Uw wensenboek Wensen voor mijn leven in de laatste fase

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Uw wensenboek Wensen voor mijn leven in de laatste fase"

Transcriptie

1 Uw wensenboek Wensen voor mijn leven in de laatste fase

2

3 Inleiding Dit is een notitieboekje waarin u kunt aangeven wat u belangrijk vindt in het leven en wat uw wensen zijn ten aanzien van uw leven in de laatste fase. Het zijn uw ideeën op dit moment. Deze kunnen in de tijd nog veranderen. Dit boekje bevat vragen waarover u kunt nadenken. Vragen over hoe u het leven in de laatste fase het liefst ingevuld wilt zien. U kunt dit boekje ook gebruiken als gespreksdocument of ter inspiratie. Door gevoelens en gedachten op papier te zetten kunt u ze beter ordenen en worden ze concreter. U kunt tot inzichten komen die u niet zou verwerven als u uw gedachten in uw hoofd laat rondgaan. U noteert wat u van belang vindt, wat voor u houvast biedt. Dit wensenboekje is van:

4 Omdat er liefde is bestaat er geen voorbij in alle eeuwigheid ben jij - Toon Hermans -

5

6

7 Keuzes Niemand weet hoe het einde zich aandient. De wensen die u in dit boekje opschrijft zijn een hulpmiddel voor uw gedachten hierover. U probeert zich een beeld te vormen van wat u wilt. Als u tijdig weet wat u graag zou willen, is er misschien meer mogelijk dan u denkt. Praten Praten over sterven is niet makkelijk. Het kan zijn dat u er zelf moeite mee hebt, maar het kan ook zijn dat degene met wie u erover wilt praten het moeilijk vindt. Praten over sterven kan voor beiden zinvol zijn. We kunnen ideeën uitwisselen en zo onze eigen beelden erover aanpassen. Het kan helpen om gedachten te ordenen. Als u over bepaalde onderwerpen niet met uw dierbaren kan praten, kan u ook de hulp inroepen van professionals zoals de huisarts, verpleegkundige, verzorgende, een geestelijk verzorger, psychosociaal begeleider, of u kunt contact zoeken met mensen in een soortgelijke situatie als u.

8 Wat is belangrijk voor mij? In het leven zijn er verschillende dingen die belangrijk voor u kunnen zijn: activiteiten, mensen, situaties. Voor eenieder is dit heel persoonlijk. Denk aan geloof, gezin, vrienden, werk, hobby, sport, wat beweegt mij,

9 Belangrijk voor mij is Dit is belangrijk voor mij, omdat Wat kan ik doen om mijn focus te houden op wat ik belangrijk vind? Wie of wat zou mij hierbij kunnen ondersteunen?......

10 Belangrijk voor mij is Dit is belangrijk voor mij, omdat Wat kan ik doen om mijn focus te houden op wat ik belangrijk vind? Wie of wat zou mij hierbij kunnen ondersteunen?......

11 Belangrijk voor mij is Dit is belangrijk voor mij, omdat Wat kan ik doen om mijn focus te houden op wat ik belangrijk vind? Wie of wat zou mij hierbij kunnen ondersteunen?......

12 Wat is niet belangrijk voor mij? Iedereen is uniek. Wat voor iemand belangrijk is en wat niet belangrijk is verschilt per persoon. Door inzichtelijk te maken waar u energie van krijgt en dus ook wat u energie kost is het mogelijk u te richten op dat wat belangrijk voor u is. Denk aan geloof, gezin, vrienden, werk, hobby, sport,

13 Onbelangrijk voor mij is Die zijn voor mij niet zo belangrijk, omdat Wat heb ik nodig om me niet meer bezig te houden met deze dingen? Wie of wat zou mij hierbij kunnen ondersteunen?......

14 Onbelangrijk voor mij is Die zijn voor mij niet zo belangrijk, omdat Wat heb ik nodig om me niet meer bezig te houden met deze dingen? Wie of wat zou mij hierbij kunnen ondersteunen?......

15 Onbelangrijk voor mij is Die zijn voor mij niet zo belangrijk, omdat Wat heb ik nodig om me niet meer bezig te houden met deze dingen? Wie of wat zou mij hierbij kunnen ondersteunen?......

16 Wat wil ik nog graag doen, zien of beleven? Een leven lang dromen we. Kleine dromen, grote dromen. Soms makkelijk haalbaar en soms moeilijker. Wat zou u nog graag willen doen, zien of beleven? Denk aan een reis, schilderen, tijd doorbrengen met familie, vrienden en collega s, eigen keuzes (durven) maken... Een bepaalde film of opera, een sportwedstrijd, bepaalde personen of dieren... De geboorte van een kleinkind, de bruiloft van een familielid... Laat uw gedachten de vrije loop, alsof alles mogelijk is.

17 Ik wil graag Ik wil dit graag, omdat Wat heb ik ervoor nodig om dit te realiseren? Met wie zou ik hierover contact willen hebben?......

18 Ik wil graag Ik wil dit graag, omdat Wat heb ik ervoor nodig om dit te realiseren? Met wie zou ik hierover contact willen hebben?......

19 Ik wil graag Ik wil dit graag, omdat Wat heb ik ervoor nodig om dit te realiseren? Met wie zou ik hierover contact willen hebben?......

20 Hoe benijdenswaardig mooi worden de esdoornbladeren voor ze sterven. - Kagami Shiko -

21

22 Wat vind ik belangrijk in mijn laatste levensfase? In de laatste levensfase kunnen de belangen in uw leven veranderen. Er ontstaat wellicht een andere focus. Denk aan de aanwezigheid van familie en vrienden, geen pijn, waardigheid, zelf beslissen over levenseinde, goede verzorging door..., afscheid nemen van..., volledig bij bewustzijn blijven, rituelen en gebruiken vanuit mijn levensovertuiging, medische zorg, thuis blijven, genieten van...

23 Voor mij is het belangrijk Dit is belangrijk voor mij, omdat Wat kan ik doen om dit te realiseren? Wie of wat zou mij hierbij kunnen ondersteunen?......

24 Voor mij is het belangrijk Dit is belangrijk voor mij, omdat Wat kan ik doen om dit te realiseren? Wie of wat zou mij hierbij kunnen ondersteunen?......

25 Voor mij is het belangrijk Dit is belangrijk voor mij, omdat Wat kan ik doen om dit te realiseren? Wie of wat zou mij hierbij kunnen ondersteunen?......

26 Wat denk ik dat voor mij onbelangrijk zal zijn in Aangezien de focus in de laatste levensfase kan wijzigingen is het mogelijk dat in deze fase andere dingen onbelangrijk voor u zijn. Denk aan geloof, gezin, vrienden, werk, hobby, sport,... mijn laatste levensfase?

27 Onbelangrijk voor mij is Die zijn voor mij niet zo belangrijk, omdat Wat heb ik nodig om me niet meer bezig te houden met deze dingen? Wie of wat zou mij hierbij kunnen ondersteunen?......

28 Wat wil ik nalaten? Veel mensen vinden het fijn om iets na te laten aan hun naasten. Een voorwerp, een herinnering, een boodschap. Hoe denkt u hierover? Denk aan een levensboek, een video, een familiefoto,...

29 Dit wil ik nalaten Wat kan ik doen om dit te realiseren? Wie of wat zou mij hierbij kunnen ondersteunen?......

30 Is er nog iets dat ik wil Het geeft rust als u alles heeft kunnen zeggen en bespreken wat er in uw hart leeft. Denk aan verloren contacten, wat iemand voor u betekent,... bespreken?

31 Dit wil ik graag nog bespreken Wat kan ik doen om dit te realiseren? Wie of wat zou mij hierbij kunnen ondersteunen?......

32 Waar zou ik willen sterven? De plek waar iemand zich prettig voelt kan per persoon verschillen. Wat is hierbij voor u belangrijk? Denk aan thuis, bij familie of vrienden, hospice, verpleeghuis, ziekenhuis,...

33 Hier wil ik sterven Hoe stel je dit je voor? Wie is er bij je?......

34 Of wil je juist ook alleen kunnen zijn? Hoe en door wie wil je verzorgd worden?

35 Wie of wat zou mij hierbij kunnen ondersteunen?

36 De dood is, van alle bezoekers, de meest aangekondigde en de minst verwachte. - Paul Bourget -

37

38 Heb ik alles geregeld wat ik wil voor na mijn De een laat het graag over aan een naaste, de ander regelt graag sommige zaken zelf. Denk aan wilsbeschikkingen (zoals zorg- of euthanasieverklaringen), uitvaartwensen en -verzekeringsdocumenten, testament,... overlijden?

39 Wat heb ik geregeld?

40 Waar bewaar ik belangrijke documenten?

41 Wie weet dit en pakt dit na mijn overlijden op?

42 Welke wensen heb ik nog Ondanks de verschillende hoofdstukken in het boekje kunt u nog wensen hebben die nog niet aan bod zijn gekomen. Denk aan uiterlijke verzorging, plek waar u opgebaard wilt worden,... nergens kunnen noteren?

43 Dit zou ik ook nog graag willen Wie of wat zou mij hierbij kunnen ondersteunen?

44

45

46 Vrees niet het leven te verliezen, want de dood is slechts een verandering van woning. - Pythagoras -

47

48 Hoe wil ik leven als ik doodga? Erover praten is lastig, maar wel zinvol. Hier willen we bij helpen door kennis en ervaringen te delen met zowel stervenden als hun omgeving. Door ervaringen te delen vanuit deze twee werelden, begrijpen ze elkaar beter en raken ze makkelijker met elkaar in gesprek.

49

50

51 Nawoord Wensen voor mijn leven in de laatste fase is een uitgave van Avoord. We hebben dit wensenboekje met veel zorg samengesteld. We gaan ervan uit dat dit boekje nog verbeterd kan worden. Heeft u opmerkingen of suggesties dan horen wij dit graag. Colofon Copyright: Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van Avoord.

52 Hospice Marianahof San Francescolaan CV Etten-Leur marianahof@avoord.nl

Wensen voor mijn leven in de laatste fase

Wensen voor mijn leven in de laatste fase Wensen voor mijn leven in de laatste fase Inleiding Dit is een notitieboekje waarin u kunt aangeven wat u belangrijk vindt in het leven. Wat zijn uw wensen ten aanzien van uw leven in de laatste fase.

Nadere informatie

Wensen voor mijn leven in de laatste fase

Wensen voor mijn leven in de laatste fase Wensen voor mijn leven in de laatste fase 1 Inleiding Dit is een notitieboekje waarin u kunt aangeven wat u belangrijk vindt in het leven. Wat zijn uw wensen ten aanzien van uw leven in de laatste fase.

Nadere informatie

Afscheidswijzer. Deel 1 Ziek zijn, en dan. Praktische informatie over het sterven, de uitvaart en de periode daarna.

Afscheidswijzer. Deel 1 Ziek zijn, en dan. Praktische informatie over het sterven, de uitvaart en de periode daarna. Afscheidswijzer Deel 1 Ziek zijn, en dan. Praktische informatie over het sterven, de uitvaart en de periode daarna. Ziek zijn, en dan... Voorwoord Voor veel mensen is acceptatie van de dood één van de

Nadere informatie

Ongeneeslijk ziek. Samen uw zorg tijdig plannen

Ongeneeslijk ziek. Samen uw zorg tijdig plannen Ongeneeslijk ziek Samen uw zorg tijdig plannen Inhoudsopgave 1. Inleiding...3 1.1 Een naaste die met u meedenkt...3 1.2 Gespreksonderwerpen...3 2. Belangrijke vragen...3 2.1 Lichamelijke veranderingen...3

Nadere informatie

Praat erover! Leonie Vogels, psycholoog, coach Levenseindevragen, trainer STEM, betrokken bij Levenseindekliniek

Praat erover! Leonie Vogels, psycholoog, coach Levenseindevragen, trainer STEM, betrokken bij Levenseindekliniek Praat erover! Leonie Vogels, psycholoog, coach Levenseindevragen, trainer STEM, betrokken bij Levenseindekliniek Dappere dokter Sander de Hosson Tot slot Praat voordat u gaat Leven en dood horen bij elkaar

Nadere informatie

Mijn uitvaartwensen vastgelegd

Mijn uitvaartwensen vastgelegd Mijn uitvaartwensen vastgelegd een rustgevende gedachte Lees- en invulwijzer (printversie) Dit wensenboekje is bedoeld om een aanzet te geven na te denken en misschien ook te praten over uw eigen uitvaart.

Nadere informatie

Teksten: folder Waken van Netwerk Palliatieve zorg folder de Stervensfase bij Zorgpad Stervensfase IKC

Teksten: folder Waken van Netwerk Palliatieve zorg folder de Stervensfase bij Zorgpad Stervensfase IKC Teksten: folder Waken van Netwerk Palliatieve zorg folder de Stervensfase bij Zorgpad Stervensfase IKC www.attentzorgenbehandeling.nl 0800 2883689 Attent Zorg en Behandeling Waken en wachten Een naderend

Nadere informatie

Praktijk voor zingevingsvragen bij levenseinde, rouw en verlies

Praktijk voor zingevingsvragen bij levenseinde, rouw en verlies Praktijk voor zingevingsvragen bij levenseinde, rouw en verlies Als ervaringsdeskundige bied ik je een ruim hart een open blik onbevangen luisteren voorbij de hindernissen De reis door het leven is geen

Nadere informatie

Hospice Marianahof kwaliteit van leven toevoegen aan de tijd die men nog heeft

Hospice Marianahof kwaliteit van leven toevoegen aan de tijd die men nog heeft Hospice Marianahof kwaliteit van leven toevoegen aan de tijd die men nog heeft Locatie Hospice Marianahof biedt veiligheid, geborgenheid en privacy en is gelegen in een parkachtige omgeving aan de San

Nadere informatie

Kijk op Sterven. Cilia Linssen, trainer/coach ICISZ

Kijk op Sterven. Cilia Linssen, trainer/coach ICISZ Kijk op Sterven Cilia Linssen, trainer/coach ICISZ Doel van Vandaag Hoe kom je in contact over sterven de naderende dood Wat zijn de verschillende manieren waarop mensen omgaan met de dood Hoe kun je daar

Nadere informatie

Ongeneeslijk ziek: samen uw zorg tijdig plannen

Ongeneeslijk ziek: samen uw zorg tijdig plannen Ongeneeslijk ziek: samen uw zorg tijdig plannen Uw specialist heeft u verteld dat u ongeneeslijk ziek bent. Niet meer kunnen genezen is een bericht met ingrijpende gevolgen en het valt niet mee om hier

Nadere informatie

palliatief centrum Hospice in Kralingen gespecialiseerd in persoonsgerichte palliatieve zorg

palliatief centrum Hospice in Kralingen gespecialiseerd in persoonsgerichte palliatieve zorg palliatief centrum Hospice in Kralingen gespecialiseerd in persoonsgerichte palliatieve zorg Is uw thuissituatie niet toereikend om de laatste levensfase door te brengen? Dan kan De Regenboog een goed

Nadere informatie

Wat als ik niet meer beter word?

Wat als ik niet meer beter word? Wat als ik niet meer beter word? Als u te horen heeft gekregen dat u niet meer kunt genezen, is dat een harde boodschap. Deze boodschap roept veel vragen op, zoals: Deze folder is bedoeld voor mensen die

Nadere informatie

Uitvaartzorg Karin. Persoonlijke aandacht voor u én uw nabestaanden

Uitvaartzorg Karin. Persoonlijke aandacht voor u én uw nabestaanden Uitvaartzorg Karin Persoonlijke aandacht voor u én uw nabestaanden Het was een afscheid waar we kracht uit kunnen halen om mee verder te gaan, naar de wensen van hem, precies zoals hij gewild zou hebben

Nadere informatie

Wat als ik niet meer beter word...

Wat als ik niet meer beter word... Wat als ik niet meer beter word... 1 Deze folder is bedoeld voor mensen die ongeneeslijk ziek zijn en voor hen die betrokken zijn bij een ziek familielid of een andere zieke naaste waarvan het levenseinde

Nadere informatie

De laatste levensfase. Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek

De laatste levensfase. Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek De laatste levensfase Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek In gesprek In de laatste levensfase krijgen mensen te maken met allerlei vragen. Misschien ziet u op tegen de pijn en benauwdheid die

Nadere informatie

Een open dialoog.. Goede zorg rond het levenseinde Eindhoven. 5 juli 2016

Een open dialoog.. Goede zorg rond het levenseinde Eindhoven. 5 juli 2016 Een open dialoog.. Goede zorg rond het levenseinde Eindhoven 5 juli 2016 Opzet Opstarten Oefening rond spreken over het levenseinde Kort overzicht STEM bij welk type patiënt is de kans op het onbesproken

Nadere informatie

De stervensfase. Beter voor elkaar

De stervensfase. Beter voor elkaar De stervensfase Beter voor elkaar Met deze folder willen wij u informeren over eventuele lichamelijke en geestelijke veranderingen die op kunnen treden aan het einde van het leven. Na een kort of een lang

Nadere informatie

Een dierbare verliezen

Een dierbare verliezen Algemeen Een dierbare verliezen www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG042 / Een dierbare verliezen / 14-07-2015 2 Een dierbare verliezen U heeft

Nadere informatie

Home. Voorbeelden van zorgen over het levenseinde

Home. Voorbeelden van zorgen over het levenseinde Home Coaching bij vragen rondom de laatste levensfase en de dood Ieder leven is eindig. Toch kan praten over het levenseinde lastig zijn. Soms zelfs extra lastig met mensen die u het meest nabij zijn,

Nadere informatie

Terminaal ziek. Wat nu?

Terminaal ziek. Wat nu? Terminaal ziek. Wat nu? U heeft van uw (huis)arts te horen gekregen dat u in het laatste stadium van uw leven bent gekomen. Dan volgt al snel de vraag hoe en waar u die laatste fase wilt doorbrengen. Thuis

Nadere informatie

Geachte mevrouw/mijnheer,

Geachte mevrouw/mijnheer, Laatste Wensen Geachte mevrouw/mijnheer, De uitvaart is het laatste eerbetoon aan de overledene. Het komt het persoonlijke karakter van de uitvaart ten goede wanneer de gemaakte keuzen passen bij de persoon

Nadere informatie

Een dierbare verliezen. Informatie voor nabestaanden

Een dierbare verliezen. Informatie voor nabestaanden 00 Een dierbare verliezen Informatie voor nabestaanden Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren, en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt

Nadere informatie

(Neem echt iemand in gedachten om aan te schrijven, bijv. partner/kind /vriend)

(Neem echt iemand in gedachten om aan te schrijven, bijv. partner/kind /vriend) SCHRIJF EEN BRIEF AAN UW NAASTE(N) - BRIEF, INVULDOCUMENT - Lieve/beste, (Neem echt iemand in gedachten om aan te schrijven, bijv. partner/kind /vriend) De laatste tijd denk ik meer na over mijn laatste

Nadere informatie

Wanneer u niet meer kunt genezen HMC Team Ondersteuning en Palliatieve zorg

Wanneer u niet meer kunt genezen HMC Team Ondersteuning en Palliatieve zorg Wanneer u niet meer kunt genezen HMC Team Ondersteuning en Palliatieve zorg Wanneer u niet meer kunt genezen of ouder en kwetsbaar bent, kunnen er vragen rijzen over het levenseinde. Deze fase van het

Nadere informatie

Als genezing niet meer mogelijk is

Als genezing niet meer mogelijk is Algemeen Als genezing niet meer mogelijk is www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG043 / Als genezing niet meer mogelijk is / 06-10-2015 2 Als

Nadere informatie

SAMEN IN GESPREK OVER ETHISCHE VRAAGSTUKKEN

SAMEN IN GESPREK OVER ETHISCHE VRAAGSTUKKEN WAT VINDT U BELANGRIJK? SAMEN IN GESPREK OVER ETHISCHE VRAAGSTUKKEN LEVEN OP EEN MANIER DIE BIJ U PAST Wat heeft u nodig om te kunnen leven op een manier die bij u past? Om u te leren kennen, gaan we met

Nadere informatie

EEN DIERBARE VERLIEZEN

EEN DIERBARE VERLIEZEN EEN DIERBARE VERLIEZEN 994 Inleiding Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt zorgen. U heeft kort

Nadere informatie

een dierbare verliezen

een dierbare verliezen een dierbare verliezen een dierbare verliezen U heeft kort geleden iemand verloren. Dat kan heel verwarrend zijn. Vaak is het moeilijk te accepteren dat iemand er niet meer is. Soms is het verdriet of

Nadere informatie

Stoppen met dialyse Ondersteuning in de laatste levensfase.

Stoppen met dialyse Ondersteuning in de laatste levensfase. Stoppen met dialyse Ondersteuning in de laatste levensfase www.nwz.nl Inhoud Gesprek 3 Als u stopt met dialyseren 5 Adviezen voor uw naasten 6 Uw vragen 8 2 U overweegt in overleg met uw nefroloog van

Nadere informatie

Tijdig spreken over het levenseinde

Tijdig spreken over het levenseinde Tijdig spreken over het levenseinde foto (c) Ben Biondina voor DNA-beeldbank op www.laatzeelandzien.nl Cliëntenbrochure van Goedleven foto (c) Jan Kooren voor DNA-beeldbank op www.laatzeelandzien.nl 1.

Nadere informatie

Leven is ook doodgaan. Denk erover, praat erover. 7 april 2018

Leven is ook doodgaan. Denk erover, praat erover. 7 april 2018 Leven is ook doodgaan. Denk erover, praat erover. 7 april 2018 Aantal sterfgevallen in Nederland 250000 200000 150000 100000 50000 0 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 Suprise question (of hoe zorg

Nadere informatie

Pakket 10 Beschermd verblijf met intensieve palliatiefterminale

Pakket 10 Beschermd verblijf met intensieve palliatiefterminale BESCHRIJVING VAN DE ZORGZWAARTEPAKKETTEN Pakket 10 Beschermd verblijf met intensieve palliatiefterminale zorg Pakket 10 Beschermd verblijf met intensieve palliatief-terminale zorg is voor mensen die een

Nadere informatie

Een dierbare verliezen

Een dierbare verliezen Een dierbare verliezen Over de gevoelens die u kan ervaren en tips om goed voor uzelf te zorgen INFORMATIEBROCHURE VOOR DE NABESTAANDEN Een dierbare verliezen U hebt kort geleden iemand verloren. Dat

Nadere informatie

Palliatieve en ondersteunende zorg in CWZ

Palliatieve en ondersteunende zorg in CWZ Palliatieve en ondersteunende zorg in CWZ Wat is palliatieve zorg? Palliatieve zorg is er voor mensen bij wie genezing van ziekte niet meer mogelijk is. Kwaliteit van leven staat bij deze zorg centraal.

Nadere informatie

WAT IK WIL, WAT IK KAN, WAT MIJ HELPT

WAT IK WIL, WAT IK KAN, WAT MIJ HELPT WAT IK WIL, WAT IK KAN, WAT MIJ HELPT werkboekje Hulpmiddel bij de voorbereiding van het WMO-keukentafelgesprek Voor mensen met een beperking Voor familieleden en anderen die mensen met een beperking willen

Nadere informatie

Vanjezelfhouden.nl 1

Vanjezelfhouden.nl 1 1 Kan jij van jezelf houden? Dit ontwerp komt eigenlijk altijd weer ter sprake. Ik verbaas mij erover hoeveel mensen er zijn die dit lastig vinden om te implementeren in hun leven. Veel mensen willen graag

Nadere informatie

Uitvaartwensen boekje

Uitvaartwensen boekje Uitvaartwensen boekje Mijn uitvaartwensen Eén ding is zeker, het leven is eindig. Misschien wilt u tijdens uw leven al vorm geven aan uw eigen uitvaart. Praten over het eigen afscheid getuigt van liefde

Nadere informatie

Kwaliteit van leven toevoegen aan de tijd die men nog heeft. Hospice Marianahof. Avoord. Zorg en Wonen. Zoals u het wenst

Kwaliteit van leven toevoegen aan de tijd die men nog heeft. Hospice Marianahof. Avoord. Zorg en Wonen. Zoals u het wenst Kwaliteit van leven toevoegen aan de tijd die men nog heeft Hospice Marianahof Avoord Zorg en Wonen Zoals u het wenst 1 Welkom in marianahof Gastvrij thuis 4 Eigen regie 5 Aandacht 6 Multidisciplinair

Nadere informatie

Onderzoek Ervaringen Spirituele Stervensbegeleiding Resultaten en Conclusies

Onderzoek Ervaringen Spirituele Stervensbegeleiding Resultaten en Conclusies Onderzoek Ervaringen Spirituele Stervensbegeleiding Resultaten en Conclusies Wat gebeurt er met de ziel als iemand sterft? Worden zielen geholpen tijdens het sterven? In juli 2015 is Yolanda Rijks, eigenaresse

Nadere informatie

Als de laatste dagen komen... Een hand, een woord, een gebaar doen zo goed, als je iemand die je liefhebt verliezen moet. Werkgroep Scholing

Als de laatste dagen komen... Een hand, een woord, een gebaar doen zo goed, als je iemand die je liefhebt verliezen moet. Werkgroep Scholing Werkgroep Scholing Een folder over het wachten en waken bij de stervensfase en de veranderingen die zich kunnen voordoen tijdens het sterven. Als de laatste dagen komen... Een hand, een woord, een gebaar

Nadere informatie

Geestelijke verzorging

Geestelijke verzorging Geestelijke verzorging Zorg met aandacht - Aandacht voor wat u gelooft Onlangs bent u opgenomen in het Havenziekenhuis. Opname in een ziekenhuis kan vragen en emoties oproepen. Het kan prettig zijn om

Nadere informatie

wensenboek deel cliënten

wensenboek deel cliënten wensenboek deel cliënten Wensenboek Iedereen gaat een keer dood. Weet jij wat doodgaan is? Wat denk jij dat er gebeurt als je dood gaat? Dit boek helpt je hierover te praten en op te schrijven wat voor

Nadere informatie

Palliatieve zorg op de afdeling cardiologie

Palliatieve zorg op de afdeling cardiologie Palliatieve zorg op de afdeling cardiologie Inleiding Uw partner of familielid is opgenomen op de afdeling cardiologie met een ernstige aandoening aan het hart. Deze folder is bedoeld voor de naasten van

Nadere informatie

Na de opname Intensive Care/High Care voor Kinderen

Na de opname Intensive Care/High Care voor Kinderen Na de opname Intensive Care/High Care voor Kinderen Beste ouders en/of verzorgers, Inmiddels ligt de opname van uw kind op de Intensive Care achter u en bent u weer thuis, op de verpleegafdeling of in

Nadere informatie

Als je weet dat je niet meer beter wordt. Palliatieve zorg

Als je weet dat je niet meer beter wordt. Palliatieve zorg 00 Als je weet dat je niet meer beter wordt Palliatieve zorg Het is moeilijk voor u en uw naasten om te horen dat u niet meer beter wordt. Er is geen genezing meer mogelijk voor uw ziekte. Maar er is nog

Nadere informatie

Rouwzorg bij kinderen

Rouwzorg bij kinderen Rouwzorg bij kinderen INFORMATIEBROCHURE VOOR KINDEREN Dit herinneringsmapje Gaat over.. En is van 3 Dit mapje is van. Ik ben.jaar en ik woon in. 4 De Palliatieve Eenheid Dit is. Kleef hier een foto Hij/zij

Nadere informatie

Als je niet meer beter wordt, wat heb je dan nodig?

Als je niet meer beter wordt, wat heb je dan nodig? Doneerjeervaring.nl Generieke rapportage van de peiling Als je niet meer beter wordt, wat heb je dan nodig? Finale versie 4 oktober 2018 Inleiding Jaarlijks krijgen duizenden mensen met kanker te horen

Nadere informatie

De stervensfase. Informatie voor mensen die betrokken zijn bij een sterfbed

De stervensfase. Informatie voor mensen die betrokken zijn bij een sterfbed 00 De stervensfase Informatie voor mensen die betrokken zijn bij een sterfbed 1 De stervensfase Aan het einde van het leven vinden - soms na een kort, soms na een lang ziekbed - lichamelijke en geestelijke

Nadere informatie

Doodswens en suïcidegedachten bij ouderen

Doodswens en suïcidegedachten bij ouderen Doodswens en suïcidegedachten bij ouderen Bespreekbaar maken Eva Van Den Broeck CGG Andante Suicidepreventie eva.vandenbroeck@andante.be 03 620 10 20 Suïcidepreventie reflex Bron: Detectie en behandeling

Nadere informatie

Beleid rondom het levenseinde

Beleid rondom het levenseinde Beleid rondom het levenseinde V1_2012 Inleiding Veel van onze cliënten zijn op vergevorderde leeftijd en dan komt het levenseinde dichterbij. Omdat veel cliënten binnen de muren van onze organisatie overlijden

Nadere informatie

Samen bouwen aan vertrouwen tussen patiënt, naasten en hulpverleners

Samen bouwen aan vertrouwen tussen patiënt, naasten en hulpverleners Samen bouwen aan vertrouwen tussen patiënt, naasten en hulpverleners Introductie Nadenken en met anderen spreken over als je niet meer beter kunt worden is niet makkelijk. Over je levenseinde spreken kan

Nadere informatie

Handleiding: Een mooie 24 uur

Handleiding: Een mooie 24 uur Handleiding: Een mooie 24 uur 1. Wat is "een mooie 24 uur". Een mooie 24 uur is een werkwijze om met de cliënt in beeld te brengen wat hij prettig vindt in zijn leven. Door te kijken naar een dag (24 uur),

Nadere informatie

De stervensfase. Informatie voor mensen die betrokken zijn bij een sterfbed in CWZ

De stervensfase. Informatie voor mensen die betrokken zijn bij een sterfbed in CWZ De stervensfase Informatie voor mensen die betrokken zijn bij een sterfbed in CWZ 2 Aan het einde van het leven vinden - soms na een kort, soms na een lang ziekbed - lichamelijke en geestelijke veranderingen

Nadere informatie

Keuzes rond het levenseinde. Miep de Putter Annemieke Delhaas Petra Blommendaal PTMN

Keuzes rond het levenseinde. Miep de Putter Annemieke Delhaas Petra Blommendaal PTMN Keuzes rond het levenseinde Miep de Putter Annemieke Delhaas Petra Blommendaal PTMN Palliatieteam midden nederland 24 uur/7 dagen per week telefonisch bereikbaar voor hulpverleners Allerlei disciplines

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Wachten en waken

Patiënteninformatie. Wachten en waken Patiënteninformatie Wachten en waken Inhoud Inleiding... 3 Wachten is hard werken... 4 Neem de tijd... 4 Wissel elkaar af... 4 Sfeer... 4 Samen zorgen voor de patiënt... 5 Vertrouwde rituelen... 5 De veranderingen

Nadere informatie

Dienst Geestelijke Verzorging

Dienst Geestelijke Verzorging Dienst Geestelijke Verzorging Een gesprek U komt als patiënt naar het Gemini Ziekenhuis. Ons ziekenhuis biedt u naast medische deskundigheid ook professionele geestelijke verzorging. Wij gaan ervan uit,

Nadere informatie

Is een transmuraal zorgpad palliatieve zorg dé oplossing voor de implementatie van het kwaliteitskader?

Is een transmuraal zorgpad palliatieve zorg dé oplossing voor de implementatie van het kwaliteitskader? TITEL SPREKERS OOST-VELUWE Is een transmuraal zorgpad palliatieve zorg dé oplossing voor de implementatie van het kwaliteitskader? 1. Joke Breugem: Ontstaan en opzet 2. Wilma te Water: Van papier naar

Nadere informatie

Veens trainingen. opkomen voor jezelf. samen leren. meer zelfvertrouwen. lotgenoten ontmoeten. durven vragen. een groter netwerk

Veens trainingen. opkomen voor jezelf. samen leren. meer zelfvertrouwen. lotgenoten ontmoeten. durven vragen. een groter netwerk Veens trainingen opkomen voor jezelf een groter netwerk samen leren lotgenoten ontmoeten 1 meer zelfvertrouwen durven vragen Wil je jezelf ontwikkelen? Omdat je meer uit jezelf wilt halen? Of omdat je

Nadere informatie

Voor u ligt het persoonlijk wensenboekje uitgegeven door Begrafenisvereniging Onstwedde

Voor u ligt het persoonlijk wensenboekje uitgegeven door Begrafenisvereniging Onstwedde -2- Wensen bij overlijden en uitvaart Voor u ligt het persoonlijk wensenboekje uitgegeven door Begrafenisvereniging Onstwedde Waarom dit boekje Nabestaanden weten soms niet wat de wensen van de overledene

Nadere informatie

Geestelijke verzorging

Geestelijke verzorging Geestelijke verzorging Voor bewoners, familieleden en medewerkers het gevoel van samen Geestelijke verzorging Verbroken verbinding verloren verbinding nieuwe verbinding zoals uit de nacht het daglicht

Nadere informatie

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over

Nadere informatie

goede zorg voor mensen met ernstig hartfalen

goede zorg voor mensen met ernstig hartfalen IKNL, lid van coöperatie Palliatieve Zorg Nederland (PZNL) goede zorg voor mensen met ernstig hartfalen Informatie voor mensen met hartfalen die palliatieve zorg krijgen of daar binnenkort voor in aanmerking

Nadere informatie

Hospice de Regenboog. Zorg in de laatste levensfase

Hospice de Regenboog. Zorg in de laatste levensfase Hospice de Regenboog Zorg in de laatste levensfase Even voorstellen Hospice De Regenboog is onderdeel van Stichting Sint Annaklooster. Stichting Sint Annaklooster is een brede zorginstelling in de regio

Nadere informatie

. Dit boekje wordt u aangeboden door Algemene begrafenis en Crematievereniging Samenwerking. Telefoon 045-563 9502

. Dit boekje wordt u aangeboden door Algemene begrafenis en Crematievereniging Samenwerking. Telefoon 045-563 9502 T. Dit boekje wordt u aangeboden door Algemene begrafenis en Crematievereniging Samenwerking 045-563 9502 www.begrafenisvereniging.nl/abcsamenwerking Woord vooraf Waarom u dit boekje wordt aangeboden.

Nadere informatie

UITGEVERIJ DAMON ZORG UITGAVEN

UITGEVERIJ DAMON ZORG UITGAVEN UITGEVERIJ DAMON Z O RG UI T G A V EN SPREKEN IS ZILVER, VRAGEN IS GOUD In dialoog met ouderen Aagje van der Vossen Marja Havermans Isbn 978 94 6036 208 8 Hoe ga je in gesprek met ouderen? Hoe stel je

Nadere informatie

Wensenboek. cliënten DIT WENSENBOEK IS VAN:

Wensenboek. cliënten DIT WENSENBOEK IS VAN: Wensenboek cliënten DIT WENSENBOEK IS VAN: Beste..., Iedereen gaat een keer dood. Weet jij wat doodgaan is? Wat denk jij dat er gebeurt als je dood gaat? Dit boek helpt je hierover te praten en op te schrijven

Nadere informatie

Zó wil ik het later graag. Uitvaartwensenboekje

Zó wil ik het later graag. Uitvaartwensenboekje Zó wil ik het later graag. Uitvaartwensenboekje Mijn uitvaartwensen Steeds meer mensen vinden het belangrijk om hun afscheid te laten aansluiten bij hun manier van leven. Daarom willen zij hun uitvaart

Nadere informatie

Gespreksvragen bij Podcastserie

Gespreksvragen bij Podcastserie 1.1.1 Inhoud 1 Podcast: Mieke en Claudia over Tinie... 2 2 Podcast: Afscheid... 4 3 Podcast: Dieren... 4 4 Podcast: Gedicht van Marinus van den Berg... 5 5 Podcast: Harpmuziek... 5 6 Podcast: Koning...

Nadere informatie

wil ik het wensen rond overlijden

wil ik het wensen rond overlijden ZO wil ik het wensen rond overlijden Als jij mij vertelt wat je wilt, Zet ik de wereld even stil Om jouw leven gedag te zeggen En jou in ons hart neer te leggen. Wilma van Grieken, teamleider De Vaart(2012)

Nadere informatie

Zo ver weg, zo dichtbij

Zo ver weg, zo dichtbij Brief van een engel Sinds de dag dat ik mijn lichaam heb verlaten Heb ik geen woorden meer Enkel een gevoel dat geen lied kan vertalen Ik zal er altijd zijn voor je, in de wolken die je zullen vergezellen

Nadere informatie

Gewoon zo! WONEN: HOE ONTMOET JE BUURTBEWONERS?

Gewoon zo! WONEN: HOE ONTMOET JE BUURTBEWONERS? Gewoon zo! WONEN: HOE ONTMOET JE BUURTBEWONERS? Inhoud WELKE INFORMATIE VIND JE IN DIT BOEKJE? Bladzijde 3 - Waarom een boekje over je buurt? Bladzijde 4 - Ontdek je buurt Bladzijde 6 - Een buurtkaart

Nadere informatie

Nieuwsbrief over kwaliteit

Nieuwsbrief over kwaliteit Nieuwsbrief over kwaliteit april 2013 Abrona heeft in 2012 extra geld gekregen van de regering. Geld om de zorg te verbeteren. Geld om de begeleiding van cliënten te verbeteren. Dit heet kwaliteit. Abrona

Nadere informatie

Werkstuk Levensbeschouwing Boeddhisme

Werkstuk Levensbeschouwing Boeddhisme Werkstuk Levensbeschouwing Boeddhisme Werkstuk door een scholier 1997 woorden 8 april 2001 5,1 112 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing 1) Geef een korte omschrijving wat het boeddhisme volgens jou voor

Nadere informatie

Zorgen rond kanker Bij wie van ons kunt u terecht?

Zorgen rond kanker Bij wie van ons kunt u terecht? Zorgen rond kanker Bij wie van ons kunt u terecht? Zorgen rond kanker Bij u is kanker geconstateerd. Tijdens of na uw ziekte kunt u te maken krijgen met situaties waar u geen raad mee weet, ook wanneer

Nadere informatie

2. Niet-reanimeren Formulier Niet-reanimeren Verklaring 3. Niet-beademen Formulieren Verklaring Niet-reanimeren of Verklaring Behandelverbod

2. Niet-reanimeren Formulier Niet-reanimeren Verklaring 3. Niet-beademen Formulieren Verklaring Niet-reanimeren of Verklaring Behandelverbod Levenskwesties Iedereen kan in een situatie komen waarin ingrijpende beslissingen rond het levenseinde moeten worden genomen. Dan is het goed dat u een mening heeft gevormd over zaken als stervensbegeleiding,

Nadere informatie

Palliatieve sedatie. Informatie voor patiënten en hun naasten die meer willen weten over palliatieve sedatie

Palliatieve sedatie. Informatie voor patiënten en hun naasten die meer willen weten over palliatieve sedatie Palliatieve sedatie Informatie voor patiënten en hun naasten die meer willen weten over palliatieve sedatie De informatie in deze folder is voor patiënten. Natuurlijk is de informatie ook erg nuttig voor

Nadere informatie

DE STERVENSFASE, EEN HANDREIKING INFORMATIE OVER DE VERANDERINGEN DIE ZICH VOOR KUNNEN DOEN TIJDENS HET STERVEN

DE STERVENSFASE, EEN HANDREIKING INFORMATIE OVER DE VERANDERINGEN DIE ZICH VOOR KUNNEN DOEN TIJDENS HET STERVEN DE STERVENSFASE, EEN HANDREIKING INFORMATIE OVER DE VERANDERINGEN DIE ZICH VOOR KUNNEN DOEN TIJDENS HET STERVEN Een handreiking Bij de meesten van ons komt er een moment in het leven dat we gaan nadenken

Nadere informatie

De stervensfase Een folder over de veranderingen die zich kunnen voordoen tijdens het sterven.

De stervensfase Een folder over de veranderingen die zich kunnen voordoen tijdens het sterven. De stervensfase Een folder over de veranderingen die zich kunnen voordoen tijdens het sterven. Bij de meesten van ons komt er een moment in het leven dat we gaan nadenken over de dood en het doodgaan.

Nadere informatie

jongeren vanaf 12 jaar

jongeren vanaf 12 jaar Na de schok... de draad weer oppakken Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar die betrokken zijn geweest bij een schokkende of ingrijpende gebeurtenis. Na de schok de draad weer oppakken Informatie voor

Nadere informatie

IN GESPREK MET OUDEREN UIT VERSCHILLENDE CULTUREN OVER EENZAAMHEID

IN GESPREK MET OUDEREN UIT VERSCHILLENDE CULTUREN OVER EENZAAMHEID IN GESPREK MET OUDEREN UIT VERSCHILLENDE CULTUREN OVER EENZAAMHEID Werkconferentie 6 juli 2017 VOORWOORD DE WERKCONFERENTIE Mens onder de mensen zijn, meedoen en meetellen. Dingen voor jezelf of anderen

Nadere informatie

Mijn laatste wensen document

Mijn laatste wensen document Mijn laatste wensen document Wilsbeschikking Aandacht voor Afscheid Kerkbuurt 122 3354 XM PAPENDRECHT info@aandachtvoorafscheid-uitvaart.nl 24/7 bereikbaar: 06 10090707 Uitvaartwensen In dit document kunt

Nadere informatie

Depressie bij ouderen

Depressie bij ouderen Depressie bij ouderen 2 Depressie bij ouderen komt vaak voor, maar is soms moeilijk te herkennen. Deze folder geeft informatie over de kenmerken en de behandeling van een depressie bij ouderen. Wat is

Nadere informatie

Geestelijke zorg thuis

Geestelijke zorg thuis Informatiebrochure Geestelijke zorg thuis als je niet meer beter wordt Pastorale hulp binnen Palliatieve zorg Informatief Hartelijk dank dat u deze informatiebrochure wilt lezen. Misschien leest u het

Nadere informatie

Kenmerken van de stervensfase

Kenmerken van de stervensfase Kenmerken van de stervensfase Het Zorgpad Stervensfase is gebaseerd op de Liverpool Care Pathway for the dying patient (LCP). De LCP is door het Erasmus MC Rotterdam en het IKNL locatie Rotterdam integraal

Nadere informatie

Rouwen. Praten en delen met lotgenoten

Rouwen. Praten en delen met lotgenoten Rouwen Als een dierbaar iemand pas gestorven is en je afscheid van hem of haar hebt moeten nemen, dan voel je je vaak heel wezenloos. Je vraagt je af waarom dit moest gebeuren maar je krijgt geen antwoord.

Nadere informatie

Ik mis je in alle kleuren

Ik mis je in alle kleuren Ik mis je in alle kleuren Ik mis je in alle kleuren Met gedichten van Margreet Jansen en illustraties van Angelique Bosman Voor... een lotgenotengroep van de Stichting Jonge Helden Ik schrijf je vandaag

Nadere informatie

IN HET HIER & NU. Zorg en verpleging Wat u van ons kunt verwachten

IN HET HIER & NU. Zorg en verpleging Wat u van ons kunt verwachten IN HET HIER Zorg en verpleging Wat u van ons kunt verwachten EVEN DIT Wij werken waar mensen wonen. Waar mensen dagelijks leven. Wij werken waar mensen wonen. Waar mensen dagelijks leven om precies te

Nadere informatie

RELATIEPROBLEMEN? GEWELD IN JE GEZIN? PRAAT EROVER.

RELATIEPROBLEMEN? GEWELD IN JE GEZIN? PRAAT EROVER. RELATIEPROBLEMEN? GEWELD IN JE GEZIN? PRAAT EROVER. 1 Relatieproblemen? Geweld in je gezin? Erover praten is de eerste stap. In heel wat relaties en gezinnen zijn er problemen. In 1 op de 7 relaties is

Nadere informatie

De stervensfase. Informatie voor mensen die betrokken zijn bij een sterfbed in CWZ

De stervensfase. Informatie voor mensen die betrokken zijn bij een sterfbed in CWZ De stervensfase Informatie voor mensen die betrokken zijn bij een sterfbed in CWZ Aan het einde van het leven - soms na een kort, soms na een lang ziekbed - vinden lichamelijke en geestelijke veranderingen

Nadere informatie

Mijn laatste wensenboekje. Het is de liefde die blijft. Afscheid nemen met een gerust hart

Mijn laatste wensenboekje. Het is de liefde die blijft. Afscheid nemen met een gerust hart Mijn laatste wensenboekje Het is de liefde die blijft Afscheid nemen met een gerust hart Uitvaartwensen In dit boekje kunt u uw wensen met betrekking tot uw uitvaart kenbaar maken. Voor u en uw nabestaanden

Nadere informatie

DE STERVENSFASE INFORMATIE VOOR MENSEN DIE BETROKKEN ZIJN BIJ EEN STERFBED

DE STERVENSFASE INFORMATIE VOOR MENSEN DIE BETROKKEN ZIJN BIJ EEN STERFBED DE STERVENSFASE INFORMATIE VOOR MENSEN DIE BETROKKEN ZIJN BIJ EEN STERFBED 778 Inleiding Aan het einde van het leven vinden soms na een kort, soms na een lang ziekbed lichamelijke en geestelijke veranderingen

Nadere informatie

Dienst Geestelijke Verzorging

Dienst Geestelijke Verzorging Dienst Geestelijke Verzorging Patiënt en dan? U bent in het ziekenhuis opgenomen en er komt veel op u af. Deze situatie kan veel vragen oproepen en geestelijk behoorlijk zwaar zijn. Als u behoefte hebt

Nadere informatie

UITGANGSPUNTEN. Perspectief van patiënten/cliënten en naasten op palliatieve zorg UITGANGSPUNTEN

UITGANGSPUNTEN. Perspectief van patiënten/cliënten en naasten op palliatieve zorg UITGANGSPUNTEN Perspectief van patiënten/cliënten en naasten op Marieke Groot Expertisecentrum Palliatieve Zorg Helen Dowling Instituut Het perspectief door de ogen van een onderzoeker (en verpleegkundige) voorjaar 2014

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: In de eerste bijeenkomsten hebben we besproken dat er veel verandert in de puberteit. Je lichaam verandert en de omgang met je ouders en vrienden. Maar er gebeurt

Nadere informatie

Cliëntondersteuner (naam, organisatie):

Cliëntondersteuner (naam, organisatie): Naam: Geboortedatum: Cliëntondersteuner (naam, organisatie): Datum gesprek: DOMEIN Thema s voor gesprek met cliënt. Ondersteuningsvraag van cliënt bij dit thema. A. Familie en vrienden. Huiselijke relaties

Nadere informatie

De reis van de mantelzorger. Branddoctors 2017 Vertrouwelijk Niets uit dit document mag worden gepubliceerd zonder toestemming vooraf

De reis van de mantelzorger. Branddoctors 2017 Vertrouwelijk Niets uit dit document mag worden gepubliceerd zonder toestemming vooraf De reis van de mantelzorger 09/03/17 1 Natuurlijk zorg ik graag voor jou Leun gerust op mij Al ga ik soms een beetje maar aan mijzelf voorbij Ik weet beter, dan wie dan ook, wat jij precies bedoelt Het

Nadere informatie

COACHFRIEND PRO. Werkboek. (voeg hier je profielfoto toe)

COACHFRIEND PRO. Werkboek. (voeg hier je profielfoto toe) COACHFRIEND PRO Werkboek (voeg hier je profielfoto toe) Van : Email : Mobiel : Skype/Lync : Leeftijd : Beroep : Opleiding: (Kruis je keuze aan) Universitair/ HBO/ MBO Dit document is vertrouwelijk en mag

Nadere informatie

de stervensfase informatie voor mensen die betrokken zijn bij een sterfbed

de stervensfase informatie voor mensen die betrokken zijn bij een sterfbed de stervensfase informatie voor mensen die betrokken zijn bij een sterfbed de stervensfase Aan het einde van het leven vinden - soms na een kort, soms na een lang ziekbed - lichamelijke en geestelijke

Nadere informatie