INFO. Uitbreiding gasnet goed gemonitord. Grondradar in hartje Amsterdam. ProRail: Grip Op Ondergrondse Infra. Trillingen door spoorverkeer

Transcriptie

1 FUGRO INFO Jaargang 22 nr 3 november 2011 Uitbreiding gasnet goed gemonitord 12 Grondradar in hartje Amsterdam 17 ProRail: Grip Op Ondergrondse Infra 24 Trillingen door spoorverkeer

2 Slimme monitoringstechnieken helpen bij ontwerp, vergunningverlening en communicatie met omwonenden Monitoring essentieel onderdeel bij grote projecten van Gasunie Sinds 2008 werkt Gasunie op grote schaal aan de uitbreiding van het Nederlandse gastransportnet. Hierbij is veel onderzoek nodig: niet alleen vanwege de benodigde vergunningen, maar ook om de optimale wijze van leidingaanleg te kunnen bepalen. Fugro heeft het afgelopen jaar diverse grondonderzoeken uitgevoerd voor de aanleg van 90 km gastransportleiding tussen Beverwijk en Wijngaarden. Om aan de toekomstige transportcapaciteit te kunnen voldoen is Gasunie enige jaren geleden begonnen met het uitbreidingsproject Noord-Zuid route. Het ging daarbij om de aanleg van ruim 500 km aardgastransportleiding en de bouw van twee nieuwe compressorstations. Bij een inventarisatie in 2009 bleek een extra uitbreiding van de transportcapaciteit noodzakelijk, in de vorm van een nieuwe, grote leiding tussen Beverwijk en Wijngaarden. Frans van den Berg en Kasper Hoiting van Gasunie zijn als projectmanager respectievelijk cultuur- en geotechnisch engineer betrokken bij dit omvangrijke project. Van den Berg trapt af: De eerste voorbereidingen, in de vorm van een tracéverkenning, zijn in 2010 begonnen. Het project valt onder de Rijkscoördinatieregeling en daarbinnen is het nodig dat we alle vergunningen gezamenlijk aanvragen. Wij hebben voor dit traject te maken met flink wat verschillende instanties: vier verschillende waterschappen, twee dienstkringen van Rijkswaterstaat en twee provincies. Inmiddels zitten we in de fase van de voorbereiding van onder meer de vergunningaanvragen en het zogenoemde Rijksinpassingsplan. Dit laatste regelt de wijziging van bestemmingsplannen die de aanleg van de gasleiding ruimtelijk mogelijk maakt. Dat kost tijd en coördinatie: Maas Communicatie Fugro 2 FUGRO INFO nr 3 november 2011

3 eind 2011 gaan de aanvragen de deur uit, en als alles volgens planning verloopt, gaat de eerste spa in het voorjaar van 2013 de grond in. Beverwijk-Wijngaarden Als een gasleiding eenmaal in de grond ligt, merk je er weinig van. Maar de aanleg ervan heeft nogal wat voeten in de aarde. Eerst een ontwerp-, onderzoeksen vergunningenfase, daarna de aanbesteding en de uitvoering. Voor de Noord-Zuid route adviseerde Arcadis waar en op welke manier de leidingen het beste in de grond konden worden gebracht. Fugro heeft in samenwerking met Arcadis voor het traject Beverwijk-Wijngaarden het grondonderzoek uitgevoerd en geotechnische leidingadviezen opgesteld. Onderzoek en advies Hoiting: Grondmechanisch onderzoek hebben we nodig bij het ontwerp van het tracé, voor sterkteberekening van de leiding, voor het ontwerp van installaties en faciliteiten, en voor beoordeling van naastgelegen leidingen. Vervolgens dient zo n grondmechanisch rapport als bijlage voor het aanvragen van diverse vergunningen voor het kruisen van bestaande infrastructuur. Het advies bevat zaken zoals een beschrijving van de grondopbouw, geohydrologische informatie, de geïnterpreteerde resultaten van het grondonderzoek, grondmechanische parameters voor de sterkteberekening en adviezen voor de uitvoering. En het moet in ieder geval aandacht schenken aan specifieke geotechnische eigenschappen zoals de aanwezigheid van grind, stenen of zeer stijve klei- en leemlagen. Ontwerp inclusief grondonderzoek Van den Berg vult aan: Voor ons heeft het grond onderzoek vooraf eigenlijk een tweeledig doel: om te voldoen aan de eisen voor vergunningverlening en daarna voor het ontwerp en als input voor de aannemer. Die moet op basis van de onderzoeksgegevens de risico s kunnen inschatten en kunnen vaststellen dat het project op de voorgestelde wijze kan worden uitgevoerd. In principe hoeft de aannemer geen onderzoek meer te laten uitvoeren. Gasunie levert een gedetailleerd ontwerp inclusief de benodigde onderzoeksgegevens en is daarmee vrij uniek in Nederland. Reden is dat we daardoor meer grip houden op de doorlooptijd. Ook willen we het onderzoek in eigen hand houden vanwege het belang dat wij hechten aan de goede relaties met de grondeigenaren. Een leidingtracé bestaat uit veldstrekkingen, kruisingen en faciliteiten, vervolgt Hoiting, met aan het begin en het eind een compressorstation. Op basis van de locaties van die stations wordt een ontwerptracé voorgesteld. Gasleidingen mogen in principe niet onder bestaande bebouwing lopen, en liggen bij voorkeur parallel aan bestaande leidingtracés. De exacte ligging wordt mede bepaald door het aspect externe veiligheid. In het traject Beverwijk-Wijngaarden bevinden zich 200 kruisingen met andere infrastructuur, zoals wegen, kanalen of andere kabels en leidingen. Voor ongeveer 45 van die kruisingen zijn wij vergunningplichtig. En daar spitst het grondonderzoek door Fugro zich dan ook op toe. Frans van den Berg (l) en Kasper Hoiting van Gasunie: Project zo goed mogelijk uitvoeren. FUGRO INFO nr 3 november

4 Veiligheid en communicatie Van den Berg: Belangrijke aspecten bij het grondonderzoek zijn de veiligheid en communicatie met de betrokken partijen. Gasunie krijgt een zakelijk recht om in het eigendom van een ander de bodem een forse leiding aan te leggen. Er ontstaat een belemmerende zone van 5 m aan beide zijden van de leiding, waar geen bebouwing mag komen. Daarnaast moeten grondeigenaren toestemming geven voor het betreden van hun land voor onderzoek, en later voor de aanleg zelf. Al met al zijn dat ingrijpende maatregelen en daarom nemen wij dit deel van de communicatie zelf ter hand. Ook bij dit project hebben we weer gemerkt dat je echt iemand ter plaatse moet hebben, gewoon om aan de keukentafel even wat dingen te bespreken. Dat werkt beter dan en of bellen vanaf een ver kantoor. Onderzoeksregime Hoiting beaamt dat: Ook bij het uitvoeren van het voorbereidende onderzoek kan het nodig zijn even te wachten tot een gewas van het land is, bijvoorbeeld. Ons cultuurtechnisch onderzoek is erop gericht de ondergrond na de aanleg terug te brengen in de oorspronkelijke staat, zodat de boeren zo min mogelijk gewasschade lijden. Hiervoor worden vooral ondiepe handmatige boringen uitgevoerd, die naderhand trouwens kunnen worden gebruikt voor het grondmechanisch advies van Fugro. De leidingen en faciliteiten worden vervolgens op verschillende wijzen aangelegd: gestuurde boringen, direct pipe-boring, persing, open ontgraving. En bij elk type werk past een eigen onderzoeksregime: zoveel boringen, zoveel sonderingen al dan niet met geografische eisen en laboratoriumonderzoek. In het laboratorium wordt gekeken naar volume gewicht van de grond, de korrelverdeling en de samendrukbaarheid: de basis voor de zettingsberekening. Verder worden triaxiaalproeven gedaan om te bekijken hoe de aannemer het boorgat stabiel kan houden. Ook onderzoekt Fugro de waterkwaliteit op de boordiepte, met name op het chloridegehalte. Voor de gasleiding zelf maakt zilt grondwater niet uit, maar voor het materieel van de aannemer en dus voor het boorproces kan dit belangrijk zijn. Kruisingenlijst Van den Berg: We bekijken tevoren welke objecten we moeten passeren en welke vergunningseisen er zijn. Meestal zijn dat NEN-normen, soms eisen van beheerders, zoals de waterschappen of ProRail. Tegenwoordig moeten de meeste kruisingen worden uitgevoerd met gestuurde boringen; zinkers komen eigenlijk niet meer voor. Mede op basis van overleg met de vergunningverleners ontstaat zo een kruisingenlijst met eisen, die Fugro dan gebruikt voor het onderzoek. Doel van het onderzoek is enerzijds een bevestiging dat de voorgestelde methode werkbaar is, maar ook om gegevens te verzamelen voor het definitieve uitvoeringsplan van de boring zelf. Kan het voorkomen dat op basis van het onderzoek een andere aanlegmethode wordt gekozen? Hoiting: In dit gebied zal het niet snel gebeuren, maar bijvoorbeeld in het zuiden, bij de Maas, kun je stuiten op flinke ondergrondse grindbanken. Hoewel zelfs gestuurde boringen tegenwoordig niet meer schrikken van een beetje grind, wil je dat wel van tevoren weten, om de risico s op de juiste wijze te kunnen inschatten. MotionMap NL MotionMap NL is een door Fugro ontwikkelde database waarbij voor heel Nederland de verticale beweging van natuurlijke reflectoren is vastgelegd. Dit is gebeurd aan de hand van het instrument InSAR (Synthetic Aperture Radar Interferometry) van de satelliet EnviSat, over de periode van 2004 tot De gebruikte analysetechniek (Persistent Scatterer Interferometry of PSI) is gebaseerd op het feit dat uitgezonden radargolven op natuurlijke reflectoren zoals daken van huizen, dijken, verkeersborden of hoogspanningsmasten een sterke reflectie vertonen bij elke passage van de satelliet. Door de gemeten hoogten met elkaar te vergelijken is de gemiddelde daling of stijging van deze objecten in kaart te brengen. De verticale nauwkeurigheid van de trend in bodemdaling of -stijging is circa 1 mm per jaar. Monitoring en MotionMap Van den Berg: Alle bodemgegevens worden dus vastgelegd voor de vergunningaanvragen en de aannemer. Maar de data vervult later nog een andere taak. Tijdens en na de uitvoering kunnen we aan de hand van de meetgegevens monitoren of er restzettingen 4 FUGRO INFO nr 3 november 2011 Niet schrikken van een beetje grind

5 Veiligheid en communicatie zijn belangrijke aspecten bij het grondonderzoek. plaatsvinden bij kruisingen. Fugro heeft voorgesteld om met behulp van de MotionMap-techniek vast te stellen wat de autonome zettingen zijn van gebouwen en het maaiveld. Dat kan ons helpen om te bepalen of er na werkzaamheden extra zettingen plaatsvinden waarvoor wij verantwoordelijk zijn. Maar ook richting vergunningverleners kan het goed zijn om te kunnen aantonen wat de langjarige zetting in een gebied is, om de door hen geëiste maximale extra zetting te toetsen. Hoiting: Bij werkzaamheden zoals bemalingen van open bouwputten kan een verlaging van de grondwaterstand optreden die effect heeft op funderingen van belendende panden, buiten onze werkstrook. Dus als wij damwanden willen aanbrengen in een bouwkuip, kijkt Fugro naar de mogelijke effecten op infrastructuur in de naaste omgeving. Dat kunnen panden zijn, een dijklichaam of andere kabels en leidingen. De opdracht aan Fugro voorziet in het aanleveren van input die wij kunnen gebruiken voor een monitoringsplan. opzadelen en eventuele meningsverschillen fatsoenlijk oplossen. Want alle partijen Gasunie, landeigenaren, omwonenden, adviseurs én aannemers moeten nog een flinke periode met elkaar door. Aardgas blijft immers nog geruime tijd een belangrijke, schone en veilige energiebron voor ons allemaal! Monitoring wordt ook bij Gasunie steeds vaker ingezet, niet alleen voor eventuele nazettingen van kruisingen. Hoiting: Dat klopt. De Waterwet eist monitoring van de gevolgen van grondwateronttrekking: grondwaterstanden, opname van gebouwen, peilbuizen voor het meten van droogteschade. Verder is monitoring voorzien om andere uitvoeringsrisico s in de gaten te houden, zoals vervoersbewegingen en het aanbrengen en uithalen van damwanden. Van den Berg: Gasunie wil graag zelf de risicofactoren zien en kunnen beoordelen. Wij zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van een project en willen dat zo goed mogelijk doen. Dus geen onnodige schade veroorzaken, anderen niet onnodig met onze problemen Gastransportnet Gasunie Het netwerk van Gasunie is één van de grootste gastransport hogedruknetten in Europa en bestaat uit meer dan kilometer pijpleiding in Nederland en Noord-Duitsland, tientallen installaties en ongeveer gasontvangstations. De jaarlijkse doorzet van gas bedraagt circa 125 miljard m 3. Mede door haar betrouwbaarheid en strategische ligging vormt het transportnet van Gasunie de kern van wat de gasrotonde van Noordwest-Europa wordt genoemd. Project Beverwijk-Wijngaarden in cijfers Ontwerpdruk gastransportleiding 79,9 bar Bedrijfsdruk gastransportleiding 66 bar Lengte tracé 90 km Diameter leiding 48 inch (1200 mm) En verder: routekaarten kruisingen, waarvan zo n 45 vergunningplichtig sonderingen tussen 20 en 40 m diepte mechanische grondboringen tussen 10 en 40 m diepte FUGRO INFO nr 3 november

6 Opinie Actieve samenwerking Deltares en Fugro Denken vanuit kracht, samenwerken vanuit vertrouwen Het onafhankelijk kennisinstituut Deltares kijkt bij het invullen van haar taken steeds meer over de schutting. Door kennis te delen en nauw samen te werken met marktpartijen zoals Fugro creëert Deltares kansen voor de BV Nederland. Een gesprek met directeur ir. Harry Baayen over toepassing van unieke kennis en het belang van goed onderwijs. Deltares werkt aan innovatieve oplossingen op het gebied van water, ondergrond en infrastructuur, die het leven in delta s, kustregio s en riviergebieden wereldwijd veilig, schoon en duurzaam maken. Daarbij zoekt het kennisinstituut steeds vaker de samenwerking met marktpartijen, zoals Fugro. Directeur Harry Baayen legt uit waarom dat voor alle partijen winst oplevert. Wij zitten als Deltares in de lastige business van het voorkomen van problemen. Wij moeten overheden ervan overtuigen dat ze geld moeten uitgeven om te voorkomen dat een ramp gebeurt. Als we succes hebben, gebeurt er dus geen ramp. Maar dan loop je ook een risico. Namelijk dat niemand meer weet dat dat onze verdienste is. Voor een bedrijf als Fugro ligt dat anders; daar is men vooral bezig met exploratie en uitvoering, dus met geld verdienen. Een combinatie van die twee werelden maakt dat beide er beter van kunnen worden. We hebben al op een aantal projecten samengewerkt en de intentie ligt er om dat verder uit te breiden. We proberen deze twee hoogwaardige instituten op het gebied van veiligheid en water bij elkaar op te tellen, zodat we vooral in het buitenland een nog sterkere positie krijgen. Waarom vooral in het buitenland, er is in Nederland toch nog werk genoeg? Baayen: Dat klopt, maar Nederland is klein en redelijk af. In het buitenland zijn er nog volop uitdagingen en gaat het ook vaak om acutere problemen: er moet dan snel geschakeld worden. Ook gaat het regelmatig om andere vragen, waar wij zelf weer van kunnen leren. Is Fugro de enige marktpartij waarmee jullie samenwerken? Baayen: Nee, maar onze relatie met Fugro is wel 6 FUGRO INFO nr 3 november 2011 Als je deelt, gaan anderen vanzelf meedenken en delen

7 Er is geen keus: als je zelf top wilt zijn, moet alles top zijn bijzonder. We zien hen als de wereldtop op het gebied van exploratie, data-inwinning en geo-informatie. Omdat wij de ambitie hebben om op ons eigen terrein tot de wereldtop te behoren, zoek je logischerwijs samenwerking met gelijkwaardige partners. Wij hebben een sterk netwerk op het niveau van overheden, dat prima aansluit bij het internationale, meer commerciële netwerk van Fugro. Ook beschikt Fugro over een schat aan informatie uit allerlei onderzoeken. Voor ons biedt dat weer kansen voor onderzoek en ontwikkeling. Zo versterk je elkaar en kom je samen veel verder dan in je eentje. Azerbeidzjan Zo zijn wij een tijd geleden benaderd door de regering van Azerbeidzjan, waar zich grote problemen met overstromingen voordoen. Wij gaan daar dan praten, en geven Nederlandse bedrijven de mogelijkheid om in ons kielzog mee te gaan. Zo werken we samen aan het versterken van de positie van Nederland op het gebied van water- en deltatechnologie. Die opdracht staat met zoveel woorden in het regeringsbesluit bij de oprichting van Deltares. Dus ook in dat kader past de samenwerking met Fugro goed. Hoe bepalen jullie de onderzoeksrichtingen? Baayen: De Raad voor het Deltaonderzoek heeft een programma opgesteld met vijf overkoepelende thema s waar wij ons op richten, met als integrerend kader het duurzaam inrichten van deltagebieden. Binnen de thema s onderscheiden we verschillende programma s die meer in detail aangeven wie wat doet, wanneer welke producten worden opgeleverd en tegen welke kosten. Samen met anderen, waaronder marktpartijen, kunnen we op basis van die programma s kijken waar we samen meerwaarde kunnen creëren. Eigen kracht Uiteraard dienen wij graag de publieke zaak en het algemeen belang, nationaal en internationaal. We vinden ons werk zo leuk, dat we vaak alleen onze uren declareren en daarmee klaar. Maar tegelijkertijd moet ook bij ons de kachel branden. Dus als wij bepaalde unieke kennis ontwikkelen, en een ander kan op basis daarvan een winstgevende toepassing maken, willen wij ook een deel van de opbrengst. Van oudsher zijn we gewend onze kennis weg te geven, onder het motto Kennis moet stromen. Dat blijft zo, maar daar worden we wel zakelijker in. We redeneren zelfbewuster, vanuit eigen kracht. We hebben heel wat in huis, dus daar mag best een bepaalde prijs tegenover staan. Open source De wereld verandert snel. Wij hebben altijd gewerkt vanuit het adagium: Kennis die met belastinggeld is betaald, is vrij voor iedereen, en als wij het zelf hebben ontwikkeld, is het van ons. Maar mede onder invloed van de steeds groeiende transparantie door de ictgestuurde uitwisseling van informatie, delen wij nu onze kennis. Een mooi voorbeeld van deze nieuwe aanpak is het open source maken van één van onze succesproducten, het softwarepakket Delft3D. Deze grote stap voorwaarts stimuleert ons nog beter en sneller te reageren op ontwikkelingen en marktbehoeften. Dat betekent dat we nog beter moeten worden en dus ook de juiste mensen moeten behouden en aantrekken. En daar zit wel een zorgpunt. Onze technische opleidingen leveren niet genoeg mensen af om de Nederlandse ambities waar te maken. Niet alleen bedrijven werken steeds meer met medewerkers uit andere landen, ook op universiteiten volgen steeds meer buitenlandse studenten onze technische opleidingen. Met als risico dat onze kennis wegvloeit wanneer die werknemers en studenten na enige tijd teruggaan naar hun eigen land. We hebben nog een zeer goed imago op het gebied van engineering en vraagstukken rondom deltatechnologie, maar we moeten het punt van opleidingen goed in de gaten houden. Dare to share Onze visie op de toekomst is dat we vanuit onze specialisatie een goede positie op de markt veroveren. Daarbij zitten we niet meer op de kennis, maar gooien we de luiken wijd open. Ons motto is: Dare to share. Het is mijn overtuiging dat wanneer je gaat delen, andere partijen gaan meedenken en zelf ook gaan delen. Je werkt dan vanuit vertrouwen en spreekt elkaar aan op het eigen vak, op de inhoud. Dat werkt stukken prettiger dan werken vanuit argwaan en de angst dat de ander er met jouw kennis of het geld vandoor gaat. FUGRO INFO nr 3 november

8 GWW-sector gaat koudwatervrees te lijf Kansen benutten met de Observational Method Cees Jan Winkel In 2009 hebben opdrachtgevers, opdrachtnemers, kennisinstellingen en ingenieursbureaus uit de GWW-sector het programma Geo-Impuls opgezet. Met als doel: het reduceren van de geotechnische faalkosten in het jaar 2015 met 50%. Eén programmaonderdeel is het onder de aandacht brengen van de Observational Method. Met deze ontwerpmethode kunnen de kansen die de ondergrond biedt, op een verantwoorde wijze worden benut. De voorzitter van de Geo-Impuls-werkgroep Observational Method, Mandy Korff (Deltares), legt uit wat de methode inhoudt. Dat de ondergrond grote onzekerheden met zich meebrengt, is bij veel mensen bekend. Bij de realisatie van een project kun je daar rekening mee houden door een heel veilig ontwerp te maken. Je kunt echter ook de onzekerheden juist benutten door goed risicomanagement te voeren, want meevallers zijn natuurlijk ook mogelijk. Dat is de gedachte achter de Observational Method. De Observational Method combineert risicogestuurd ontwerpen met een optimale monitoring tijdens de uitvoering. Dit reduceert de kans op falen sterk. Risicogestuurd ontwerpen De werkgroep wil in Nederland praktijkervaring opdoen met de methode. Uit een enquête onder Nederlandse 8 FUGRO INFO nr 3 november 2011

9 Observational Method De Observational Method (OM) combineert ontwerp, uitvoering, monitoring en revisie in één aanpak. Dit betekent dat er in het gehele bouwproces gestuurd wordt op risicomanagement. Tijdens het ontwerp wordt al nagedacht over hoe tijdens de uitvoering via monitoring risico s tijdig kunnen worden gesignaleerd, waardoor de uitvoering nog kan worden aangepast. De OM is een optimistische manier van werken. In de ontwerpfase wordt een geotechnisch profiel gemaakt, dat uitgaat van de best mogelijke grondparameters. Dit in tegenstelling tot de klassieke benaderingswijze waarbij veel conservatiever wordt ontworpen. Dankzij een gedetailleerd monitoringsplan en een vooraf vastgelegd actieplan bij overschrijding van grenswaarden wordt voldoende veiligheid gewaarborgd. De OMontwerpmethode kan worden gebruikt voorafgaand aan de werken ( ab initio ) of nadat problemen zijn opgetreden ( best way out ). Fugro is via Geo-Impuls betrokken bij de werkgroep Observational Method. opdrachtgevers en opdrachtnemers bleek dat minder dan 25% van hen weet hoe deze methode kan worden ingezet. En praktijkervaringen zijn er nog weinig. Korff: Daarom verzamelen we nu voorbeelden van geslaagde toepassingen. De Observational Method wordt vaak al toegepast op onderdelen. Wij denken dat dat kan worden uitgebreid. In het buitenland wordt al veel vaker op deze wijze gewerkt voor grote delen van een project. Praktijkvoorbeeld De Observational Method biedt opdrachtgevers en opdrachtnemers kansen door aan de hand van monitoringsresultaten het ontwerp bij te sturen, aldus Kristina Reinders van Fugro. Een mooi recent voorbeeld is de bouw van opslagtanks in een havengebied, vlakbij een kwetsbare koelwaterleiding. Op de leiding zijn zakbaken geplaatst voor het meten van deformaties. Naast de leiding, in het losgepakte zand, zijn vibroconussen geplaatst voor het meten van trillingen en de bijbehorende verdichting. De van tevoren vastgestelde maatregelen bleken hier inderdaad nodig om de benodigde damwand te kunnen installeren. De leiding heeft hierbij geen schade opgelopen, zodat een project dat vooraf nagenoeg onmogelijk leek, met goed resultaat is afgerond. Geen risico op bros bezwijken De Observational Method is beschreven in Eurocode 7 en kan dus ook prima in Nederland worden toegepast. Korff: Je moet alleen wel zorgvuldig te werk gaan. Het toepassen van monitoring alleen is zeker nog geen Observational Method. Er moeten diverse scenario s worden doorlopen, van conservatief tot meer optimistisch. Er moet dus ook meer dan één ontwerp worden gemaakt. Daarnaast kan de methode alleen worden toegepast als er geen risico bestaat op bros bezwijken. Met andere woorden: er moet tijd zijn om mitigerende maatregelen te kunnen uitvoeren. Verder moet je je als ontwerper houden aan een strikt stappenplan; onvoorziene wijzigingen doorvoeren tijdens de uitvoering is niet de bedoeling. Halveren faalkosten Vooral projecten waarbij het voorspellen van het grondgedrag met bestaande modellen niet mogelijk is of grote onzekerheden met zich meebrengt, lenen zich voor deze aanpak. Korff: Bij een optimale uitvoering volgens de Observational Method zal een project worden gerealiseerd met behulp van juist die maatregelen die noodzakelijk zijn om het project veilig en betrouwbaar, tegen minimale kosten te realiseren. De werkgroep Observational Method staat opdrachtgevers en -nemers die hun koudwatervrees willen overwinnen, graag bij. Zo komt de Geo-Impulsdoelstelling halveren van de geotechnische faalkosten in Nederland weer een stap dichterbij. Meer informatie: Kristina Reinders, , k.reinders@fugro.nl Mandy Korff, , mandy.korff@deltares.nl Tussentijdse zettingsmetingen bij ondergrondse koelleiding. Er moet tijd zijn voor mitigerende maatregelen FUGRO INFO nr 3 november

10 DRIVE-MAP Viewer: 3D-weergave van bestaande basiskaart én DRIVE-MAP-data Een geheel nieuwe blik op uw totale beheerareaal DRIVE-MAP Viewer gekoppeld aan Microstation. DRIVE-MAP is een geavanceerd systeem waarmee vanuit een rijdende auto zowel foto s als een 3D-puntenwolk worden ingewonnen. De methode is snel, nauwkeurig en zonder hinder voor het overige verkeer. En met de nieuwe DRIVE-MAP Viewer kan de ingewonnen data nu nog sneller worden bekeken en vergeleken. Zelfs snel even de doorgang tussen twee gebouwen meten behoort nu tot de mogelijkheden. Op basis van ingewonnen DRIVE-MAP-data kan Fugro snel de gewenste topografie karteren en opleveren in ieder gewenst bestandsformaat en datamodel. Maar veel opdrachtgevers willen ook snel kleine mutaties kunnen doorvoeren in een bestaande geografische database. En hoewel de DRIVE-MAP-data zelf zich daarvoor zeer goed leent, ontbrak tot nu toe vaak de geschikte software om de vele gigabytes aan foto- en laserdata te kunnen verwerken. Met de nieuwe DRIVE-MAP Viewer biedt Fugro een oplossing die naadloos aansluit op de DRIVE-MAP-data. De viewer draait op vrijwel alle pc s en communiceert direct met bestaande CAD- en GIS-software, zoals MicroStation en ArcGIS. Bestandsconversies zijn dus overbodig en de gebruiker blijft in zijn of haar eigen vertrouwde omgeving werken. Gebruikerswensen De eerste versie van de DRIVE-MAP Viewer ontstond als een klein tooltje, geschreven door een Fugroprogrammeur om snel de foto s te kunnen bekijken. Dat bleek een handige toepassing en al snel werd het gebruik van deze tool opgepikt door de DRIVE-MAPdataprocessors. Zo ontstond behoefte aan nieuwe functionaliteit en groeide het programma tot een onmisbare schakel in de uitwerking van DRIVE-MAPprojecten. Inmiddels is de DRIVE-MAP Viewer helemaal herschreven om aan alle behoeften van de gebruikers te kunnen voldoen. Ook maken de eerste afnemers van DRIVE-MAP-data al gebruik van deze software. 10 FUGRO INFO nr 3 november 2011

11 Alle bestaande geometrie in 3D geprojecteerd Alles in 3D De DRIVE-MAP Viewer biedt een volledige 3D-ruimte waarin de foto s en laserdata uit een DRIVE-MAPopname te zien zijn. Het is mogelijk de viewer standalone te gebruiken, maar de software komt pas echt tot zijn recht in combinatie met een CAD- of GIS-pakket. In de 3D-viewer zal dan, vrijwel automatisch, alle bestaande geometrie in 3D worden geprojecteerd. In feite biedt de DRIVE-MAP Viewer dus een 3D-weergave van uw bestaande data. Zo kan een gebruiker razendsnel controleren of de geometrie, in vergelijking met het beeldmateriaal, nog up-to-date is. Boomdiameter Naast karteren is het mogelijk om eenvoudig afstanden te meten. Handig, om bijvoorbeeld de diameter van een boom snel te bepalen, of op te meten hoe breed een doorgang tussen twee gebouwen is. Met name op het gebied van handhaving van openbare orde en veiligheid biedt dit vele voordelen. Deze functionaliteit is beschikbaar op basis van de laserdata. Dat betekent dat coördinaten tot op centimeterniveau nauwkeurig bepaald kunnen worden. Als nauwkeurigheid minder belangrijk is, kan ook in de foto s gemeten worden. Dat is minder nauwkeurig, maar kan soms sneller werken. Meten en karteren Naast het bekijken van data kan in de viewer ook worden gemeten en gekarteerd. Alle punten en lijnen die in de viewer worden gekarteerd, komen direct in het gekoppelde CAD- of GIS-pakket. Het is dus niet nodig om bestandsconversies uit te voeren. Dat scheelt een hoop tijd, maar voorkomt bovenal ook fouten met verouderde versies en verlies aan data tijdens conversieslagen. In de viewer kan ook tweedimensionale data worden ingelezen en geprojecteerd voor bijvoorbeeld de BGT, kadastrale grenzen of beheerkaarten. Systeemvereisten en de toekomst DRIVE-MAP Viewer werkt zonder problemen op de meeste moderne pc s met een goede videokaart. De exacte specificaties zijn op te vragen bij Fugro GeoServices. Daarnaast zijn het CAD-pakket MicroStation en het GIS-pakket ArcGIS nodig om de karteerfunctionaliteit te gebruiken. Op termijn worden ook AutoCAD en Google Earth ondersteund. Meer informatie: Martin Kodde, , m.kodde@fugro.nl Pim Voogd, , p.voogd@fugro.nl DRIVE-MAP-systeem. FUGRO INFO nr 3 november

12 Eeuwen aan bouwgeschiedenis in kaart gebracht De Waag ondergronds de maat genomen Ferry van Kampen Voor het Projectmanagement Bureau van de gemeente Amsterdam heeft Fugro afgelopen zomer diverse werkzaamheden uitgevoerd op de Nieuwmarkt, bij de oude Sint Anthoniespoort, beter bekend als De Waag. Eén van de torens van dit bijzondere gebouw vertoont scheefstand en met het oog op funderingsherstel waren actuele gegevens nodig. Fugro dook daarvoor in de ondergrond van onze hoofdstad. De Waag stamt uit de 15de eeuw en is daarmee het oudste bewaard gebleven verdedigingswerk van Amsterdam. Het huidige rijksmonument diende oorspronkelijk als stadspoort en was onderdeel van de middeleeuwse stadsmuren. Pas vanaf 1617 werd het gebruikt als waag en vestigden zich hier de gilden van de metselaars, schilders, chirurgijns, smeden, koekenbakkers en schoenlappers. Gebeeldhouwde poortjes gaven toegang tot de bijbehorende gildenvertrekken in de torens. In de ruimtes van de metselaars zijn nog prachtige originele meesterproeven te zien, zoals schroefvormig getordeerde zuilen, nissen en frontons. Na 1820 had het gebouw nog diverse andere functies, waaronder stadsschermzaal, meubelmakerij, werkplaats voor stadsolieverlichting, gemeentearchief, brandweerkazerne, gevangenis en museum. Momenteel functioneert het als caférestaurant, vergaderruimte en trouwlocatie. Muurwerk deels onder de grond Oorspronkelijk bestond het gebouw uit een poortgebouw met twee torens aan de stadszijde, en een voorpoort met eveneens twee torens aan de grachtzijde. Tussen de voor- en hoofdpoort was een niet-bebouwd pleintje; een overwelfde sluis in de gracht. Het gebouw is opgetrokken uit baksteen met enkele ornamenten van kalksteen. In 1614 ontstond de huidige Nieuwmarkt door het overkluizen van de stadsgracht aan weerszijden van de Sint Anthoniespoort. Ook werd het plein opgehoogd, waarbij het muurwerk van de poort gedeeltelijk onder het maaiveld verdween. Het gebouw lijkt daardoor tegenwoordig minder hoog dan het in werkelijkheid is. Met het oog op funderingsherstel heeft Fugro hier afgelopen zomer diverse werkzaamheden uitgevoerd, zoals grondonderzoek bestaande uit diepe sonderingen, mechanische boringen en geotechnisch laboratoriumonderzoek. 12 FUGRO INFO nr 3 november 2011

13 Weetjes over De Waag - De muren van de poorten zijn bijna 2 m dik. - De bouw van de Waag kostte 5305 guldens en vier stuivers. - In vredestijd werden de torens als gevangenis gebruikt. - In de eerste helft van de 19de eeuw werden vóór het gebouw dood- en lijfstraffen voltrokken; er stond zelfs een guillotine. Grondradar ziet funderingsresten Om inzicht te krijgen in de exacte locaties van ondergrondse kabels en leidingen rondom De Waag is grondradaronderzoek verricht. Deze geofysische techniek is gebaseerd op de voortplanting door de grond van kortstondige hoogfrequente elektromagnetische signalen. De snelheid en de reflectiewijze van de verzonden signalen geven een beeld van de onregelmatigheden in de ondergrond. Op deze manier kunnen uiteenlopende zaken in kaart worden gebracht: bodemstructuur, grondwaterstand, ondergrondse kabels en leidingen én niet onbelangrijk op deze historische plek ondergrondse funderingsresten. Met behulp van loodmetingen kan de scheefstand van een gebouw in kaart worden gebracht. Periodieke deformatiemetingen op een aantal vaste punten geven inzicht in de (ongelijkmatige) zakkingssnelheid en zijn derhalve indicatief voor zwakke plekken in de fundering. Vervolgonderzoek De resultaten van de onderzoeken geven inzicht in de huidige staat en kwaliteit van de houten paalfundering en zullen gebruikt worden voor het vervolgonderzoek naar een integraal funderingsherstel van het gehele gebouw. Zodat ook in de toekomst iedereen op het terras van dit monument kan blijven genieten van deze bijzondere locatie. Meer informatie: Rob Bucker, , r.bucker@fugro.nl Maarten Profittlich, , m.profittlich@fugro.nl Het grote voordeel van deze techniek is dat de ondergrond snel en relatief goedkoop in kaart wordt gebracht, zonder graaf- of grondwerkzaamheden. Met name in een dichtbebouwde en drukke binnenstad is dat zeer handig. Funderingsinspectie en houtonderzoek Ook heeft Fugro een funderingsinspectie en een onderzoek van de bestaande houten paalfundering uitgevoerd. Hiervoor moest een lokale aannemer een metersdiepe inspectieput graven, direct naast een van de torens. Het houtonderzoek bestond uit twee onderdelen. Ten eerste het nemen van een aantal houtmonsters met behulp van een aanwasboor, voor nader laboratoriumonderzoek. Ten tweede het meten van de mate van indringing van een pen met behulp van een slaghamer, ofwel specht. Deze gegevens tezamen geven inzicht in de houtkwaliteit (mate van aantasting) en derhalve het draagvermogen van de bestaande houten palen. Metingen Er zijn diverse metingen uitgevoerd, waaronder lood- en deformatiemetingen (nauwkeurigheidswaterpassing). Inspectieput voor het houtonderzoek. Een deel van de houten paalfundering uit Christiaan van Stigt Christiaan van Stigt Grondradar: bodem zonder graven snel en goedkoop in kaart FUGRO INFO nr 3 november

14 3D-model met hoogtecontouren voor irrigatieplan Ghana Stroomgebied Black Volta kent geen geheimen meer voor FLI-MAP Fugro Onder supervisie van de Bui Power Authority wordt in Ghana een stuwdam gebouwd in de rivier Black Volta. Neveneffect hiervan is dat stroomafwaarts grond vrijkomt voor landbouw. Om de haalbaarheid van een irrigatieplan te bepalen heeft Fugro in dit afgelegen junglegebied een LiDAR-survey uitgevoerd over een oppervlak van ongeveer 300 km². Waterkracht is een belangrijke bron voor elektriciteitsproductie in het West-Afrikaanse land Ghana. Na dammen bij Akosombo en Kpong is de Ghanese overheid in 2006 begonnen met een groot project bij het dorp Bui, in het noordwesten van het land. Het gaat om een hydro-elektrische centrale, gecombineerd met een irrigatieplan en de ontwikkeling van ecotoerisme en visserij. Om het plan te ontwikkelen en de uitvoering te managen is de Bui Power Authority (BPA) opgericht. Haalbaarheidsstudie irrigatieplan In opdracht van BPA voert Royal Haskoning een haalbaarheidsstudie uit voor het Bui Irrigation Scheme. Omdat hiervoor onder andere een gedetailleerd en up-to-date hoogtemodel nodig is, kreeg Fugro de vraag een FLI-MAP-survey uit te voeren. Op basis van de uitkomsten van de survey werd een topografische kaart voorbereid. De resultaten worden gebruikt om de uitkomsten te controleren van andere onderzoeken in het kader van deze haalbaarheidsstudie. Zo werd al in een eerder stadium een bodemonderzoek uitgevoerd, waarbij elk surveypunt werd verbonden aan de topografische kaart. Bovendien is de topografische informatie nodig voor het gedetailleerde ontwerp van het irrigatieplan. Dit onderzoek werd uitgevoerd in samenwerking met het Franse Fugro Geoid vanwege hun lokale kennis en ervaring met projecten in West-Afrika. 14 FUGRO INFO nr 3 november 2011

15 Helikopter in de jungle De gewenste parameters ongeveer 1 punt/m 2 maken dit project in principe geschikt voor een fixed wingaanpak; meten vanuit een vliegtuig. Maar vanwege de grote haast de moesson naderde en vanwege het feit dat er in de jungle voldoende penetratie door het bladerdak naar het grondniveau moest worden gehaald, is ervoor gekozen een lokaal ingehuurde helikopter in te zetten. Hierdoor konden de metingen snel en met grote flexibiliteit worden uitgevoerd. Dit betekende wel dat de apparatuur en het personeel eerst van Amsterdam naar de Ghanese hoofdstad Accra en daarna naar de projectlocatie moesten worden vervoerd. Het eerste deel van de reis was nog het eenvoudigste: daarna moest alle apparatuur 400 km landinwaarts worden gebracht. Het vervoer van alle GPS-basisstations, lokale bemanning en brandstof voor de helikopter naar Bui nam enkele dagen in beslag. Huisvesting bij de bouwplaats werd geregeld door BPA, aangezien er in de wijde omtrek nauwelijks hotels of pensions zijn. Kantoor onder water Door de ruime ervaring van de Fugro-medewerkers met dit type projecten ook onder barre omstandigheden verliep de FLI-MAP-survey efficiënt en secuur. Zelfs een lokale overstroming door een heftige tropische regenbui, waarbij het veldkantoor onder water liep, leidde niet tot vertraging. Door snel handelen is verlies van data of beschadiging van de apparatuur voorkomen. En toen het water een paar uur later was gezakt, is het kantoor met de hulp van de lokale medewerkers schoongemaakt en kon snel weer worden doorgewerkt. 3D-model met hoogtecontouren Met behulp van de opgenomen laserdata zijn de eindproducten voor Royal Haskoning gegenereerd: een 3D-model van het gebied met hoogtecontouren. Daarnaast werd FLI-MAP-data gebruikt voor de productie van hoge resolutie-luchtfoto s. Fugro heeft veel uitdagende LiDAR-surveys uitgevoerd, maar de inzet van het FLI-MAP-systeem in combinatie met een helikopter in de jungle van West-Afrika was een bijzondere ervaring. Door deze combinatie is het mogelijk snel zeer gedetailleerde 3D-modellen te maken. Ondanks de afgelegen locatie en de uitdagingen van het werken in zo n extreme omgeving is het team erin geslaagd voldoende gegevens te verwerven, te valideren en te verwerken. De kracht van Fugro in dit project is de combinatie van LiDAR-expertise en de lokale kennis van de collega s van Fugro Geoid. Meer informatie: William Waggeveld, , w.waggeveld@fugro.com Fugro Detail hoge resolutie-luchtfotobeelden van projectgebied. FUGRO INFO nr 3 november

16 Akoestisch doormeten van de fundering van een aanlegsteiger Oude palen, nieuw signaal Rob van der Salm, Fugro Om de toegankelijkheid van een opslagterrein langs de Nieuwe Waterweg in Vlaardingen te vergroten wordt de haven voor de kade uitgediept. Dit kan gevolgen hebben voor de stabiliteit van een bestaande aanlegsteiger, zodat deze constructie opnieuw moet worden doorgerekend. De lengte en de staat van de betonnen palen onder de steiger vormen daarbij onbekende factoren. In Vlaardingen begint binnenkort de herinrichting van een opslagterrein bij de haven. Het terrein wordt gebruikt voor de opslag van bouwafvalstoffen zoals puin, grind en grond. Om het terrein geschikt te maken voor de toekomstige uitbreiding wordt onder andere een aantal bestaande gebouwen gesloopt. Daarna worden nieuwe opslaglocaties voor bouw- en sloopmateriaal ingericht. Om de toegankelijkheid van het terrein te vergroten wordt de haven 2 m dieper. De huidige aanlegdiepte van 5 m is niet meer voldoende en vormt een belemmering in de verdere ontwikkeling van het terrein. Voldoende draagkracht? Het verdiepen van de haven kan gevolgen hebben voor de stabiliteit van de bestaande steiger. Mogelijk is de bestaande paalfundering van de steiger te ondiep en hebben de palen niet meer voldoende draagkracht als de haven wordt uitgediept. De bestaande constructie zal dus opnieuw moeten worden doorgerekend voor de nieuwe situatie. De lengte en de staat van de betonnen palen onder de steiger zijn daarbij onbekende factoren. een schokgolf in de paal geïntroduceerd, waarna het terugkomende signaal met een speciale sensor wordt opgevangen. Dit signaal wordt onder andere sterk beïnvloed door de dichtheid van beton en de eigenschappen van de ondergrond. Vervormingen van het ontvangen signaal geven informatie over de integriteit van de paal en kunnen een aanwijzing zijn voor bepaalde vormen van gebreken zoals scheuren, insnoeringen en verwijding van de paal. Met extra informatie uit het grondonderzoek kan in sommige gevallen ook informatie over de lengte van de paal worden verkregen. Dit type onderzoek en analyse voert Fugro zeer frequent uit. Tijdens laagwater heeft een team van Fugro de bestaande steiger geïnspecteerd. Vanaf een boot zijn bij een aantal maatgevende palen onder de steiger akoestische metingen verricht. Door met een hamertje te slaan op speciale meetblokjes aan de palen kon de nodige informatie over de staat en een indicatie van de lengte worden verkregen. Daarnaast zijn achter de kade en in het water sonderingen uitgevoerd om goede informatie over de bodemopbouw te verkrijgen. Samen met de historische gegevens van de aanleg en de nieuwe sonderingen bij de kade kon een uitspraak worden gedaan over de integriteit en de lengte van de palen waardoor het draagvermogen van de palen kon worden bepaald. Betonpaal-onderzoek Jaarlijks voert Fugro akoestische metingen uit op duizenden betonpalen. Met een hamertje wordt Meer informatie: Rob van der Salm, , geomonitoring@fugro.nl 16 FUGRO INFO nr 3 november 2011

17 Veldtest van methode voor bepalen van ligging kabels en leidingen ProRail wil Grip Op Ondergrondse Infra In Nederland ligt circa kilometer spoorlijn. Langs deze sporen liggen diverse kabels en leidingen voor de bediening van seinen, wissels, overwegen en wisselverwarming. Beheerder Pro- Rail wil de kwaliteit van de liggingsgegevens van deze ondergrondse infrastructuur verbeteren, met het oog op de verplichtingen uit de Grondroerdersregeling. Sinds juli 2008 is de Wet informatie-uitwisseling ondergrondse netten (WION) van kracht. Deze wet ook wel bekend als de Grondroerdersregeling verplicht alle beheerders van kabels en leidingen om de liggingsgegevens digitaal beschikbaar te stellen via het Kadaster. De afdeling Infraconfiguratiebeheer van ProRail beheert de liggingsgegevens van de kabels en leidingen rondom het spoor en heeft nu een methode ontwikkeld om de kwaliteit van die informatie te verbeteren. Het gaat om een combinatie van grondradar, visuele inspectie met kabelaanwijzing en proefsleuven. Proeve van bekwaamheid Om uiteindelijk een raamovereenkomst af te sluiten met drie partijen die in de toekomst deze informatie kunnen gaan inwinnen, heeft ProRail project Grip Op Ondergrondse Infra (GOOI) opgezet. Na een eerste preselectie zijn partijen uitgenodigd om met de genoemde methodiek een proeve van bekwaamheid te doen. Op 9 mei 2011 heeft Fugro deze proeve gedaan op emplacement Amersfoort. Voor deze proef heeft Fugro een eigen lorrie gebouwd om met de grondradar vanaf het spoor te kunnen meten. Tevens wordt gebruikgemaakt van specifieke, zelf ontwikkelde software (Inca Rail, Incontrol en GILcheck) voor het intekenen van de kabels en leidingen van ProRail. Fugro is bij de eerste proeve van bekwaamheid succesvol geweest door inzet van specialistische geodeten en dataprocessors. Komende tijd volgen meer proeven en de uiteindelijke selectieprocedure voor het kwalificeren voor project GOOI. Meer informatie: Pedro Kooistra, , p.kooistra@fugro.nl Spoorlorrie met grondradar. Jack Vogelaar, Fugro FUGRO INFO nr 3 november

18 Oude en nieuwe tunnel nog geen 10 m van elkaar Baggerwerken nieuwe Coentunnel permanent gemonitord Rijkswaterstaat Onderdeel van het project Capaciteitsuitbreiding Coentunneltracé is de aanleg van een Tweede Coentunnel, vlak naast de bestaande tunnel. De afstand tussen beide tunnelbuizen is op sommige plekken minder dan 10 m. In zo n situatie is het essentieel exact te weten wat de gevolgen van bouwwerkzaamheden zijn. Fugro is daarom al vanaf een vroeg stadium betrokken bij de uitgebreide monitoring voor dit project. Aannemingscombinatie Coentunnel Company is in 2008 begonnen aan het project Capaciteitsuitbreiding Coentunneltracé. Daarbij worden naast de aanleg van een nieuwe tunnel, de aansluitingen op de A8 en A10, de reconstructie van het Coenplein en de renovatie van de Eerste Coentunnel, ook nog vele viaducten en bruggen gerenoveerd of nieuw gebouwd. Belangrijkste onderdeel van het project is de aanleg van een Tweede Coentunnel, vlak naast de bestaande tunnel. De opdrachtgever stelt als harde eis dat de invloed van het baggeren van de zinksleuf voor de nieuwe tunnel en het afzinken van de tunnelelementen op de bestaande tunnel minimaal is. Daarom is tussen de twee tunneltracés een robuuste scheidingswand aangebracht van stalen buispalen. Ook het aanbrengen van de scheidingswand zelf mocht geen negatief effect hebben op de stabiliteit van de bestaande tunnel. Daarom is hier voor een trillingsvrije methode gekozen. Permanente bemande monitoring Om de effecten van het aanbrengen van de wand op de bestaande tunnel continu te monitoren heeft Fugro eerder al sensoren geplaatst in het Noordzeekanaal, naast de tunnel. Met behulp van een geavanceerd datalogger-netwerk en radiozenders zorgde Fugro 18 FUGRO INFO nr 3 november 2011

19 gemonitord op het voorkomen van vervormingen. Voor het meten van deze deformaties is gebruikgemaakt van SAAF-sensoren. Deze standaardsensoren zijn door Fugro gestript en met offshore-technieken verstevigd, waterdicht en geschikt gemaakt voor de toepassing in het Noordzeekanaal. De sensoren in het kanaal zijn door duikers in de scheidingswand geïnstalleerd. Heavy duty sensoren De sensoren zijn met behulp van extra zware offshore-datakabels (lengtes tot 350 m) verbonden met dataloggers op de kant. Deze dataloggers zijn opgenomen op het bestaand monitoringsnetwerk in de tunnel. Fugro heeft de meetwaarden via internet continu inzichtelijk gemaakt voor de opdrachtgever, waarbij tevens is voorzien in een dagelijkse rapportage van de metingen. Fugro Het intrillen van de damwandplanken. ervoor dat de meetwaarden continu in beeld waren voor de uitvoerders op het werkschip. Het aanbrengen van de scheidingswand werd op het werkschip op het drukke Noordzeekanaal 24 uur per dag bemand gemonitord, inclusief boortoezicht. Project Capaciteitsuitbreiding Coentunneltracé Aannemingscombinatie Coentunnel Company heeft de verantwoording voor het gehele project gedurende zo n 30 jaar. Het ontwerp, de bouw en het onderhoud tijdens de realisatiefase zijn uitbesteed aan onderaannemer Coentunnel Construction. De bouwwerkzaamheden nemen ongeveer vijf jaar in beslag. Tijdens de bouw draagt Coentunnel Company zorg voor de financiering van het project. Daarna is zij verantwoordelijk voor het onderhoud van het complete tracé tot Scheidingswand en kademuur Gedurende de baggerwerkzaamheden en het afzinken van de tunnelelementen zijn de scheidingswand en een kade met behulp van automatische inclinometers Meer informatie: Erik Tieleman, , geomonitoring@fugro.nl FUGRO INFO nr 3 november

20 Fugro te water voor podiumconstructie Paleis Soestdijk Fietsen op het water kan écht Leo van Velzen In afwachting van herbestemming is Paleis Soestdijk sinds 1 maart 2011 weer toegankelijk voor het publiek en worden er culturele evenementen georganiseerd. Afgelopen zomer vond in en op de vijver in de paleistuin een bijzondere voorstelling plaats. Bij ondergaande zon en in de schemering werd daar de opera Orfeo ed Euridice uitgevoerd. En ook Fugro had een rol bij dit spektakel. Pragmatisch advies Met de informatie van de veldmedewerkers, de sondeergrafieken en de boorbeschrijvingen zijn in overleg met de aannemer een pragmatisch advies en een plan van aanpak opgesteld. De podiumconstructie, gefundeerd op multiplex platen met een maximaal draagvermogen per constructiepoot van circa 2,5 kn, wordt in het water opgebouwd. De bovenzijde ligt vlak onder de waterspiegel. Er moest voor de opera een tijdelijke podiumconstructie in de vijver komen, met de bovenzijde nét onder wateroppervlakte, zodat het leek alsof de dansers over het water dansten. Fugro heeft onderzoek uitgevoerd en een advies opgesteld voor de podiumconstructie. De vijver ligt boven het grondwaterniveau, is 1 à 1,5 m diep en heeft een rijke flora en fauna. Om de benodigde draagkracht en de invloed op de waterdichtheid te bepalen heeft Fugro hier een grondonderzoek uitgevoerd. Na het tijdelijk voorbelasten van de platen wordt door middel van stelpoten de gewenste hoogte van het podium ingesteld. Met het in acht nemen van deze uitvoeringsmethodiek leveren de multiplex platen voldoende draagkracht en treden minimale vervormingen op. Uit het onderzoek blijkt dat de podiumconstructie nauwelijks invloed heeft op de waterdichtheid van de vijver. De Rijksgebouwendienst vreesde tevoren voor het leeglopen van de vijver, maar deze angst is met het door Fugro uitgevoerde onderzoek weggenomen. Gevoel voor modder Gezien de omstandigheden en de onderzoeksvragen is gekozen voor een praktische uitvoering. Gekleed in een waadpak hebben de Fugro-medewerkers de vijver betreden om een gevoel te krijgen van de dikte van de sliblaag en de omstandigheden op de waterbodem. Voorzichtig lopend door de vijver werd de diepte van de vijver bepaald en zijn steekproefsgewijs handboringen en -sonderingen gedaan. De aannemer was tevreden over het praktische advies en tijdens de uitvoering werd het beoogde effect, waarbij het lijkt alsof de dansers over water lopen, bereikt. Na het grote succes van de voorstelling in 2011 is besloten de voorstelling in 2012 te herhalen. Meer informatie: Thijs Eijking, , t.eijking@fugro.nl Peter Nelemans, , p.nelemans@fugro.nl 20 FUGRO INFO nr 3 november 2011