HERINRICHTING RIJKSSTRAATWEG IN HET DORP VOORST TOELICHTING RUIMTELIJKE KWALITEIT INRICHTINGSPLAN

Transcriptie

1 HERINRICHTING RIJKSSTRAATWEG IN HET DORP VOORST TOELICHTING RUIMTELIJKE KWALITEIT INRICHTINGSPLAN JANUARI 2018

2 HERINRICHTING RIJKSSTRAATWEG IN HET DORP VOORST TOELICHTING RUIMTELIJKE KWALITEIT INRICHTINGSPLAN COLOFON Gemeente Voorst Teun Groothedde Datum advies 11 januari 2018 Gelders Genootschap Ir. Jan Wabeke Drs. Gerard Derks

3 Inleiding De provincie Gelderland is bezig met de aanleg van een rondweg om het dorp Voorst. Daardoor zal de Rijksstraatweg binnen het dorp worden ontlast van het doorgaande verkeer. Het dorp kan straks weer adem halen. De gemeente wil na openstelling van deze rondweg (planning eind 2018) meteen de inrichting van de Rijksstraatweg in het dorp aanpassen aan de nieuwe verkeersfunctie, waarbij verblijfskwaliteit, economische vitaliteit en belevingswaarde centraal staan. Bij het maken van een plan voor de herinrichting heeft de gemeente Voorst het Gelders Genootschap gevraagd om haar te ondersteunen met expertise op gebied van cultuurhistorie en ruimtelijke kwaliteit. In dat kader heeft de gemeente gevraagd een onderbouwing te schrijven voor de ontwerpkeuzes voor de herinrichting van de Rijksstraatweg te Voorst. Eerst schetsen we de historische ontwikkeling van het straatbeeld en gaan in op de uitgangspunten voor het ontwerp. Vervolgens gaan we in op de keuzes op hoofdlijnen voor de straat als geheel, voor deeltrajecten en plekken. Daarna gaan we in op vormgeving, materiaal en kleurtoepassing van bestrating en straatmeubilair. 1 Gelders Genootschap

4 Rijksstraatweg Voorst 2

5 3 Gelders Genootschap Kaart Rijksstraatweg Voorst ca. 1900

6 Historische ontwikkeling In de 19de eeuw is de Rijksstraatweg te Voorst aangelegd als modernisering van een oudere verbindingsweg. Sommige trajecten werden nieuw aangelegd. Deze trajecten zijn recht en waren voorzien van laanbeplanting. Binnen het dorp werden bestaande straten gebruikt. Dit traject kende lange, flauwe bochten en de openbare ruimte had er een variabele breedte. Tussen de weg en privékavels lag een onverharde zone, die soms van grind werd voorzien. Langs de weg was hier vaak geen ruimte voor bomen, maar door de aanwezige lange bochten was er zicht op groene tuinen en soms fraaie bebouwing. De bochten werden bij latere aanpassingen steeds meer afgevlakt en stroken van aangrenzende percelen werden toegevoegd aan de openbare ruimte. In eerste aanleg was het een grindweg, maar in de loop van de 19de-eeuwse werd de weg bestraat met klinkers. Later is een nieuwe laag klinkers aangebracht boven de oude laag. Na de tweede wereldoorlog is de straat geasfalteerd en werden vrij liggende fietspaden aangelegd ter weerszijden van de weg, aan de buitenzijde van de bomen. Als gevolg van al deze aanpassingen kwam de straat steeds verder omhoog t.o.v. de omgeving, waardoor de samenhang in het straatbeeld werd aangetast. Oude foto s Rijksstraatweg Voorst Rijksstraatweg Voorst 4

7 Ontwerpuitgangspunten Het dorp Voorst en de gemeente zijn sinds 2013 met elkaar in overleg over de herinrichting van de Rijksstraatweg. Uit de bijeenkomsten met bewoners uit het dorp zijn de uitgangspunten voor de herinrichting naar voren gekomen. De Rijksstraatweg heeft een lange geschiedenis. De historische ontwikkeling is afleesbaar aan de huidige situatie, maar is door aanpassingen aan het steeds maar toenemende verkeer soms letterlijk onder het asfalt verdwenen. Een hoofuitgangspunt is de historische ontwikkeling weer beter afleesbaar maken en hieruit inspiratie te ontlenen voor het toekomstige straatbeeld. Waar het kan wordt op bijzondere plekken historisch materiaal hergebruikt, bijvoorbeeld straatklinkers die onder het asfalt vandaan komen. De herinrichting betreft een traject van 1,5 kilometer. In relatie tot andere herinrichtingsprojecten van hoofdstraten in dorpen is dit een relatief lang traject. Langs het grootste deel van de Rijksstraatweg toont het dorp Voorst haar landelijk karakter in de doorzichten naar de landerijen, de landgoederen, de royale tuinen en de beplanting langs de weg. Versterken van het groene karakter is een uitgangspunt voor de herinrichting. De Rijksstraatweg moet weer een echte dorpsstraat worden, waarin verblijfskwaliteit, economische vitaliteit en belevingswaarde centraal staan en het gemotoriseerde verkeer te gast is. Dat betekent veel aandacht voor fietsers en voetgangers en verkeersveiligheid. Dat betekent ook toegankelijkheid van privékavels en parkeervoorzieningenruimte voor functies op de stoepen langs de weg. In de nieuwe situatie moet de doorgaande lijn van de historische straatweg beleefbaar zijn. Daarom is gekozen voor een eenduidig dwarsprofiel en consequente toepassing van materialen en kleuren. Maar zoals vroeger zijn er ook verschillen per wegvak. Om de snelheid van het verkeer te remmen zijn er nu juist weer bochten nodig. De historische situatie biedt aanknopingspunten om te bereiken dat nieuwe gebogen stukken logisch overkomen. Er is nu weer een kans om naast het doorgaande karakter ook rustpunten en plekken met een specifieke sfeer en verblijfswaarde te maken. Daarbij gaat het om het plantsoen bij de Binnenweg, het plantsoen bij de Tuinstraat, de kruising Klarenbeekseweg/ Wilhelminaweg. Uitsnede definitief ontwerp herinrichting, december Gelders Genootschap

8 Verschillende wegvakken 1. Rotonde Beekzicht-Klarenbeekseweg (RSW 52-64) Op dit traject wordt het aanwezige groene karakter versterkt. Aan de westzijde ligt een bebouwingslint met voortuinen. De zone tussen de inritten wordt zoveel mogelijk groen gehouden met bomen en grasstroken met bloembollen. Aan de oostzijde is er zicht over het landschap en wordt de markante oude bomenrij behouden. Achter de bomenrij komt een voetpad in halfverharding met enkele bankjes nabij de kruising Wilhelminaweg. Aan de westzijde worden geen nieuwe bomen geplant, omdat die met de oude bomen aan de overzijde geen mooie laan zouden vormen. De rijweg wordt hier bestraat met klinkers en er geldt een maximum snelheid van 30 km. 2. Klarenbeekseweg-Enkweg (RSW 55-87) Dit traject voelt het meest als een straat in het dorp, door de lange bochten en de gevarieerde bebouwing aan beide kanten van de weg, die soms dicht op de straat. Er is geen ruimte voor bomenrijen. Waar ruimte is wordt een boom geplant. De zone tussen de inritten wordt grotendeels bestraat met brede stoepen t.b.v. parkeren, lopen en verblijven. Hiervoor worden zo mogelijk oude klinkers gebruikt. De rijweg wordt bestraat met klinkers en er geldt een maximum snelheid van 30 km. In samenhang met het plantsoen bij de Tuinstraat en de bushaltes wordt de plek bij de nieuwe supermarkt door bomen en plantvakken met zitranden verbijzonderd. 3. Enkweg-Binnenweg (RSW ) Ook dit traject wordt beleefd als een straat in het dorp, maar er is meer regelmaat dan bij traject 2, mede door de lange rechtstand. Langs het traject worden aan beide kanten van de straat bomen geplant om zo het laankarakter te herstellen. De 30km inrichting is verder vergelijkbaar met traject 2 Klarenbeekseweg-Enkweg. Het grasveld met monument ter hoogte van de Binnenweg wordt vergroot en opnieuw ingericht. 4. Binnenweg-Rotonde De Beele (RSW ) Dit traject heeft ook een lange rechtstand maar voelt meer als een weg buiten het dorp, omdat aan er nauwelijks bebouwing aan ligt. Daarom geldt hier een maximum snelheid van 50 km. Het laankarakter wordt hersteld door aan beide zijden een bomenrij te planten. De rijweg wordt geasfalteerd met aan weerszijden fietsstroken in roodbruine kleur. Daarbuiten komen grasbermen en het huidige fietspad wordt voetpad. Rijksstraatweg Voorst 6

9 Principe dwarsprofiel trajecten 2 en 3 Inrichtingsprincipes Hieronder een samenvatting en een motivering vanuit het boogde beeld, zoals in het Definitief Ontwerp en de visualisaties zijn weergegeven. Het dwarsprofiel De inrichting van de Rijksstraatweg wordt in het dorp gebaseerd op één dwarsprofiel. Het doorgaande karakter komt tot uitdrukking in de rijloper, terwijl het informele dorpse karakter in de inrichting van de stoepen en groenstroken tot uitdrukking zal komen. De doorgaande lijn wordt vormgegeven met een doorlopende rijloper met een vaste breedte (5,50 meter), met daarlangs op de 30km trajecten de doorlopende lijnen van de (oploop)banden. De rijloper krijgt overal dezelfde klinkerbestrating, alleen het zuidelijke traject wordt voorzien van asfaltbestrating met fietsstroken in een bruinrode kleur, die vergelijkbaar is met de klinkerbestrating op de andere trajecten. Ook de bomenrijen en de verlichtingsmasten langs de weg ondersteunen de doorgaande lijn. De dorpse variatie klinkt door in de informele inrichting van brede stoepen en groenstroken buiten banden, die ruimte bieden voor meerdere functies (lopen/parkeren/verblijven/plantvakken). De inrichting varieert in het ritme van de particuliere percelen langs de weg door. Aan de buitenzijde langs de particuliere percelen is ruimte voor voetpaden. De inrichting van de stoepen kan verder per perceel variëren: Soms zijn ze groen, soms bestraat en sommige plekken zijn verbijzonderd door de toepassing van oude straatweg-klinkers. Ook de functie van deze vlakken wisselt: veel bestrate vlakken worden gebruikt voor parkeren en sommige voor een uitstalling of een terras. Afzonderlijke inritten en parkeerplekken zijn subtiel afleesbaar in de bestrating, zodat ze als er geen auto staat of rijdt onderdeel lijken van de stoep. Principe doorsnedes bij opsluitbanden in 30km trajecten (bij bestrate stoep en bij groenstrook) Bestrating gebakken klinker Kleuren en formaten van de klinkerbestrating zijn op elkaar afgestemd om een goede balans te bereiken tussen samenhang en variatie. Enige variatie en levendigheid ondersteunen het informele, dorpse karakter van Voorst. Daarom is niet gekozen voor te formele of te sombere kleuren en sterke contrasten. Alleen de banden ondersteunen met een duidelijk afwijkende donkere tint (zwart/antraciet) 7 Gelders Genootschap

10 de doorgaande lijn. Variatie ontstaat ook door toepassing van verschillende verbanden, formaten en mengverhoudingen van kleuren. Voor de rijbaan is gekozen voor een kei-formaat gelegd in keperverband. De rollagen langs de banden drukken visueel de breedte van de straat, wat snelheid remmend kan werken, terwijl er voldoende ruimte blijft voor fietsers. Voor de rijbaan gaat de voorkeur uit naar een mengsel van roodbruine tinten. Voor de stoepen wordt hoofdzakelijk waalformaat toegepast in halfsteensverband dwars op de rijrichting. Voor inritten wordt het verband in de rijrichting gelegd. Roodbruine tinten worden toegepast, zoals bij de rijbaan, maar gemengd met okergele klinker mede om subtiel het verschil in functies van de bestrating aan te duiden. Het bijmengen van okergele klinker ondersteunt ook het gewenste informeeldorpse niet-sombere karakter en benadert ook de tinten van de historische klinkerbestrating van de Rijksstraatweg. Op specifieke plekken worden in overleg met de aanpalende eigenaar oude klinkers gelegd in variërende verbanden. In het Definitief Ontwerp en de visualisatie zijn locaties die hiervoor in aanmerking komen als voorbeeld en suggestie aangeduid. Groene karakter Het groene karakter van de Rijksstraatweg wordt behouden en versterkt. Bestaande bomen en groen worden zoveel mogelijk behouden. Voor nieuwe laanbomen worden eiken toegepast. Specifieke plekken worden verbijzonderd met specifieke boomsoorten en groen. Bij de trajecten 1 en 4 wordt gestreefd naar een uitgesproken groen karakter. Om dit te ondersteunen worden sommige voetpaden voorzien van een halfverharding. Voor het groene karakter zijn ook de particuliere terreinen van belang. Streven is de bestrating op particuliere terreinen te beperken en terug te dringen. Wensbeeld is ook om meer bomen op particuliere terreinen te planten. Gemeente wil hiervoor in overleg met eigenaar bomen beschikbaar stellen. Ook particuliere erfafscheidingen zijn belangrijk voor het historische, groene karakter van de Rijksstraatweg. Streven is om historische erfafscheidingen te behouden, te herstellen en beter zichtbaar te maken. Bij andere voortuinen wordt gestreefd naar lage hagen. Referentie: Voetpad in halfverharding Roodbruine en okergele tinten Referentie: hoge band met zitmogelijkheid Referentie: lantaarnpaal Rijksstraatweg Voorst 8

11 Straatmeubilair: In het gewenste dorpse, informele beeld moeten lichtmasten door hun kleur, vormgeving en aantal niet te veel aandacht opeisen. Een donkergrijze, rechte mast past in dit beeld. Lichtmasten met te veel design of een te opvallende kleur passen hier niet. Belangrijk zijn ook het verlichtingsniveau en de kleur van het licht voor het bereiken van een sfeervolle dorpsstraat. De keuze van zitelementen is nog niet gemaakt, maar ook hiervoor geldt; kies elementen, die niet onnodig aandacht trekken. Waar mogelijk zitvoorzieningen integreren in objecten, die om een andere reden noodzakelijk zijn, zoals verhoogde banden rond plantvakken (zie referentie). Conclusie Het concept Definitief Ontwerp van 6 december in samenhang met de Visualisaties laat zien dat de herinrichting van de Rijksstraatweg te Voorst zeer zorgvuldig wordt uitgewerkt met veel aandacht voor cultuurhistorie en ruimtelijke kwaliteit, maar ook met ook voor functionaliteit en duurzaamheid. Wanneer het plan met dezelfde zorg wordt uitgewerkt en gerealiseerd zal de beleving en de leefbaarheid van het dorp Voorst er sterk op vooruit gaan. We veronderstellen dat dit plan vervolgens particuliere eigenaren zal uitdagen om te investeren in terreinen en gebouwen langs deze weg. 9 Gelders Genootschap