Handig Zelfstandig. Bereikbaarheid Perspectief Zutphen. Bereikbaarheid Dienst Telefoonnummer Bereikbaarheid

Transcriptie

1 1 Voorwoord Na de mooie, warme nazomer zijn we nu dan toch in de herfst beland. Sinterklaas is nauwelijks scheep gegaan naar zijn paleis in Spanje en de zwarte Pieten hebben zich nog maar nauwelijks afgeschminkt of de Kerstman overheerst het straat- en winkelbeeld. De pepernoten liggen in de opruiming, maar de boterletters zijn reeds in de aanbieding. De kerstdecoraties voor woon- en slaapkamers gaan als warme broodjes over de toonbank. En dat allemaal om de kerstdagen nóg feestelijker te maken. Maar niet voor iedereen zijn de feestdagen zo feestelijk als supermarkten en banketbakkers en kerstboomverkopers ons willen laten geloven. In oktober stond de week van de eenzaamheid op de kalender. Maar juist in december knaagt de eenzaamheid aan de harten van vele mensen - niet alléén ouderen - die met Kerst en met Oud- en Nieuwjaar in hun eentje de uren aan zich voorbij zien trekken. De Bornkrant biedt haar lezers een dubbelnummer aan met informatie, een puzzel, allerlei verhalen ter lering en vermaak, een kerstverhaal en nog veel méér. We wensen al onze lezers met dit december/januarinummer een paar uur verstrooiing toe. Misschien blijft er dan nog bij deze of gene een paar uurtjes over om een eenzaam mens aandacht te geven. De redactie wenst alle lezers en lezeressen goede kerstdagen toe en een aangename wisseling van het jaar.

2 2 Handig Zelfstandig Aflevering 4: Hulpmiddelen en tips bij het aantrekken van schoenen In de eerste drie afleveringen van HANDIG ZELFSTANDIG las u onder andere over het aantrekken van kousen/sokken en panty s, over de helping hand (die handige grijper) en hulpmiddelen bij het wassen en douchen. Bent u hierdoor al op ideeën gebracht? Misschien was er een oplossing voor u bij? Als u graag informatie wilt over een ander specifiek onderwerp, dan horen wij dat graag van u. Deze keer gaat Handig Zelfstandig over het aantrekken van de schoenen. Als men problemen heeft met het bukken zijn veterschoenen echte ondingen. Want hoe krijgt men dan in hemelsnaam die veters dicht? Ook sandalen leveren problemen op, omdat het erg moeilijk kan zijn om de gespen dicht te krijgen. De meest eenvoudige oplossing is: instapschoenen dragen. Kijk in uw (schoenen)kast of u nog degelijke instappers heeft. Als u toevallig nieuwe schoenen moet kopen, probeer dan eens of u aan mooie instapschoenen kunt komen! Bij instapschoenen kan het zijn dat u met de voet niet goed erin kunt komen en eigenlijk een schoenlepel zou moeten gebruiken. Hiervoor is een lange schoenlepel erg handig. Deze zijn er in twee uitvoeringen: flexibel of niet flexibel (zie foto s). Wilt u uw veterschoenen toch nog graag dragen, dan is het mogelijk om de veters aan te passen, door deze te vervangen door elastische veters. De elastische veters worden zoals gewone veters in de schoenen geregen en stevig gestrikt. Vervolgens kunnen de schoenen als instappers functioneren; de veters rekken mee en hoeven niet meer gestrikt te worden. Eventueel kan de lange schoenlepel hier weer van pas komen bij het aantrekken. En valt de tong van de schoen steeds naar binnen? Vraag dan de schoenmaker om de tong met een paar stiksteekjes vast te zetten aan de binnenkant van de schoen. Ook mensen die nog wel goed kunnen bukken, maar die hun handen niet meer goed kunnen gebruiken (bv. door reuma of verlamming) kunnen profijt hebben van elastische veters. Er is zelfs een trucje om éénhandig je veters te kunnen strikken en er zijn ook nog andere hulpmiddeltjes beschikbaar die het aantrekken van de schoenen kunnen vereenvoudigen. Indien u denkt zo n lange schoenlepel of elastische veters lijken mij wel handig, dan is het mogelijk om deze via Ergotherapie Thuis Sutfene uit te proberen. Bij goed bevallen kunt u ze zelf aanschaffen. Ze zijn te koop voor enkele euro s bij bv. Blokker, Action, thuiszorgwinkel of schoenmaker. Ook voor andere schoenproblemen kunt u bij ons terecht. Ergotherapie wordt vergoed vanuit uw basisverzekering. Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met het volgende telefoonnummer: Bereikbaarheid Perspectief Zutphen Met ingang van 1 oktober is de bereikbaarheid van Perspectief Zutphen veranderd. Onze medewerkers zijn vanaf deze datum via een direct, vast nummer (rechtstreeks) bereikbaar of via het algemene nummer en vervolgens een keuzemenu. Er is geen secretariaat meer die doorverbindt. Waarom deze keuze? Wij hebben voor deze manier van werken gekozen om een betere bereikbaarheid voor onze klanten te kunnen garanderen. Daarnaast zijn bijvoorbeeld de Vrijwilligerscentrale en Buurtservice nu ook rechtstreeks bereikbaar. De nieuwe structuur maakt onze organisatie flexibeler en zorgt ervoor dat medewerkers vanaf elke locatie hun werk kunnen doen. Bereikbaarheid Dienst Telefoonnummer Bereikbaarheid Sociaal werk toets 0 Vrijwilligerscentrale Zutphen maandag t/m vrijdag uur maandag t/m donderdag uur vrijdag uur Buurtservice maandag t/m donderdag uur Buurtbemiddeling toets 1, dan 1 VVE Peuterwerk toets 1, dan 2 maandag t/m donderdag uur maandag t/m donderdag uur Hier naast ziet u een overzicht van de telefoonnummers en de openingstijden.

3 3 De inleverdata kopij U kunt de kopij voor de Bornkrant in 2015 inzenden naar: bornkrant@perspectiefzutphen.nl tot de volgende data: 8 januari voor Bornkrant 2, maand februari 5 februari voor Bornkrant 3, maand maart 5 maart voor Bornkrant 4, maand april 9 april voor Bornkrant 5, maand mei 7 mei voor Bornkrant 6, maand juni 6 augustus voor Bornkrant 7, maand september 10 september voor Bornkrant 8, maand oktober 8 oktober voor Bornkrant 9, maand november 5 november voor Bornkrant 10 en 1, maanden december en januari. De Bornkrant wordt aan het eind van de maand afgeleverd door de drukkerij en daarna verspreid. De redactie beslist in de redactievergadering of een tekst/foto geplaatst kan worden en of er aanpassingen nodig zijn. Tekst in Word en foto apart in bijlage aanleveren in JPEG bestand. De tekst moet worden ingeleverd met uw naam en adres/ telefoonnummer of adres. Wilt u liever uw naam niet onder een inzending, dat is mogelijk, uw gegevens blijven dan alleen bekend bij de redactie. De redactie gaat vertrouwelijk met de gegevens om. Programma Alzheimer café Zutphen Aan het begin even een stukje algemene informatie. Een Alzheimer Café is een maandelijkse informele bijeenkomst voor patiënten, familieleden, vrienden, hulpverleners en andere belangstellenden. Tijdens iedere Alzheimer Café staat een thema centraal. Iedereen die vragen heeft over dementie kan bij het Alzheimer Café terecht. De gasten praten met elkaar over hun ervaringen m.b.t. dementie. Iedereen is van harte welkom. U hoeft zich niet aan te melden en de toegang is gratis. Datum: 17 december Thema: Café in kerstsfeer Het café vindt in Zutphen plaats elke derde woensdag van de maand tussen en uur. Locatie: Bruin Café de Buren, De Singel Lunette, Coehoornsingel 3, 7201 AA Zutphen Informatie Alzheimer Café Zutphen: mevrouw Carla Brands, telefoon: zutphen@alzheimer-nederland.nl website: Pluim Zorgt een familielid, buur of vriend belangeloos voor u? Dit is uw kans om hen te verrassen met een Pluim als blijk van waardering voor hun inzet en steun. De Pluim bestaat uit een lokale waardebon. Aanmelden kan bij Perspectief via: mantelzorg@perspectiefzutphen.nl of of via de speciale antwoordkaarten. Alle aanmeldingen worden verzameld en vanaf 15 december krijgt deze persoon de waardebon van Perspectief namens u voor alles wat hij/zij als mantelzorger voor u doet. Aanmelden kan tot 12 december en op basis van beschikbaarheid. advertentie Gildelezingen december 2014 en januari 2015 Plaats: restaurant van woon- en zorgcentrum St. Elisabeth, Geweldigershoek 39 in Zutphen. Tijd: van tot ca uur. De lezingen zijn voor iedereen vrij toegankelijk. U hoeft zich vooraf niet op te geven. Kosten: een vrijwillige bijdrage. Meer informatie vindt u op de website: Datum: 10 december 2014 Thema: Van Blues tot Mainstream Spreker: De heer Jan Huese, aanvoerder van het combo The Old Chaps Datum: 28 januari 2015 Thema: Zutphense portrettekenaars van Het Palet Spreker: De heer Wil Sprengers, een van de portrettekenaars U bent van harte welkom

4 4 Gregoriaanse Adventsvespers in St. Janskerk Op de vier zondagen van de Adventstijd, 30 november, 7,14 en 21 december verzorgt het Gregoriaans Getijdenkoor, voor het twintigste jaar alweer, om uur de gezongen Gregoriaanse Vespers in de sfeervolle St. Janskerk. De Vespers is het avondgebed bij het overgaan van de dag naar de nacht op het moment dat het licht in onze streken afneemt en de lichten worden ontstoken. Voor de Adventstijd geldt dat des te meer, de dagen worden korter en de behoefte naar nieuw licht neemt toe. Het is daarnaast het belangrijkste van de dagelijkse kerkelijk getijden, zoals die nog altijd in tal van kloosters en abdijen wordt gezongen. In de stilte en rust van de Vespers komt de verwachting naar dat nieuwe licht in tekst en gezangen tot uiting. U wordt hiervoor van harte uitgenodigd. Gregoriaans Getijdenkoor St. Jan Zutphen Wim M.M. Laurensse Wie zal het zijn: De Kerstman of Sinterklaas Hoe zit het nu precies? Wie of wat komt ons fêteren? Die ene of die andere? Zeg ons welke van deze heren. De één komt per boot, de ander per slee. Maar beide brengen geschenken mee! De één spreekt Fins, de ander spreekt Spaans. Maar dat is snel vertaald doorgaans. De één heeft een rendier, de ander een paard. Maar beide dragen een witte baard! Misschien zijn zij wel familie van elkaar, misschien wel twee broers, nietwaar? Zo werd ik vrijwilliger bij de Algemene Hulpdienst Dit voorjaar groeide mijn tuin bijna dicht. Door allerlei lichamelijk ongemak kon ik het zelf niet meer bij houden, maar er moest wel iets gebeuren want ik begon aardig op Doornroosje te lijken. Dus belde ik de algemene hulpdienst en die stuurde mij een prins op een stalen ros, gewapend met greep en snoeischaar. Hij bekeek de tuin, bromde: tja,het is veel werk. Kom er maar bij zitten en zeg hoe je het hebben wil. Vervolgens ging hij flink aan de slag en werd mijn tuin weer een paradijsje en ik een blij mens. Toen bedacht ik dat ik wel iets terug kon doen met datgene wat ik nog wel kan. Ik heb gemeld dat ik onder andere mensen naar het ziekenhuis kan brengen. Gevraagd werd toen of het ook wel verder weg mocht zijn dan Zutphen en ik zei daar ja op. Een paar dagen later kwam er een telefoontje: wil je met twee vluchtelingen uit een heel ver land naar een dorp in Limburg? Nu tuf ik om de paar weken met alleraardigste mensen naar het zuiden. We vertellen elkaar over onze cultuur, ons eten en klimaat en leren veel van elkaar. Telkens stap ik met veel plezier in de auto, soms al om zes uur s morgens, zodat we om acht uur in Limburg kunnen zijn. Intussen breng ik ook mensen in Zutphen naar het ziekenhuis en ga ik een keer per week naar een mevrouw die haar buurt niet meer uit kwam. Samen gaan we op stap, kletsen honderd uit en hebben veel plezier. Kortom, mijn aanmelding bij de Algemene Hulpdienst heeft me veel goeds gebracht. Ik ontmoet veel aardige mensen, kom zelf (nog) meer de deur uit en mijn vrienden zeggen dat ik straal. Mijn liefje, wat wil je nog meer. Ank Petermann Hun echte band is nog nimmer achterhaald. Misschien is hun bestaan slechts cultureel bepaald. Maar het belangrijkste is: beiden zorgen voor veel pret Zij brengen plezier. Zó is het maar net. Zelfs senioortjes zijn dol op hun feest. Zij voelen zich jong, zoals zij ooit zijn geweest! Hoera, hoera voor beiden, met of zonder Pieten. Dank voor jullie komst: wij gaan er fijn van genieten. F.H.

5 5 Drie arme koningen door Willem Wilmink Drie koningen moesten naar Bethlehem rijden, hun karretje ging langs berg en dal, Een ster in de nacht zou hen steeds begeleiden tot aan dat kindje daarginds in de stal. Ze gingen op reis, blijmoedig van hart, twee waren er wit en een was er zwart. Ze hadden voor t kindje cadeaus meegenomen: een had speculaas in de vorm van een pop, de tweede was op de gedachte gekomen van zeven kilo Engels drop. En de zwarte koning uit verre land had heerlijke rijst met kousenband. Elke dag moesten die koningen eten, want anders gingen die koningen dood. Dus lieten zij bij alle woningen weten: wij hebben behoefte aan melk en brood. t Ging allemaal prima, tot in de woestijn, waar bijzonder weinig woningen zijn. Toen hebben ze stil bij elkander gezeten: wat moesten ze doen? De pop en de drop en de rijst met kousenband op gaan eten? Jawel hoor, ze aten het allemaal op. Kotsmisselijk zijn ze toen verder gegaan tot waar de ster bleef stille staan. Maria! Wij hadden elk een cadeautje, maar we aten het allemaal op... En het Christuskind zat daar in zijn blootje en vond het een prachtige mop. Dat Christuskind, zo klein en teer, dat lachte toen voor de eerste keer. Sindsdien zijn de moeders taarten gaan bakken en in elke taart zit een boon. Heeft er dan iemand zo n boontje te pakken, dan krijgt ie een koningskroon. En zo wed Filips koning van Spanje en zo komen wij aan ons huis van Oranje. Buurtservice en Zozijn werken samen in de Martinet In juli is er een nieuwe Buurtbeheerploeg gestart die werkt vanuit de gemeenschappelijke ruimte in de Martinet aan de Martinetsingel (het voormalig dienstencentrum van ouderen). Deze Buurtbeheerploeg is bijzonder omdat hierin 4 mensen van Zozijn samenwerken met 2 vrijwilligers van Buurtservice. Deze Buurtbeheerploeg heeft haar werkzaamheden in de binnenstad en richt zich nu op het schoonhouden van de buurt. Op deze manier wordt ervaring opgedaan in het bieden van dagbestedingsplekken in samenwerking met vrijwilligers. Voordat deze pilot kon worden gestart moest er natuurlijk het nodige geregeld en afgesproken worden. Hierbij was het prettig om de positieve inzet van zowel Woonbedrijf Ieder1 als de St. Diensten Centra Zutphen te ervaren. Er wordt nu één ochtend per week gewerkt en het is de bedoeling om dit op korte termijn uit te breiden. We denken hierbij aan uitbreiding van de werkzaamheden voor de buurtbeheerploeg, maar ook aan het starten van activiteiten in de Martinet zelf. Dit laatste gaat in nauwe samenspraak en samenwerking met de bewoners van de Martinet. Personenalarmering De ouderen willen en zullen in de toekomst langer zelfstandig blijven wonen. Wordt u minder mobiel, woont u alleen en voelt u zich om meerdere redenen minder veilig in eigen huis. Probeer dan met een personenalarmering het veilige gevoel weer terug te krijgen. Dan kunt u in eigen huis blijven wonen. Hoe werkt een personenalarmering Als u een personenalarmering neemt, wordt bij u thuis een alarmeringstoestel geplaatst door een professioneel bedrijf. U neemt een abonnement. Aansluiting met andere apparaten is mogelijk. U krijgt een alarmknop in de vorm van halszender/ armbandzender, die u kunt dragen. Is er iets mits en heeft u hulp nodig dan is één druk op de alarmknop voldoende om contact te maken met de centralist/ verpleegkundige. Deze schakelt voor u hulp in, nadat u verteld hebt wat er aan de hand is. Krijgt de centralist geen contact met u dan wordt iemand ingeschakeld, die naar u toekomt. De hulp is 24 uur per dag en zeven dagen per week aanwezig. Zij staan voor u klaar. Uw medische achtergrond speelt geen rol en van welke organisatie u hulp ontvangt ook niet. De soorten hulp: Sleuteladressen. Familie of een kennis wordt ingeschakeld als u hulp nodig heeft. Dit heet sleuteladressen. Zij wonen bij u in de buurt. Professionele hulp. Een deskundige verzorger of verpleegkundige komt naar u toe. Hiervoor betaalt u 15,10 per maand. Tarieven Voor personenalarmering met 3 sleuteladressen betaalt u de huur van 18,60 per maand en alarmeringstoestel en verbinding staan klaar. De plaatsing van het toestel kost u een eenmalig bedrag van 70,00 incl. BTW. Aanmelden en meer informatie Wilt u zich aanmelden of wilt u meer informatie over personenalarmering en en zorgopvolging van Verian. Belt u dan met onze zorglijn via telefoonnummer De zorglijn is 7 dagen per week, 24 per dag bereikbaar. Verian, Postbus 1032, 7301 BG Apeldoorn personenalarmeringverian.nl Internet:

6 6 Herinneringen aan decembermaanden Zoals velen van u weten hadden mijn grootouders, ouders en later mijn broer en schoonzus een banketbakkerij in de Turfstraat. December was voor hen een drukke maand en automatisch help je mee. In dit verhaal kijk ik daar op terug. Tijdens de feestweken, die in september in Zutphen gehouden werden, begon vader met het bakken van speculaas. Door veel mensen werd daar reikhalzend naar uitgekeken. Niet voor niets want de speculaas was één van de producten waar de firma om bekend stond en dat vooral vanwege het unieke kruidenrecept. Heel veel mensen kwamen van heinde en verre deze lekkernij halen. Niet alleen in huis, maar ook in de naaste omgeving daarvan, verspreidde de speculaasgeur zich en de mensen stonden al snel in de winkel om speculaas te kopen. Begin november werd begonnen met het uitpakken van het kantoortje achter de winkel. Daar werd de Sint Sint-Nicolaas ingericht. Een gebruik dat de fa. Kreijenbroek van begin (1868) tot eind (1998) in ere heeft gehouden. Op tafels werden allerlei borstplaten, chocolade- en marsepein surprises, speculaas- en taaipoppen uitgestald. Op schappen aan de zijkant stonden de chocoladeletters. Het marsepein werk werd zelf gemaakt en dat kostte heel wat avonden extra werk, want het moest gebeuren naast het gewone werk en was voor een heel groot deel handwerk. Alles moest ingepakt worden en moeder zorgde er voor dat elke chocoladeletter, stuk marsepein of wat dan ook verpakt werd in sinterklaaspapier. De dag voor de feestdagen werden lijsten voor de bakkerij gemaakt. Een secuur werkje. Want iedereen wilde de volgende dag wel datgene hebben wat besteld was. In de bakkerij was er hoogspanning. Er werden vooral veel banketletters gebakken. Een groot aantal letters van het alfabet passeerden de revue maar er waren ook beulingen, een o met een tuutje eraan. De laatste nacht werd voor een groot deel doorgewerkt. Vader vond het wel belangrijk dat iedereen een paar uur ging slapen. Het was hard werken maar niet ongezellig. Voor de werkenden was er altijd wat lekkers. Meestal wat hartigs. Soms werd er s nachts op het raam geklopt. Politie. Niet om te controleren, maar voor koffie met wat erbij. Ze waren ook niet vies van een gebakken eitje als dat zo uitkwam. Er werd ook wel eens een geintje met ze uitgehaald. Voorzichtig werd wel eens een hand op hun schouder gelegd met het verzoek om iets op te schuiven. Niet helemaal toevallig zat er aan die hand dan steevast wat meel dat goed te zien was op de donkerblauwe jassen. Veel van wat gemaakt werd, moest op Sinterklaasdag bezorgd worden. Vooral in de jaren veertig en vijftig en begin jaren zestig werd er heel veel bezorgd en alles per fiets en later per auto. Enkele mensen, waaronder mijn broer en ik reden de hele dag rond met één of meer kisten onder de arm met daarin de bestellingen. Het weer was erg belangrijk op die dag. We hebben in de loop der jaren alle soorten weer meegemaakt; wind, veel wind, veel regen en soms sneeuw en gladheid. Plastic kleding was er in het begin nog niet. Daarom moesten we ons bij slecht weer wel eens een paar keer omkleden, want de gewone regenjassen waren niet altijd voldoende waterdicht. Tussen de middag was er eten voor alle medewerkers, meestal stamppot. Vaak was je op sinterklaasdag s avonds zo rond zeven uur klaar. Daarna volgde kerst. De voorbereidingstijd daarvoor waren wat minder lang. De laatste dagen leken op die voor sinterklaas. Hoewel veel minder moest er toch wel het één en ander ingepakt worden. De nacht er voor werden de kerstkransen gebakken en opgemaakt. Heel in het begin werd er in de spijs ook kersen gedaan. Later niet meer, wel werden de staven en kransen versierd met bigarreaux en oranjesnippers. Dat stond fantastisch, over het opleggen zullen we het maar niet hebben. Ik heb het gevoel dat mijn handen nog pikken van de stroop die daaraan zat. Op de dag voor kerst moest bijna alles weer bezorgd worden. Dus weer de hele dag op de fiets en weer was je afhankelijk van de weergoden. Wat het bezorgen met kerst lastig maakte, waren de puddingen. Die werden aan het eind van de dag klaargemaakt voor bezorging en die moest je dan nog wegbrengen. Een pudding op een schaal opgespoten met slagroom, belegd met versieringen en sommige dan in het midden nog opgevuld met saus moest je in een kist onder de arm onbeschadigd bij de klant zien te krijgen. Meestal lukte dat wel. Daarnaast had je veel verlovingen op tweede kerstdag. Dus werden de petit fours, kleine gebakjes, de dag voor kerst op het laatst gemaakt en als laatste weggebracht. De meeste mensen hadden wel een koele kelder. Ik herinner me nog een keer dat ik met de laatste bestelling o.a. petit fours op weg was naar de Pagematestraat. Het had licht gesneeuwd en het was wat glad. Op de Emmerikseweg ging ik met fiets en al onderuit in of op de tramrails. Hoewel de schade beperkt bleef, moest ik er mee terug en

7 7 kon vader weer aan de slag. Waarna ik er weer mee op weg ging. Nu gelukkig zonder problemen. Op deze dag was je meestal later klaar dan met sinterklaas. Gesponsord door Last but not least volgde de oudejaarsdag. Dat vond ik de minst leuke. Er werden veel dingen in de frituur gebakken en die geur verspreidde zich door het hele huis. Indrukwekkend was de sortering artikelen die gemaakt werden. Dat varieerde van diverse soorten beignets, appelflappen, appelbollen en sneeuwballen naar bitterballen en kroketten, pasteitjes, ragoutbroodjes, nierbroodjes, Vol au Vents, hambroodjes en saucijzen. Er was één familie die van oudsher al bij opa en oma Kreijenbroek brooddeeg- saucijzen bestelde. De meesten van dat gezin waren naar elders verhuisd, maar een enkele bestelde ze nog ieder jaar. Aanvankelijk maakte opa Kreijenbroek ze nog. Ik zie hem nog bezig met een ouderwetse rolstok de plakjes brooddeeg uitrollen om daarin de gehaktrolletjes te vouwen. Later maakten vader of mijn broer deze toch wel erg lekkere saucijzen. Ze werden per post- of spoor- expresse verstuurd. Natuurlijk moest er ook nu veel bezorgd worden. De kunst was om alles voor half zeven bij de klanten te hebben. Zo niet dan had je goed pech. Om zeven uur begon de oudejaarsavonddienst in de kerk. Heel veel mensen, ook mensen die er anders bijna niet kwamen, gingen op die avond ter kerke en dus trof je ze niet meer thuis. In dat geval moest je na half negen het restant wegbrengen. Maar daarmee zat het karwei er nog niet op. Veel mensen lieten laat op de avond nog kroketten, bitterballen, ragoutbroodjes, pasteitjes saucijzen e.d. warm bezorgen. Dan kon je laat op de avond weer bij de warme kachel vandaan om met een vuurtrommel, die verwarmd werd door gloeiende briketten, op pad te gaan. Het is wel eens gebeurd dat ik om twaalf uur nog ergens achter op de Deventerweg zat, terug fietsend van de laatste warme bestelling. Maar met die vuurtrommels kon je ook spelen als het hard waaide en je er tegenin moest fietsen trok je de vuurlade er iets uit, je kreeg dan een hele vonkenregen achter je aan. Gelukkig besloten vader en moeder op een gegeven ogenblik dat de laatste bestelling niet na elf uur bezorgd kon worden. Ik wens u een goede en een smaakvolle decembermaand. Jan Kreijenbroek. Kiest u voor de Polbeek? Dan kiest u voor een bruisende woonomgeving en hulp bij u aan huis met een van oorsprong humanistische signatuur. Wij zijn een leefgemeenschap waar ieder mens ertoe doet. Onze belofte is: zie lach en leef. Telefoon: advertentie advertentie zie... lach en leef De volksmond over het weer Valt sneeuw op januari één, en gaat zij na negen dagen nog niet heen, ligt zij negen weken achtereen.

8 8 Rijbewijskeuring Rijbewijskeuring voor 75+ plussers in Vorden, bij Sutfene en Regelzorg (locatie MFC Waterkracht, Ruys de Beerenbrouckstraat 106 te Zutphen). Het CBR raadt aan, om tenminste drie maanden vóór de vervaldatum van het huidige rijbewijs, actie te ondernemen voor de verkrijging van een nieuw exemplaar. Tip: Laat uw ogen meten voor u gekeurd wordt bv. door een opticien. Neem uw bril of contactlenzen mee. Tip: Zorg voor een formulier eigen verklaring, bij de gemeente te verkrijgen. Tip: Neem ochtendurine mee. Tip: Neem uw huidige rijbewijs mee. Rijbewijskeuring in Vorden; de 1 e helft van 2015 Wie 75+ is moet zich voor een nieuw rijbewijs eens in de 5 jaar medisch laten keuren. De ouderenbonden in Vorden e.o. bieden deze keuring voor leden tegen een laag tarief aan van 25, -. Locatie: Woon- Zorgcentrum Sensire de Wehme, Nieuwstad 32 te Vorden. Maak tijdig een afspraak via mevr. S. de Vries, ANBO- Vorden. Tel De keuringsdata voor de eerste helft van 2015: op zaterdagmiddag 31-1; 28-2; 28-3; 25-4; 30-5; Sutfene Rijbewijskeuring voor 75+ Iedere 2 e dinsdag van de maand biedt Sutfene 75-plussers uit Zutphen en omgeving rijbewijskeuringen aan. De kosten voor deze keuring bedragen 30,00 inclusief BTW. De keuringen worden gehouden in De Lunette aan de Coehoornsingel 3, 7201 AA in Zutphen. Voor aanmeldingen kunt u contact opnemen met Behandelcentrum Sutfene, telefoon: Voor algemene informatie Dhr. Crijns, arts- specialist ouderengeneeskunde, telefoon: Vertrouwde rijbewijskeuringen via Regelzorg Zutphen 75-plussers, chauffeurs jonger dan 70 jaar met C/D/E rijbewijs en overige automobilisten, die een rijbewijskeuring moeten ondergaan, kunnen in Zutphen terecht bij MFC Waterkracht aan de Ruys de Beerenbrouckstraat 106. Het tarief varieert van 35, -. tot 70, -. voor jongere chauffeurs. Een afspraak maakt u via De check staat onder auspiciën van Regelzorg. Rijvaardigheidheidsritten 50+ Veilig Verkeer Nederland, afd. Zutphen-Warnsveld, organiseert in samenwerking met Pearle Opticiens en Beter Horen, de jaarlijkse seniorenritten op vrijdag 27 maart 2015, vanuit het Zorgcentrum Het Bornhof, Hobbemakade 246 te Zutphen. De deelnemers maken met een rijadviseur in hun eigen auto een rit door de stad en omgeving en worden onderweg geconfronteerd met verschillende verkeerssituaties.de deskundige bijrijder let onder meer op rijstijl, kijktechniek, in- en uitvoegen, snelheid en gedrag bij kruisingen. Terug bij het zorgcentrum wordt besproken welke onderdelen van de rijvaardigheid kunnen worden verbeterd. Na afloop kunnen de senioren hun gezicht en hoorvermogen laten testen door medewerkers van Pearle Opticiens en Beter Horen. De avond tevoren op donderdag 26 maart 2015 vindt in genoemd zorgcentrum een voorlichtingsavond plaats, waarin alvast verkeerssituaties, verkeersregels en tekens worden toegelicht. BROEM Wilt U op 27 maart 2015 de rijvaardigheid laten testen of meer bijzonderheden weten, bel dan naar: H. van Haaren, tel Uren, maanden, jaren zijn onderworpen aan een strenge leer. zij komen en zij gaan, maar keren nimmer weer. Zo gaat de tijd voorbij vaak al te vlug. Maar gelukkig keren de seizoenen jaar na jaar weer terug! F.H.

9 9 De tijd vliegt, zeggen wij wel eens. Verdorie, alwéér een dag voorbij Als je daar bij stilstaat, realiseer je je dat die dag, of dat mooie moment, nooit meer terug komt. Met de seizoenen is dat anders. Ik ben benieuwd of de komende zomer óók zo mooi zal zijn als dit jaar, kunnen wij met overtuiging zeggen. Of: Dit najaar is prachtig geweest. Lente, zomer, herfst en winter komen elk jaar weer terug. Daar kan je op rekenen. Een fantastisch vooruitzicht. De winter kan nóg zo koud en donker zijn, we weten dat er een voorjaar aankomt en wij kijken er naar uit. In sommige gebieden in de wereld ( onder andere in Noord Europa ) valt de winter vroeger in dan bij ons en de winter duurt er ook langer. Het is er kouder dan bij ons tot 40 graden onder nul - en de duisternis is er dieper dan bij ons. Die duisternis heerst er zelfs overdag! Drie, vier maanden is er duisternis aan één stuk! Maar ook dáár, in het hoge Noorden,weet men: dit blijft niet zo. De lente en de zomer komen er aan! Men kan er op vertrouwen, dat de duisternis tenslotte zal wijken en plaats zal maken voor het licht. verbetering alleen maar de crisisberg doet groeien en dat daarmee opnieuw het overtuigend bewijs geleverd wordt van volstrekte onmacht, kun je alleen nog maar stamelen. Wij kijken stamelend naar het verschijnsel kerst en naar het eeuwenoude symbool van de kerstgedachte, naar de beeltenis van het, op het dieptepunt van de winter, geboren weerloze wezentje. Stamelend kijken we ook naar de feestverlichting en de pracht en praal in de winkelstraten waarvan wij kunnen weten dat, de lichtjes en verleidelijkheden niet bedoeld zijn om de komende lente aan te kondigen en om de donkere wolken te verjagen, maar slechts bedoeld zijn om een grote omzet te behalen. Wat zou het kerstkind, dat in de lawine van commerciële activiteiten volledig is verdrongen, ons op dit donkere moment nog te zeggen kunnen hebben? Ik droomde kort geleden dat dit kind begon te spreken! Halverwege de winter, als kou en duisternis hun diepste en donkerste moment bereikt hebben, steken de bewoners vreugdevuren aan, steken in hun huizen kaarsen op en decoreren de wanden met altijd groene dennentakken. Dit alles kondigt de terugkeer van het licht aan, de komst van een nieuwe lente en de hergeboorte van nieuw leven in de natuur. Zij noemen dat hun midwinterfeest. Dit zelfde verlangend uitzien naar een nieuw begin, naar licht, wordt in landen met een christelijke traditie gesymboliseerd en verbeeld in de geboorte van een kind. Een kindje, een weerloos, een kwetsbaar schepseltje, als bode van het Licht dat weldra zal doorbreken. Wij noemen dat het kerstfeest en het jonge leven dat het Licht aankondigt, noemen wij het kerstkind. Wij, in Nederland, kennen geen lange winters waarin het maandenlang donker blijft. Heeft het kerstfeest daarom bij ons dan helemaal geen betekenis? Niets is minder waar. Bij ons is het namelijk donkerder dan het ooit sinds 1940 is geweest. Het gaat er niet om of de lucht zwart is en dreigt met pakken sneeuw. Het gaat er, hier en nu, om een duisternis die ondoordringbaar diep, zwart en kommervol is. Zodanig dat onze samenleving de juiste weg volledig kwijt geraakt lijkt te zijn. Zodanig dat men vrezen moet massaal voort te strompelen naar een peilloze afgrond. Wij maken ons grote zorgen om wat er komen gaat. Onze kinderen maken zich nóg grotere zorgen om hún kinderen én vaak ook nog eens om hun ouders. Wij hebben het kerstfeest harder nodig dan ooit, omdat de ondoordringbare duisternis niet alleen óns bestaan in gevaar brengt, maar zelfs het voortbestaan van de mensheid als geheel. Als je oog hebt voor de ene crisis die zich stapelt op de andere en als je ziet dat elke ingreep ter Jij kunt de wereld en de wereldproblemen niet op je schouders nemen, hoorde ik het kind zeggen. Jouw mogelijkheden op wereldschaal zijn te beperkt om ook maar íets te bereiken. Die diepe en wereldwijde duisternis kan jij niet wegnemen of verminderen. Maar jij kan wel het begin van een sprankje licht, dat misschien slechts alleen in jouw omgeving zichtbaar is, in die donkere wereld brengen. Ik was stomverbaasd. Ik moet mijn wenkbrauw vragend wat omhoog bewogen hebben, want het kind begon opnieuw te spreken. Ik hoorde het zeggen: Liefde is de sleutel. Doe alles uit en met liefde. Laat je denken en je verlangens door liefde geïnspireerd worden. Leg liefde in je woorden en je daden. Doe je werk en bezigheden met liefde, óók al wordt het slecht betaald of zijn ze onbetekenend in de ogen van de wereld. Doe alles met liefde en aandacht. Geef!, zei het kind vervolgens. Op die wijze verander je je eigen kleine wereldje én jezelf. Zo schep je licht in de donkere wereld om je heen. Gééf het meest waardevolle wat je hebt, geef van je talenten, geef van je kennis en wijsheid, geef mededogen en compassie. Als je met liefde geeft, zonder berekening en zonder iets terug te verlangen, wordt de ander rijker, maar jij wordt er niet armer van. Geef met heel je hart. En het door jou ontstoken lichtje zal zich vermenigvuldigen en daardoor zullen uiteindelijk de donkere wolken overwonnen kunnen worden. Toen ik uit mijn droom ontwaakte, lieten de gesproken woorden mij niet meer los. Dit dient iedereen te weten, dacht ik, pakte mijn pen en begon te schrijven. F.H.

10 10 Achterhoeks tafereel Roomsoezen (deel 1) Neet wied van de revier, dee as un breed zilverlint deur t gruune landschap kronkelt, ligt Ieseldarp. t Is un aardig boerendarpken met un paar kerkskes en un plein, waorop ens in t jaor de kermse ehollen wödt. Maor al ligt Ieseldarp wat afgeleagen, de veuruutgang en de beschaving zunt veur de kronkelende revier neet stille blieven staon, angenommen dan, dat de veuruutgang en de beschaving alleene uut t Westen kump. Behalven un hengstenassociaatsie zunt t r un heelebool andere nuttige vereenigings tut leering en vemaak van de Ieseldarpers en de umliggende buurtschappen. In de Breamershook, un gehuch onder de rook van Ieseldarp, was un huusholdschole op ericht. Hier konnen de jonge boerendochters, dee zoodemee veur t meerendeel boerinne hopten te wodden, leeren hoe ze boerenkol met wos mossen kokken. Zi j leerden daor, hoo ze un gat in de kouse mossen stoppen en hoo ze un punneken mossen maken en un heelebool andere nuttige dinge meer. En s aovonds, at de les uut was, stonnen d r op den diek weer andere leermeisters klaor um met de frissche jonge deerntjes un endjen umme te loopen en wat te praoten. In dat opzich is t in den Breamershook ook al net as oaveral in de wereld. Dark van t Hölleken en den langen Toon wazzen un paar trouwe wachters. Dark had schik van Mientjen van t Klimop. Toon had un good eugsken op Dora van de Moesboer. Weer of gin weer, bi j lechte of duustere maone, altied stonnern de twee op post. Dark van t Hölleken had meestieds un gummizeiltjen bi j zich veur t geval t gres nat was. Behalve Mientjen van t Klimop wis t r dat in den Breamershook nog eene. Dat gummizeiltjen had Dark zien bruurs vrouw gebruukt onder in de weege, too den kleinen nog neet zindeluk was. De winter met zien wederwarigheden en pleziertjes begon op te schieten. En daor kwam un dag, dat de vrouwluu van de huusholdschole uut estopt en uut ekokt wazzen. De leste lesaovend zol iets amparts wodden; dat hadden ze onder mekare af esprokken. De meeste vrouwluu wazzen d r veur um es iets lekkers te bakken en dat bi j t genot van un köpken ekstra goeie koffie op te peuzelen. De keuze veel op roomsoezen. Van dee echte lekkere broengebakken heurntjes met niks as zuuvere zuute room d r in. vri jeri je. Dark zei: t Kan mien niks veschealen. Al mo k ook wachten tot twaalf uur minnen in den nach, ik gao d r toch hen. Want krek op den aovend wet ze thuus op gin uur nao wanneer de vrouwluu thuus könt weazen. Ik komme ook, zei de langen Toon. Den aovend van de leste les gingen Dark en Toon op post staon of t r niks te doone was. Deep weg ekroppen in de jaskraage liepen ze as schildwachters de weg op en af. Den eenen sigaret nao den anderen wier erold en op epuft. t Duurt vanaovend toch langer as anders, zei Dark, dee t wachten in de kolde wind begon te vevealen. t Zal toch nog wel effen duren, meenen lange Toon. Zi j begonnen maor te stappen. De weg op tut good en wel de hegge veurbi j en dan weerumme tut t kruuspunt. Kold boezen de wind deur den kalen appelenbongerd an de aoverkante en fluiten deur de telefoondraöje. Brrr... huuveren Dark. Bah, wat un weer. Ik gleuve neet, da j t gummizeiltjen vanaovend vandoone zölt hemmen, zei langen Toon. Met gunzige oogen kek Dark nao de hooge velichtte raams van t gebouw. Daorbinnen was t lekker warm en gezellig en Mientjen zol met eur gedachten wel neet bi j um weazen, dee Mientjen van t Klimop zei tegen Dark van t Hölleken: Dark, i j hooft den aovend neet te kommen, wi j hebt dan onze leste les en daor wödt un feestaovend van emaakt. Ik kan ow op gin uur nao zeggen, wanneer dat af eloopen is. Ik kom alleene wel thuus. Langen Toon kreeg van Dora van de Moesboer dezelfde boodschap. Dat was de beide jonges niks weerd. De endles van de huusholdschole beteikenen ook t ende van dee stiekume

11 11 buuten in de koldigheid rondstampen. Un lekkere bakgeur kwam van t gebouw de straote oaver drieven. t Was de eigenste luch, dee j ook hebt, a j bi j un bakkeri je in de buurte zunt. Veduld, ik gleuve dat t daorbinnen gooie bool is, zei langen Toon. t Water kump mien teminsen in de mond, zei Dark un bitjen mopperig. Meteen stappen e op un velicht raam an en probeeren of e iets deur t matglas zeen kon, wat daorbinnen gebeuren. Dat ging neet. Daor was vroolukheid en lawaai genog, maor niks te zeen. Wach maor, ik zal ow effen bok gaon staon, dan kö j oaver t matglas hen kieken, stellen langen Toon veur. Good, zei Dark. Langen Toon zetten zich met zie breeje rugge tegen de muur en vouwen zien hande tot een stiegbeugel. Dark zetten zien modderige schoe daorin en trok zich an de scholders van Toon umhooge. Kö j wat zeen? vroog Toon un bitjen benauwd. Bo now, zei Dark, I j mot neet zo lange wark hemmen, want i j bunt ook meer as un wegge van acht ons. Dark leet zich zakken en traen weer op den begaonen grond. Veduld, Toon. Daor mo w wat van met zien te kriegen, zei Dark smikkelend. Waor mo w wat van met zeen te kriegen? Bo, zi j zunt an t taatjes bakken, zoonet hebt ze d r un schaaltjen vol nao t andere vetrek ebracht. Keal, zi j zeet t r zoo lekker uut. Hol op, t water löp mien uut de mond, zei langen Toon. Effen stonnen ze nao te denken en kekken mekare an. Lao w es zeen, of wí j arges gin gat könt vinnen, zei Dark. As echte inbrekkers sloppen ze um t gebouw tut achter t lokaal, waor de gebakjes neer ezet wazzen. Maor daor was gin inkommen an. De matglazen raam wazzen allemaole heel en un deur was t r neet. Lao w es zeen of t r ook arges un W.C.-raam kapot is, waor wi j an in könt, zei langen Toon. Zi j hadde gelukke. Arges achter an t gebouw was un raam kapot en un gat, waor un tameluk dikken keal makkeluk deur kon. Wi j boft, Toon, zei Dark, dee schik in t geval begon te kriegen. Wee van ons beiden? vroog Dark. Allebei natuurluk. Ik zal d r ow wel deurhelpen en dan kom ik nao, zei langen Toon. En at ze ons snapt? Dan snapt ze ons. Elkeene kent ons en wet, da w gin inbrekkers zunt. Anders zo k ow ook lekker bedanken, zei Dark. Effen later stonnen ze binnen in un donkere ruumte. Bi j t lech van un striekszweavel zaggen ze, dat t un barghok was, waor wat emmers en bessems stonnen. At now de deur nao de gang maor los was. Veurzichtig drukken Dark de iezeren deurkruk nao onderen en de deure dre jen zonder geluud de gang in. Zi j wieren d r stille van. Wat now? Bo, de gebakjes halen natuurluk, zei Dark zachtjes. Mo w allebei gaon? Nee, blief i j maor hier. I j hebt iezeren beslag onder de schoene, dat kraakt te hard, al loop i j nog zoo veurzichtig, ik hebbe Amerikaansche schoene an met rubberzoalen, dee heurt ze neet, zei Dark. Veurzichtig leep e daornao de gang in. Un paar menuten later ston e weer in t barghok met de gebakjes. Op un umgekeerden emmer gingen ze zitten en begonnen te smullen. Lekker, buutengewoon lekker, prees langen Toon. Roomsoezen, beweren Dark. Onderwiel was t r eene van de vrouwluu weer met un schaale vol gebak in t lokaal ekommen um dee neer te zetten. Zi j von den eersten schottel leög. Zi j begrep, dat de moezen daor gin schuld an hadden, of t mozzen moezen weazen met twee beene. Zi j ging eur bevindingen an de anderen vetellen. t Was opens un gekakel van belang. Dat hadden natuurluk jonges edaon. Zukke smechte. Ik hoppe, dat ze d r zich stief misseluk in vret, zei Sientjen van Coppershuus. Wee zollen um dat elapt hemmen? Waorumme mot dee gebakjes ook in t andere lokaal staon. Wat is dat veur onzin. Laot de soezen hier, dee kuult hier ook wel af. Opens wier t stille. Mientjen van t Klimop had un plan. Geef mien es un blikken bus, zei ze. Wat wi j dan met un bus? Wo j ze daormet op de kop slaon? Ik wil effe nao huus, zei Mientjen. WI j hebt daor un paar kalver, dee nogal es wat laot vallen. t Liekt aardig op de room, dee in de soezen kump. Wi j zölt dee heeren un paar soezen bakken, waor ze de smaak nog zoo neet weer van kwiet zunt, zei Mientjen. Ajakkes! Bah! Oegoetegoet wat vies toch. Zeg maor niks, t kump in odder. Mientjen ging vot met un laöge bus, waor appelenstroop in ezetten hadde. Zi j wonen neet zoo wied uut de buurte en was t r zo weer. Dark en Toon hadden de gebakjes op esmuld en zatten now in t barghok sigaretten te dampen. Wi j kunt hier net zo good zitten wachten as buuten in de koldigheid loopen, zei Dark. Toon was dat ook van gedachten. Maor wat duren t toch lange. En zi j mot de gebakjes, waor ze met an t maken zunt, ook nog opmaken. Ik denke, dat ze dat wel uut zölt stellen, daor is gin doon an. Ik wette t neet, zei Dark. Maor ik zol eigeluk nog bes un paar van dee dinge lussen, zi j bunt mien good bevallen. Eerluk ezegd lus ik t r ook nog wel un paar en dat kump ons veur t lange wachten ook wel too. Allo dan maor. Za k dan nog maor es gaon kieken? Bo, jao. Dark kwam weer met vier soezen. Eerluk deilen, te man twee. Bah, ik vinne, dat t r n smeaksken an is, zei Dark, too e un gebakje met moeite nao binnen had ewarkt. Ik lussen tenminsen den tweeden neet, beweeren Toon. Ik ook neet, zei Dark. Wat zollen ze daor in eknooid hemmen, t stinkt as de pest. Dark trok un schief en vies gezichte en spo j van zich af. Bah! Toon vlearn t tweede gebakjen deur t gat de duusternis in. Den van Dark ging den eigesten weg. Ik motte daluk nao de pompe en drinken un goeien slomp water, want ik hebbe net un smaak in de mond as un koe in zien achterwark. Praot t r oaver hen. Bah! Ik bun in staot um klaorloeter peteröllie te drinken, a k dee smaak maor kwiet wier. Wat zollen dee smeertuten van vrouwluu daor toch in edaon hemmen? t Zal wel neet völle goods weazen, meenen Toon. (wordt vervolgd) Uit: Achterhoeksche Schetsen deel 3 van Herman van Velzen

12 12 Oude Bekenden (60) Een rubriek over schrijvers, zaken en andere mensen die we kennen van vroeger. Deze keer: Dickens en het Pickwicksyndroom. INLEIDING Waar beroemde staatslieden, kunstenaars en veldheren dikwijls voortleven door het vernoemen in straat, laan of plein, moeten medici het veelal doen met het verbinden van hun naam aan een ziekte, symptoom of operatiemethode. Ik refereer hier aan de namen van bijvoorbeeld Laënnec, Addison, Romberg en Billroth, maar dit lijstje is moeiteloos met enige tientallen uit te breiden. Merkwaardig genoeg bevindt zich op deze lijst één persoon, die niets met het medisch beroep van doen heeft gehad, ja sterker nog, die in geheel niet heeft bestaan, doch aan de vruchtbare fantasie van de schrijver Dickens is ontsproten. Ik doel hier op de innemende heer Samuel Pickwick, naamgever van het Pickwicksyndroom. Dickens was 23 jaar toen hij in 1836 de opdracht kreeg om een verhaal te schrijven bij tekeningen van de destijds beroemde tekenaar Robert Seymour. Hij was nog slechts in kleine kring bekend als parlementair verslaggever en schrijver van korte komische verhalen, de Schetsen van Boz. De samenwerking met Seymour vlotte maar matig. Al na korte tijd ontstond er een conflict, dat onverwacht werd opgelost, omdat Seymour zelfmoord pleegde. Harlot K. Browne, beter bekend als Phiz, nam de taak over. Het duurde onder deze omstandigheden bijna een half jaar voor het publiek doorkreeg welk een meesterwerk Dickens had geschapen. Maar toen werden verhaal en schrijver mateloos populair en werd Pickwick een nationale figuur. Wat beschrijft Dickens in De nagelaten papieren van de Pickwickclub. Wel, niet veel meer dan enige reizen van de heer Samuel Pickwick en zijn drie vrienden, de sportieve Winkle, de dichterlijke Snodgrass en de altijd verliefde heer Tracy Tupman. De inhoud van het verhaal is daarom ook niet zo belangrijk, het gaat er vooral om hoe Dickens dit allemaal beschrijft. Het heeft hem tot de grootste humorist van Engeland gemaakt. Daarnaast kon Dickens goed kijken. Hij schiep figuren, die onvergetelijk werden. Al deze figuren berustten op levende mensen die hij ooit had ontmoet en die hij door een lichte accentuering tot romanfiguren verhief. Eén van die mensen die hij moet hebben ontmoet is Joe, de dikke jongen geweest, want hij en niet Pickwick lijdt aan het naar hem genoemde syndroom. Deze Joe, the Fat Boy, is de lievelingspage van de heer Wardle, vriend van Pickwick, een goedige en vooral rijke oude heer. Charles Dickens schrijvend. JOE, DE DIKKE JONGEN Het lijkt waarschijnlijk dat hij Joe geheel naar de werkelijkheid heeft neergezet. Laten wij eens zien hoe Dickens hem heeft geobserveerd en beschreven. Reeds vroeg in het boek, in hoofdstuk 4 om wel te zijn, maken wij kennis met de dikke jongen. Pickwick en zijn vrienden wonen enige manoeuvres bij, waarbij Pickwicks hoed afwaait, zodat hij een geduchte sprint moet inzetten om het hoofddeksel weer te pakken te krijgen. Uitgeput houdt hij stil bij een rijtuig, waarop zich tot zijn verrassing Tupman, de heer Wardle en diens dochters en schoonzoon bevinden. Achter op het rijtuig, schrijft Dickens dan, was een picknickmand gebonden van geweldige afmetingen- een van die picknickmanden, welke in een nadenkende geest gedachten plegen op te wekken aan koude kip, ossentong en flessen wijn- en op de bok zat een dikke, roodwangige jongen, in een staat van versuffing, voor ieder schrander opmerker onmiddellijk kenbaar als de officiële uitdeler van de inhoud van voormelde picknickmand, wanneer het ogenblik om die te nuttigen, zou zijn aangebroken. Dat is Joe en in het verdere verloop van dit hoofdstuk blijkt hij steeds te slapen. Wij zullen wat kernachtige zinsneden citeren. De heer Warde ziet Pickwick en zegt: -Kom maar, meneer. Klim alstublieft naar boven. Joe!- verdomde jongen, hij is weer in slaap gevallen -Joe, laat de tree neer! De dikke jongen kwam traag van de bok rollen, liet de tree neer en hield het portier uitnodigend open. Op dit ogenblik arriveren ook Winkle en Snodgrass. -Voor allemaal plaats, heren, riep de dikke heer, twee binnen in, en een buiten op. Joe, maak plaats voor een van de heren op de bok. Nu meneer, kom maar hier, en de dikke heer stak zijn arm uit, en hees de heren Pickwick en Snodgrass in het rijtuig. Winkle klom op de bok, en de dikke jongen sukkelde naar zijn oude plaatsje en viel terstond in slaap. Het gezelschap kijkt vervolgens verder naar de manoeuvres en is vol aandacht, behalve Joe, die slaapt.

13 13 Joe! Joe!, riep de welgedane gastheer, toen de citadel was ingenomen en de overwinnaars en overwonnenen waren gaan eten, die verdomde jongen, hij is weer in slaap gevallen. Wees zo goed om hem te knijpen, meneer - in zijn been, alstublieft, van iets anders wordt hij niet wakker - dank U. Maak de mand los, Joe! De dikke jongen, die met succes was gewekt doordat een deel van zijn been tussen Winkle s duim en wijsvinger werd geknepen, rolde wederom van de bok en begon de mand uit te pakken met meer voortvarendheid dan zijn vroeger werkloosheid zou doen verwachten. Het gezelschap gaat dan eten en Joe blijft buiten beeld totdat de heer Wardle hem weer nodig heeft. -Nu de kippen, Joe. De duivel hale die jongen! Daar is ie weer in slaap gevallen. Joe! Joe! (Ettelijke tikken op zijn hoofd met een stok, en de dikke jongen werd, met enige inspanning, uit zijn verdoving gewekt). Kom, geeft de eetwaar eens aan! Er was iets in de klank van dit woord dat de bolvormige knaap wakker schudde. Hij sprong op en de doffe ogen, die achter zijn enorme wangen lagen weggedoken, grijnsden akelig naar de schotels die hij uit de mand te voorschijn haalde. -Nu, maak wat voort, riep Wardle, want de de dikke jongen bleef in liefdevolle verrukking naar een kapoen staren, waarvan hij zich niet scheen te kunnen losrukken. De jongen zuchtte diep, en na een laatste vurige blik op het vette gevogelte, reikte hij dit zijn meester over. Na het eten is hij weer nodig om op te ruimen, maar ook nu slaapt hij. -Verduivelde jongen, sprak de oude heer, daar is hij weer in slaap gevallen. -Een zeer merkwaardige knaap, merkte Pickwick op, slaapt hij altijd zo? -Slapen!, riep de oude heer uit, hij doet niet anders! Hij doet slapend zijn boodschappen, en hij snurkt als hij aan tafel bedient. -Dat is heel vreemd!, vond Pickwick. -Ja, dat is het, antwoordde de oude heer, ik ben trots op die jongen - zou hem voor geen geld willen missen - hij is een natuurverschijnsel! Hier Joe Joe - neem die dingen weg en trek een nieuwe fles open - hoor je? Tot zo ver de kennismaking met Joe, de dikke jongen. Wat opvalt is dat Dickens, met de medische bijzonderheden geheel onbekend, dit klinisch beeld zo duidelijk heeft beschreven: de slaapneiging, de vetzucht, de vraatzucht (het begerig kijken naar de kapoen) en het feit dat Joe een natuurverschijnsel is. HET PICKWICKSYNDROOM Het Pickwick syndroom is geen veel voorkomend syndroom. Het behoort, zoals dat heet, tot de kleine lettertjes en zal incidenteel door artsen worden waargenomen. Extreme vetzucht, slaperigheid, cyanose, periodiek ademen en onwillekeurige spiertrekkingen kenmerken dit ziektebeeld. Alle verschijnselen zijn waarschijnlijk het gevolg van vetzucht. Deze leiden tot beperking van de ademhaling en oppervlakkig ademen, waardoor de zuurstofvoorziening naar de hersenen tekort schiet en men in slaap valt. Door een streng vermageringsdieet verdwijnen de symptomen en wordt de longventilatie normaal. Het is niet bekend of dit syndroom veel voorkomt. Het zal waarschijnlijk enkele malen per jaar worden waargenomen. Dickens heeft een dergelijke patiënt gezien en hem in Joe, de dikke jongen, onsterfelijk gemaakt. Joe komt in de Pickwick Papers nog enige malen voor waarbij hij zelfs een romance verstoort, doch ik zal hier verder niet op ingaan. Liever raad ik U aan het boek zelf te lezen, al is het alleen maar omdat het lezen van Dickens en Pickwick een vreugdevolle gebeurtenis is, waard om vele malen te herhalen. A. G. M. F. Brok Bronnen J. van Buchem en anderen.: Nederlands Leerboek der Interne Geneeskunde (deel 2); Scheltema en Holkema, Amsterdam, 1960 Charles Dickens: De nagelaten papieren van de Pickwick club; Het Spectrum, Utrecht, 1979 Geschiedenis der Geneeskunde, juni 1994 Boekenpost, jaargang 7, nummer 40, maart/april 1999