Informatie over de chronische huidziekte psoriasis

Transcriptie

1 Patiënteninformatie Psoriasis Informatie over de chronische huidziekte psoriasis terTER_

2

3 Inhoudsopgave Pagina Algemeen 4 Wie krijgt psoriasis? 5 Welke vormen van psoriasis zijn er? 5 Psoriasis vulgaris 5 Psoriasis guttata 5 Psoriasis inversa 6 Psoriasis unguium 6 Psoriasis arthropathica 6 Psoriasis pustulosis palmoplantaris (Andrews-Barber) 6 Behandeling van psoriasis 7 Lokale therapie 7 Corticosteroïden ( hormooncrèmes ) 7 Calcipotriol/betamethason 7 Salicylzuur 8 Lichttherapie 8 UVB 8 UV-thuisbehandeling 8 Systemische therapie 8 Acitretine 8 Ciclosporine 9 Fumaraat 9 Methotrexaat 10 Biologics 10 Aprimelast 10 Meer informatie 11 Tot slot 12 3

4 Psoriasis Informatie over de chronische huidziekte psoriasis. U bent op de polikliniek Dermatologie van Tergooi geweest. Onze artsen en medewerkers doen er alles aan om u met de beste zorg te omringen en uw bezoek aan het ziekenhuis zo aangenaam mogelijk te maken. Naar aanleiding van uw onderzoek, informeren we u met deze folder over psoriasis. Daarnaast zetten we een aantal praktische zaken en nuttige informatie voor u op een rij. Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen? Achterin vindt u de contactgegevens van de afdeling. De medewerkers van de afdeling Dermatologie of uw behandelaar beantwoorden uw vragen graag. Algemeen Psoriasis kenmerkt zich door dikke, rode schilferende plekken op de huid. De aandoening wordt veroorzaakt door een stoornis in de huidgroei. Ongeveer 1 tot 3 procent van de mensen in Nederland heeft psoriasis. Normaal gesproken vernieuwt de huid geleidelijk; oude huidcellen aan de buitenkant laten los en groeien aan de onderzijde van de opperhuid weer aan. Bij psoriasis is de aanmaak van huidcellen versneld en worden de te veel gemaakte cellagen niet afgestoten. Hierdoor ontstaan plakken huid met een dikke laag onrijpe huidcellen die moeilijk afschilferen. De oorzaak van deze verstoorde huidaanmaak is nog niet bekend. 4

5 Wie krijgt psoriasis? Psoriasis komt voor op alle leeftijden. Meestal begint het na de puberteit, maar ook baby s en ouderen kunnen psoriasis ontwikkelen. Er is duidelijk sprake van een familiaire component: de kinderen of kleinkinderen van een psoriasispatiënt hebben een hogere kans om zelf psoriasis te ontwikkelen. Sommige geneesmiddelen kunnen psoriasis uitlokken of verergeren. Voorbeelden zijn bètablokkers, lithium en malariaprofylaxe. Ook roken is een aanzienlijke risicofactor voor psoriasis, met name bij de variant psoriasis palmoplantaris (Andrews-Barber). Stoppen met roken kan bij psoriasis vermindering van de klachten geven. Welke vormen van psoriasis zijn er? Psoriasis vulgaris Heel typisch voor psoriasis zijn scherp begrensde, rode schilferende plekken aan de strekzijde van armen en benen. Vooral de knieën en ellebogen doen vaak mee. Dit is de meest algemene vorm en heet daarom psoriasis vulgaris oftewel: gewone psoriasis. Psoriasis op het behaarde hoofd komt hierbij geregeld voor. Het lijkt soms op roos maar de hoofdhuid is vaak veel roder en schilfert veel sterker. Psoriasis guttata Dit is ook een veel voorkomende vorm van psoriasis en wordt gekenmerkt door vele kleine, schilferende rode plekjes verspreid over het lichaam, alsof het druppeltjes zijn. Psoriasis inversa In tegenstelling tot de gewone psoriasis waar de plekken aan de strekzijde van de armen en benen te vinden zijn, zien we bij psoriasis inversa juist plekken in de plooien. Bijvoorbeeld in de liezen, oksels en bij vrouwen onder de borsten. Psoriasis inversa is meestal niet schilferend: het zijn rozerode, glanzende plekken en meestal niet verdikt. 5

6 Psoriasis unguium Vaak zijn ook de nagels/vingertoppen aangedaan. Kenmerkend zijn kleine putjes in de nagel. Bij ernstiger vormen ontstaat er ook een dikke eeltlaag onder de nagel die de nagelplaat optilt. Psoriasis arthropathica Bij alle beschreven vormen van psoriasis kunnen ook klachten ontstaan van pijnlijke gewrichten. Dit heet psoriasis arthropathica of artritis psoriatica. Dit zit vooral in de kleinere gewrichten zoals de handen en de voeten, maar kan ook juist in de onderrug stijfheid en klachten veroorzaken. Het is belangrijk om uw dermatoloog of huisarts te attenderen op het feit dat u ook last heeft van uw gewrichten. Deze kan dan beoordelen of u wellicht ook naar de reumatoloog moet. Psoriasis pustulosis palmoplantaris (Andrews-Barber) Deze bijzondere vorm van psoriasis betreft kleine, met pus gevulde blaasjes aan de handpalmen en/of voetzolen. De aandoening wordt vaker gezien bij rokers. Behandeling van psoriasis Er zijn verschillende soorten behandeling beschikbaar. Elke behandeling is gericht op het onderdrukken van de symptomen. Op dit moment is het nog niet mogelijk om psoriasis te genezen. Ruwweg kunnen we de behandelingen in drie groepen onderverdelen: Lokale therapie met zalven, crèmes en lotions. Lichttherapie. Systemische therapie. Vaak combineren we behandelingen uit de verschillende groepen. 6

7 Lokale therapie Corticosteroïden ( hormooncrèmes ) In de bestrijding van psoriasis wordt veelvuldig gebruik gemaakt van corticosteroïden. Deze corticosteroïden, die lijken op de hormonen die de bijnier maakt, zorgen voor een onstekingsremming en afname van de dikte van de psoriasisplekken. Vaak lukt het om met sterkere corticosteroïden de huid vrijwel rustig te krijgen. Corticosteroïden worden verdeeld in verschillende sterkteklassen: van klasse 1 (licht) tot klasse 4 (zwaar). In de behandeling van psoriasis worden over het algemeen de zwaardere klassen gebruikt (klasse 3 en 4). Er zijn corticosteroïd zalven, crèmes, emulsies en lotions. Nadelen van corticosteroïdtherapie: na langdurig gebruik hebben corticosteroïden minder effect (tachyfylaxie) en kan de huid dunner worden (atrofie). Calcipotriol/betamethason Calcipotriol/betamethason (Dovobet ) is een combinatiepreparaat dat bestaat uit calcipotriol (vitamine D3) en bethamethason (corticosteroïd). Deze combinatie is vooral geschikt bij dikkere schilferlagen op de psoriasisplekken. Salicylzuur Salicylzuur maakt de overmatige schilfering los. Daardoor kan lokale therapie dieper in de psoriasis doordringen en beter werken. Salicylzuur wordt daarom vaak toegevoegd aan corticosteroïden. Lichttherapie UVB Ultraviolet B is een bestanddeel van het natuurlijk zonlicht. Voor psoriasis is het goed te gebruiken. We gebruiken meestal UVB-lampen met golflengte 311 nm (TL-01, Philips). Voordelen: Beproefde, effectieve behandelmethode; soms langdurige verbetering. Bij uitgebreide psoriasis is het veel gemakkelijker dan smeren. Kan eventueel in zwangerschap worden toegepast. Nadelen: Frequente lichtbehandelingen verhogen de kans op ontstaan van huidkanker op langere termijn. 7

8 UV-thuisbehandeling Tegenwoordig is het mogelijk de UVB-therapie ook thuis te volgen. Dit geeft het voordeel de belichting uit te voeren op de momenten van de dag dat het u goed uitkomt. Niet iedere verzekeraar vergoedt deze therapie. Systemische therapie Bij ernstige vormen van psoriasis die niet met lokale middelen of lichttherapie onder controle kunnen worden gebracht, kan uw behandelaar een systemische therapie voorstellen. Controle en begeleiding van deze therapie hoort altijd door uw Tergooi behandelaar te worden uitgevoerd. Er zijn verschillende mogelijkheden. Acitretine Acitretine lijkt op vitamine A zuur en zorgt ervoor dat de huidcellen weer normaal uitgroeien. Voordelen: Eenvoudig in te nemen, over het algemeen één keer per dag. Nadelen: Zwangerschap streng verboden tot drie jaar na het staken van de acitretine. Acitretine is zeer schadelijk voor het ongeboren kind. Tijdens de therapie kunnen droge lippen, huid en ogen ontstaan.het bloed moet regelmatig worden onderzocht. Ciclosporine Ciclosporine onderdrukt de immuunreactie die bij psoriasis een rol speelt. Voordelen: Eenvoudig in te nemen; snel werkend; meestal zeer effectief. Nadelen: Ciclosporine is maar gedurende een bepaalde tijd toe te passen, vanwege de bijwerkingen op nieren en bloeddruk. Na stoppen kan de psoriasis weer sterk opspelen. Regelmatige controles van bloed en bloeddruk zijn noodzakelijk. 8

9 Fumaraat Fumaraat is afgeleid van een stof die normaal in het lichaam aanwezig is. Fumaraten (dimethylfumaraat) kunnen als eerste keus systemische behandeling worden overwogen gezien de effectiviteit en het goede veiligheidsprofiel op de lange termijn. Voordelen: Geschikt voor psoriasis die te uitgebreid is voor toepassen van lokale therapie Nadelen: Opvliegers (ook bij mannen) en maagdarmklachten als mogelijke bijwerking. Behandeling moet soms gestopt worden als fumaraat tot sterk verlaagd aantal lymfocyten (bepaald type afweer bloedcel) leidt. Regelmatige labcontroles zijn nodig. Methotrexaat Dit geneesmiddel werkt door remming van de celdeling. Bij psoriasis is sprake van een toegenomen celdeling, die door de methotrexaat kan worden genormaliseerd. Voordelen: Eenvoudig in te nemen, over het algemeen één keer per week, in combinatie met foliumzuur 1 à 2 dagen later. Nadelen: Niet tijdens zwangerschap te gebruiken. De kwaliteit van het zaad bij mannen die methotrexaat gebruiken is verminderd en het is beter om dan geen kinderen te verwekken. Remming van de aanmaak van bloedcellen in het beenmerg is mogelijk waardoor je weerstand afneemt. Leverfunctiestoornissen. Onderzoek van het bloed is geregeld nodig. Biologics De laatste ontwikkeling in de behandeling van psoriasis betreft het toepassen van de zogeheten biologics. Dit zijn recent ontwikkelde geneesmiddelen die meestal door recombinant technieken tot stand zijn gekomen. Sinds 2004 kunnen biologics ook worden voorgeschreven voor de ernstige vormen van psoriasis. Uw behandelaar kan deze middelen onder bepaalde voorwaarden voorschrijven wanneer andere systemische 9

10 therapieën (zoals lichttherapie en methotrexaat) al zijn geprobeerd. Deze middelen zijn erg duur en remmen in principe ook de afweer. U blijft dan ook onder controle bij uw behandelaar in Tergooi. Het geneesmiddel wordt toegediend door middel van een injectie die (na oefening en begeleiding) door de patiënt zelf of iemand uit zijn/haar omgeving kan worden toegediend. Aprimelast Apremilast is een afweeronderdrukkend medicament in tabletvorm dat ontstekingsstoffen remt die bij psoriasis zijn betrokken. Dit middel is erg duur en wordt alleen overwogen bij ernstiger psoriasis indien lichttherapie en de eerder genoemde conventionele systemische behandelingen ontoereikend of gecontra-indiceerd zijn of niet worden verdragen. Meer informatie Meer informatie over psoriasis vindt u via de volgende links en patiëntenverenigingen: op de informatiewebsite over psoriasis van de Amerikaanse Dermatologen Vereniging; foto s van psoriasis in hoge resolutie mét uitleg erbij Patiëntenverenigingen Psoriasispatiënten Nederland Zie ook: Tergooi TER-9545-nl

11 Tot slot Als u vragen heeft, neemt u dan tijdens kantooruren contact op met de polikliniek Dermatologie, T Voor spoedgevallen buiten kantooruren kunt u, via de receptie van het ziekenhuis, de dienstdoende dermatoloog bereiken. Via T De vakgroep Dermatologie van Tergooi biedt u deze folder aan. 11

12 T Locatie Blaricum Rijksstraatweg AN Blaricum Locatie Hilversum Van Riebeeckweg XZ Hilversum Locatie Weesp C.J. van Houtenlaan 1b 1381 CN Weesp