Vlakbroeder of motorbroeder?

Transcriptie

1 Vlakbroeder of motorbroeder? We onderscheiden 2 types broedmachines: de vlakbroeder waarbij al de eieren van gelijke grootte dienen te zijn en de eieren op een gelijke hoogte dienen gelegd te worden. de motorbroeder waarin eieren van verschillende grootte gelegd kunnen worden, handig als men simultaan kalkoenen en kwarteleieren wenst uit te broeden. In dit type broedmachine kan men de eieren gelijk waar in de machine leggen. Men gebruikt hiervoor meestal keerlades die boven mekaar in de machine geplaatst worden. De reden hiervoor is zeer simpel: de vlakbroeder werkt met een thermostaat, een voeler en een verwarmingselement. Vermits warme lucht een lagere dichtheid heeft in vergelijking met iets koudere, zal de temperatuur in de machine niet overal dezelfde zijn. Legt men 2 thermometers in dit type broedmachine, één op de bodem en één bovenop de eieren leest men verschillende waarden af. Bij de meeste vlakbroeders schommelt dit verschil tussen de 1,5 en 2 C. De motorbroedmachine heeft één of meerdere ventilatoren. Er is continu circulatie en de net verwarmde lucht wordt dus gemengd met de overige lucht in de machine. Resultaat de temperatuur is in gans de machine dezelfde. Als motorbroeders geven we de voorkeur aan R-com machines. Deze zijn veilig en betrouwbaar. Broedtemperatuur. De broedtemperatuur wordt bij de vlakbroeder gemeten ter hoogte van de bovenkant van het ei. In de motorbroeder heeft de positie van de thermometer geen belang. In een vlakbroeder broedt men gemiddeld 1 C hoger dan in een motorbroeder. Wat logisch is, de temperatuur in uw vlakbroeder ter hoogte van het centrum van ei is immers ongeveer 1 C lager dan de afgelezen waarde van de thermometer. Indien men de temperatuur dus in het midden van de eieren zou meten in de vlakbroeder mag men dezelfde waarden gebruiken als voor de motorbroeder. De ideale broedtemperatuur verschilt van soort tot soort en van ras tot ras, volgende waarden kan men in de R-COM motorbroeder echter als referentie gebruiken: loopvogels 36,4-36,6 C watervogels 37,2-37,5 C kwartels: 37,4-37,6 C Kippen, kalkoenen, fazanten: 37,5-37,8 C Iets hoger broeden verkort de broedtijd, broed men kippen uit op 38,2 C in de motorbroeder, dus 0,5 C hoger dan de ideale broedtemperatuur, komen de eieren 1 dag eerder uit. Proeven gaven echter ook aan dat er dan 29,14 % minder kuikens uitkwamen. Een halve graad te laag broeden geeft dat de kuikens een dag te laat uitkomen, ook zullen er dit geval minder kuikens uitkomen, proeven gaven een vermindering van 13,92 % uitgekomen kuikens. Bij het uitkomen van de eieren zullen vele ervaren broeders de broedtemperatuur iets laten dalen 0,2 C. Dit maakt het gemakkelijker voor de kuikens, "die het warm krijgen" van de zware fysieke arbeid die ze moeten leveren. Een te hoge temperatuur is zeer schadelijk voor de embryo's, indien de temperatuur

2 in het ei 40 C is, sterft het embryo direct af. Een te lage temperatuur is minder schadelijk, zeker wanneer de eieren reeds lang bebroed zijn. Bij broedmachines met eieren die reeds halfweg incubatie zijn, hebben stroompannes van 12 uur totaal geen effect op het uitkomst percentage, de eieren komen wel een halve dag later uit. Keren van de eieren Hoe vaak moeten eieren gekeerd worden? Het antwoord is simpel: zo vaak mogelijk. Bij handmatig kerende machine raade men vroeger steeds aan drie maal daags te keren. Proeven met verse eieren, en 3 maal daags keren als referentie gaven volgende resultaten: o maal daags keren 99,3% slechtere uitkomst 1 maal daags keren 7,51% slechtere uitkomst 2 maal daags keren 5,84 % slechtere uitkomst 3 maal daags keren referentie 4 maal daags keren 4,15% betere uitkomst 5 maal daags keren 7,02 % betere uitkomst 6 maal daags keren 7,74 % betere uitkomst 7 maal daags keren 7,82 % betere uitkomst 8 maal daags keren 7,86 % betere uitkomst 9 maal daags keren 7,93 % betere uitkomst Waarom moeten de eieren eigenlijk gekeerd worden? De eidooier heeft een lagere dichtheid dan het eigeel, het weegt dus minder. Het eiwit drukt het eigeel dus als het ware naar boven. Het eigeel wordt echter in het midden gehouden door het hagelsnoer, dit kan men met wat fantasie vergelijken met een rek. Als men de eieren niet zou draaien zou deze rek steeds in dezelfde richting getrokken worden, en de eidooier uiteindelijk toch de eischaal raken. Door het ei te draaien zorgt men ervoor dat de druk op het hagelsnoer niet steeds op de zelfde plaats en in de zelfde richting is. De eieren mogen ook niet steeds in dezelfde richting gekeerd worden, het hagelsnoer zou zich helemaal vast draaien. Een tot twee dagen voor de uitkomst der eieren stopt men het keren, het kuiken dient zich te positioneren om uit te kippen. Sommige raden ook aan de eerste dag van het broeden de eieren niet te keren, de reden hiervoor is als volgt: bij de eerste celdelingen is het embryo zeer fragiel, een schok zou het embryo kunnen laten afsterven. Broedduur. De broedduur is afhankelijk van het ras, de broedtemperatuur en de ouderdom van de ingelegde eieren. Minder verse eieren komen later uit. Eieren van een week oud komen gemiddeld 1 dag later uit. Gemiddelde broedduur van kippeneieren is 21 dagen. Echter eieren van zijdehoenders ( krielvorm ) komen uit na 20 dagen en Kalkoenkop eieren hebben

3 eerder 22 dan 21 dagen nodig om uit te komen. Bewaren, vervoer en inleggen van de broedeieren. Indien men broedeieren vervoert, moet men deze steeds een dag laten rusten, vooraleer men ze in de machine legt. Indien men eieren direct na een lange autorit in een broedmachine legt, zal men na een week schouwen van mening zijn dat veel eieren onbevrucht waren. Als kind heb ik dat proefondervindelijk moeten vaststellen, 30 % van de eieren bleken niet bevrucht, eieren van de week ervoor en de week erna waren voor meer dan 95 % bevrucht. De zogenaamde "beter bevruchte eieren" hadden wel minstens een dag moeten wachten tot ik van mijn eigen kippen genoeg eieren had om de broedmachine vol te starten. Koude eieren legt men ook best niet in de broedkast, laat de eieren eerst wennen aan kamertemperatuur vooraleer men ze in de machine legt. Eieren worden best bewaard tussen de 10 en 13 graden, niet te droog, uit de tocht ofwel met de punt naar beneden, ofwel plat maar dan dagelijks gekeerd. Worden ze op deze manier bewaard dan blijven kippeneieren tot 3 weken geschikt voor de broedmachine. Bewaart men echter op een andere temperatuur bv. 17 graden, gebruik dan eieren van maximum 7 dagen oud om uit te broeden. Relatieve Vochtigheid. De relatieve vochtigheid is zeer belangrijk, als men al de vorige stappen volgt maar de vochtigheid negeert kunnen de kuikens mooi in het ei ontwikkelen, of ze zullen uitkomen is echter zeer de vraag. Waarom de vochtigheid zo belangrijk is moet men 2 zaken goed begrijpen: het ei moet tijdens de broedduur ongeveer een 12 % van zijn gewicht verliezen. Er moet dus water uit verdampen. Een puur fysisch proces. Indien de vochtigheid in de machine te hoog is gedurende het broedproces zal er niet genoeg water kunnen verdampen uit het ei. Het kuiken zal wel volledig ontwikkelen. Als het uit het ei wil breken kan het gewoon niet, het zit volledig vast. DOOD IN DE DOP, fazanten zijn hier extra gevoelig voor. Teveel vocht mag het ei uiteraard ook niet verdampen want het droogt dan letterlijk uit. Als men dit goed begrijpt weet men dat wanneer men bijvoorbeeld, een week te droog of te vochtig heeft gebroed men dit kan bijsturen. Een ervaren broeder, kan door de grootte van de luchtkamer tijdens het schouwen, zien of het embryo qua vochtverlies op het juiste schema zit en dit bijsturen. Relatieve vochtigheid wordt uitgedrukt in %. 100 % wil zeggen dat de lucht verzadigd is, er kan geen waterdamp meer bij en het water uit de lucht zal neerslaan in de vorm van druppels. Warme lucht kan veel meer water bevatten dan koude lucht. Warme lucht heeft dus veel meer waterdamp nodig om een zelfde relatieve vochtigheid te krijgen dan koude lucht. Enkele richtwaarden voor de relatieve vochtigheid tijdens het broeden: loopvogels tussen de 25 en de 40 % watervogels, fazanten 40%

4 kwartels, kippen en kalkoenen 45% Even belangrijk is het vochtgehalte tijdens het uitkomen, een dag voor uitkomst voeren we dit op naar 70 % voor alle soorten. Waarom? Tussen het kuiken en het ei zit een soepel vlies, eens het het kuiken door het ei stoot - aangekipt is dus - komt de lucht van de broedmachine in het ei. Hoe droger de lucht is hoe meer vocht ze zal onttrekken aan dit vlies. Als dit vlies droog is, is het gedaan, het kuiken kan niet meer draaien in het ei, en kan het dus niet verder aanpikken en eruit breken. Het plakt als het ware met het vlies vast aan de eischaal. Belangrijk is dat men tijdens het uitkomen, de broedmachine NIET opent, uitgekomen kuikens eten en drinken de eerst 24 niet, en zitten lekker warm in de machine. Openen van de machine zou het vochtgehalte drastisch naar omlaag brengen, en de overige kuikens beletten zich uit het ei te breken. Succes van het kunstmatig broeden hangt dus af van verschillende factoren: welke broedmachine is nu het best? De fokker heeft een enorme keuze goede en minder goede machines. Best vergelijkt men diverse punten: Indien de machine en digitale temperatuur aflezing geeft, is deze waarde wel de werkelijke waarde? Kan men de meettemperatuur zelf nog calibreren. Voor thermometers geldt hetzelfde, het heeft weinig zin een broedmachine tot één tiende van een graad fijn te regelen, indien de thermometer er 2 graden naast zit. Keert de machine zelf? Halfautomatisch of moet men manueel elk ei keren? Automatisch spreekt voor zich. Halfautomatisch keren wil zeggen dan men toch driemaal daags aan een koortje of een stangetje trekt. Manueel moet men driemaal daags elk van de eieren met de handen keren, dit hoeft niet perse 180 te zijn. Vochtgehalte, regelt de machine dit actief, bv door middel van een pompsysteem of waterreservoir met pompsysteem het vochtgehalte? Een machine met een digitale aflezing van het vochtgehalte regelt niet altijd actief het vocht. Welke eieren broedt men uit, sommige soorten zijn veel makkelijker uit te broeden dan andere, afwijkingen op de keerfrequentie, temperatuur en vochtgehalte hebben meestal een kleinere effect op het uitkomst percentage van meer gedomesticeerde soorten. Pluimvee is het makkelijkst uit te broeden. Verbruik van de machine? Het verbruik wordt uitgedrukt in watt. Echter de waarde die de broedmachine fabrikant opgeeft is niet echt wat ze uiteindelijk zal verbruiken. De opgegeven waarde is het maximumverbruik, dus als alles in de machine tegelijk werkt. Bij meer geavanceerde machines betekend dit: twee verwarmingselementen, waarbij tijdens het broeden het tweede verwarmingselement niet meer aanspringt, uitgezonderd wanneer de temperatuur bijvoorbeeld 5 graden zou zakken. Bij de machine met actieve vocht regeling, het verwarmingselement in het water reservoir voor het

5 verdampen van vocht. De hoofdventilator om de temperatuur in de machine gelijkmatig te verdelen. De ventilator naar buiten, die aanspringt wanneer de temperatuur in de machine te hoog wordt. Het keersysteem om de eieren te keren. De ventilators verbruiken weinig en de keer systemen verbruiken slechts 2 minuten stroom per dag. De grootste verbruiker in de machine zijn de verwarmingselementen. Het verbruik zal dus voornamelijk afhangen hoelang ze stroom zullen verbruiken. Hoe goed is de machine geisoleerd, machines in piepschuim zijn uitstekend geisoleerd, eens ze op temperatuur zijn zullen ze vrijwel niets meer vebruiken. In een gesloten kamer van 20 C zullen de verwarmingselementen alle 7 minuten slechts 5 seconden opspringen. Een machine die op kamertemperatuur staat zal om deze reden ook gevoelig minder verbruiken, dan een machine in een onverwarmd tuinhuis. De meeste fabrikanten raden immers aan om de broedmachine in een tochtvrije ruimte te plaatsen bij een temperatuur van minstens 15 C.