Wat als uw werknemer een minder goede dag heeft? Ziektebeeld in relatie tot gedrag: signalering tijdens het werk
|
|
- Kurt Baert
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Wat als uw werknemer een minder goede dag heeft? Ziektebeeld in relatie tot gedrag: signalering tijdens het werk
2 Het opnemen van nieuwe werknemers met psychische problemen of werknemers die een verleden van psychische problemen hebben kan u wellicht voor een dilemma stellen. Welk risico loopt mijn bedrijf, wat is de kans op uitval doordat de psychische problemen terugkeren, hoe maak ik dit onderwerp bespreekbaar in de organisatie en misschien nog wel het meest uitdagend, hoe ga ik ermee om als werkgever? Door vooroordelen of gebrekkige kennis van psychische ziektebeelden ontstaat vaak het beeld dat mensen met psychische problematiek niet (goed kunnen) functioneren. Vaak is het slechts nodig rekening te houden met waarin iemand belemmerd wordt en kan hij of zij met wat aanpassingen als volwaardig medewerker functioneren in een organisatie. Echter is het onderwerp psychische problemen in het bedrijfsleven een niet veelbesproken onderwerp en soms is het zelfs een beetje een taboe. Niet alleen kan de werkgever hier moeite mee hebben, maar ook de werknemer vindt het vaak moeilijk hier openheid over te geven uit angst of soms schaamte. Toch leidt openheid over psychische problematieken tot meer begrip. Cliënten die bij Twomorrow een traject richting (betaald) werk volgen zijn om zeer uiteenlopende redenen in het verleden uit het werkproces gevallen. Soms zijn het werkgerelateerde (stress) factoren, soms heeft het te maken met iemands privésituatie, maar het kan ook zijn dat er sprake is van een stoornis. In dat laatste geval kan er sprake zijn van een van onderstaande stoornissen. Let wel, dit is slechts een opsomming van een aantal van de meest voorkomende stoornissen. Voor exacte symptomen verwijzen wij u graag naar de DMS-5. Daarnaast is het niet zo dat een werknemer met onderstaande gedragingen ook per definitie een stoornis heeft. Om meer inzicht te geven in dit onderwerp en meer openheid te creëren hebben wij een aantal feiten en tips op een rij gezet. Hieronder zijn de meest voorkomende stoornissen beschreven, plus daarbij voor u, te herkennen gedrag waardoor u bij ons tijdig aan de bel kunt trekken in het geval u vermoed dat het niet goed gaat met uw werknemer. Psychose Een psychose komt bij 2% van de Nederlandse bevolking voor. Als iemand een psychose heeft dan is diegene het contact met de werkelijkheid kwijt is. Dit uit zich in angstig gedrag, vaak is die persoon in de war, heeft hij hallucinaties en/of waandenkbeelden en is het zeer moeilijk om mensen van deze gedachten af te krijgen. Vaak horen ze stemmen, hebben zij het idee dat ze achtervolgd worden of zijn ze achterdochtig, zelfs naar personen toe die ze normaliter vertrouwen. Daarnaast is er sprake van geheugenproblemen, is het denkproces langzaam, snel of juist chaotisch en is het moeilijk om verbanden te leggen tussen gedachten. Als laatste hebben mensen met een psychose niet door dat er iets met ze aan de hand is en is het lastig ze hiervan te overtuigen. Ongeveer 20% van de mensen die een eerst psychose hebben gehad, krijgen dit nooit weer. De kans op volledig herstel na een pyschose is heel groot. Pas na een derde of vierde psychose wordt de kans op volledig
3 herstel steeds kleiner. Een psychose kan ontstaan op de werkvloer, maar waaraan kunt u dit mogelijk herkennen en wat moet u doen? Uw werknemer kan zich vreemd gaan gedragen door bijvoorbeeld vreemde, niet bij een situatie passende, uitspraken te doen; zich zichtbaar terug te trekken; niet logisch en oninvoelbaar te gaan lachen; kijkt vreemd om zich heen alsof er iets te zien is wat er niet is; lichamelijk of spraakgericht reageren op waanbeelden of stemmen die er niet zijn. Als een werknemer, waarvan bekend is dat ze in het verleden psychotisch zijn geweest, zichtbaar bovengenoemde gedragingen vertoont, erin opgaat of zich erdoor laat leiden, dan bevelen wij u aan om contact op te nemen met een arts of mogelijke begeleider. Schizofrenie Schizofrenie komt bij een op de 100 mensen voor en treft over het algemeen iets meer mannen dan vrouwen. Vaak wordt gedacht dat schizofrenie hetzelfde is als een psychose, maar dit is niet waar. Niet iedereen die een psychose heeft of heeft gehad is schizofreen. Mensen met schizofrenie hebben meerder psychoses gehad. Door het hebben van meerdere psychoses is hun cognitieve vermogen vaak verminderd, waardoor diegene niet goed meer kan functioneren op het oorspronkelijk niveau in het dagelijks leven. Indien de symptomen zes maand ononderbroken aanwezig zijn, is er sprake van schizofrenie. Symptomen van schizofrenie zijn op te delen in positieve en negatieve symptomen. Positieve symptomen zijn psychotische verschijnselen zoals hallucinaties, wanen en verward denken, maar waar de persoon vaak wel van herstelt. Negatieve symptomen bij schizofrenie zijn daarentegen persoonlijke eigenschappen die verminderen of wegvallen en vaak niet terugkeren. Denk hierbij aan het afvlakken van gevoelens, het ontbreken van energie, weinig initiatief nemen, het terugtrekken uit sociale contacten en verminderd concentratievermogen. Schizofrenie gaat gepaard met achteruitgang in functioneren zowel professioneel als op sociaal gebied. Stress kan een trigger, maar ook gevoelig punt zijn, echter is stress bij iedereen anders. De gedragingen van iemand met schizofrenie zijn hetzelfde als bij iemand die psychotisch is. Wij verwijzen u daarom graag naar de informatie over psychoses. Een belangrijke kanttekening is dat schizofrenie officieel vastgesteld moet worden door een psychiater. Persoonlijkheidsstoornis Er is sprake van een persoonlijkheidsstoornis als iemand star is in disfunctionele denk-, belevings- en gedragspatronen. Als dit tot uitdrukking komt in een groot aantal persoonlijke en sociale situaties en deze wijken duidelijk af van de verwachtingen binnen de omgeving van de persoon, dan kan er sprake zijn van een persoonlijkheidsstoornis. Dit duurzame, inflexibele patroon leidt tot omvangrijke beperkingen in het persoonlijke en sociale functioneren. Er zijn grofweg 11 typen persoonlijkheidsstoornissen te onderscheiden: - Het antisociale/psychopathische type: arrogant, opgeblazen gevoel, egocentrisch, maken misbruik van anderen. - Het vermijdende type: geremd in het aangaan en onderhouden van relaties en contacten, verlegenheid en angst voor afwijzing, hypersensitiviteit. - Het borderline type: impulsief, gevoel van leegte, angst voor afwijzing, moeite met het tonen van affectie, zwart/wit denken.
4 - Het obsessief compulsieve type: extreem koppig, detailgericht, moralistisch en rigide. - Het schizo typische type: merkwaardige gedachten en spraak, eigenaardige overtuigingen, zonderlingen - Het paranoïde type: wantrouwig, achterdochtig - Het schizoïde type: beperkt scala van emoties, afstandelijkheid - Het theatrale/histrionische type: extreem aandacht vragen - Het narcistisch type: grootheidswaanzin, gebrek aan empathie - Het afhankelijke type: aanhankelijk en extreem afhankelijk gedrag, onderdanig. - Het dwangmatige type: dwangmatig bezig zijn met ordelijkheid, perfectionisme en controle willen houden. - Persoonlijkheidsverandering door een fysieke aandoening: bijvoorbeeld als gevolg van een ongeluk. Een werknemer met persoonlijkheidsproblematiek kan veel hinder ondervinden van zijn persoonlijkheidsproblematiek. Hoe kunt u dit herkennen en wat kunt u hier aan doen? Ondanks de vele verschillende typen persoonlijkheidsstoornissen, zijn er algemene kenmerken waaraan u kunt herkennen of het niet goed gaat met uw werknemer. Het gedrag is in eigenlijk alle gevallen zeer extreem. Denk hierbij aan extreme (emotionele) reacties en gedrag waarbij iemand niet voor reden vatbaar is en vooral ook niet logisch is. Als u merkt dat iemand hier hinder van ondervindt, probeer dan iemand geen logica in te willen praten en vat het vooral niet persoonlijk op als reacties op u als persoon gericht zijn. Het is verstandig bij extreme uitingen van gedrag een trajectbegeleider of arts te raadplegen. Depressie Depressies komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen en 5% van de Nederlandse bevolking heeft hier wel eens mee te maken (gehad). Mensen met een depressie hebben een langere tijd en periode een gevoel van somberheid, neerslachtigheid, abnormale lusteloosheid, verlies van interesse en kunnen heel moeilijk ergens van genieten. Soms heeft de persoon zelfmoordgedachten hierbij. Er zijn verschillende vormen van depressies en in meer en mindere mate van ernst. In een klein aantal gevallen, komt het voor dat een werknemer tijdens een depressie psychotisch kan raken. Zie hiervoor de informatietekst over psychoses. Vermoedt u dat uw werknemer depressief is doordat bovengenoemde symptomen aanwezig zijn, wat kunt u er dan aan doen? In het geval iemand depressief is, kunt u beste steun en begripvol reageren naar uw werknemer toe. Probeer uw werknemer niet op te beuren of goedbedoelde adviezen te geven, dit werkt vaak alleen maar averechts. Somberheid en neerslachtigheid hoeft niet altijd te leiden tot depressiviteit, maar is er een merkbare verandering in het gedrag van uw werknemer, dan kan het verstandig zijn dit bespreekbaar te maken en indien gewenst en nodig hulp in te schakelen. Bij het uiten van doodswensen of suïcidale gedachten, trek dan meteen aan de bel bij een arts of trajectbegeleider.
5 Angststoornis Als angst voor iets of bepaalde situaties iemands leven gaat leiden of als door angst iemand in zijn dagelijks leven niet meer goed kan functioneren en het daarnaast ook nog de naaste omgeving aantast, dan kan er sprake zijn van een angststoornis. Een angststoornis kan zich op verschillende manier uiten, van hevige paniekaanvallen tot een voortdurend gevolg van rusteloosheid. Daarnaast zijn er verschillende angststoornissen, waaronder gegeneraliseerde angststoornissen (voortdurend gevoel van angst), dwangstoornissen, sociale of specifieke fobieën (bv. spinnen, hoogte), posttraumatische stressstoornis als gevolg van een heftige gebeurtenis of paniekaanvallen met allerlei lichamelijke uitingen en klachten tot gevolg. Waaraan kunt u als werkgevers merken dat uw werknemer belemmerd wordt in zijn functioneren, en misschien nog belangrijker wat kunt u dan doen? Als iemand last heeft van zijn of haar angstklachten, dan vertoont deze vaak vermijdend gedrag bv het wegblijven van afspraken of werk zonder zich af te melden of zonder reden. Ook kan het zijn dat iemand dan telefonisch ook niet te bereiken is. In het geval uw werknemer een paniekaanval krijgt kan het zijn dat iemand zich volledig afsluit, heel angstig kijkt en heel erg in een situatie blijft hangen. In dat geval is het van belang dat u niet meer gaat in de paniek, maar ook diegenen niet probeert te sussen. Probeer geen logica in te praten of diegene, maar juist fysiek uit een situatie halen. Dit uiteraard afhankelijk van de angst die iemand ervaart. Aanrakingen kunnen in sommige gevallen de angst verergeren. Ook kan het helpen iemand op een stoel te zetten en een glas water te geven. Merkt u dat uw werknemer dergelijke klachten heeft en dat hem of haar belemmert in het dagelijks werk en functioneren, dan is het verstandig om contact op te nemen met een trajectbegeleider of arts. ASS (Autisme Spectrum Stoornis) Autisme of een verwant daarvan is aangeboren en daarom is deze stoornis er niet een die kan ontstaan op de werkvloer. Wel kan de mate waarin een medewerker hinder ondervindt van zijn of haar ASS problematiek bepaald worden door de arbeidsomstandigheden waarin iemand werkt. Indien uw werkgever een stoornis in het autistisch spectrum heeft zult u hier waarschijnlijk wel van op de hoogte zijn. Mensen met ASS hebben vooral moeite met het sociale begrip en de sociale intuïtie. Bij autisme komen onderstaande kenmerken het vaakst voor: - Kwalitatieve beperkingen op het gebied van sociale interacties: de interactie oogt soms onhandig, geen tot weinig oogcontact, geen of moeilijk relaties op kunnen bouwen, weinig spontane reacties, of juist gemaakte of aangeleerde reacties op sociale interactie. - Kwalitatieve beperkingen op het gebied van communicatie: hierbij kun je denken aan weinig of herhaaldelijke taalgebruik, vastzitten en vasthouden aan dezelfde handelingen of onderwerpen en typische of herhalende lichamelijke handelingen.
6 Op de werkvloer zijn het de arbeidsomstandigheden waaronder uw werknemer te werk worden gesteld, die van belang zijn in het geval uw werknemer ASS heeft. De beste arbeidsomstandigheden creëren waar iemand onder kan werken. Denk hierbij aan een prikkelarme werkomgeving, zowel voor geluid en licht, gestructureerd werk, soms maar een of twee opdrachten tegelijk, repetitieve werkzaamheden, duidelijke dagindeling en het ruim van tevoren aangeven van veranderingen. In de communicatie is het belangrijk om zo concreet en duidelijk mogelijk te zijn. Werknemers met ASS vatten vaak alles heel letterlijk op en kunnen daardoor dingen anders interpreteren dan ze wellicht bedoeld zijn. Ook autisme komt in verschillende gradaties voor en maatwerk is hier van het grootste belang. Bespreek met uw werknemer en diens trajectbegeleider onder welke arbeidsomstandigheden hij of zij het beste werkt. ADHD/ADD ADHD staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Er wordt ook wel gezegd dat er sprake is van een aandacht tekort en/of hyperactief of impulsief gedrag. Er worden binnen de diagnose ADHD drie verschillende subtypes onderscheiden. Ten eerste mensen met het overwegend inattentieve subtype, d.w.z. dat deze mensen vooral aandachts- en concentratie problemen hebben. Ten tweede mensen met het overwegend hyperactieve/impulsieve type, d.w.z. dat deze mensen vooral hyperactief en impulsief zijn. Ten derde mensen met het gecombineerde type, d.w.z. dat ze zowel aandachtsproblemen hebben als hyperactief en impulsief zijn. Een subtype van ADHD is ADD. Het wordt vaak verward met ADHD, maar mensen met ADD zijn niet druk (hyperactief) of impulsief. Een combinatiediagnose van ADD en ADHD is wel mogelijk. ADD wil zeggen dat er een gat is tussen waar men als persoon toe in staat is en wat die persoon uiteindelijk bereikt. Mensen met ADD hebben concentratieproblemen. Dat wil zeggen dat je dromerig bent, je hebt last van veel gedachten en je hebt moeilijkheden hebt om de aandacht vast te houden. Je bent snel afgeleid en chaotisch. ADD is onzichtbaar en wordt meestal onbewust verborgen gehouden door de ADD-er zelf. Op het werk is het prestatievermogen erg wisselvallig. Als iets binnen de interesse sfeer valt dan ben je niet meer te stoppen en kan iemand met ADD zich wel heel goed concentreren. Hierdoor wordt er over mensen met ADD vaak gezegd dat het hen aan discipline, wilskracht en doorzettingsvermogen ontbreekt. In het geval een werknemer ADHD heeft kan het helpen als hij of zij op de werkvloer een aangepaste of prikkelarme werkplek krijgt. Het helpt vaak ook om structuur te bieden, ordelijkheid aan te brengen in werkzaamheden en om concrete opdrachten te geven. Dit is per persoon maatwerk en kan het beste besproken worden met uw werknemer en diens trajectbegeleider. Net als bij ADHD kan het mogelijk zijn om voor een werknemer met ADD aanpassingen te maken op de werkvloer of in het werk. In het meest extreme geval dat uw werknemer zich niet meer kan concentreren op zijn werk kan het helpen deze naar huis te sturen. Dit verschilt per persoon, neem hiervoor contact op met werknemer en diens trajectbegeleider.
7 4. Tips voor werkgevers Openheid en eerlijkheid over de psychiatrische klachten van de werknemer houdt het onderwerp bespreekbaar. Geef bij uw werknemers aan dat het onderwerp altijd bespreekbaar is. Dit is tenslotte in het belang van uw werknemer en de continuïteit van uw bedrijf. Tevens vermindert dit het risico op uitval doordat opkomende klachten tijdig kunnen worden ondervangen. Verdiep u in het ziektebeeld van uw werknemer. Dit leidt in sommige gevallen tot meer begrip van de situatie waarin iemand zit. Google echter niet teveel, dit kan een vertekend beeld geven. Per persoon is uiting van een stoornis anders, dus bekijk dit per persoon. Naast de algemene kenmerken is het belangrijker om te weten wat de specifieke mogelijkheden, maar ook beperkingen zijn van uw werknemer. Soms kunnen klachten of belemmeringen van uw werknemer met simpele aanpassingen verminderd worden. Praat niet in etiketten of stempels, maar kijk naar dat wat de werknemer nodig heeft. De klachten zijn vaak veel belangrijker dan om te weten welk naampje het beestje heeft. Maak alle medewerkers bewust van psychische klachten op de werkvloer en maak het een bespreekbaar onderwerp. Bewustzijn creëert vaak begrip. Uiteraard kunt u ook altijd ons bellen!
Over mensen met psychische of psychiatrische problematiek. Bijeenkomst voor kerken, raden en verenigingen in de gemeente Aalburg 19 november 2009
Over mensen met psychische of psychiatrische problematiek Bijeenkomst voor kerken, raden en verenigingen in de gemeente Aalburg 19 november 2009 Programma 19.30 uur Opening 19.35 uur Inleiding door Gertie
Nadere informatieMOEILIJKE MENSEN? HTTP://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=GGHL0QQUXVU&FEATURE=REL ATED. Bernard Kloostra en Alie Schenk, Frontlijnteam 19-04-2012
MOEILIJKE MENSEN? HTTP://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=GGHL0QQUXVU&FEATURE=REL ATED Bernard Kloostra en Alie Schenk, Frontlijnteam 19-04-2012 Moeilijke mensen, ze zijn overal. In je huis, in je buurt, op je
Nadere informatieWe gebruiken in deze vragenlijst de term psychische klachten. Maar neem gerust een andere term in gedachten als je die beter vindt.
Een stigma kan gezien worden als een stempel met negatieve lading dat mensen met psychische aandoeningen opgedrukt krijgen door de omgeving of maatschappij. Dit wordt door velen zo ervaren. Wat ook voorkomt
Nadere informatieOmgaan met onaangepast gedrag in het Sociaal Raadsliedenwerk en Schuldhulpverlening. Sjaak Boon www.bureauboon.nl
Omgaan met onaangepast gedrag in het Sociaal Raadsliedenwerk en Schuldhulpverlening Sjaak Boon www.bureauboon.nl Sombere stemming Verminderde interesse in activiteiten Duidelijke gewichtsvermindering Slecht
Nadere informatieGrensoverschrijdend gedrag. Les 2: inleiding in de psychopathologie
Grensoverschrijdend gedrag Les 2: inleiding in de psychopathologie Programma Psychopathologie; wat is het? Algemene functionele psychopathologie DSM Psychopathologie = Een onderdeel van de psychiatrie
Nadere informatieAGRESSIE. Basis emoties. Basis emoties. Agressie - sociologisch. Agressie - biologisch. Agressie en psychiatrie 16-3-2014
Basis emoties AGRESSIE en psychiatrische stoornissen Angst Verdriet Boosheid Verbazing Plezier Walging Paul Ekman Basis emoties Psychofysiologische reactie op een prikkel Stereotype patroon van motoriek,
Nadere informatieWerkgeversvereniging Oost - Regio IJssel/Vecht
Werkgeversvereniging Oost - Regio IJssel/Vecht 1. Welke associaties heeft u bij het begrip Autisme? Contactgestoord, nemen geen initiatief. Beperkt in het sociaal wenselijk gedrag, grotere behoefte aan
Nadere informatieZorgprogramma Angststoornissen
Zorgprogramma Angststoornissen Doelgroep Het Zorgprogramma Angststoornissen is bedoeld voor volwassenen die een angststoornis hebben. Mensen met een angststoornis hebben last van angsten zonder dat daar
Nadere informatieBorderline, waar ligt de grens?
Borderline, waar ligt de grens? Themadag georganiseerd door Friese werkgroep Labyrinth-In Perspectief 23 november 2002 Programma 10.00 10.15 10.20 11.00 11.15 11.45 12.15 13.00 14.00 15.00 Ontvangst met
Nadere informatieHet is niet altijd wat het lijkt dat het is!! Rens Evers Psychiater MFCG Limburg Koraalgroep
Het is niet altijd wat het lijkt dat het is!! Rens Evers Psychiater MFCG Limburg Koraalgroep Inhoud Inleiding Casusistiek Met uitleg over verschillende beelden Veel voorkomende diagnoses Oplossingen Conclusie
Nadere informatieIn gesprek met werknemers met psychische klachten. Machteld List, Sitagre
In gesprek met werknemers met psychische klachten Machteld List, Sitagre 1 Even stil staan bij communicatie Het is soms lastig om een goed gesprek te voeren met een medewerker die last heeft van psychische
Nadere informatieMMPI-2 Code type 1-2/2-1
Code type 1-2/2-1 somatische klachten, drankproblemen, communiceert ziekte, zorgen over gezondheid, angst, onrust, gedeprimeerd, ongelukkig introvert, verlegen, twijfelzucht, wantrouwend, hypochonder,
Nadere informatieAGRESSIE. Basis emoties. Basis emoties. Basis emoties 28-3-2012. Angst Verdriet Boosheid Verbazing Plezier Walging Paul Ekman
Basis emoties AGRESSIE en psychiatrische sen Angst Verdriet Boosheid Verbazing Plezier Walging Paul Ekman Basis emoties Basis emoties Psychofysiologische reactie op een prikkel Stereotype patroon van motoriek,
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornis Cluster C
Persoonlijkheidsstoornis Cluster C Deze folder geeft informatie over de diagnostiek en behandeling van cluster C persoonlijkheidsstoornissen. Wat is een cluster C Persoonlijkheidsstoornis? Er bestaan verschillende
Nadere informatieHand-out bij de
Hand-out bij de bijeenkomsten @Opgenomenindemaatschappij! Psychische klachten en aandoeningen - Oorzaakgebieden - Globale indeling in ziektebeelden - Symptomen versus diagnose - Herkennen van signalen
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen
Persoonlijkheidsstoornissen PAUL VAN DER HEIJDEN MIRIAM VAN VESSEM Inhoud 1. Wat is een persoonlijkheidsstoornis? 2. Hoe vaak komt het voor? 3. Hoe stellen we een persoonlijkheidsstoornis vast? 4. Wat
Nadere informatieBorderline in het gezin. Koos Krook, sr. preventiefunctionaris GGZ Midden Brabant
Borderline in het gezin. Koos Krook, sr. preventiefunctionaris GGZ Midden Brabant Inleiding - Stellingen. - Ontstaan psychiatrische aandoeningen. - Wat zien naastbetrokkenen. - Invloed van borderline op
Nadere informatieSTAPPENPLAN ANGST IN DE EERSTE LIJN
STAPPENPLAN ANGST IN DE EERSTE LIJN Doel Vroegtijdige opsporing en behandeling van angst bij zelfstandig wonende ouderen. STAP 1: Screenen op angst in de eerste lijn (kruis aan). Voelde u zich de afgelopen
Nadere informatieMijn kind heeft een LVB
Mijn kind heeft een LVB Wat betekent een licht verstandelijke beperking nu precies? Informatie voor ouders van kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking in de leeftijd van 6 tot 23 jaar
Nadere informatieInleiding. Wat is afasie?
Afasie Inleiding De logopedist heeft bij u afasie geconstateerd. Afasie is een taalstoornis. In deze folder wordt u uitgelegd wat afasie is en hoe het ontstaat. Daarnaast kunt u lezen wat u, maar ook uw
Nadere informatieWAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen
WAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen Tekst: Aziza Sbiti & Cha-Hsuan Liu Colofon: Deze brochure is totstandgekomen met hulp van het Inspraak Orgaan Chinezen. De inhoud
Nadere informatieZelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen?
Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Familie of naaste zijn van iemand die zichzelf beschadigt kan erg moeilijk zijn. Iemand van wie je houdt doet zichzelf pijn en het lijkt alsof je niks kunt
Nadere informatieAngststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol
Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%
Nadere informatieOverzicht. Wat heeft hij/zij? Wat is zijn diagnose? Omgaan met psychische aandoeningen voor docenten. Inleiding. 1. Inleiding
Omgaan met psychische aandoeningen voor docenten Success@School Urecht, 29 november 2018 1. Inleiding Overzicht 2. Signaleren psychische problemen 3. Invloed psychische aandoening op het studeren dr. Lies
Nadere informatieInzicht in psychische kwetsbaarheid. informatieblad. 1 augustus Vooruitgang door vernieuwend werkgeven
Inzicht in psychische kwetsbaarheid informatieblad 1 augustus 2018 Vooruitgang door vernieuwend werkgeven Blad 2 van 8 Inhoudsopgave Definitie... 3 Mogelijkheden... 5 Beperkingen... 6 Waarmee moet een
Nadere informatieChaotisch gedrag, concentratieproblemen?
Chaotisch gedrag, concentratieproblemen? Hyperactief en impulsief? Diagnose en behandeling voor volwassenen met ADHD Wie had 40 jaar geleden ooit van ADHD gehoord? Matthijs (47) Ik was druk en lastig.
Nadere informatieTerrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag?
Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag? Publieksversie Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie. Dit is ook
Nadere informatieReeks 14: Ik ben toch niet gek?! Dr. Maarten Bak, psychiater
Reeks 14: Ik ben toch niet gek?! Dr. Maarten Bak, psychiater Ziekte Gezondheid Gek Normaal Wat is een psychose? Waarnemen Denken Betekenis geven Wat is een psychose? Hallucinatie Waan Hallucinaties
Nadere informatieDe Stemmenpolikliniek
Universitair Centrum Psychiatrie (UCP) De Stemmenpolikliniek Inhoud Inleiding 1 Stemmen horen 1 De behandeling 2 Kennismaking 3 De inhoud van de behandeling 3 Behandelaars 4 Vragen 4 Belangrijke adressen
Nadere informatieSchizofrenie. Leven in een andere wereld. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over schizofrenie
ggz voor doven & slechthorenden Schizofrenie Leven in een andere wereld Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over schizofrenie Herkent u dit? Denkt u wel eens dingen te zien
Nadere informatiePERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS
PERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS PATIËNTENINFORMATIE ALGEMEEN Wat is een persoonlijkheidsstoornis? Ieder mens heeft een persoonlijkheid. Een persoonlijkheid is de optelsom van hoe u als persoon bent, hoe u zich
Nadere informatieOp zoek naar herstel
Op zoek naar herstel Herstel en herstelondersteunende zorg voor mensen met moeilijk verstaanbaar gedrag en hun begeleiders Door Jos Dröes Stichting Rehabilitatie 92 Het probleem (?) mijn cliënten zijn
Nadere informatieoud en kwetsbaar Psychiatrische ziektebeelden bij ouderen met een verstandelijke beperking
oud en kwetsbaar Psychiatrische ziektebeelden bij ouderen met een verstandelijke beperking Rianne Meeusen, Gezondheidszorgpsycholoog/orthopedagoog Çonny van Outheusden, PIT-verpleegkundige 27-09-2013 inleiding
Nadere informatieReeks 11. Psychiatrie op volwassen leeftijd
Reeks 11 Psychiatrie op volwassen leeftijd Psychiatrische aandoeningen Wanneer ben je ziek en wat is normaal? Hoe wordt een diagnose gesteld? Symptomen van de meest voorkomende ziektebeelden Angst Depressie
Nadere informatieBewustwordingscampagne1 Doe1Eens1Goed1Gek 1doorbreekt1taboe1 rond1psychoses1bij1jongvolwassenen11
1 Bewustwordingscampagne1 Doe1Eens1Goed1Gek 1doorbreekt1taboe1 rond1psychoses1bij1jongvolwassenen11 Naarschattingkampenjaarlijks1op3Belgischejongerenmetpsychischeproblemen Naarschattingkampttot3%vandeBelgischejongerenmetpsychosegevoeligheid
Nadere informatieHoe blijf ik (psychisch) gezond?! Simone Traa Klinisch psycholoog psychotherapeut Medische Psychologie, Máxima Medisch Centrum
Hoe blijf ik (psychisch) gezond?! Simone Traa Klinisch psycholoog psychotherapeut Medische Psychologie, Máxima Medisch Centrum Inhoud Definitie gezond Biopsychosociaal model Psychische gezondheid Stress
Nadere informatieLastige Gevallen OMGAAN MET PSYCHISCHE STOORNISSEN IN HET JEUGDWERK
Lastige Gevallen OMGAAN MET PSYCHISCHE STOORNISSEN IN HET JEUGDWERK Programma Theorie over psychische stoornissen Effect op het geloofsleven Omgaan met tieners met psychische stoornissen Tijd voor aktie
Nadere informatieKennis en aanpak van ouders met een verstandelijke en/of psychiatrische beperking. Esther Glas & Sandra Segers 10 November 2016
Kennis en aanpak van ouders met een verstandelijke en/of psychiatrische beperking Esther Glas & Sandra Segers 10 November 2016 Esther Glas Sandra Segers OUDERSCHAP Stelling 1 Mensen met een verstandelijke
Nadere informatieParkinson en neuropsychiatrie
Parkinson en neuropsychiatrie Rosalie van der Aa- Neuropsycholoog Altrecht Opbouw Onze Hersenen en Parkinson Neuropsychiatrie Adviezen Onze Hersenen en Parkinson de ziekte van Parkinson: 2 de neurodegeneratieve
Nadere informatieZorgpad Autisme Spectrum Stoornissen
Zorgpad Autisme Spectrum Stoornissen Wanneer u autisme heeft, ondervindt u problemen in het contact met anderen. Het kan zijn dat u geen contact maakt of juist veel aandacht vraagt. U kunt zich moeilijk
Nadere informatieInFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Inleiding
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieWat is niet aangeboren hersenletsel?
Wat is niet aangeboren hersenletsel? Als hersenen beschadigd raken op latere leeftijd spreken we van (NAH) Niet aangeboren hersenletsel Niet-aangeboren hersenletsel is blijvende schade aan de hersenen
Nadere informatieInfobrochure. Psychose
Infobrochure Psychose Inhoud Inleiding. 2 Symptomen. 3 Diagnose en prognose. 3 Hoe moeten we een psychose begrijpen?. 4 Behandeling. 4 Tips voor de omgeving. 5 Inleiding Psychose is een overkoepelende
Nadere informatieGGzE centrum psychotische stoornissen. Act. Zorg bij de eerste psychose. Informatie voor cliënten >>
GGzE centrum psychotische stoornissen Act Zorg bij de eerste psychose Informatie voor cliënten >> Uw klachten de baas en het dagelijks leven weer oppakken GGzE centrum psychotische stoornissen geeft behandeling
Nadere informatieAD(H)D bespreken. BEN/LO/ADHD/14/0003a April 2014
AD(H)D bespreken N.B.: de inhoud van dit programma is slechts van adviserende aard en dient niet als vervanging voor professioneel en/of medisch advies. Als u verdere consultatie wenst, of wanneer u zich
Nadere informatieMeer informatie MRS 0610-2
Meer informatie Bij de VGCt zijn meer brochures verkrijgbaar, voor volwassenen bijvoorbeeld over depressie en angststoornissen. Speciaal voor kinderen zijn er brochures over veel piekeren, verlatingsangst,
Nadere informatiein gesprek over: Psychiatrie rond zwangerschap en bevalling
in gesprek over: Psychiatrie rond zwangerschap en bevalling Colofon Auteur: M.P. van den Berg Met dank aan de patiënten van de afdeling psychiatrie van het Erasmus MC. Redactie: M.A.V. van Verschuer (eindredacteur)
Nadere informatieDrieluik psychiatrie workshop psychotische klachten in de thuiszorg
Drieluik psychiatrie workshop psychotische klachten in de thuiszorg Ferdy Pluck Inhoud Introductie Casus Psychotische klachten Eigen casuïstiek Casus Je gaat voor het eerst op bezoek bij een 67 jarige
Nadere informatieDiagnosen in de psychiatrie
Diagnosen in de psychiatrie Persoonlijkheidsstoornissen 1. Wat is een persoonlijkheidsstoornis? (3) 2. Indelingen (3) 3. DSM IV (28) A) Zonderling Prof dr Bert van Hemert Psychiater en epidemioloog Afdelingshoofd
Nadere informatieAngststoornissen. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over angst
ggz voor doven & slechthorenden Angststoornissen Als angst en paniek invloed hebben op het dagelijks leven Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over angst Herkent u dit? Iedereen
Nadere informatieTraining & themabijeenkomsten 2018
Training & themabijeenkomsten 2018 voor mantelzorgers en vrijwilligers Inhoudsopgave 3 4 7 9 11 11 Trainingen en themabijeenkomsten - Het hoe en waarom Trainingen voor mantelzorgers Trainingen voor vrijwilligers
Nadere informatie1.6 Wat hindert en wat helpt bij het studeren met een psychische aandoening?
1.6 Wat hindert en wat helpt bij het studeren met een psychische aandoening? Om als professional meer inzicht te krijgen in welke problemen en met psychische aandoeningen ervaren tijdens het studeren en
Nadere informatieDe patiënt met acuut optredende verwardheid (delier)
De patiënt met acuut optredende verwardheid (delier) De patiënt met acuut optredende verwardheid/delier Uw familielid, vriend(in) of kennis is opgenomen vanwege een ziekte, een ongeval en/of een operatie.
Nadere informatieSlachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg
Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt
Nadere informatieOMGAAN MET WAT IS ANGST? BANG ZIJN IS OK! 23/02/2015 KINDERANGSTEN
OMGAAN MET KINDERANGSTEN Brainstorm: Angsten bij kinderen An Coetsiers Kinderpsycholoog/gedragstherapeut www.depraatdoos.be Hannah, 3 jaar Anouk, 10 jaar BANG ZIJN IS OK! WAT IS ANGST? Is een normaal verschijnsel
Nadere informatieANGST. Dr. Miriam Lommen. Zit het in een klein hoekje? Assistant professor Klinische Psychologie en Experimentele Psychopathologie m.j.j.lommen@rug.
ANGST Zit het in een klein hoekje? Dr. Miriam Lommen Assistant professor Klinische Psychologie en Experimentele Psychopathologie m.j.j.lommen@rug.nl Wie is er NOOIT bang? Heb ik een angststoornis? Volgens
Nadere informatieProbleemgedrag bij ouderen
Probleemgedrag bij ouderen Machteloos, bang of geïrriteerd. Zo kunnen medewerkers en cliënten in de thuiszorg zich voelen in situaties waarin sprake is van probleemgedrag. Bijvoorbeeld als een cliënt alleen
Nadere informatieDepressie. Informatiefolder voor cliënt en naasten. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober
Depressie Informatiefolder voor cliënt en naasten Zorgprogramma Doen bij Depressie Versie 2013-oktober Inleiding Deze folder bevat informatie over de klachten die bij een depressie horen en welke oorzaken
Nadere informatiePieternel van Giersbergen & Dieke de Koning EENZAAMHEID / 1
EENZAAMHEID Pieternel van Giersbergen & Dieke de Koning EENZAAMHEID / 1 Partners 'Aanpak eenzaamheid Hatert' EENZAAMHEID / 2 Programma Wat is eenzaamheid? Signalen Omgaan met EENZAAMHEID / 3 Wat is eenzaamheid?
Nadere informatieAUTISME EN MONDZORG. Informatie en tips voor mondzorgverleners
AUTISME EN MONDZORG Informatie en tips voor mondzorgverleners AUTISME: EEN SOMS ONZICHTBARE HANDICAP Autisme komt bij ongeveer 1% van de Nederlandse bevolking voor. Dat betekent dat iedere mondzorgverlener
Nadere informatieOuderen en AutismeSpectrumStoornissen. Rosalien Wilting, klinisch psycholoog - psychotherapeut
Ouderen en AutismeSpectrumStoornissen Rosalien Wilting, klinisch psycholoog - psychotherapeut 1 Autisme? AutismeSpectrumStoornis (ASS) Een andere manier van informatie verwerken We spreken niet meer van
Nadere informatieDIPJE OF DEPRESSIE ONZEKER OF ANGSTSTOORNIS. Maaike Nauta Leonieke Vet. Klinische Psychologie RuG. Accare UC Groningen
DIPJE OF DEPRESSIE ONZEKER OF ANGSTSTOORNIS Maaike Nauta Leonieke Vet Klinische Psychologie RuG Accare UC Groningen Dit lukt me nooit Anderen vinden het niks Ik zie er niet uit Ze vinden me saai Maar wanneer
Nadere informatieT e s t : H o e w o r d j i j b e ï n v l o e d a l s n a a s t e v a n i e m a n d m e t p s y c h i s c h e k l a c h t e n?
T e s t : H o e w o r d j i j b e ï n v l o e d a l s n a a s t e v a n i e m a n d m e t p s y c h i s c h e k l a c h t e n? S T E R K I N E I G E N K R A C H T T H E A V A N B O D E G R A V E N De test
Nadere informatieVoel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008
Voel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008 Gevoel en emoties / definitie Emoties: in biologische zin: affectieve reacties. Prikkeling van dit systeem geeft aanleiding tot allerlei lichamelijke reacties.
Nadere informatieDepressie bij ouderen
Depressie bij ouderen 2 Depressie bij ouderen komt vaak voor, maar is soms moeilijk te herkennen. Deze folder geeft informatie over de kenmerken en de behandeling van een depressie bij ouderen. Wat is
Nadere informatieCure + Care Solutions
Cure + Care Solutions is hèt landelijk behandel- en expertisecentrum voor complexe psychische aandoeningen en werkt nauw samen binnen een landelijk netwerk van zorginstellingen door het hele land. Cure
Nadere informatieDelier. Informatie voor familie en betrokkenen
Delier Informatie voor familie en betrokkenen Inleiding Op onze verpleegafdeling is een familielid, vriend(in) of kennis van u opgenomen. Tijdens uw bezoek aan de patiënt heeft u waarschijnlijk gemerkt
Nadere informatieDepressie bij ouderen
Depressie bij ouderen Bij u of uw familielid is een depressie vastgesteld. Hoewel relatief veel ouderen last hebben van depressieve klachten, worden deze niet altijd als zodanig herkend. In deze folder
Nadere informatieWelkom bij Djoke.nl Kraamzorg bij Psychische klachten
Welkom bij Djoke.nl Kraamzorg bij Psychische klachten huishoudster maaltijden De Kraamverzorgster beschuitjes smeren lange dagen korte nachten lange werkweken vrouw/moeder mantelzorger kameleon borstvoeding
Nadere informatieE book Persoonlijkheidsstoornissen
E book Persoonlijkheidsstoornissen Praktijk Meta Bosheuvel 5 5683 AS Best info@praktijkmeta.nl Persoonlijkheidsstoornissen Definitie Wat is een persoonlijkheidsstoornis nu eigenlijk? In officiële termen
Nadere informatieBehandeling bij psychose
Behandeling bij psychose Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 33 55 11 Jessa Ziekenhuis vzw Maatschappelijke
Nadere informatieDepressie. Informatiefolder voor zorgteam. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober
Depressie Informatiefolder voor zorgteam Zorgprogramma Doen bij Depressie Inleiding Deze folder is bedoeld voor afdelingsmedewerkers die betrokken zijn bij de zorg voor een cliënt bij wie een depressie
Nadere informatieDenkt u. vast te lopen. in uw werk?
Denkt u vast te lopen in uw werk? Het leven kan veel van u vragen. Soms misschien teveel. Zeker als u langdurig onder druk staat of een tegenslag te verwerken krijgt. U heeft bijvoorbeeld al lange tijd
Nadere informatieInzicht in Autisme. Lezing
Inzicht in Autisme Lezing 18-09-2014 FRANS COOLEN ASS Trainer NVA ASS Trainer/coach bij In to Autisme frans.coolen@intoautisme.nl ASS Autisme Spectrum Stoornis Per persoon Per leeftijd In ernst In verschijningsvorm
Nadere informatiein gesprek over: Persoonlijkheidsstoornissen
in gesprek over: Persoonlijkheidsstoornissen Colofon Auteur: E. van Meekeren Redactie: W. Smith van Rietschoten (eindredacteur) R. Hoekstra E.A.M. Knoppert van der Klein E. van Meekeren M. van Verschuer
Nadere informatieNegatieve overtuigingen
Negatieve overtuigingen N.B.: de inhoud van dit programma is slechts van adviserende aard en dient niet als vervanging voor professioneel en/of medisch advies. Als u verdere consultatie wenst, of wanneer
Nadere informatieDoorbreek je belemmerende overtuigingen!
Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als
Nadere informatieMijn hersenletsel. Toelichting: Toelichting: Toelichting: Toelichting: Toelichting: Toelichting: Toelichting: Toelichting: Toelichting:
Mijn hersenletsel Ik heb moeite met het vasthouden of verdelen van mijn aandacht. Ik ben snel afgeleid. Ik heb moeite om alles bij te houden/de wereld gaat zo snel. Ik heb moeite met flexibiliteit en veranderingen.
Nadere informatieADHD. Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit. Hoe wordt de diagnose bij kinderen gesteld? ADHD poli
00 ADHD Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit Hoe wordt de diagnose bij kinderen gesteld? ADHD poli U bent met uw kind verwezen naar de ADHD poli. De ADHD poli is een samenwerkingsverband tussen
Nadere informatieAan de slag met psychose en bipolaire stoornis
Aan de slag met psychose en bipolaire stoornis Anja Stevens, psychiater, Dimence Charlotte Marchandisse, VS, GGZinGeest Zwolle, 8 december Phrenoscongres Opzet Introductie hypomanie, manie, psychose Rollenspellen
Nadere informatieDeel VI Verstandelijke beperking en autisme
Deel VI Inleiding Wat zijn de mogelijkheden van EMDR voor cliënten met een verstandelijke beperking en voor cliënten met een autismespectrumstoornis (ASS)? De combinatie van deze twee in een en hetzelfde
Nadere informatie...de draad weer oppakken
...de draad weer oppakken Na de schok... Volwassenen Informatie voor volwassenen die betrokken zijn geweest bij een schokkende gebeurtenis Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis, dat laat niemand
Nadere informatieHoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld:
hoofdstuk 10 Hoe je je voelt Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: zenuwachtig wakker worden omdat je naar school moet, vrolijk
Nadere informatieStemmingsstoornissen bij de ziekte van Parkinson
Stemmingsstoornissen bij de ziekte van Parkinson Maastricht, 9 mei 2017 Dr. A.F.G. Leentjens, psychiater Afdeling Psychiatrie MUMC 1951-2014 1926-2002 Inhoud Depressieve klachten -wat is een depressie?
Nadere informatieZelfbeschadiging bij leerlingen Een inleiding
Nationaal congres leerlingbegeleiding Zelfbeschadiging bij leerlingen Een inleiding Zeist, 17 maart 1 Destructief gedrag Automutilatie Wat zijn de eerste woorden die bij je boven komen? Wat roept dat bij
Nadere informatieMindmap omgeving jongere. Overzicht. Contact met klanten met psychische en cognitieve problemen. Herkennen van psychische problemen
Overzicht Contact met klanten met psychische en cognitieve problemen Leergang Vakmanschap Noordwolde 2 mei 2017 Lies Korevaar Herkennen van psychische problemen Ervaren belemmeringen Wat te doen? Omgaan
Nadere informatieAutismespectrumstoornis. SPV REGIOBIJEENKOMST MIDDEN NEDERLAND Mandy Bekkers
Autismespectrumstoornis SPV REGIOBIJEENKOMST MIDDEN NEDERLAND 19-10-2016 Mandy Bekkers (mandybekkers@hotmail.com) Waarschuwing vooraf! 2 Geschiedenis Autos (Grieks: zelf) 1937-1940: Term autisme 1943 &
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen en Angst. Ellen Willemsen
Persoonlijkheidsstoornissen en Angst Ellen Willemsen Overzicht Relevantie Persoonlijkheidsstoornissen Comorbiditeit in getallen PG cijfers comorbiditeit Relatie tussen angststoornissen en PS Aanbevelingen
Nadere informatieHappy Maar nu even niet. Praktisch omgaan met complexe psychische klachten
Happy Maar nu even niet Praktisch omgaan met complexe psychische klachten Wie zijn wij? Why Waarom zijn wij hier? What Wat willen we straks bereikt hebben? How Hoe pakken we dat aan? Stellingen Eens of
Nadere informatieDe muur. Maar nu, ik wil uitbreken. Ik kom in het nauw en wil d r uit. Het lukt echter niet. De muur is te hoog. De muur is te dik.
De muur Ik heb een muur om me heen. Nou, een muur? Het lijken er wel tien. En niemand is in staat om Over die muur bij mij te komen. Ik laat je niet toe, Want dan zou je zien Hoe kwetsbaar ik ben. Maar
Nadere informatieTSCYC Ouderversie. Vragenlijst over traumasymptomen bij jonge kinderen. Jeroen de Groot. ID 256-18 Datum 24.12.2014. Informant:
TSCYC Ouderversie Vragenlijst over traumasymptomen bij jonge kinderen ID 256-18 Datum 24.12.2014 Informant: Mieke de Groot-Aerts moeder TSCYC Inleiding 2 / 10 INLEIDING De TSCYC is een vragenlijst die
Nadere informatieKennisquiz cannabis. 7. Wat is CBD? A. hetzelfde als THC B. Cannabis Bepalings Dosis C. Cannabidiol
Kennisquiz Cannabis Weet u welke klachten het gevolg kunnen zijn van cannabisgebruik? Test uw eigen kennis door de antwoorden te omcirkelen. Aan het einde van de quiz geven we de juiste antwoorden en de
Nadere informatieGeneralistische Basis GGZ en Specialistische GGZ
Generalistische Basis GGZ en Specialistische GGZ Informatie voor huisartsen Organisatie voor geestelijke gezondheidszorg GGZ Rivierduinen biedt vele vormen van geestelijke gezondheidszorg voor alle leeftijden;
Nadere informatieChronische pijnklachten van spieren en/of gewrichten
Chronische pijnklachten van spieren en/of gewrichten bij jongeren Info voor onderwijsprofessionals VO Uw leerling volgt een revalidatieprogramma voor jongeren met chronische pijnklachten van spieren en/of
Nadere informatieFaalangst. Informatie en tips voor ouders en verzorgers
Faalangst Informatie en tips voor ouders en verzorgers Wat is faalangst? Faalangst is angst die optreedt in situaties waarin er bepaalde prestaties van uw kind worden verlangd. Het is de angst om niet
Nadere informatieDelirium of delier (acuut optredende verwardheid)
Delirium of delier (acuut optredende verwardheid) In deze folder leest u wat een delirium is, wat de verschijnselen van een delirium zijn en leest u informatie over de behandeling en tips voor patiënten
Nadere informatieTerrorisme en dan verder
Terrorisme en dan verder Hoe kunt u omgaan met de gevolgen van een aanslag? - Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie.
Nadere informatieHaïti. Anneke Vinke, 19 januari 2010
Haïti Anneke Vinke, 19 januari 2010 Opzet Korte introductie Feiten en verder Morgen... PAUZE --> daarna vragen/discussie 2 Situatie: RAMP in Haïti TV beelden & leed: zien van pijn van kinderen niet te
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen
Persoonlijkheidsstoornissen Persoonlijkheidsstoornissen Bert van Hemert Patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen dat binnen de cultuur afwijkt van de verwachtingen dat zich uit in cognities, affecten,
Nadere informatie