Nijverheidstechnieken

Transcriptie

1 Nijverheidstechnieken Opbouw van een projectdossier bij het geïntegreerd werken 1 Algemeen Eén van de belangrijkste vernieuwingen in de huidige leerplannen is dat de leerplandoelstellingen en leerinhouden niet meer ingedeeld zijn volgens de klassieke vakkenstructuur. Het niet meer terugvinden van de klassieke vakindeling in de nieuwe leerplannen is iets waarmee vele onderwijsmensen (op alle niveaus) het moeilijk hebben. Het met opzet doorbreken van de klassieke vakkenstructuur bevordert niet alleen de geïntegreerde aanpak maar laat het ook toe om de leerinhouden projectmatig/thematisch uit te werken. 1.1 Projectmatige aanpak Projectmatige aanpak is: Het inzichtelijk leren handelen in een specifieke (beroeps)context via het realiseren, individueel en/of in team, van projecten. Leerdoelstellingen Leerinhouden Algemene vakken Technologische vakken Werkvoorbereiding tekenen Project Praktijkvakken Attitudevorming Vakoverstijgend. Het geïntegreerd werken mag zich niet beperken tot de technische en praktische vakken alleen. Door vroegtijdig een verband te leggen met de overige (algemene) vakken en het integreren van vakoverschrijdende competenties vormt het een ideale voorbereiding op de uitwerking van de geïntegreerde proef. In de taalvakken de specifieke woordenschat inherent aan het project aanleren. Wiskundige bewerkingen instuderen.

2 Vakoverstijgende (AV/TV/PV) integratie is pas mogelijk als er een schoolcultuur is waarbij er een overleg is tussen de verschillende vakwerkgroepen. Uit de verschillende vormingsclusters kiezen we enkel die leerplandoelstellingen die kaderen in het gekozen project. De voordelen van geïntegreerd en projectmatig thematisch werken zijn: de mogelijkheid tot just-in-time learning ; het vermijden van schoolmoeheid en het versterken van de intrinsieke motivatie; de gedeelde verantwoordelijkheid tussen leerling en leerkracht; het bevorderen van het teamwerk; het aanpakken, uitwerken van vakoverschrijdende probleemsituaties; het bevorderen van de zelfsturing bij leerlingen bevorderen; het streven naar een directe succesbeleving; het welbevinden bespoedigen en stimuleren. De keuze van de projecten gebeurt in functie van de leerplannen en moet aangepast zijn aan het kennen en kunnen van de doelgroep. De projecten moeten: zinvol en realiteitsgebonden zijn; nieuwe kennis, vaardigheden en attitudes bijbrengen; steeds een stijgende leerlijn nastreven; de integratie van diverse vaardigheden bevorderen; meer aandacht voor procesevaluatie hebben in plaats van productevaluatie. 1.2 Thematische aanpak In analogie met de projectmatige aanpak worden bij thematische aanpak verschillende doelstelling in een themacluster samengevoegd. Enkel de praktische realisatie ontbreekt. Leerdoelstellingen Leerinhouden Algemene vakken Technologische vakken Werkvoorbereiding tekenen Thema Attitudevorming Thematische aanpak is: Het inzichtelijk leren handelen in een specifieke (beroeps)context via het bestuderen individueel en/of in team, van een thema

3 1.3 Bestaande oefeningen Tal van waardevolle oefeningen die nu in de verschillende scholen uitgewerkt worden, vormen een goede basis om geïntegreerd te werken. In vele gevallen ontbreekt de directe relatie tussen het werkplaatsgebeuren en de technische vakken. De integratie van de bestaande praktijkoefening en de technische clusters kan perfect. In de vakwerkgroep gaan we na welke leerplandoelstellingen (technologisch en praktisch) er met de bestaande oefening (lees: project) nagestreefd of gerealiseerd worden en hoe we deze onderling kunnen integreren. 1.4 Nieuwe projecten Zonder afbreuk te doen aan de bestaande (methodische) oefeningen (lees: projecten) is de invoering van de nieuwe leerplannen een ideaal moment om enkele nieuwe projecten te ontwikkelen. Bruikbaar project (geen afval) = succesbeleving. Methodische oefeningen als voorbereiding op het correct toepassen in het project kunnen heel waardevol zijn maar moeten in de tijd beperkt worden en moeten tot iets praktisch te leiden. o Het beheersen van het smeltbad, het aanleren van een lasprocédé, het leggen van lassnoeren kan het best als methodische oefening gebeuren vooraleer deze toe te passen in een bruikbare realisatie van het project; o methodische oefeningen nadien verwerken in enkele bruikbare projecten; o Voor leerlingen van de tweede graad zijn megaprojecten of in de tijd langdurige projecten niet bevorderlijk voor een snelle succesbeleving. Realistisch. Het machinepark van de school is mee bepalend bij de keuze van het projectonderwerp. De wijze waarop we een project afwerken dient evenwel nauw aan te sluiten met de hedendaagse afwerkingmethoden. o In plaatmateriaal de gaten ponsen in plaats van te boren. o Vijlen om te vijlen is zeker niet meer van deze tijd. o Oude montagetechnieken vervangen door hedendaagse. o Attractief. Design bij de vormgeving maakt het geheel aantrekkelijk, iets waarmee we bij het ontwerp en de uitwerking van het project rekening moeten houden. Het komt alleen maar het imago van de opleiding te goede. o Een sierautootje, een kandelaar, een gelaste aluminium design tuinset spreekt meer tot de verbeelding van een buitenstaander dan een klassieke bankhamer, methodische oefeningen zonder meer - 3 -

4 Innovatief. De nieuwe leerplannen laten voldoende vrije ruimte voor een continue innovatie. Voor leerlingen en ouders is het belangrijk te zien dat er in de loop van de jaren: o nieuwe oefeningen ontwikkeld worden; o nieuwe materialen (kunststoffen, ) aangewend worden; o nieuwe technologieën toegepast worden; o er een evolutie is in de methodische aanpak. Creatief. Bij sommige projecten voldoende vrije ruimte inbouwen voor een eigen creatieve invulling door de leerling. o Leerlingen vullen zelf een deel van de vormgeving creatief in. o Het uitvoeren van een eigen ontwerp (bv. een gelaste tafel, stoel ). Probleem oplossend. Een probleemsituatie kan een ideaal uitgangspunt zijn om projectmatig te werken: o de omschrijving van een autopanne; o het uitvoeren van een reparatie (bv motordefect); o Stijgende moeilijkheidsgraad. Het chronologisch uitwerken van projecten waarin: o nieuwe leerplandoelstellingen aan bod komen (Steeds herhalende oefeningen, seriewerken werken demotiverend); o er aandacht is voor de correcte leerlijn; o 2 Opbouw van het projectdossier - portfolio Het projectdossier moet zowel voor de leraren als voor de leerlingen een werkdocument zijn. Het moet alle elementen bevatten om het kennen, het kunnen en het al of niet behalen van de vooropgestelde competenties te beoordelen. Een goed projectdossier is tevens een uitstekend communicatiemiddel met de ouders. Werkdocument voor de leraar (vakwerkgroepen) Overzicht van een verwijzing naar de beoogde doelstellingen uit leerplan. Overzicht wie wat in de lessen behandelt. Een tijdschema (jaarplan); Werkdocument voor de leerling Duidelijke omschrijving van de opgave. Verwijzing naar informatiebronnen, vorige projecten, belangrijke internetpagina s, veiligheid - en machine - instructiekaarten die de leerlingen op weg moet helpen in het begeleid zelfstandig leren. Verzamelmap voor de toetsen, persoonlijk werk van de leerlingen Werkvoorbereidingen, tekeningen van de praktijkoefening; - 4 -

5 Communicatiemiddel met leerlingen/ouders Duidelijk overzicht van de behaalde resultaten weergeven. Welke remediërende voorstellen zijn er gedaan? Welke stappen zijn er ondernomen, gerealiseerd om negatieve attitudes, resultaten, knelpunten bij te sturen? Welk advies geven we bij een overgang naar een volgend studiejaar? Het kader voor de uitwerking van een projectdossier steunt op het technologische proces zoals beschreven in de diverse leerplannen. Opgave vanuit reële behoefte Relevante voorkennis opdoen Evaluatie Planning Evaluatie Realisatie Evaluatie 2.1 Werkdocument lerarenteam, vakwerkgroep Leraren Overzicht van wie welke cluster zal geven, bepaald door de opstellers van het uurrooster. Hierbij wordt rekening gehouden met de competentie en de bevoegdheden van de individuele leerkracht. Het is belangrijk, zowel voor de leerlingen als voor de ouders, om te weten wie wat geeft. Gebruikte handboeken, cursusmateriaal De leerkrachten spreken duidelijk af welke handboeken, cursusmateriaal ze zullen gebruiken of raadplegen. De keuze van de gebruikte handboeken wordt vooraf vastgelegd en hangt af van: - 5 -

6 de bruikbaarheid ervan; de didactische en methodische uitwerking; de kostprijs; Als leerkrachten opteren voor het zelf ontwikkelen van cursusmateriaal, dan moeten ze rekening houden met: de verwisselbaarheid door het uitschrijven van de leerstof in kleine katernen; het beperkt houden van het volume door de overtollige informatie uit de cursus te weren; zorg voor een duidelijke didactische structuur en lay-out; Overzicht van eerder geziene leerinhouden en gebruikte fiches: vakinformatie, instructiekaarten, van toepassing in het nieuwe project Belangrijk om te weten is in welk project of thema de eerdere geziene basisleerinhouden behandeld werden. Het kan nuttig zijn als: opstap voor het nieuwe project; terugkoppeling naar de of herhaling van de eerdere geziene leerstof; remediëring; Bijkomende informatie In het kader van het ICT-gebeuren is het belangrijk dat de leerlingen duidelijk weten op welke website ze bijkomende informatie terugvinden. Het vooraf op cd branden van deze informatie zorgt dat deze altijd terug te vinden is. Gebruikte catalogi De talrijke technische informatiebronnen, catalogi die ter beschikking zijn, worden op geregelde tijdstippen aangevuld of vernieuwd. Het is dus belangrijk dat alle leraren en leerlingen van dezelfde catalogi gebruik maken. Planning, jaarplan, agenda Voor het opstellen van het graadplan, het opmaken van een jaarplan, het plannen van projecten/thema s verwijzen we naar de Leidraad bij het implementeren en het geïntegreerd werken van de nieuwe leerplannen van het studiegebied mechanicaelektriciteit deel II.3. 1 De onderstaande tabel is een voorbeeld van hoe alles in één document per project/thema vervat is. Het geeft een overzicht weer van de verschillende elementen zoals: wie van het lerarenteam wat geeft; de leerdoelstellingen die nagestreefd worden; de leerinhouden die aan bod komen; welke vakoverschrijdende eindtermen in het project geïntegreerd zijn; een duidelijke planning; een overzicht van wat wanneer gerealiseerd is; zowel van de agenda als van het jaarplan. 1 Zie website VVSKO publicaties - 6 -

7 Schooljaar: Leraar / collega Agenda Leerinhouden Studierichting: 1 Dhr/Mv. X Graad: 2 Jaar: 1 2 Dhr/Mv. Y Klas: 3 Dhr/Mv. Z Vak Realisaties constructies Aantal uren / week 24 Leerplan D/2003/0279/0 Project 1: Thema 1: Planning Agenda week dag Datum lesuur PV/TV Nr. Leerplandoelstellingen V.O.E.T V.O.O.D LKR Bemerking Taak /overhoring 1 De eigenheid van het beroep uit sector 3 2 Eigen werkplek inrichten en deze onderhouden 3 W1 Taak oef 1 W2

8 2.2 Werkdocument voor de leerling Cluster Omschrijving van de opgave Opdracht Nieuwe te behandelen Leerplandoelstellingen Leerinhouden Opdrachtbeschrijving vanuit een reële behoefte en formuleren van de eisen Evaluatiecriteria Slaagvoorwaarden Aandachtspunten Technische attitudes Sociale attitudes Opdoen van relevante voorkennis Voorbereiding planning, Realisatie Zowel voor de leerlingen als voor de ouders is het belangrijk dat er voorafgaandelijk klare afspraken gemaakt worden: een overzicht van de nieuwe aan te leren leerplandoelstellingen en leerinhouden; een duidelijke omschrijving van de opgave waarbij duidelijk gesteld wordt wat we de oefening verwachten; Welke zijn de attitudes en vaardigheden die in het project een bijzondere aandacht verdienen? Hoe we het project evalueren en beoordelen, is een belangrijke vraag die zowel ouders als leerlingen zich stellen. Een overzicht van de taken, oefeningen en toetsen op de verschillende niveaus van het technologische proces motiveert de leerlingen. Een evenwichtige puntenverhouding tussen de verschillende stappen van het technologische proces is belangrijk en stimuleert de leerlingen om voor alle facetten van het project te werken.

9 2.2.2 Cluster Opdoen van relevante voorkennis Het geïntegreerd werken vraagt om een nieuwe aanpak bij het opdoen van relevante voorkennis. Vorige projecten, Stage, RTC, Opdrachtbeschrijving vanuit een reële behoefte en formuleren van de eisen Kennisoverdracht leerkracht(en) Handboeken Cursusmateriaal Steekkaart Vakinformatie Veiligheid Machine Informatie Websites Tabellen. Opdoen van relevante voorkennis Voorbereiding planning, Realisatie. Het onderling overleg (in vakwerkgroepen) tussen de leerkrachten is cruciaal. Er dienen voorafgaandelijk duidelijke afspraken te zijn over: o de methode van afwerken; o de onderliggende technologie van gebruikte machines; o de te gebruiken gereedschappen, meetmethoden ; o de gebruikte informatiebronnen, tabellen, ; o de gebruikte handboeken; o de nieuwe leerplandoelstellingen; o Waar we vroeger alleen maar gebruik maakten van een handboek of cursus bestaan er nu tal van andere informatiedragers - bronnen voor het aanleren van technologische kennis. Belangrijk is, dat aan de hand van een overzichtslijst van gebruikte handboeken, cursussen met verwijzingen naar de hoofdstukken en paragrafen, de leerling weet waar hij de te kennen leerstof en de nodige informatie terug kan vinden. 9

10 Handboeken, cursusmateriaal Het mag helemaal niet de bedoeling zijn om in de portfolio een volledig uitgewerkte cursus op te nemen. Het gebruik van bestaande cursussen, handboeken kan nog altijd. Ook is het niet noodzakelijk dat de volledige technologische onderbouw in dit project gezien wordt. Het vervolg van het hoofdstuk kadert soms beter in een ander project. Aandachtspunt: Voor BSO-leerlingen en leerlingen 2de graad TSO moeten we alles duidelijk en gestructureerd aanbieden. Steekkaarten Het ontwikkelen en aanleggen van een databank (digitaal of fichesysteem) met de belangrijkste kennispunten inherent aan de totale opleiding, zorgt in de toekomst voor een meerwaarde. o Technologische vakinformatie (2) Dergelijk informatiefiche speelt een belangrijke rol bij: het opzoeken van informatie; het begeleid zelfstandig leren; de uitwerking van de GIP; de remediëring; herhaling of opstap bij een nieuw project; als hulpmiddel in de praktijklessen; o Uitvoeringsinformatie. o Machinebediening instructie. o Veiligheidsinstructiekaarten. In de nieuwe leerplannen is veiligheid een steeds terugkerende doelstelling. De veiligheidsinstructiekaarten maken dan ook deel uit van het lesmateriaal. o Milieu instructiekaarten. In het projectdossier is er een overzicht opgenomen met de verwijzingen naar de: reeds beschikbare fiches als opstap voor het nieuwe project; nieuwe fiches die in dit project uitgediept worden. Websites Op het internet vinden we veel productgegevens en technische informatie, fabrieksinformatie terug. In het projectdossier is er een overzicht opgenomen met de verwijzingen naar de verschillende sites. 2 Zie bijlagen voorbeeld van fiche met vakinformatie 10

11 2.2.3 Cluster Planning Het geïntegreerde werken vraagt om een nieuwe aanpak bij het opmaken van de tekeningen en het uitwerken van de planning. Zelfstandig leren Opdrachtbeschrijving vanuit een reële behoefte en formuleren van de eisen Handboeken Cursusmateriaal Informatie Websites Tabellen Kennisoverdracht leerkracht(en) Relevante voorkennis Voorbereiding Tekenen Planning Steekkaart Vakinformatie Veiligheid Machine Vorige projecten, Stage, RTC, Realisatie Door de projectmatige aanpak benadrukken we nu de onderlinge verbanden tussen de technologische voorkennis, informatiebronnen, de tekeningen en voorbereiding in functie van de realisatie. Het onderling overleg (in vakwerkgroepen) tussen de leerkrachten is cruciaal. Er dienen voorafgaandelijk duidelijke afspraken te zijn over: o de methode van afwerken; o de onderliggende technologie van gebruikte machines; o de gereedschappen, meetmethoden o de gebruikte informatiebronnen, tabellen, o de geïntegreerde leerplandoelstellingen die uitgediept worden Het projectdossier kan tevens een verzamelmap zijn van de tekeningen en werkvoorbereidingen nodig voor de realisatie van het project. 11

12 Tekenen Vele leerkrachten hebben nogal wat vragen over het technisch tekenen. Uit de vele reacties blijkt dat volgens de tekenleerkracht het technisch tekenen het belangrijkste vak is. Bij de geïntegreerde aanpak is de invulling van het technisch tekenen ietwat gewijzigd, het is slechts een beperkt onderdeel dat nu volledig in functie van het project staat. Nergens is in de leerplannen bepaald hoeveel lestijden er per week aan technisch tekenen besteed moet worden. Nieuwe invulling. De nieuwe leerplannen accentueren het belang van het lezen van tekeningen en schema s en het vervolledigen van tekeningen (afhankelijk van niveau en graad) even belangrijk Het zelf maken van eenvoudige schetsen, werktekeningen om iets te verduidelijken, uit te leggen komt meer op de voorgrond dan het zuiver ontwerptekenen: bv. uit de werktekening van het project de verschillende elementen kunnen schetsen nodig voor de verschillende stappen van de werkvoorbereiding is een belangrijkere leerplandoelstelling dan een niet projectmatige gebonden volledige tekening zelf te ontwikkelen en te tekenen. De invoering van de CAD-pakketten zorgt ervoor dat bepaalde oude tekenvaardigheden aan belang verliezen. Denken we hierbij aan het inoefenen van normschrift, het teken in inkt Tekenen mag geen doel meer op zich zijn. Het technisch tekenen krijgt nu een projectsturende invulling. Dit alles brengt ongetwijfeld een grondige wijziging bij de invulling van de opdracht van de tekenleraar met zich mee. Naast het aanleren van de tekenvaardigheden legt de tekenleraar nu nadruk op: o het belang van de juiste materiaalkeuze, handelsvormen; o het waarom van de gekozen montage verbindingstechniek; o de inwerking van de krachten op de constructie en de afmeting van bepaalde constructieonderdelen; o de technologische leerinhouden (bv. meetopstellingen, methode van afwerking, ) komen nu beter tot hun recht. Er dient grondig overleg te zijn tussen de praktijkleraar en de leraar technologie/tekenen over: o de mogelijke methode van afwerking, opspanmethoden; o de haalbaarheid van toleranties, controlemogelijkheden van afwerkingsvoorwaarden, vastleggen van referentievlakken in het kader van een functionele bemating; o de haalbaarheid van het project in functie van het machinepark bij het ontwerp van nieuwe constructies. De volgorde van de tekenleerinhouden zullen we grondig moeten herschikken. o Eerst het lezen van eenvoudige werktekeningen aanleren waarbij het zelf tekenen slechts een hulpmiddel is om iets te verduidelijken; o Zo zullen de leerlingensteeds realistische tekeningen moeten tekenen die in het project kaderen. 12

13 . Bepaalde tekenvaardigheden zoals normschrift vragen nu minder of geen inoefentijd. In bepaalde opleidingen (auto, carrosserie, centrale verwarming, ) wordt het zuiver technisch tekenen grotendeels vervangen door het lezen van (elektrische) schema s. Infrastructuur tekenlokaal. Vele scholen reserveren per klas een goed uitgerust CAD-tekenlokaal gedurende een aantal uren in de week uitsluitend voor de tekenlessen. Het spreekt voor zich dat met de invoering van de nieuwe leerplannen deze lokalen ook voor tekendoeleinden gebruikt worden. Daarnaast kan/moet deze infrastructuur tijdens deze lesuren aangewend worden voor PC-toepassingen inherent aan het project zoals: het opzoeken van informatie op internet; het opmaken van werkvoorbereidingen; het opmaken van rekenbladen; het opmaken van een PowerPoint presentatie (GIP); als hulpmiddel bij het begeleid zelfstandig leren; Werkvoorbereiding/planning De werkvoorbereiding krijgt een centrale rol. Het uitwerken van een werkvoorbereiding is een ideaal instrument om de opgedane voorkennis en het tekenen aan de realiteit te linken. Ook hier moet er een duidelijke communicatie zijn tussen de verschillende leerkrachten onderling over de wijze van afwerken, meetopstellingen,... Het zelfstandig opstellen van de werkvoorbereiding is een ideaal evaluatiemiddel om de vaardigheid het toepassen van de voorkennis te toetsen. Daarnaast is een werkvoorbereiding een belangrijk instrument voor het begeleid zelfstandig leren/werken Realisatie Alle opgedane voorkennis en voorbereidingen worden nu in een realisatie toegepast. 13

14 Opdrachtbeschrijving vanuit een reële behoefte en formuleren van de eisen Relevante voorkennis Informatie Websites Tabellen Voorbereiding Tekenen Planning Kennisoverdracht leerkracht(en) Realisatie Steekkaart Vakinformatie Veiligheid Machines Als aanvulling op de opgedane kennis en de kennisoverdracht van de leerkracht staan een reeks van steekkaarten ter beschikking van de leerling. Uitvoeringsinformatie Het ontwikkelen en aanleggen van een databank (digitaal of fichesysteem) met de belangrijkste realisatiemethoden inherent aan de totale opleiding zorgt voor een meerwaarde. Veiligheidsinstructiekaarten In de nieuwe leerplannen is veiligheid een steeds terugkerende doelstelling. De veiligheidsinstructiekaarten maken dan ook deel uit van het lesmateriaal. Machine instructiekaarten Het uitwerken van een machine instructiekaart laat de leerling toe de machine zelfstandig te bedienen en te onderhouden. 2.3 Communicatie met leerlingen/ouders De invoering van de geïntegreerde aanpak vraagt uiteraard om een aangepaste evaluatiemethode. Daar waar vroeger examens, toetsen, soms enkel en alleen beoordelend waren, hebben ze in het technologische leerproces nu ook een diagnostische, informatieve, remediërende en adviserende functie. Het is belangrijk dat ouders permanent op de hoogte gehouden worden van de schoolse prestaties van zoon/dochter. Het prospectieve evalueren zal de ouders/leerlingen de nodige informatie geven over de vorderingen en over het al of niet bijsturen van het 14

15 leerproces. Het moet de ouders en leerlingen aanzetten om kritisch de schoolse resultaten eens in vraag te stellen. Is er een voldoende inzet om te slagen? Wordt de juiste studiemethode toegepast? Is de gekozen studierichting, het niveau de beste keuze? Het projectdossier bevat alle elementen om een duidelijke communicatie te verzekeren. Zo zullen we de nodige aandacht moeten besteden aan: de frequentie van evaluatiemomenten; de transparantie van het evaluatiesysteem; de wijze van rapportering; Projectdossier 3 Toepassing per studierichting In alle studiedomeinen van het nijverheidsonderwijs is de visie van het geïntegreerd werken volgens het technologisch denkproces van toepassing. Bovenstaande basisgedachte voor de uitwerking van een projectdossier kan ook in alle studiedomeinen toegepast worden. Specifieke leerdoelstellingen en leerinhouden zorgen dat de invulling van de verschillende clusters van het projectdossier per studiedomein enigszins verschillend zijn. 15

16 3.1 Studiedomein auto 3de graad Autotechnieken PROJECT AUTOBANDEN De autobanden slijten abnormaal af en zijn aan vervanging toe. Vanuit deze probleemstelling worden de volgende leerplaninhouden behandeld: o Cluster voorkennis Inwerkende krachten op de banden (44); Oorzaken van de abnormale slijtage (108) (113); o Cluster planning De juiste bandenkeuze maken (107); Kostprijs bepalen (89)(91); o Cluster realisatie Specifieke veiligheidsvoorzieningen treffen(73); Ergonomische werkhouding (80); Herstellingswerkzaamheden uitvoeren (120,121); 3.2 Studiedomein mechanica elektriciteit 2de graad Basismechanica PROJECT SIERAUTOOTJE o Cluster voorkennis De materiaalstudie van het non-ferro metaal aluminium(115)(24); De technologie van het verspanen van non-ferro metalen (53); De studie van de eenparige rechtlijnige beweging (25/26); 16

17 o Cluster planning Het schetsen van enkele onderdelen of het vervolledigen van de tekeningen met de afmetingen zoals ze in de werkplaats afgewerkt worden (18); Het opstellen van een werkvoorbereiding (9); Het opmaken van een stuklijst, de bestelbon en een kostenstudie van de gebruikte materialen (76); o Cluster realisatie Sierautootje VTI Waregem 3de graad Mechanische vormgevingstechnieken PROJECT MATRIJS o Cluster voorkennis: In de matrijs de spanningen als gevolg van krachten en momenten elementair berekenen (68); Van de gekozen bewerkingstechniek en opgelegde criteria de toe te passen staalsoort kiezen (45); De functie en de werking van hydraulische en pneumatische systemen in machines en projecten toelichten (77); De overbrengingsmechanismen in toegepaste machines en gereedschappen met eigen woorden duiden (76); De start en stop procedures bij toegepaste machines bepalen (85); o Cluster Planning In team voor een uit te voeren werk een netwerkplanning maken (17); Van de uit te voeren constructies en onderdelen voorstellingen maken en in functie van de uitvoering toelichtingen geven (32); o Cluster realisatie 17

18 3de graad Lassen - constructie LASPROJECT AFSLUITPOORT o Cluster voorkennis de diverse profielmaterialen van toepassing in het project (26); de krachteninwerking van de poort op de scharnierenpunten (42, 69, 70, ); de invloed van de lasvolgorde op de vervorming (79); het gebruikte lasprocédé toelichten; de nabehandeling van een lasconstructie (39U); de maataanduiding van profielmaterialen (36); de specifieke veiligheidsmaatregelen bij het manipuleren van grote lasten; o Cluster planning het schetsen van de constructie met de afmetingen en specifieke lassymbolen zoals ze in de werkplaats afgewerkt worden (29, 30, 31); het opmaken van een stukkenlijst, de bestelbon en een vergelijkende kostenstudie van de gebruikte materialen; opstellen van een planning (14); o het realiseren (24) 2de graad Elektrische Installaties PROJECT: VOLLEDIGE VOORBEREIDING VAN DE HUISINSTALLATIE o Omschrijving opgave Vertrekkend van het bouwplan een volledig elektrisch dossier samenstellen en hierbij gebruik maken van de computer voor het plaatsen van symbolen en coderingen. De aandachtspunten in rekening brengen in verband met veiligheid, hygiëne en milieu. o Cluster voorkennis (1.1) Een bouwplan kunnen interpreteren, bouwkundige symbolen en begrippen herkennen. Afmetingen kunnen aflezen. De elektrische symbolen in de schema s van een residentieel gebouw herkennen en toepassen. De computer als tekenhulp kunnen gebruiken. Lijst met aangepaste symbolen kunnen gebruiken. 18

19 Afspraken over elektrisch comfort kennen. Het werkplaatsreglement kennen. Basistechnieken van EHBO kunnen toepassen. o Cluster planning en voorbereiding (1.1) Aangepaste lijst met elektrische symbolen voor de verschillende vakgebieden gebruiken. Voorbeelden van onveilige situaties op het werk omzetten in veilige. Een elektrisch dossier van een residentieel gebouw onder begeleiding interpreteren. De wensen van de bouwheer inwinnen en aanbrengen op het situatieschema. Opzoeken van verschillende uitvoeringsmodellen van elektrische toestellen. o Cluster realisatie Het bouwplan is de aanzet voor het totaalproject van de huisinstallatie en loopt als een rode draad doorheen het schooljaar. In het eerste jaar kiezen we een eenvoudige woning (type vakantiewoning) en bevinden alle kamers zich op de benedenverdieping. In de werkplaats kan een mini-woning gebouwd worden waaraan de leerlingen kunnen werken. Het elektrisch dossier van het residentieel gebouw volgens bouwplan samenstellen. Plaatsen van symbolen en codering op het bouwplan met behulp van de computer alsook het genereren van het ééndraadschema. Het werkplaatsreglement en de veiligheidsinstructies van de gebruikte gereedschappen naleven. Geschikte persoonlijke beschermingsmiddelen kiezen en gebruiken in verband met het werk of de gereedschappen. Bij alle activiteiten dienen de aspecten veiligheid, hygiëne en milieu in aanmerking genomen te worden. 2de graad Electrotechnieken (2de jaar) PROJECT: VERDEELKAST o Omschrijving opgave Op basis van het installatieschema van een residentiële woning het aantal benodigde modules bepalen, de kast indelen, de juiste automaten kiezen en de verdeelkast volledig aansluiten. o Cluster voorkennis (6.1-7) Reglementering van het ARAB en het AREI kennen (herhalen) in verband met plaatsen van verdeelkasten. De juiste symbolen ten behoeve van de schema s kennen. De verschillende voedingsspanningen bij een huisaansluiting kunnen opsommen. Het verschil tussen een verliesstroomschakelaar en een verliesautomaat kennen. De werking van een verliesstroomschakelaar kennen. De soorten tarieven kennen Het doel van een tijdelijke aansluiting kunnen geven. 19

20 o Cluster planning en voorbereiding (6.1-7) De normen en regels van de plaatselijke stroomleverancier opvragen. De juiste overspanningsbeveiliger in functie van de installatie kiezen. Het aantal benodigde modules bepalen en de kast indelen. De verdeelkast op schaal tekenen (schalen toepassen die in de techniek gebruikelijk zijn). Een verliesstroomschakelaar op de schema s volgens de geldende normen aanbrengen. Een werfkast tekenen. o Cluster realisatie (6.4-7) Een differentieerschakelaar of -automaat monteren en aansluiten. Een overspanningsbeveiliger monteren en aansluiten. Een inwendige bliksemafleider monteren en aansluiten (U). De lay-out van een verdeelbord in functie van de uit te voeren installatie uittekenen. Het verdeelbord volgens de voorschriften van de fabrikant monteren. Het verdeelbord uitrusten met de vereiste modules en deze onderling verbinden met verbindingsrails. De verschillende kringen aansluiten. Een werfkast samenstellen. Een energiekabel aansluiten. 3de graad Elektrotechnieken PROJECT: EEN INDUSTRIËLE VERLICHTING INSTALLEREN EN AANSLUITEN IN EEN MONTAGEWERKPLAATS o Omschrijving opgave De leerling krijgt een uitvoeringsschema van waaruit hij de industriële toepassingen omtrent verlichting plaatst. Bij het uitvoeren van de verlichtingsinstallatie maakt hij zoveel mogelijk gebruik van de plaatsings - en aansluittechnieken en van de schema s uit het vak Uitvoeringsmethoden. Daar worden immers de kenmerken, eigenschappen en technische specificaties van materialen en componenten voor de projecten verzameld en verwerkt. Het project is een vervolg op de het plaatsen van verlichting in residentiële gebouwen uit de 2de graad, nu uitgebreid tot industriële gebouwen. Via het projectdossier zou de integratie optimaal moeten verlopen. o Cluster voorkennis (6.1) Plaatsingstechnieken voor industriële verlichting Begrippen in verband met verlichting; Gasontladingslampen: principe, kenmerken, gebruik, stroboscopisch effect (U); TL-lampen: soorten, componenten, kenmerken en sturingen (in functie van de toepassing) Halogeenverlichting: soorten en kenmerken (in functie van de toepassing) 20

21 LED-verlichting: principewerking, voordelen Buislampen voor hoogspanning (neonverlichting): gebruik Noodverlichting: voorschriften, plaatsingstechniek, pictogrammen o Cluster planning en voorbereiding (6.1) Een herhaling van de klassieke lichtschakelingen is wenselijk. De uitvoeringsvormen van industriële verlichting kiezen in functie van de gevarenzones. De veiligheidsvoorschriften bij de diverse plaatsingstechnieken in acht nemen. Technische informatie (eigenschappen, karakteristieken, aansluitgegevens) over de componenten voor industriële verlichting opzoeken (catalogi, CD-rom, Internet) en de beste keuze maken, rekening houdend met kwaliteit en kostprijs. o Cluster realisatie (7.3) De realisaties worden uitgevoerd aan de hand van uitvoeringsschema s. installaties met fluorescentielampen voor industriële toepassingen installeren en aansluiten, gebruik makend van verschillende armaturen, TL-lampen en bijhorende componenten; een TL-verlichting automatisch aansturen; industriële lampen (natriumdamplampen, ) plaatsen en aansluiten; halogeenlampen voor industriële toepassingen plaatsen en aansluiten; een eenvoudige lichtinstallatie met LED s plaatsen en aansluiten (U); een noodverlichting installeren en aansluiten. 3de graad Elektrische Installatietechnieken PROJECT: EEN EENVOUDIG DOMITICASYSTEEM VOOR EEN RESIDENTIËLE WONING o Omschrijving opgave Het schema van een klassieke residentiële installatie omvormen naar een domoticauitvoering en de betreffende schema s aanpassen. Bij het uitvoeren van de realisatie gebruik maken van plaatsings- en aansluitingstechnieken en ook de schema s uit het vak installatiemethoden gebruiken. Daar worden de kenmerken, eigenschappen en technische specificaties van materialen en componenten verzameld. Op basis van de vooropgestelde eisen dienen keuzes gemaakt i.v.m. materialen, componenten, plaatsingstechnieken en gereedschappen. Door in de vakken Installatiemethoden en Realisaties elektriciteit zoveel mogelijk met dezelfde projectdossiers te werken, kan de gewenste integratie gerealiseerd worden. o Cluster voorkennis Stand alone oplossing (eenvoudige domotica) uit de 2de graad. Een korte herhaling kan wenselijk zijn. Businstallatie versus conventionele installatie Soorten domoticasystemen: centraal, half-centraal, decentraal Busstructuren: ring, lijn, boom, ster Mogelijke modules onderscheiden: verlichting, afstandsdimmers, rolluikbediening, schakelklokken, 21

22 o Cluster planning en voorbereiding (6.3) Toepassingen in verlichting, comfortverhoging, klimatisatie, beveiliging en rationeel energiegebruik overwegen. Mogelijkheden van gangbare domoticasystemen (Nikobus, EIB, Qbus, ) opzoeken, vergelijken en relateren naar de kostprijs (catalogi, handleidingen, ICT-oplossingen). Materiaallijst doornemen. Systeemcomponenten in functie van de gewenste toepassingen kiezen. Het uitvoeringsschema tekenen. o Cluster realisatie (8.5) Aan de hand van het een uitvoeringsschema en gebruik makend van de gekozen componenten de domotica installatie plaatsen, aansluiten en in dienst stellen: verlichting, afstandsdimmers, schemerschakeling, rolluikbediening, automatische zonnewering, schakelklokken, signalisatie, hek of poort, vaste en mobiele zenders en ontvangers, 3.3 Studiegebied Hout PROJECT THE BOX Probleemstelling: The box is een kleinschalig project voor de leerlingen van het 5de TSO waarbij de leerplandoelstellingen uit Organisatie, Onderzoek en Realisaties hout door de leerlingen als één samenhangend geheel wordt ervaren. Opdracht: Ontwerp, ontwikkel en realiseer een multifunctioneel, mobiel bergmeubel. 22

23 Leerplandoelen uit de cluster Organisatie. Tekeningen lezen en ontwerpen vertalen naar constructietekeningen (nr.1). Schetsen als communicatiemiddel gebruiken (nr.2). Inzicht in de functionaliteiten van CAD (2D & 3D) verwerven en deze in functie van de opdracht efficiënt toepassen (nr.3). CAD gebruiken als een gegevensbank ten dienste van de productie, het stockbeheer, de facturatie (nr.5). Bij het tekenen de van toepassingen zijnde afspraken, voorschriften en normen toepassen (nr. 6). Meubel- en interieurconstructies naar vorm en ontwerp analyseren en uitvoeringsgericht voorbereiden (nr. 21). Constructietechnieken toelichten en kiezen in functie van hedendaagse materialen en vormgeving (nr. 22). De diverse stappen van een productie ontleden en de studie van de inrichting van een werkpost maken (nr. 23). Op basis van uitvoeringstekeningen de materiaalstaat opstellen (nr. 27). Op basis van de materialenstaat een optimalisatie uitvoeren (nr. 28). Op basis van een materiaalstaat bestellingen plaatsen (nr. 29). De kostprijs van een project op voorhand op basis van prijsaanvragen berekenen (nr. 30). Op basis van bijgehouden prestaties en verbruikte hoeveelheden de kostprijs van een uitgevoerd project berekenen (nr. 31). Het principe van een CNC-machine omschrijven en de belangrijkste begrippen toelichten (nr. 33). 23

24 De belangrijkste types CNC-machines van elkaar onderscheiden en de toepassingsmogelijkheden duiden (nr. 34). Voldoende inzicht in de werkingsprincipes van CNCmachines verwerven om CNC-programma s te schrijven en aan te passen (nr. 35). Inzicht verwerven in de verspaningstechnologie bij CNC-machines (nr. 36). Rekening houden met de passieve en actieve veiligheidsaspecten (nr. 37). De betekenis van enkele typische gestandaardiseerde ISO-codes toelichten (nr. 38). Inzicht verwerven in de programmeertechnieken om het CNC-proces voor te bereiden en eenvoudige bestaande programma s toelichten en aanpassen (nr. 40). Leerplandoelen uit de cluster Onderzoek. Technische documentatie opzoeken, raadplegen en interpreteren, om in functie van een uit te voeren opdracht, een verantwoorde materiaalkeuze te maken (nr. 50). Houtplaten, bekledingen en houtafgeleiden herkennen en de eigenschappen in functie van de toepassingen toelichten (nr. 71). Door het uitvoeren van proeven inzicht verwerven in de kwaliteit van verbindingen (nr. 71). Door verschillende afwerkingssystemen, materialen en methoden te beproeven, de gestelde afwerkingseisen controleren en vergelijken (nr.82). 24

25 Leerplandoelen uit de cluster Realisaties hout. Constructies en/of onderdelen volgens het productieplan, de gestelde eisen en voorschriften vervaardigen en indien nodig bijsturen (nr. 147). De richtlijnen om materialen op te slaan en te beschermen toepassen (nr. 148). De voorschriften in verband met het welzijn op het werk naleven (nr. 149). Interne transportmiddelen veilig gebruiken (nr. 150). Zelfstandig, op basis van de gestelde eisen, het productieproces evalueren en oplossingen tot kwaliteitsverbetering formuleren (nr. 151). Zelfstandig de realisatie aan de gestelde eisen toetsen en de positieve en negatieve punten verwoorden (nr. 152). Vooraleer te starten, controleren of alle goederen en onderdelen volgens order aanwezig zijn (nr. 155). De administratie van de eigen prestaties bijhouden (nr. 157). Volgens opgedragen procedures geleverde materiaal in ontvangst nemen (nr.158). Stockwijzigingen volgens instructies noteren en meedelen (nr. 159). Gereedschappen en machines beheren (nr. 160). Inzicht en ervaring verwerven om houtbewerkingmachines veilig en adequaat in te stellen en te bedienen (nr. 161). Houtbewerkingsmachines en installaties onderhouden en defecten melden (nr. 162). De gereedschappen opmeten en de compensaties kunnen invoeren (nr. 163). Inzicht en ervaring verwerven om CNC-machines veilig en adequaat in te stellen en te bedienen (nr. 164). Een CNC-machine veilig kunnen opstarten en gebruiksklaar zetten (nr. 165). Een bestaande programma controleren op de cruciale punten en eventueel aan de machine editeren (nr. 166). De gereedschappen opmeten en de compensaties in de sturing kunnen invoeren (nr. 167). Verspaningstechnologie toepassen en zorgzaam met de snijgereedschappen omgaan (nr. 169). 25

26 Verbindingen met het gepaste gereedschap en materiaal, volgens de gestelde voorschriften uitvoeren (nr. 170). De technieken voor het verduurzamen, beschermen, afwerken en onderhouden volgens voorschriften en volgens de gestelde eisen voorbereiden en uitvoeren (nr. 172). Met dank aan Lieven Vandamme en Paul Maerten. 3.4 Studiegebied Bouw Studiedomein schilderwerk en decoratie PROJECT CONFERENTIEZAAL Probleemstelling Het doel van dit project was de uitdaging om van een oude vergrijsde vergaderzaal een nieuwe comfortabele polyvalente conferentiezaal te maken, rekening houdend met alle behoeften die daar in opgenomen moeten worden. Teamwerk Het team leerkrachten en de leerlingen van het zesde jaar schilderwerk en decoratie hebben dit project uitgewerkt, in nauwe samenwerking met leveranciers en de bedrijfswereld. Voorbereiding. Alvorens de werkzaamheden te beginnen, wordt er een uitgebreide voorstudie gemaakt waarin alle facetten werden opgenomen: Opmeten van de ruimte en uittekenen op schaal; Tekenen van de wandaanzichten; Ontwerpen van kleurstudies; Berekenen van de oppervlakten; Ontleden van de verschillende ondergronden; Analyse van specifieke problemen; Opmaken van een kostprijsberekening en voorcalculatie. 26

27 Realisatie Vakoverschrijdend Terwijl er aan een voorstudie gewerkt werd, waren de leerlingen aan de voorbereidende werken begonnen. Nadat de afdeling sanitair de radiatoren hebben afgenomen en de afdeling hout een nieuw verlaagd plafond in gipskarton plaatste, was al het oude behang van de muren afgehaald. Specifieke problemen Grote delen leem /kalk kwamen met het oude behang mee, overal waren er vochtkringen, soms ook schimmel. De houten ramen waren op sommige plaatsen rot. De vloer was oneffen en op bepaalde plaatsen kapot. Planning en organisatie Na de analyse van deze verschillende ondergronden is een uitgebreid stappenplan en werkplan opgesteld. Muren Afdekken en verwijderen van de gordijnen. Verwijderen van behang, schuren en afwassen. Grote gaten uitvlakken met gips opvulmiddel. Fixeren en plamuren van de muren. 27

28 Schuren, manueel en machinaal. Fixeren en gronden met muurprimer. Kleine gebreken bijwerken. Afwerken met een kwartstechniek Puntofino. Plafond Naden van het gipskarton met voegband en plamuur opvullen. Uitvlakken van de naden tot een vlakke ondergrond. Isoleren van de ondergrond. Afschilderen, in twee lagen, met plafondverf. Ramen Grof schuren van het hout en ontvetten. Kapotte en rotte stukken hout verwijderen. Hechtingsprimer aanbrengen. Putten en gaten opvullen met een specifiek plamuur. Schuren en gronden met een primer. Tussenschuren. In twee lagen afschilderen met een kleurlakverf, volgens de voorstudie. Radiatoren De verwarmingselementen goed ontvetten en schuren. Aanbrengen van een hechtingslaag. Aflakken met behulp van spuitapparatuur Vloer Ontvetten en ontstoffen van de vloer. Hechtingslaag aanbrengen. Egaliseren van de vloer, in twee lagen. Na droging van het egalisatiemiddel, schuren en ontstoffen. Instrijken met isolatielaag. Plaatsen en snijden van linoleum. Afwerken van de voegen en aanbrengen van de plinten. Projectiewand Eén van de wanden op het podium moet dienen als projectiewand. Voor deze wand werd een speciale techniek toegepast die een heldere en goede projectie bevordert. De Ice techniek is, na een demonstratie door de producent, door de leerlingen toegepast. 28

29 Afwerking Na enkele kleine vlekken te hebben geretoucheerd zijn de rolgordijnen gemonteerd en is de verlichting opgehangen. Nieuw meubilair zorgt voor een mooi en functioneel geheel. Met dank aan Frank Vandeputte en Bernard Cotenier. Noël Denduyver Patrick Goes Stefaan Grimonprez Bibliografie DENDUYVER, N., Leidraad bij het geïntegreerd werken en het implementeren van de nieuwe leerplannen van de studiegebieden auto, mechanica-elektriciteit, koeling en warmte, VVSKO juni Vak: ELEKTRICITEIT-ELEKTRONICA Onderwerp: Bliksem en overspanningsbeveiliging voor huis- en industriële installaties Datum: Woensdag 12 oktober 2005 Plaats: Stagobel, Karrewegstraat 50, 9800 Deinze Doelgroep: Leerkrachten elektriciteit tweede en derde graad BSO-TSO Vak: ELEKTRICITEIT-ELEKTRONICA Onderwerp: Elektronisch Leerplatform Vlaanderen Datum: Woensdag 30 november 2005 Plaats: K.U.Leuven Campus Kortrijk, E. Sabbelaan 53, 8500 Kortrijk Doelgroep: Leerkrachten elektriciteit Voor meer info: zie affiche en programmabrochure of website: 29