Motorisch leren: de kracht van de inhoud

Transcriptie

1 Motorisch leren: de kracht van de inhoud Peter Beek Faculteit der Bewegingswetenschappen, Vrije Universiteit, Amsterdam Kwaliteitsconferentie RGF, Rotterdam 12 april 2012

2 Overzicht presentatie Motorisch leren: hoe en wat? Aandacht: interne versus externe focus Kennisopbouw: expliciet versus impliciet Variabiliteit (1): contextuele interferentie Variabiliteit (2): drillen versus differentieel leren Slaap ter consolidering Conclusies

3 De oefensituatie context Therapeut context Oefeningen Patiënt Herstel is niet alleen een effect van de oefenmethode!

4 Leren presteren Algemene principes Zoek naar storage strength Perspectief therapeut perspectief patiënt Van analyse naar feedback en instructie Brein weet niks van spieren of gewrichten! Vind een methode die werkt voor de patiënt Brein maakt invers model van beoogd effect (doel) naar motorische opdrachtsignalen

5 Belang perceptuele doelen Motorische opdrachtsignalen volgen als vanzelf vanuit simpele, perceptuele doelen Leren van ingewikkelde bewegingen wordt bevorderd door simpele doelrepresentaties a. b. c. d. Mechsner, Kerzel, Knoblich & Prinz, 2001

6 Aandacht Externe focus van aandacht: Aandacht gericht op het effect van de beweging in de omgeving Interne focus van aandacht Aandacht gericht op de beweging zelf of onderliggende processen

7 Recente inzichten Externe focus leidt tot zowel een betere uitvoering als een beter leerresultaat dan interne focus Constrained action hypothesis: efficiëntere motoriek met een externe focus (minder ruis, meer vermogen) Interne focus van aandacht interfereert met natuurlijke sturingsprocessen Effectiviteit van instructies en feedback wordt bepaald door het effect hiervan op de focus van aandacht

8 Toepassingen in fysiotherapie Introductie van een functioneel doel leidt tot een betere (leer)prestatie dan aandacht op de uitvoering Werkelijke taak superieur aan imitatie of pantomime Werkelijk objectgebruik superieur aan simulatie (CVA) Aanwijzingen dat feedback met EF meer effectief is dan met een IF in CVA-patiënten (1) EF vermindert balansproblemen in patiënten met de ziekte van Parkinson: vierkanten vs. voeten (2) (1) Van Vliet & Wulf, 2006; (2) Landers et al., 2005

9 Parkinson-patiënten met valrisico Stand quietly with your eyes open/closed. Stand quietly with your eyes open/closed and concencrate on putting an equal amount of pressure on your feet. Stand quietly with your eyes open/closed and concencrate on putting an equal amount of pressure on the rectangles. Landers, Wulf, Wallman, & Guadagnoli, 2005

10 Loopband (C-Mill) met een manipuleerbare visuele context (externe focus van aandacht) om variatie aan te brengen in de oefensituatie. Dynamische balansoefeningen met Wii- dansplatform dat het focus van aandacht extern richt.

11 Expliciet leren Kennisopbouw leren aan de hand van expliciete (verbaliseerbare) regels expliciete (benoembare) kennis Impliciet leren leren van impliciete (niet-verbaliseerbare) regels impliciete (niet-benoembare) kennis; tacit knowledge Voordeel expliciet leren: verloopt snel Voordeel impliciet leren: opgedane kennis gaat minder snel verloren

12 Choking under pressure Leren putten van een golfbal EL-groep: expliciete instructie over techniek van het putten IL-groep: oefenen met een tweede, cognitieve taak uit Prestatie onder druk verslechterde in de EL-groep maar bleef hetzelfde in de IL-groep: history matters! EL-groep verworf meer stap-voor-stap-regels dan ILgroep (verbale protocollen) Herinvestering-van-kennis-hypothese: kennis waarover men niet beschikt, kan men ook niet opnieuw investeren Masters, 1992

13 Methoden van impliciet leren impliciet leren van meet af aan leren met dubbeltaak analogieleren foutloos leren differentieel leren

14 Expliciete regels Score Analogieleren is een vorm van impliciet leren 100 Analogie Expliciet Stress Th. Sup. 0 AL IL EL Groep Leerblok Liao & Masters, 2001

15 Foutloos leren Fouten hypothese-toetsende strategieën meer expliciete regels Leren putten van een golfbal foutloos-leren-groep: steeds grotere putafstand ( cm) fouten-maak-groep: steeds kleinere putafstand ( cm) Beide groepen verwierven evenveel regels, maar FLgroep liet geen prestatieverlies zien na transfer naar dubbeltaak, FM-groep wel Maxwell, Masters, & Kerr, 2001

16 Toepassingen in therapie Duur van de ziekte van Parkinson leidt tot een sterkere neiging tot herinvestering (1) Foutloos leren leidt tot betere hamerprestatie (meer robust tegen introductie dubbeltaak) dan foutenrijk leren bij Parkinson-patiënten (2) Foutloos leren van dynamische balanshandhaving leidt tot betere prestatie dan trial-and-error learning bij CVA-patiënten (3) (1) Masters et al, 2007; (2) Masters et al., 2004; (3) Orell et al., 2006

17 Variabiliteit (1): contextuele interferentie Sessie 1 Sessie 2 Sessie 3 Sessie 4 Sessie 5 Sessie 6 Sessie 7 Sessie 8 Geblokt Opstaan uit een stoel Opstaan uit een stoel Doorstappen Doorstappen Wenden Wenden Ontwijken van obstakels Ontwijken van obstakels Serieel Random oefenen in willekeurige volgorde; alle vaardigheden x maal oefenen in willekeurige volgorde; alle vaardigheden x maal oefenen in willekeurige volgorde; alle vaardigheden x maal oefenen in willekeurige volgorde; alle vaardigheden x maal oefenen in willekeurige volgorde; alle vaardigheden x maal oefenen in willekeurige volgorde; alle vaardigheden x maal oefenen in willekeurige volgorde; alle vaardigheden x maal oefenen in willekeurige volgorde; alle vaardigheden x maal Drie oefenschema s (geblokt, serieel en random) die oplopen van een lage naar een hoge contextuele interferentie. Voordelen aangetoond bij herleren armtaken na CVA.

18 Varaiabiliteit (2): differentieel leren Klassieke idee van het instampen van een bewegingsideaal vs. uitbuiten van fluctuaties om een proces van zelf-organisatie teweeg te brengen Drillen vs. uitdagen Differentieel leren leidt tot een beter leerresultaat dan klassieke training Leren na differentiële training zet door na de training! Beter leerresultaat op retentietest dan op post-test Schöllhorn, diverse publicaties

19 leervorderingen per tijd Differentieel leren differentieel leren contextuele interferentie variatie in taakparameters vrije bewegingen oefenreeksen herhalingen/drills gemiddelde sequentiële verschillen Schöllhorn, diverse lezingen

20 Prestatie Leertoename Leerverloop oefenperiode retentieperiode differentieel leren traditioneel leren Tijd

21 Effect van slaap op motorisch leren Leerfasen: encodering consolidering (stabilisatie en verrijking) lange-termijn opslag oproepen Slaap met name van belang tijdens verrijkingsfase, zowel bij impliciet als expliciet leren Sterker effect bij slow wave sleep dan bij REM-slaap Effecten vooral evident bij jonge, gezonde pp., minder sterk bij ouderen, maar wel weer evident bij (oudere) CVA-patiënten Relevant voor praktijk: hazeslaapjes inlassen na oefenen, oefenen kort voor het slapen gaan s avonds, kwaliteit van slaap bewaken

22 Conclusies Veel interessante nieuwe ontwikkelingen die uitstekend toepasbaar zijn in de therapie Tips voor praktijk: Geef feedback en instructies die een externe focus van aandacht bevorderen Gebruik impliciete methoden van leren en instructie Leg bij de behandeling de nadruk op variatie in plaats van op herhaling, zowel binnen als tussen taken Stem oefenen en slapen op elkaar af