend natuurreservaat Heidebos (nr. E-147)

Ministerieel besluit houdende de uitbreiding van het erkend natuurreservaat Heidebos (nr. E-147) ~\".. \ Vlaa~se 'l~ \ Regenng Ministerieel besluit houdende de uitbreiding van het erkend natuurreservaat Heidebos (nr. E-147) DE VLAAMSE MINISTER VAN OMGEVING, NATUUR EN LANDBOUW, Gelet op het Bosdecreet

Nadere informatie

Verjongen en uitbreiding van Jeneverbessen in de gewestbossen van Ravels

Verjongen en uitbreiding van Jeneverbessen in de gewestbossen van Ravels Verjongen en uitbreiding van Jeneverbessen in de gewestbossen van Ravels Sinds heel wat jaren zijn we bezig met het verjongen van Jeneverbessen aan het Klotgoor. Tinus heeft de aanzet gegeven. De laatste

Nadere informatie

Workshop: Graslandbeheer in de praktijk logistiek en machines

Workshop: Graslandbeheer in de praktijk logistiek en machines Workshop: Graslandbeheer in de praktijk logistiek en machines Katrien Wijns (Natuurpunt Beheer vzw) Willy Verbeke (Inverde) Inhoud o Graslandbeheer Binnen het project focus op vochtige tot natte gebieden

Nadere informatie

Biostimulerend middel voor de rhizosfeer Haal het maximale uit de wortel. explorer 21

Biostimulerend middel voor de rhizosfeer Haal het maximale uit de wortel. explorer 21 Biostimulerend middel voor de rhizosfeer Haal het maximale uit de wortel 21 Begin bij het inzaaien Een succesvolle maïsteelt wordt voorbereid vanaf het vroegste stadium. Daarbij gaat het erom vroegtijdig

Nadere informatie

Infoavond inerte materialen. Kwaliteit v/d gerecycleerde granulaten Situatieschets SUP Bouw en ketenbeheersysteem + FEBEM voorstellen

Infoavond inerte materialen. Kwaliteit v/d gerecycleerde granulaten Situatieschets SUP Bouw en ketenbeheersysteem + FEBEM voorstellen Infoavond inerte materialen Kwaliteit v/d gerecycleerde granulaten Situatieschets SUP Bouw en ketenbeheersysteem + FEBEM voorstellen 100421 FEBEM - Mireille Verboven 1 Situatieschets Kwaliteit van de gerecycl.

Nadere informatie

BIJLAGE STANDAARDFORMULIER VOOR HET AANVRAGEN VAN EEN GEBRUIKSCERTIFICAAT VOOR HET GEBRUIK VAN EEN AFVALSTOF ALS SECUNDAIRE GRONDSTOF

BIJLAGE STANDAARDFORMULIER VOOR HET AANVRAGEN VAN EEN GEBRUIKSCERTIFICAAT VOOR HET GEBRUIK VAN EEN AFVALSTOF ALS SECUNDAIRE GRONDSTOF BIJLAGE BIJLAGE 4.3 STANDAARDFORMULIER VOOR HET AANVRAGEN VAN EEN GEBRUIKSCERTIFICAAT VOOR HET GEBRUIK VAN EEN AFVALSTOF ALS SECUNDAIRE GRONDSTOF De houder van de afvalstof wordt eraan herinnerd dat dit

Nadere informatie

Verzoek wijziging bestemmingsplan

Verzoek wijziging bestemmingsplan Verzoek wijziging bestemmingsplan Percelen Rucphen O 225 en O 433 Ruimtelijke onderbouwing kwaliteitsverbetering omgeving Rozenven Inleiding Sinds 2011 is Vereniging Natuurmonumenten eigenaar van natuurgebied

Nadere informatie

Van landbouwgrond naar schrale natuur: leiden alle wegen naar Rome?

Van landbouwgrond naar schrale natuur: leiden alle wegen naar Rome? Van landbouwgrond naar schrale natuur: leiden alle wegen naar Rome? Evaluatie strategieën omgang met overmatige voedingsstoffen OBN-2014-60-NZ Rudy van Diggelen Camiel Aggenbach Matty Berg Jan Frouz Tjisse

Nadere informatie

BIJLAGE VOORWAARDEN INZAKE SAMENSTELLING EN CONCENTRATIE VAN VERONTREINIGENDE STOFFEN VOOR GEBRUIK ALS BODEM METALEN (1) CONCENTRATIE STANDAARDBODEM

BIJLAGE VOORWAARDEN INZAKE SAMENSTELLING EN CONCENTRATIE VAN VERONTREINIGENDE STOFFEN VOOR GEBRUIK ALS BODEM METALEN (1) CONCENTRATIE STANDAARDBODEM BIJLAGE BIJLAGE 4.2.3 VOORWAARDEN INZAKE SAMENSTELLING EN CONCENTRATIE VAN VERONTREINIGENDE STOFFEN VOOR GEBRUIK ALS BODEM METALEN (1) CONCENTRATIE STANDAARDBODEM (2) (mg/kg ds) Arseen (As) 27 Cadmium

Nadere informatie

Bodem en bodemverzorging

Bodem en bodemverzorging Bodem en bodemverzorging Compost en composteren Basisbemesting Basiscursus dl2. TT Boxtel Volkstuinvereniging Ceres 2013-2014 Vanavond Je eigen grond Soort, structuur, zorg Compost en composteren De natuurlijke

Nadere informatie

Ontwikkeling en beheer van natuurgraslanden in Utrecht: Nat schraalland

Ontwikkeling en beheer van natuurgraslanden in Utrecht: Nat schraalland Provincie Utrecht, afdeling FLO, team NEL, 5 februari 2015 Nat is zeer laagproductief hooiland op natte, onbemeste, basenrijke veen- en zandgrond dat gewoonlijk een keer per jaar worden gemaaid in de nazomer.

Nadere informatie

Technische fiche activiteit TRA ACT 125 versie n 2 11/06/2015

Technische fiche activiteit TRA ACT 125 versie n 2 11/06/2015 Korte omschrijving Fabrikant meststoffen dierlijke bijproducten Beschrijving Code Plaats Fabrikant PL43 Activiteit Vervaardiging AC39 Product Meststoffen, bodemverbeterende middelen, teeltsubstraten PR128

Nadere informatie

Duurzame grondstoffen voor de. biologisch kringloop

Duurzame grondstoffen voor de. biologisch kringloop Duurzame grondstoffen voor de biologische kringloop Ann Braekevelt (OVAM) Elke Vandaele (Vlaco vzw) Inhoud 1. Materialendecreet/Vlarema: einde afval, einde verhaal? 2. Kwaliteitsgaranties door Vlaco vzw

Nadere informatie

Quickscan energie uit champost

Quickscan energie uit champost Quickscan energie uit champost Paddenstoelenpact 27 juni 2018 Stijn Schlatmann en Erik Kosse Achtergrond Wekelijks 16.000 ton champost Strengere regelgeving in Duitsland Kosten voor afvoer ca 15 per ton

Nadere informatie

Aanpak ruimingswerken in overeenstemming met de nieuwe codes. Nik Dezillie

Aanpak ruimingswerken in overeenstemming met de nieuwe codes. Nik Dezillie Aanpak ruimingswerken in overeenstemming met de nieuwe codes Nik Dezillie Overzicht VMM ruimingswerken 1. algemeen 2. code goede natuurpraktijk 3. code goede praktijk B&R 4. besluit 1 VMM Ruimingswerken

Nadere informatie

Kostenefficiënte en verantwoorde oogst van tak- en tophout

Kostenefficiënte en verantwoorde oogst van tak- en tophout Kostenefficiënte en verantwoorde oogst van tak- en tophout Martijn Boosten Oogstdemonstratie tak- en tophout 27 februari 2014, Vierhouten Tak- en tophout uit bossen Naar schatting jaarlijks 36.000 ton

Nadere informatie

Toestand en evolutie van de bodemvruchtbaarheid van tuinen en openbaar groen in Vlaanderen.

Toestand en evolutie van de bodemvruchtbaarheid van tuinen en openbaar groen in Vlaanderen. Toestand en evolutie van de bodemvruchtbaarheid van tuinen en openbaar groen in Vlaanderen. Voor het eerst de resultaten van jaar bodemanalyse van Vlaamse tuinen met een schat aan informatie voor elke

Nadere informatie

Advies over de bodemkwaliteit van een baggergrond ter hoogte van de Scheldekop in Oudenaarde

Advies over de bodemkwaliteit van een baggergrond ter hoogte van de Scheldekop in Oudenaarde Advies over de bodemkwaliteit van een baggergrond ter hoogte van de Scheldekop in Oudenaarde Adviesnummer: INBO.A.3389 Datum advisering: 27 januari 2016 Auteur(s): Contact: Kenmerk aanvraag: Geadresseerden:

Nadere informatie

GrasGoed Natuurlijk groen als grondstof De natuur als deel van een circulaire economie?

GrasGoed Natuurlijk groen als grondstof De natuur als deel van een circulaire economie? GrasGoed Natuurlijk groen als grondstof De natuur als deel van een circulaire economie? Katrien Wijns Projectcoördinator GrasGoed Natuurpunt Beheer vzw Waar het allemaal begint natuurbeheer Natuurpunt

Nadere informatie

Motivatie van het onderzoek

Motivatie van het onderzoek ONTWIKKELING VAN DUURZAME POTGROND OP BASIS VAN GROENCOMPOST EN ANDERE SECUNDAIRE GRONDSTOFFEN Verónica Dias 1, Els Mechant 1, Bart Vandecasteele 2, Barbara Hoekstra 3, Maaike Perneel 4 1 PCS Ornamental

Nadere informatie

Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden

Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Jaargang 1995 349 Beschikking van de Minister van Justitie van 12 juli 1995, houdende plaatsing in het Staatsblad van de tekst van het Besluit kwaliteit en

Nadere informatie

Gearchiveerd op 01/01/2014

Gearchiveerd op 01/01/2014 Provinciale dienst van:... Datum:... Verantwoordelijke Controleur:... Nr:... Operator :... N uniek... Adres :...... TRA 258 Meststoffen, Bodemverbeteraars, Teeltsubstraten en Zuiveringsslib - Verpakking

Nadere informatie

Wat doen we met de bagger en wat betekent dit voor de bodemkwaliteit? Verspreiding op aanliggend perceel versus weilanddepot

Wat doen we met de bagger en wat betekent dit voor de bodemkwaliteit? Verspreiding op aanliggend perceel versus weilanddepot Wat doen we met de bagger en wat betekent dit voor de bodemkwaliteit? Verspreiding op aanliggend perceel versus weilanddepot Joop Harmsen, Rene Rietra, Bert Jan Groenenberg, Antonie van der Toorn, en Hans

Nadere informatie

NATUURPUNT MALDEGEM-KNESSELARE nominatie Groene Pluim 2014

NATUURPUNT MALDEGEM-KNESSELARE nominatie Groene Pluim 2014 NATUURPUNT MALDEGEM-KNESSELARE nominatie Groene Pluim 2014 NATUURPUNT vzw Een onafhankelijke organisatie gedragen door vrijwilligers grootste natuurbeschermingsorganisate in Vlaanderen eind 2001 opgericht

Nadere informatie

Zand en klei 1. Van veen tot weiland 2. Blad 1. Heide Een lage plant met paarse bloemen.

Zand en klei 1. Van veen tot weiland 2. Blad 1. Heide Een lage plant met paarse bloemen. 5 Lastige woorden Blad Zand en klei Heide Een lage plant met paarse bloemen. Voedingsstoffen Voedsel dat planten nodig hebben om te groeien. Boomgaard Een stuk land met fruitbomen. Greppel Een kleine droge

Nadere informatie

WAARDEVOLLE VEGETATIE NA BEBOSSING VAN LANDBOUWGROND, KAN DAT?

WAARDEVOLLE VEGETATIE NA BEBOSSING VAN LANDBOUWGROND, KAN DAT? Inhoud WAARDEVOLLE VEGETATIE NA BEBOSSING VAN LANDBOUWGROND, KAN DAT? 1. Focus op oud bosplanten 2. Bos op landbouwgrond: waar? 3. Bodem van bos op landbouwgrond 4. Effecten van boomsoort op bodem 5. Effecten

Nadere informatie

verwerking : wat is een bos?

verwerking : wat is een bos? verwerking : wat is een bos? Leven vestigt zich op plaatsen waar het goed is om te leven. Er zijn verschillende factoren die de leefomgeving vorm geven : levende factoren, niet-levende factoren en menselijke

Nadere informatie

Bermonderhoud maaien / snoeien

Bermonderhoud maaien / snoeien Bermonderhoud maaien / snoeien Gebruik van EMVI criteria voor duurzame verwerking vrijgekomen materiaal O.D. van de Veer / Provincie Gelderland, Beheer en onderhoud wegen Uitgangspunten beheer - Veiligheid

Nadere informatie

Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar

Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar 17-1- Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar BODEM De Bodem Van Groot naar Klein tot zeer klein 2 1 17-1- Bodemprofiel Opbouw van de bodem Onaangeroerd = C Kleinste delen = 0 en A Poriënvolume

Nadere informatie

Houtoogst en nutriënten op zandgronden Resultaten van het onderzoek, opzet van het adviessysteem en toepassing in de praktijk.

Houtoogst en nutriënten op zandgronden Resultaten van het onderzoek, opzet van het adviessysteem en toepassing in de praktijk. Houtoogst en nutriënten op zandgronden Resultaten van het onderzoek, opzet van het adviessysteem en toepassing in de praktijk. Anjo de Jong, Wim de Vries, Hans Kros and Joop Spijker 27-02-2019 Inhoud De

Nadere informatie

Turven van rietplaggen

Turven van rietplaggen Turven van rietplaggen Achtergrondinformatie Jan Oldenburger Deze achtergrondinformatie behoort bij het project Turven van rietplaggen dat is mogelijk gemaakt door financiële ondersteuning van LEADER+,

Nadere informatie

Grondwater beïnvloedt kwaliteit Limburgse beken

Grondwater beïnvloedt kwaliteit Limburgse beken Grondwater beïnvloedt kwaliteit Limburgse beken Resultaten WAHYD Hoe zit het in elkaar: afkijken bij Noord-Brabant In het onderzoeksproject WAHYD (Waterkwaliteit op basis van Afkomst en HYDrologische systeemanalyse)

Nadere informatie

Trosbosbes Effecten op het ecosysteem en mogelijkheden voor bestrijding

Trosbosbes Effecten op het ecosysteem en mogelijkheden voor bestrijding Trosbosbes Trosbosbes Effecten op het ecosysteem en mogelijkheden voor bestrijding GertJan van Duinen Vraagstelling Hoe beïnvloedt Trosbosbes ecosysteem? Peelvenen: veenontwikkeling, biodiversiteit Factoren

Nadere informatie

Reptielen in de heide

Reptielen in de heide Reptielen in de heide Verslag veldwerkplaats Droog zandlandschap Hoge Veluwe, 23 juni 2009 Inleiders: Ton Stumpel (WUR), Joost Vogels (Stichting Bargerveen/ Radboud Universiteit Nijmegen), Jeroen van Delft

Nadere informatie

Bodemvervuiling. Een thema? Studiedag Bodem - 28/11/2015 Geert Gommers, diensthoofd kennis Velt

Bodemvervuiling. Een thema? Studiedag Bodem - 28/11/2015 Geert Gommers, diensthoofd kennis Velt Bodemvervuiling. Een thema? Studiedag Bodem - 28/11/2015 Geert Gommers, diensthoofd kennis Velt Wat komt aan bod? 1. Vervuilende activiteiten 2. Onderzoeksresultaten 3. 10 tips voor de tuinier 4. Meer

Nadere informatie

Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar

Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar 17-1- Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar BOKASHI is het Japanse woord voor: Goed gefermenteerd organisch materiaal Methode om organisch restmateriaal terug te geven aan de bodem Komt voort

Nadere informatie

potgrond (minidossier)

potgrond (minidossier) potgrond (minidossier) ecologisch leven en tuinieren Nagenoeg elke potgrond bestaat voor meer dan de helft uit turf. Die zorgt er voor dat het water optimaal wordt vastgehouden en dat je planten of zaden

Nadere informatie

Algemene code van goede praktijk baggeren ruimingsspecie

Algemene code van goede praktijk baggeren ruimingsspecie Algemene code van goede praktijk baggeren ruimingsspecie Actualisatie 2015 Lieve De Greeff team Eindverwerking en bouw Actualisatie code van goede praktijk Materialendecreet en VLAREMA (1 juni 2012) Verwijzingen

Nadere informatie

Bodem. Bodemleven. Bodemverzorging. Gevorderdencursus dl 1 TT Boxtel Volkstuinvereniging Ceres 2013-2014

Bodem. Bodemleven. Bodemverzorging. Gevorderdencursus dl 1 TT Boxtel Volkstuinvereniging Ceres 2013-2014 Bodem Bodemleven Composteren Bodemverzorging Gevorderdencursus dl 1 TT Boxtel Volkstuinvereniging Ceres 2013-2014 Vanavond. Bodem: leer je bodem kennen Bodemvoedselweb Composteren Bodem verbeteren en voeden

Nadere informatie

Inventarisatie van ecologische waarden van het agrarisch natuurbeheer in Zeeland juni 2014

Inventarisatie van ecologische waarden van het agrarisch natuurbeheer in Zeeland juni 2014 Inventarisatie van ecologische waarden van het agrarisch natuurbeheer in Zeeland juni 2014 Stichting Landschapsbeheer Zeeland Lucien Calle Sandra Dobbelaar Alex Wieland 15 juli 2014 1 Inhoud Inleiding...

Nadere informatie

PILOT BOKASHI Brabants en Limburgs maaisel voor een gezonde bodem. Maarten van Schijndel Adviseur watersystemen

PILOT BOKASHI Brabants en Limburgs maaisel voor een gezonde bodem. Maarten van Schijndel Adviseur watersystemen PILOT BOKASHI Brabants en Limburgs maaisel voor een gezonde bodem Maarten van Schijndel Adviseur watersystemen Inhoud presentatie 1. Kleine kringloop maaisel 2. Wat is bokashi 3. Pilot bokashi: opzet en

Nadere informatie

Meer informatie? Actief Bodembeheer de Kempen. is een gezamenlijk initiatief van. de provincies Noord-Brabant. en Limburg, de ministeries van

Meer informatie? Actief Bodembeheer de Kempen. is een gezamenlijk initiatief van. de provincies Noord-Brabant. en Limburg, de ministeries van Actief Bodembeheer de Kempen is een gezamenlijk initiatief van de provincies Noord-Brabant en Limburg, de ministeries van VROM en LNV, gemeenten en waterschappen in Zuidoost- Meer informatie? Heeft u nog

Nadere informatie

GRONDONTLEDING, DE BASIS VOOR ELKE TUIN EN ELK PARK. 4 DECEMBER 2014 Stan Deckers BDB

GRONDONTLEDING, DE BASIS VOOR ELKE TUIN EN ELK PARK. 4 DECEMBER 2014 Stan Deckers BDB GRONDONTLEDING, DE BASIS VOOR ELKE TUIN EN ELK PARK 4 DECEMBER 2014 Stan Deckers BDB Waarom grondontleding voor de tuin of het park? Preventief of curatief; problemen voorkomen of oplossen Planten groeien

Nadere informatie

Inventarisatie Teer site Carcoke

Inventarisatie Teer site Carcoke Inventarisatie Teer site Partij 4 Datum Aangetroffen op 8 december 2014. Oorsprong Ter hoogte van de voormalige werfloods, naast de Zijdelingse Vaart. Hier werd een pasteuze massa teer aangetroffen. Massa:

Nadere informatie

LIFE PROJECT DANAH: EUROPEES NATUURHERSTELPROJECT IN TIELENKAMP EN TIELENHEIDE

LIFE PROJECT DANAH: EUROPEES NATUURHERSTELPROJECT IN TIELENKAMP EN TIELENHEIDE LIFE PROJECT DANAH: EUROPEES NATUURHERSTELPROJECT IN TIELENKAMP EN TIELENHEIDE Tielenkamp en Tielenheide: naast militaire domeinen ook prachtige natuurgebieden Het militaire domein van Tielen, met Tielenkamp

Nadere informatie

Mededeling aan het AB

Mededeling aan het AB WATERSCHAPSBEDRIJF LIMBURG Mededeling aan het AB Van Dagelijks Bestuur Corsanr. voorth/2018.07124 Portefeuillehouder Onderwerp M. Bouts (Einde) Afvalstatus zuiveringsslib Agendapuntnr. 4.1 AB-vergadering

Nadere informatie

Kansen voor de afzet van slib in de landbouw?

Kansen voor de afzet van slib in de landbouw? Kansen voor de afzet van slib in de landbouw? Platform Afvalwater Energie en Grondstoffen (11 okt. 16) Inge Regelink Wageningen Environmental Research (Alterra) Sludge2Soil (2016) TKI Deltatechnologie,

Nadere informatie

WERKEN AAN EEN GROENE TOEKOMST

WERKEN AAN EEN GROENE TOEKOMST WERKEN AAN EEN GROENE TOEKOMST GRONDSTOFFEN VOOR EEN BIOBASED ECONOMIE MIDDEN- N EDERLAND OVER WAGRO Van oorsprong een groen composteringsbedrijf met een terrein van maar liefst 11 hectare, gelegen te

Nadere informatie

Invloed van ph op de N-mineralisatie Jan Bries, Stijn Moermans. Bodemkundige Dienst van België W. de Croylaan Heverlee

Invloed van ph op de N-mineralisatie Jan Bries, Stijn Moermans. Bodemkundige Dienst van België W. de Croylaan Heverlee Invloed van ph op de N-mineralisatie Jan Bries, Stijn Moermans Bodemkundige Dienst van België W. de Croylaan 48 3001 Heverlee www.bdb.be ph in relatie tot N ph beïnvloedt opneembaarheid nutriënten te zuur

Nadere informatie

Bossen en hun groeiplaats

Bossen en hun groeiplaats Bossen en hun groeiplaats Too poor, too rich and too hard Too hard to be good Evy Ampoorter Intro 1 Intro? 2 VERDICHTING VERSMERING poriëncontinuïteit? VERVORMING (plastisch) Opmerking: spoorvorming door

Nadere informatie

landbouw en natuurlijke omgeving 2010 plantenteelt open teelten CSPE BB

landbouw en natuurlijke omgeving 2010 plantenteelt open teelten CSPE BB landbouw en natuurlijke omgeving 2010 plantenteelt open teelten CSPE BB minitoets bij opdracht 5 variant a Naam kandidaat Kandidaatnummer Meerkeuzevragen Omcirkel het goede antwoord (voorbeeld 1). Geef

Nadere informatie

Kennisdocument bodembeheer

Kennisdocument bodembeheer Kennis en tips uit de bodembijeenkomsten Kennisdocument bodembeheer In september 2015 startte het project Vruchtbare Kringloop Overijssel. Samen werken wij aan een vruchtbare bodem en een efficiënte benutting

Nadere informatie

in het huishouden in de tuin FilOsOFie OVeriGe ActiViteiten & slot

in het huishouden in de tuin FilOsOFie OVeriGe ActiViteiten & slot In het huishouden Onderhoud vloeren, wandtegels, keuken en badkamermeubels............................................ p 19 Geurvermindering, afvoerbuizen en afvoerputjes (septische put)...........................................

Nadere informatie

Instructieblad Aarde Activiteit 1.01: Grondsoorten

Instructieblad Aarde Activiteit 1.01: Grondsoorten 1. Wat ga je doen? Deze les gaat over grond en grondsoorten. Je gaat leren wat grondsoorten zijn, waar die in (de kop van) Noord-Holland te vinden zijn, wat het bijzondere aan deze grondsoorten is, en

Nadere informatie

Welkom. Trees from Traffic. Met de steun van het Fonds Duurzaam Materialen- en Energiebeheer, beheerd door de Koning Boudewijnstichting.

Welkom. Trees from Traffic. Met de steun van het Fonds Duurzaam Materialen- en Energiebeheer, beheerd door de Koning Boudewijnstichting. Welkom Trees from Traffic Met de steun van het Fonds Duurzaam Materialen- en Energiebeheer, beheerd door de Koning Boudewijnstichting. Programma 10u00: Inleiding Schepen Jan Van der Velpen 10u20: beheer

Nadere informatie

WETENSCHAPPELIJK COMITE VAN HET FEDERAAL AGENTSCHAP VOOR DE VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN

WETENSCHAPPELIJK COMITE VAN HET FEDERAAL AGENTSCHAP VOOR DE VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN 1 WETENSCHAPPELIJK COMITE VAN HET FEDERAAL AGENTSCHAP VOOR DE VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN ADVIES 15-2007 Betreft: Wetenschappelijke evaluatie van de autocontrolegids in de sector van de productie en

Nadere informatie

Is spuiwater een volwaardig alternatief voor minerale meststoffen in de aardappelteelt?

Is spuiwater een volwaardig alternatief voor minerale meststoffen in de aardappelteelt? Is spuiwater een volwaardig alternatief voor minerale meststoffen in de aardappelteelt? J. Bonnast (BDB), W. Odeurs (BDB) Samenvatting Het optimaliseren van de teelttechniek is een uitdaging voor iedere

Nadere informatie