Procesevaluatie pilots jeugdzorg dichtbij

Transcriptie

1 Provincie Gelderland Regio Noord-Veluwe & Regio Nijmegen Procesevaluatie pilots jeugdzorg dichtbij Ambulante jeugdzorg zonder indicatie van BJz Dock4 & Organisatieadvies in Zorg Lotte Vermeer / Ewoud Jonker Definitieve versie, 11 oktober 2011

2 Samenvatting In april 2011 zijn in de regio Noord-Veluwe en in de regio Nijmegen twee pilots gestart met de inzet van vormen van ambulante jeugdzorg zonder indicatie. De pilots richten zich op het creëren van meer samenhang tussen de hulp- en zorgverlening vanuit het gemeentelijke voorliggend veld en de ambulante jeugdzorg die wordt geboden door jeugdzorgaanbieders. Dock4 heeft een procesevaluatie uitgevoerd in de zomermaanden van Omdat het evaluatiemoment kort na de start van de pilots plaats vond, is gekozen voor een onderzoek naar voorwaarden die moeten zijn geregeld om de nieuwe werkwijze goed uit te kunnen voeren. Voor de procesevaluatie is een model opgesteld met zes verschillende aspecten, die gezamenlijk het succes van de pilot beïnvloeden: Eenduidige visie en behalen van doelstellingen Samenwerking Kwaliteit & Veiligheid Aanbod Deskundigheid van professionals Werkprocessen Er zijn semi-gestructureerde interviews gehouden waarin ongeveer 50 respondenten zijn bevraagd op de verschillende aspecten uit het conceptueel model. Bestuurders, managers en professionals zijn geïnterviewd. Per aspect zijn in dit rapport de resultaten, conclusies en aanbevelingen geformuleerd. Visie & doelstellingen De pilot draagt in de huidige opzet in beide regio s niet bij aan het bewerkstelligen van een afremmende werking op zware vormen van jeugdzorg door nieuw aanbod op het snijvlak van jeugdbeleid en jeugdzorg. De prikkels om te werken aan deze doelen ontbreken. De pilot leidt wel tot een snellere inzet van ambulante jeugdzorg, dankzij het achterwege laten van de indicatiestelling door BJz. Partijen geven aan een heldere visie van gemeenten op jeugdzorg te missen in de pilot en vinden dat doelstellingen niet voldoende helder zijn gecommuniceerd. De pilot draagt bij aan het verkleinen van de afstand tussen 1

3 het voorliggend veld en de jeugdzorg. Enkele belangrijke succesfactoren zijn: duidelijke communicatie van haalbare doelstellingen en een heldere visie van gemeenten. Aanbevolen wordt dat samenwerkende gemeenten gezamenlijk een heldere visie op de pilot (en in het verlengde daarvan: de transformatie van de jeugdzorg) uitwerken als kader voor de pilot. Daarnaast moeten ze SMART-doelstellingen voor de pilot formuleren en communiceren. Samenwerking In beide regio s is er een goede basis voor samenwerking. De pilot draagt bij aan een effectieve samenwerking, onder andere omdat de lijnen tussen professionals korter worden. In de regio Noord-Veluwe liggen kansen om te komen tot effectiever projectmanagement. In beide regio s wordt de aanpak van gewoon starten en dan zien wat er gebeurt gewaardeerd. De project-/ werkgroep bestaat uit managers en beleidsmakers. In beide regio s wordt in de projectorganisatie de link met de dagelijkse praktijk gemist. In de pilot wordt de samenwerking tussen het voorliggend veld en jeugdzorgaanbieders belemmerd door een conflict tussen het instellingsbelang van partijen (vraag creëren, bezetting op orde) en het maatschappelijk belang (zo min mogelijk jeugdigen in zware vormen van jeugdzorg). Partijen hebben verschillende voorwaarden genoemd die nodig zijn voor effectieve samenwerking. Voorwaarden zijn bijvoorbeeld een stevige lokale CJG structuur met een heldere visie als basis en ruimte om te experimenteren door verantwoording achteraf. Succesfactoren zijn: effectief projectmanagement, ruimte en vertrouwen vanuit gemeenten en gezamenlijk het maatschappelijk belang plaatsen voor het instellingsbelang. Aanbevolen wordt om in het projectmanagement veel aandacht te hebben voor communicatie, ook over het hogere doel van de pilot: minder jeugdigen in zware vormen van jeugdzorg. Daarnaast moeten resultaten in lijn met andere projecten in de regio worden geëvalueerd en moeten op afroep professionals uit de praktijk worden betrokken in de projectgroep. Gemeenten moeten meer aandacht hebben voor het maatschappelijk belang in hun eigen beleid en in gesprek gaan hoe dit binnen instellingen kan worden gestimuleerd. 2

4 Kwaliteit & veiligheid De veiligheid van jeugdigen in de pilot is voldoende geborgd. In beide regio s moeten verwijzers een CJG-collega consulteren. In de regio Nijmegen is de afspraak dat dit een maatschappelijk werker of een medewerker van Entrea moet zijn. In de regio Noord-Veluwe denken alle respondenten dat dit altijd een medewerker van BJz moet zijn, terwijl dit niet zo staat geformuleerd in de werkafspraken. Onvoldoende expertise in het voorliggend veld leidt tot een klein risico voor de veiligheid. Het risico is beperkt omdat de werkwijze in de pilot zich richt op het in zorg nemen van relatief eenvoudige vragen naar ambulante jeugdhulp. In beide regio s verwachten professionals dat cliënten (ouders en jeugdigen) tevreden zijn over de nieuwe werkwijze. Succesfactoren zijn onder andere voldoende deskundigheid van het voorliggend veld, gebruik maken van risicotaxatie-instrumenten en betrekken van BJz in situaties waarin er zorgen zijn over veiligheid. Aanbevolen wordt om met behulp van training te werken aan bewustwording van veiligheidsrisico s, bijbehorende verantwoordelijkheden en handelingsverlegenheid in het voorliggend veld. Ook moet het gebruik van effectieve tools worden gestimuleerd om professionals goed toe te rusten. Aanbod In beide regio s leidt de pilot nauwelijks tot ontwikkeling van nieuw of vernieuwend intersectoraal aanbod. Instellingsbelangen en financieringsstromen zijn daarbij belemmerend. Daarnaast is er geen prikkel om zoveel mogelijk hulpvragen zo snel en licht mogelijk in het voorliggend veld af te handelen. Vernieuwend aanbod kan ontstaan als instellingen voor maatschappelijk werk en jeugdzorgaanbieders beter met elkaar samenwerken. Hiaten in het aanbod zijn: onbekendheid van het aanbod van jeugdzorgaanbieders in het voorliggend veld, onvoldoende generalisten die naar behoefte flexibel kunnen worden ingezet en bestaande wachtlijsten bij jeugdzorgaanbieders waardoor de juiste hulp niet snel kan worden ingezet. Er bestaat overlap in het aanbod, omdat ambulante hulp wordt aangeboden vanuit het voorliggend veld en door de jeugdzorgaanbieders. Succesfactoren zijn het stimuleren van versterking van preventie en de ontwikkeling van vernieuwend aanbod, dat leidt tot» 3

5 minder druk op zware vormen van jeugdzorg. Ook is een duidelijke taakverdeling tussen voorliggend veld en jeugdzorgaanbieders een succesfactor. Aanbevolen wordt dat gemeenten starten met het in kaart brengen en analyseren van het huidige aanbod en concrete vervolgacties benoemen, daarbij rekening houdend met het feit dat de ontwikkeling van nieuw aanbod geen doel op zich is. Daarnaast kunnen gemeenten experimenteren met het bieden van meer ruimte in het voorliggend veld om langer lichte hulp te bieden. Deskundigheid van professionals In beide regio s wordt de werkwijze en expertise van BJz onvoldoende overgedragen aan het voorliggend veld en aan de jeugdzorgaanbieders. Partijen vinden dat professionals (met uitzondering van maatschappelijk werkers in de regio Nijmegen) in het voorliggend veld nog niet voldoende zijn toegerust om de inschatting van toewijzing van ambulante jeugdzorgtrajecten te kunnen maken. In de regio Noord-Veluwe heeft men een scholingsplan opgesteld. Op het moment van de evaluatie was onduidelijk wat van het plan kan worden verwacht. In de regio Nijmegen is geen scholingsplan opgesteld. Men heeft daar met name behoefte aan samenwerken met BJz aan concrete casuïstiek. Bij een aantal professionals in het voorliggend veld is sprake van enige handelingsverlegenheid. Succesfactoren voor het bevorderen van deskundigheid zijn effectieve overdracht van expertise van BJz, een gedegen scholingsplan en de facilitering van communicatie en samenwerking tussen professionals. Aanbevolen wordt om een scholingsplan te ontwikkelen met een duidelijke planning, rollen en verantwoordelijkheden. Het plan moet aandacht hebben voor het benutten van de expertise van BJz, zonder dat er sprake is van een situatie waarin het voorliggend veld alsnog samen met BJz een indicatie stelt (maar dan zonder papier). Onderzocht moet worden of hulpverleners van BJz in het voorliggend veld aangesteld kunnen worden om hun expertise, betrokkenheid en capaciteit te benutten. Werkprocessen In de regio Noord-Veluwe zijn op hoofdlijnen de werkprocessen voldoende helder, maar is er tijd nodig om de stappen verder uit te werken. Het risico bestaat dat de werkwijze en bureaucratie van BJz wordt overgedragen» 4

6 aan het voorliggend veld. In de regio Nijmegen zijn de werkprocessen veelvuldig gecommuniceerd, maar het is onduidelijk of professionals de digitale informatie echt hebben gelezen en die kennen. In de Regio Noord- Veluwe zijn 8 van de 100 afgesproken trajecten ingezet. In de regio Nijmegen gaat het om 22 trajecten van de Niet alle partijen zijn tevreden over het aanmeldingsformulier en de routes voor consultatie en aanmelden. Ook bestaat er in beide regio s onduidelijkheid over het intakeproces en over de wachtlijst. Een aantal partijen verkeert in de veronderstelling dat aanmeldingen uit de pilot met voorrang worden behandeld. De afspraak is dat er wordt geritst vanaf de datum van aanmelding. Dit vertroebelt het zicht op doorlooptijden en snelheid die wordt gerealiseerd in de pilot. Succesfactoren voor werkprocessen zijn eenduidige routes voor consultatie, aanmelden & intake van cliënten, effectieve consultatie en een goede taakverdeling en coördinatie tussen het voorliggend veld en de jeugdzorgaanbieders. Aanbevolen wordt om een procesanalyse te maken van de oude situatie en de nieuwe situatie om de gevolgen voor verschillende professionals scherp te krijgen. De processen moeten worden ontworpen vanuit het belang van de cliënt. Het procesontwerp dient niet statisch te zijn, maar moet achteraf iteratief worden aangepast op basis van geleerde lessen in de praktijk. Ook wordt aanbevolen dat partijen de routes en taakverdeling helder beschrijven, daarbij moeten worden gewaakt voor een specialistisch consultatiecentrum (met het risico op een tweede BJz ). Tot slot moet geanalyseerd worden waarom in de regio Nijmegen significant meer is aangemeld dan in de regio Noord-Veluwe. 1 Peildatum juli

7 Inhoudsopgave 1 Inleiding 7 2 De pilotregio s Geografische ligging Partners in de pilot Centrum voor Jeugd en Gezin 10 3 Conceptueel model & aanpak Conceptueel model procesevaluatie Aanpak procesevaluatie 14 4 Resultaten Doelstellingen Realisatie doelstellingen regio Nijmegen Samenwerking Effectiviteit samenwerking Communicatie en projectmanagement Belangen binnen samenwerking Voorwaarden voor effectieve samenwerking Rol Bureau Jeugdzorg Veiligheid & kwaliteit Veiligheid Cliënttevredenheid Aanbod Doel intersectoraal aanbod Analyse aanbod: hiaten en overlap Deskundigheid professionals Competenties Verbeteren van het deskundigheidsniveau 38

8 4.6 Werkprocessen Huidige en nieuwe werkwijze Signaleren en consulteren Aanmelden bij jeugdzorgaanbieders Intake door jeugdzorgaanbieders Inzet ambulante hulp door jeugdzorgaanbieder 47 5 Conclusies & aanbevelingen Doel pilot Samenwerking Veiligheid & kwaliteit Aanbod Deskundigheid van professionals Werkprocessen 57 Bijlage 1 Definities en afkortingen 62 Bijlage 2 Respondenten 63 7

9 1 Inleiding De gezamenlijke provincies (IPO) en het Rijk hebben in het afsprakenkader Jeugdzorg vastgelegd dat er experimenteerruimte moet komen voor het bieden van ambulante jeugdzorg zonder indicatie van Bureau Jeugdzorg. De Gedeputeerde Staten (GS) van de provincie Gelderland hebben besloten deze experimenteerruimte gezamenlijk in te vullen met de regio Noord-Veluwe en de regio Nijmegen (gemeenten Nijmegen en Wijchen). In 2011 zijn twee pilots gestart die zich richten op het creëren van meer samenhang tussen de hulp- en zorgverlening vanuit het gemeentelijke voorliggend veld en de ambulante jeugdzorg die wordt geboden door jeugdzorgaanbieders. Op het moment van opstarten van de pilot had de politiek nog geen besluit genomen over de decentralisatie van de jeugdzorg van provincie naar gemeenten. De pilots moeten daarom los worden gezien van de aanstaande transitie jeugdzorg. Tegelijkertijd hebben ze veel met elkaar te maken en kunnen de pilots inmiddels worden beschouwd als een initiatief ter voorbereiding op de transitie van de jeugdzorg. De provincie wil de pilots op twee momenten evalueren: een tussenevaluatie in het derde kwartaal van 2011 en een eindevaluatie in het eerste kwartaal van Naast een cijfermatige evaluatie wil de provincie zicht krijgen op het proces van uitvoeren van de pilot. Dit rapport beschrijft de resultaten van de procesevaluatie die is uitgevoerd in de zomermaanden van 2011 (de eerste tussenevaluatie). Het moment van evalueren bevindt zich erg kort op de start van de pilot. De evaluatie heeft daarom met name het karakter van een nulmeting: een onderzoek naar voorwaarden die moeten zijn geregeld om de nieuwe werkwijze goed uit te kunnen voeren. 8

10 2 De pilotregio s 2.1 Geografische ligging De regio Noord-Veluwe wordt gevormd door het samenwerkingsverband van de gemeenten Elburg, Ermelo, Harderwijk, Nunspeet, Oldebroek en Putten. Onder de regio Nijmegen worden de gemeenten Nijmegen en Wijchen verstaan. Figuur 1 duidt de geografische ligging van beide regio s. De rode cirkel geeft de regio Noord-Veluwe aan en de groene cirkel de regio Nijmegen. Figuur 1: Provincie Gelderland 2.2 Partners in de pilot In beide regio s doen de partners van het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) en jeugdzorgaanbieders mee aan de pilot, zie tabel 1. In beide regio s zijn daarnaast alle gemeenten en de interne begeleiders en zorgcoördinatoren van de scholen betrokken. Vaak zijn zij voorzitter van het ZAT. Een verschil tussen de regio s betreft het aantal betrokken partijen. De regio Noord-Veluwe heeft met meer organisaties te maken dan de gemeenten Nijmegen en Wijchen. 9

11 HOOFDSTUK 2 De pilotregio s Regio Noord-Veluwe Regio Nijmegen Partners CJG Stichting Maatschappelijke Dienstverlening Veluwe (MD Veluwe) NIM Maatschappelijk Werk Stichting MEE Veluwe Bureau Jeugdzorg Gelderland (BJz) Stichting Icare Jeugdgezondheidszorg 0-4 jaar Bureau Jeugdzorg Gelderland GGD Nijmegen, jeugdgezondheidszorg 0-19 jaar GGD Gelre-IJssel, jeugdgezondheidszorg 4-19 jaar Stichting leerlingenzorg NW-Veluwe Jeugdzorgaanbieders Stichting Pactum jeugd- en opvoedhulp (Pactum) Entrea Lijn 5 Nové, onderdeel van stichting de Opbouw (Lijn 5) JOOZT, onderdeel van Leo stichting groep Leger des Heils, onderdeel Tien voor Toekomst Stichting Gereformeerd Jeugdwelzijn (SGJ) Tabel 1: Overzicht met betrokken organisaties in de pilots In de regio Noord-Veluwe zijn alle organisaties vertegenwoordigd in de projectgroep. Uit de projectgroep is een kerngroep samen gesteld. In de kerngroep is van elk type organisatie één persoon vertegenwoordigd (dus bijvoorbeeld één gemeente en één jeugdzorgaanbieder). In de regio Nijmegen is een werkgroep actief die bestaat uit vertegenwoordigers van NIM, BJz, Entrea en de gemeenten Nijmegen en Wijchen. 2.3 Centrum voor Jeugd en Gezin In de regio Noord-Veluwe zijn Icare Jeugdgezondheidszorg, GGD Gelre- IJssel, MD Veluwe, MEE en BJz kernpartner van het CJG. Deze partijen zijn vertegenwoordigd in een regionale stuurgroep. De stuurgroep heeft gezamenlijk de CJG s ontwikkeld in de zes gemeenten. Elk CJG heeft een CJG coördinator en de balie wordt bemenst door HBO geschoolde medewerkers van de vijf kernpartners. Er is een dekkende structuur van Zorgadviesteams (ZAT s) 0-4 jaar, 4-12 jaar en 12+ ontwikkeld. Daarnaast bestaan er lokale netwerken 12+ (casusoverleggen) in verschillende gemeenten, die grotendeels gericht zijn op overlast. 10

12 De gemeente Wijchen heeft een operationeel CJG met een CJG-coördinator. In de gemeente Nijmegen beschikken twee stadsdelen over een geopend CJG en een CJG-coördinator als aanjager van de samenwerking. In de overige stadsdelen van Nijmegen is er (nog) geen CJG, maar zijn er wel een dekkende ZAT structuur (0-4jr, 4-12jr, 12+, ROC) en wijkteams actief. 11

13 3 Conceptueel model & aanpak 3.1 Conceptueel model procesevaluatie De procesevaluatie heeft betrekking op de verschillende aspecten van de pilot die gezamenlijk het succes van de pilot beïnvloeden: Samenwerking Werkprocessen Kwaliteit & veiligheid Doel & Visie Deskundigheid professionals Intersectoraal aanbod Figuur 2: conceptueel model procesevaluatie Doel & Visie Dr. Patrick Kenis (2007) stelt dat effectiviteit van samenwerking afhangt van de mate waarin er sprake is van een gemeenschappelijk doel, een eenduidige visie en duidelijke focus. De kwaliteit van de samenwerking tussen partijen in het gemeentelijk voorliggend veld 2 en de jeugdzorgaanbieders bepaalt de mate waarin de gestelde doelen worden behaald. 2 Onder voorliggend veld wordt verstaan: gemeentelijke Centra voor Jeugd en Gezin (inclusief instellingen voor jeugdgezondheidszorg en maatschappelijk werk), zorgadviesteams (ZATs), lokale wijkteams, scholen, kinderdagverblijven en peuterspeelzalen. 12

14 HOOFDSTUK 3 Conceptueel model & aanpak Samenwerking Kenmerken van een effectieve samenwerking zijn volgens dr. Patrick Kenis (2007): gelijkwaardigheid en wederzijdse afhankelijkheid; vertrouwen, respect, bevlieging en energie; optimale facilitering van deelnemers; periodiek evaluatie of men nog goed bezig is. Kwaliteit & veiligheid De vraag staat centraal hoe een verantwoord kwaliteitsniveau en de veiligheid van jeugdigen zijn geborgd in de nieuwe situatie waarin ambulante jeugdzorg zonder indicatie wordt ingezet. BJz moet volgens haar wettelijke taakstelling worden betrokken bij situaties waarin sprake is van een complexe hulpvraag, motivatieproblemen of een onveilige opvoedsituatie. Intersectoraal aanbod aan pedagogische hulpverlening en jeugdzorg De pilot moet leiden tot een vernieuwend en laagdrempelig intersectoraal aanbod waarin opvoedondersteuning en jeugdzorg snel, dichtbij (lokaal) en zo licht mogelijk wordt ingezet. Vernieuwend en laagdrempelig aanbod is geen doel op zichzelf, maar moet bijdragen aan het verlagen van de druk op zware vormen van jeugdzorg. Deskundigheid professionals Het is van groot belang dat betrokken professionals in het voorliggend veld en in de ambulante jeugdzorg voldoende bekwaam en deskundig zijn om de nieuwe werkwijze uit te kunnen voeren. Werkprocessen Het aansluiten van het gemeentelijke voorliggend veld op de ambulante jeugdzorg is in feite een logistieke transitie. De schakel van indicatiestelling door BJz wordt uit het primaire proces gehaald. 13

15 HOOFDSTUK 3 Conceptueel model & aanpak 3.2 Aanpak procesevaluatie De onderdelen die zijn beschreven in het conceptueel model vormen de basis voor het uitvoeren van de procesevaluatie. Er is voor semigestructureerd interviews gekozen, omdat hierbij de mogelijkheid bestaat om als interviewer dieper op bepaalde onderwerpen en antwoorden in te gaan. Het biedt voor de respondent de mogelijkheid om andere relevante zaken te benoemen die niet in de vragenlijst van de interviewer staan. De respondenten zijn bevraagd op de verschillende aspecten uit het conceptueel model. Bestuurders, managers en professionals zijn geïnterviewd. In de regio Noord-Veluwe zijn 29 respondenten geïnterviewd en in de regio Nijmegen 17. In bijlage 2 is een overzicht van respondenten opgenomen. 14

16 4 Resultaten Dit hoofdstuk beschrijft de inhoudelijke resultaten van de procesevaluatie, geordend volgens het conceptuele model dat is beschreven in hoofdstuk 3. Veel resultaten komen voor beide regio s overeen. Daar waar resultaten verschillen, wordt de betreffende regio benoemd. 4.1 Doelstellingen Realisatie doelstellingen regio Noord-Veluwe Een goed geformuleerde doelstelling is al voor de helft behaald. (Zig Ziglar, Amerikaanse spreker) In het projectplan en het afsprakenkader zijn de onderstaande doelstellingen van de pilot in de regio Noord-Veluwe benoemd (zie kader). A. Doel van het experiment 1. Vermindering van instroom in de zwaardere vormen van jeugdzorg. 2. Het verlenen van ambulante jeugdhulp zonder voorafgaand indicatiebesluit door tussenkomst van BJZ. Uit: Afsprakenkader regio Noord-Veluwe, 3 december 2010 Uit de interviews blijkt dat de pilot minimaal bijdraagt aan een afname van de druk op geïndiceerde jeugdzorg. Het overhevelen van ambulante jeugdhulptrajecten (die voorheen werden geïndiceerd) naar het indicatievrije domein leidt logischerwijs tot minder indicaties, maar dat is niet wat deze doelstelling beoogt. 15

17 HOOFDSTUK 4 Resultaten In het afsprakenkader staan de volgende beoogde effecten van de pilot: B. Effecten 1. De kwaliteit van de 1e lijn (lees: CJG en ZAT) vergroten. 2. De afstand tussen de 1e en 2e lijn (lees: de provinciaal gefinancierde ambulante jeugdzorg) verkleinen. 3. Het proces van toeleiding naar de juiste vorm van jeugdzorg korter en effectiever maken. 4. De kracht van het gezin en zijn sociale context meer gaan benutten, waardoor de cliënt de hulpverlening krijgt die hij/zij nodig heeft, zo dichtbij en tijdig als mogelijk is. 5. Vernieuwend aanbod op het snijvlak van jeugdbeleid en jeugdzorg creëren, daar waar nodig. Uit: Afsprakenkader regio Noord-Veluwe, 3 december 2010 B1: De meerderheid van de respondenten geeft aan dat op het moment van de evaluatie de kwaliteit van de eerste lijn (het voorliggend veld) niet voldoende wordt vergroot, met name omdat het scholingsplan niet is uitgevoerd. Medewerkers in het voorliggend veld geven aan dat zij al doende leren en kennis opbouwen, ook dankzij de consultatiefunctie van BJz. Paragraaf 4.5 gaat nader in op de benodigde deskundigheid voor de nieuwe werkwijze. B2: Wat betreft de werkwijze tussen het voorliggend veld en jeugdzorgaanbieders geven alle partijen aan dat directe lijnen tussen het voorliggend veld en jeugdzorg worden gewaardeerd. Elkaar kennen helpt bij het elkaar snel opzoeken, waarmee de lijnen korter worden. B3: Vrijwel alle partijen verwachten dat de pilot bijdraagt aan een snellere inzet van ambulante jeugdzorg, dankzij het achterwege laten van de indicatiestelling door BJz. De meerderheid van de respondenten vindt dat het werkproces om verschillende redenen nog niet efficiënt is. Dit is verder uitgewerkt in paragraaf

18 HOOFDSTUK 4 Resultaten B4/ Volgens de partijen voorziet de opzet van de pilot niet in een aanpak die B5: leidt tot minder vraag naar zware vormen van jeugdzorg (achter in de keten). Het feit dat volgens de meeste respondenten de prikkel ontbreekt om nieuw of vernieuwend (intersectoraal) aanbod te ontwikkelen heeft hiermee te maken. Nieuw of vernieuwend aanbod kan helpen bij het versterken van de zelfredzaamheid en de eigen kracht van gezinnen en kan op die manier bijdragen aan een remmende werking op zware vormen van jeugdzorg. De respondenten noemen ook het belang van het werken met generalisten in het voorliggend veld 3. Paragraaf 4.4 beschrijft de analyse en ontwikkeling van het aanbod. K. Beoogde resultaten van de samenwerking in relatie tot de doelgroepen 1. Aan het einde van de experimentperiode zijn CJG en ZAT medewerkers in staat te beoordelen welke aanvragen om hulp / zorg in aanmerking komen voor ambulante jeugdhulp en te verwijzen naar de juiste zorginstelling. 2. De doelgroep ontvangt die hulp die hen binnen een zo kort mogelijke tijd weer in staat stelt zo zelfstandig mogelijk te leven. L. In relatie tot organisatorische samenwerking tussen en met partijen 1. De gemeenten in regio Noord-Veluwe hebben de regie over de inzet van partijen met betrekking tot dit experiment. 2. De CJG en ZAT medewerkers hebben een optimale werkwijze gevonden in het consulteren van de zorgaanbieder(s), zodat er snelle, adequate en zo goedkoop mogelijke zorg/ondersteuning geboden wordt aan de doelgroep. 3. De zorgaanbieder of BJZ is op afroep beschikbaar voor consult op individuele basis of in een CJG/ ZAT. Uit: Afsprakenkader regio Noord-Veluwe, 3 december Generalisten zijn professionals die verstand hebben van problematiek op meerdere leefgebieden en meerdere opvoedmilieus. Generalisten kunnen dichtbij in de wijk hulp bieden en indien nodig betrekken zij een (jeugdzorg)specialist. 17

19 HOOFDSTUK 4 Resultaten K1: Alle respondenten geven aan dat medewerkers nog niet in staat zijn zelfstandig te beoordelen welke aanvragen in aanmerking komen voor ambulante jeugdhulp. Met behulp van consultatie van BJz leren zij deze inschatting te maken. De verwijzing naar een zorginstelling gebeurt op basis van geografische bepaling (verdeling per gemeente). K2: Zie ook B4. Door BJz wordt achteraf een steekproef uitgevoerd om te kijken of de doorgeleiding terecht gedaan is en er dus terecht zorg is geleverd. L1: De projectleiding is belegd bij een projectleider, die werkzaam is bij de RNV. Ongeveer de helft van de respondenten geeft aan zich zorgen te maken over het gebrek aan visie, betrokkenheid en expertise bij de afzonderlijke gemeenten. L2: De meeste partijen vinden dat de werkprocessen op hoofdlijnen duidelijk zijn, maar dat er in de praktijk zaken vaak onduidelijk blijken te zijn. Paragraaf 4.6 gaat hier nader op in. L3: De respondenten geven aan dat er veel gebruik wordt gemaakt van de consultatiefunctie van BJz. Er bestaat verwarring of BJz vaste deelnemer is in het ZAT of enkel op afroep beschikbaar is Realisatie doelstellingen regio Nijmegen In de regio Nijmegen zijn twee doelstellingen geformuleerd. Doelen 1. Vermindering van instroom in de zwaardere vormen van jeugdzorg. 2. Het verlenen van ambulante jeugdhulp zonder voorafgaand indicatiebesluit. Uit: uitwerkingsafspraken Experiment ambulante jeugdzorg zonder indicatie Bureau Jeugdzorg Regio Nijmegen, 21 juni 2011 Partijen in Nijmegen en Wijchen geven aan dat de pilot minimaal bijdraagt aan de eerste doelstelling: een vermindering van instroom in de zwaardere vormen van jeugdzorg. Het overhevelen van ambulante jeugdhulptrajecten» 18

20 HOOFDSTUK 4 Resultaten (die voorheen werden geindiceerd) naar het indicatievrije domein leidt leidt logischerwijs tot minder indicaties, maar dat is niet wat deze doelstelling beoogt. De opzet van de pilot voorziet niet in een aanpak die leidt tot minder vraag naar zware vormen van jeugdzorg (achter in de keten). Het feit dat er niet wordt gestuurd op nieuw of vernieuwend aanbod heeft hiermee te maken. Nieuw of vernieuwend aanbod kan helpen bij het versterken van de zelfredzaamheid en de eigen kracht van gezinnen en op die manier bijdragen aan een remmende werking op zware vormen van jeugdzorg. Het onderwerp aanbod wordt nader uitgewerkt in paragraaf 4.4. De tweede doelstelling wordt gerealiseerd, maar betreft met name een inspanningsdoel. In de regio Nijmegen zijn op het moment van evalueren 22 aanmeldingen gerealiseerd. Vrijwel alle partijen geven aan dat de pilot bijdraagt aan een snellere inzet van ambulante jeugdzorg, dankzij het achterwege laten van de indicatiestelling door BJz. Partijen geven aan dat sommige cliënten zich niet zo snel zullen melden bij BJZ, maar het veiliger vinden om hun vragen te bespreken met het voorliggend veld en vervolgens met een jeugdzorgaanbieder. Een partij twijfelt aan het idee dat de nieuwe werkwijze leidt tot meer snelheid, omdat BJZ op verschillende plaatsen een efficiënte werkwijze heeft ontwikkeld voor indicatiestelling bij eenduidige vragen. Hier wordt al gebruik gemaakt van informatie die is verzameld door de hulpverlener die met het kind en het gezin gewerkt heeft. 4.2 Samenwerking Dankzij de pilot weet ik de jeugdzorgaanbieders snel te vinden, dat vind ik een voordeel. De lijnen zijn kort en de CJG s bieden een goede basis voor samenwerking. Gezichten kennen is een belangrijke voorwaarde voor samenwerken. BJz bevindt zich in een lastige positie, we maken nog te weinig gebruik van hun kennis en expertise. Quotes respondenten regio Noord-Veluwe en regio Nijmegen 19

21 HOOFDSTUK 4 Resultaten Effectiviteit samenwerking In beide regio s zijn partijen tevreden over de samenwerking in het voorliggend veld. De ontwikkeling van de CJG s heeft een goede basis gelegd. In de regio Noord-Veluwe geven de jeugdzorgaanbieders (Lijn5, Pactum en JOOZT) aan een goede onderlinge samenwerking te hebben in de pilot. Partijen in beide regio s zien samenwerking als persoonsafhankelijk en gebaseerd op wederzijds vertrouwen en een gezamenlijk doel. De pilots dragen volgens respondenten bij aan een effectieve samenwerking binnen het voorliggend veld en tussen het voorliggend veld en jeugdzorgaanbieders. Respondenten vinden het waardevol om hun netwerk uit te breiden met partijen uit het voorliggend veld en jeugdzorgaanbieders. Door direct samen te werken aan signalen en aanmeldingen leert men elkaar beter kennen, kan men elkaar makkelijker vinden en worden hiaten zichtbaar. De aanjagersrol van de CJG-coördinator in de samenwerking vinden partijen belangrijk. In de regio Nijmegen geven partijen aan dat de lijnen tussen zorgpartijen en gemeente kort zijn. Het voorliggend veld pleit ervoor de coördinatie van het CJG en de ZAT s bij de gemeente neer te leggen. De gemeente heeft een onafhankelijke positie en kan de vertaalslag van wijk naar beleid maken. Een aantal respondenten mist geen partners in de pilot, omdat het al een opgave is om effectief met de huidige partners te communiceren. Veel partijen missen de volgende partijen: Jeugd-GGZ Jeugd-LVG Regio Nijmegen: lokaal jongerenwerk Regio Noord-Veluwe: huisartsen en verloskundigen Communicatie en projectmanagement De meeste partijen in beide regio s zijn tevreden over de veranderaanpak die is gekozen. Het adagium gewoon starten en dan zien wat er gebeurt leidt enerzijds tot onzekerheid en opportunistisch gedrag, maar voorziet anderzijds - dankzij concrete ervaring - in de nodige leermomenten. Niet alles hoeft vooraf tot in details geregeld te zijn om goed te kunnen leren van een nieuwe werkwijze. Respondenten vinden experimenteren enorm belangrijk: het proces om te komen tot een nieuwe werkwijze wordt belangrijker geacht dan cijfers. 20

22 HOOFDSTUK 4 Resultaten De project-/werkgroep fungeert in beide regio s als een onafhankelijk aansturingsinstrument. Partijen in de regio Noord-Veluwe geven aan dat de link met de dagelijkse praktijk wordt gemist in de projectorganisatie. De projectgroep bestaat uit managers en beleidsmakers. De CJG-coördinatoren zijn pas laat betrokken. Zowel managers als uitvoerenden maken zich zorgen dat de pilot onvoldoende geborgd is in de lokale setting, zoals bij de verschillende gemeenten (in plaats van bijvoorbeeld het regionale orgaan in de regio Noord-Veluwe) en bij de CJG-coördinatoren. Communicatie over - en bekendheid met de doelstellingen en werkwijze van de pilot zijn van cruciaal belang voor het succes van het experiment. Uit de interviews blijkt dat partijen eigen beelden hebben bij doelstellingen en werkwijzen. In de regio Nijmegen waarderen partijen de hands-on aanpak van de projectleider, het feit dat zij zelf aanwezig is geweest bij veel teams om een toelichting te geven op de pilot en de periodieke nieuwsbrief die verschijnt. In de regio Noord-Veluwe zeggen veel respondenten dat de aanloopperiode mogelijk te kort is geweest, waardoor er weinig tijd was om de pilot goed vorm te geven. Met name communicatie wordt genoemd als belangrijk knelpunt. In de regio Noord-Veluwe heeft de projectgroep bepaald dat communicatie een taak is van het eigen management per organisatie. Medewerkers in het voorliggend veld zijn vaak onvoldoende op de hoogte van de werkprocessen. Daarnaast is de kennismaking tussen medewerkers van CJG partners en jeugdzorgaanbieders laat georganiseerd. In de regio s en in de provincie lopen meerdere projecten en ontwikkelingen door en naast elkaar. Voor vijf respondenten in de regio Noord-Veluwe is het onduidelijk waar deze projecten wel en niet in elkaar haken. Ook is het risico benoemd dat een bepaald project niet doorgaat, omdat het beter en kritischer geëvalueerd wordt dan een willekeurig ander project. Zij benadrukken dat de evaluatiecriteria voor projecten helder moeten zijn en dat daarom de doelstellingen vooraf SMART moeten worden geformuleerd. 21

23 HOOFDSTUK 4 Resultaten Belangen binnen samenwerking Wederzijds vertrouwen en respect zijn van groot belang in de samenwerking. Uit diverse interviews in beide regio s blijkt dat het instellingsbelang van partijen in zowel het voorliggend veld als bij de jeugdzorgaanbieder een aandachtspunt is. Er lijkt een conflict te bestaan tussen het instellingsbelang en het maatschappelijk belang in de pilot. Een instellingsbelang is gericht op continuïteit, bezetting van capaciteit en het creëren van zorgvraag. Het instellingsbelang van een jeugdzorgaanbieder kan bijvoorbeeld bestaan in het zoveel mogelijk jeugdigen in zorg krijgen. In de pilot wordt de drempel tussen het voorliggend veld en jeugdzorgaanbieders omlaag gebracht, waardoor de kans bestaat dat het zorgaanbod een aanzuigende werking krijgt. Het wordt immers makkelijker voor professionals om gezinnen aan te melden voor ambulante jeugdzorg. Jeugdzorgaanbieders hebben een belang bij het bedienen van de zorgvraag. Partijen in het voorliggend veld zijn bang dat jeugdzorgaanbieders meer cliënten naar zich toe zullen trekken, omdat zij straks in het voorliggend veld aan tafel zitten. De meerderheid van de respondenten vindt dat BJz een onafhankelijke rol had in de indicatiestelling. Benoemd is dat partijen in het huidige stelsel de neiging hebben zichzelf krachtig te profileren. Dat is een begrijpelijke opstelling in een onzekere omgeving. Tegenover het instellingsbelang staat het maatschappelijk belang, dat is gericht op het verlagen van de druk op zwaardere vormen van jeugdzorg, het vergroten van sociale systemen en het versterken van de eigen kracht van gezinnen. De overheid werkt aan het zo snel en zo veel mogelijk opvangen van hulpvragen in het voorliggend veld. Vanuit het maatschappelijk belang wordt gestreefd naar zo min mogelijk jeugdigen in (zware vormen van) jeugdzorg. Dit staat haaks op het instellingsbelang van het creëren van vraag. Mensen moeten zich realiseren dat veel overleg nodig is. Af en toe moet men zich los durven maken van de eigen organisatie omdat toch even buiten de paden moet worden durven getreden. Men moet zeggen als wij dat samen goed organiseren, dan heeft nog ieder van ons de handen vol aan het bieden van betere hulpverlening voor hetzelfde geld. Quote respondent regio Noord-Veluwe 22

24 HOOFDSTUK 4 Resultaten Voorwaarden voor effectieve samenwerking Een aantal respondenten vindt dat de voorwaarden voor effectieve samenwerking binnen de pilot voldoende zijn ingevuld. Zij merken op dat het een pilot betreft waarbij gaandeweg moet blijken of de voorwaarden goed zijn gesteld. De meerderheid van de respondenten mist bepaalde voorwaarden voor effectieve samenwerking. De volgende voorwaarden zijn benoemd, zowel binnen het voorliggend veld als tussen voorliggend veld en jeugdzorgaanbieders: Managers vinden dat visie en sturing van gemeenten op de toekomst van de jeugdzorg nodig zijn om duidelijke kaders te scheppen voor organisaties en professionals. Volgens managers in de regio Noord- Veluwe wordt de pilot nog teveel getrokken door het regionale platform in plaats van de afzonderlijke gemeenten. Een goede CJG-structuur is belangrijk om goed af te kunnen stemmen tussen het voorliggend veld en de jeugdzorg. Niet alle stadsdelen van Nijmegen hebben op het moment van de evaluatie een CJG. Partijen merken in de samenwerking het verschil tussen de gemeente Wijchen en stadsdelen die een CJG hebben enerzijds, en stadsdelen zonder CJG anderzijds (ondanks het hebben van een ZAT of wijkteam). De aanjagende rol van de CJG-coördinator in de samenwerking vindt men erg belangrijk. In de regio Noord-Veluwe heeft elke gemeente een operationeel CJG. Managers benoemden dat de regievoerder op de pilot (provincie en/of gemeente) moet durven loslaten en meer ruimte moet durven geven, vanuit vertrouwen in professionals. In het algemeen geldt dat afspraken die te veel zijn dichtgetimmerd of te weinig concreet zijn de ruimte belemmeren om fouten te maken en te leren. Alle partijen geven aan experimenteerruimte nodig te hebben en zich achteraf te willen verantwoorden. Dit sluit aan bij de steekproef die BJz gaat doen om te kijken of de juiste zorg is ingezet en de aanmelding bij de jeugdzorgaanbieder terecht was. Cijfers mogen geen primair doel zijn, men vindt het ontwikkelen van samenwerking belangrijker.» 23

25 HOOFDSTUK 4 Resultaten Zowel managers als professionals vinden het bieden van financiering voor extra formatie als voorwaarde van belang. De medewerkers in het voorliggend veld moeten de nieuwe werkwijze en bijbehorende competenties zich eigen maken binnen de bestaande uren. Opgemerkt is dat de CJG ontwikkeling ook pas net in gang is gezet en extra tijd vraagt. In de regio Nijmegen is de positieve insteek genoemd als voorwaarde; het CJG moet de positieve kanten van BJz overnemen (zoals veel expertise, eenduidige routeplannen, één toegang, breed inschatten van ondersteuningsvragen). In de regio Noord-Veluwe is meer begrip tonen voor elkaars visie en denkkader benoemd door vijf respondenten (managers en professionals). De JGZ denkt bijvoorbeeld vanuit een medisch model en BJz vanuit een contextueel model Rol Bureau Jeugdzorg De rol van BJz in de pilot is gericht op consultatie, deskundigheidsbevordering en het uitvoeren van een steekproef of in de juiste gevallen ambulante jeugdhulp is ingezet. Paragraaf 4.5 gaat daar nader op in. Partijen noemen dit een bijzondere positie van BJz; zij werkt mee aan het overbodig maken van de eigen organisatie door haar expertise over te dragen aan het voorliggend veld. Deze situatie vraagt veel van medewerkers van BJz. Men waardeert de coöperatieve rol van BJz in de pilot. Voor hen is het een spannende situatie, waarin het risico bestaat op een onzekere toekomst. Zoals een partij het omschrijft: BJz werkt mee aan het overbodig maken van zichzelf. In de regio Noord-Veluwe hebben meerdere managers de lastige positie van BJz in de pilot benoemd en dat er in de projectgroep soms onenigheid is over de rol van BJz. Respondenten geven aan dat BJz bij ouders, opvoeders en jeugdigen het imago heeft dat het kinderen uit huis plaatst. Het imago van BJz is niet goed voor de laagdrempeligheid van aanbod aan opvoedondersteuning. Men geeft aan dat de lading van het merk CJG of jeugdzorgaanbieder neutraler is dan dat van BJz. Partijen geven aan dat het op zichzelf een goede zaak is dat BJZ niet meer voor alle trajecten een indicatie stelt, dat heeft niet in alle situaties meerwaarde. 24

26 HOOFDSTUK 4 Resultaten Interview Peter Stam, directeur van zorgaanbieder Yorneo en lid van de Commissie Zorg om Jeugd. Gemeenten en partijen in de Centra voor Jeugd & Gezin moeten volgens Peter Stam inzetten op een positief jeugdbeleid, waarin ouders, jeugdigen en professionals op uitdagende wijze vorm kunnen geven aan het opgroeien en meedoen van jeugdigen. Gemeenten stellen de belevingswereld van de jeugd daarbij centraal. Partijen die zich bezig houden met opgroei- en opvoedondersteuning stellen hun diensten beschikbaar in het primaire leef- en opvoedmilieu van jeugdigen. Er zijn vijf leef- en opvoedmilieus te onderscheiden: 1. Gezin en omgeving 2. Kinderopvang en peuterspeelzalen 3. Primair onderwijs 4. Buitenschoolse opvang 5. Voortgezet onderwijs De kerngedachte is dat ouders/opvoeders en de maatschappij samen opvoeden. Het Centrum voor Jeugd en Gezin vervult een coördinerende rol ten aanzien van de partijen die ouders en professionals ondersteunen in de opvoedtaken. Professionals van het CJG verwijzen niet door, maar betrekken specialisten in (gezins) situaties waarin generalistische programma s niet zonder meer werken. Voor het uitvoeren van experimenten zoals ambulante jeugdzorg zonder indicatie noemt Peter Stam een heldere visie van gemeenten van essentieel belang om richting te bepalen. De visie leidt tot het formuleren van hypotheses die vervolgens worden getoetst in afgebakende pilots. Bron: Van denken naar doen, Opvoeden versterken in de praktijk, (Stam en Doodkorte, 2011) 25

27 HOOFDSTUK 4 Resultaten 4.3 Veiligheid & kwaliteit Om veiligheid optimaal te waarborgen, is het nodig dat wij als jeugdzorgaanbieder onze kennis en expertise inzetten om het voorliggend veld zo goed mogelijk toe te rusten. Quote Jeugdzorgaanbieder regio Nijmegen Veiligheid In de pilot is een belangrijke vraag hoe de veiligheid van jeugdigen is geborgd in de nieuwe situatie waarin ambulante jeugdzorg zonder indicatie van BJz wordt ingezet. BJz moet volgens haar wettelijke taakstelling worden betrokken bij situaties waarin sprake is van een complexe hulpvraag, motivatieproblemen of een onveilige opvoedsituatie. De pilots zijn gericht op licht ambulante hulpvragen. Complexe hulpvragen moeten direct worden verwezen naar BJz. De veiligheid kan in het geding zijn als er een verkeerde inschatting van de zwaarte van de hulpvraag wordt gemaakt. In beide regio s geven de meeste respondenten aan dat de veiligheid van het kind voldoende is gewaarborgd. Partijen vinden dat BJz als expert moet worden betrokken bij situaties waarin er twijfels of zorgen bestaan over de veiligheid van jeugdigen. Deze consultatie door het voorliggend veld van een deskundige professional draagt bij aan het optimaliseren van de veiligheid. In de pilot zijn afspraken gemaakt over consultatie door een collega instelling in het voorliggend veld, indien nodig. In de regio Noord-Veluwe wordt bij elke casus BJz geconsulteerd, daarmee vinden de meeste respondenten dat in de regio Noord-Veluwe de veiligheid voldoende is geborgd. Het feit dat de respondenten denken dat bij elke casus BJz geconsulteerd moet worden is opmerkelijk, omdat in de projectgroep nadrukkelijk is afgesproken dat dit niet de bedoeling is. In de regio Nijmegen volstaat in de praktijk het bevragen van een collega binnen het voorliggend veld, waardoor het risico bestaat dat de inschatting op een te weinig deskundige basis wordt genomen. De werkwijze rond signaleren en consultatie wordt nader uitgewerkt in paragraaf

28 HOOFDSTUK 4 Resultaten Het aanmeldformulier bevat vragen over de veiligheid van het kind (een samenvatting van het LIRIK instrument van BJz). Bij twijfel vult de aanmelder de volledige LIRIK in en wordt BJz geconsulteerd. Door CJG-partijen en jeugdzorgaanbieders is benoemd dat er in de regio Noord-Veluwe onvoldoende wordt gewerkt wordt met risicotaxatie-instrumenten (ondanks het feit dat het aanmeldformulier voorziet in vragen over de veiligheid van het kind). De meeste managers en medewerkers vinden dat niet alle professionals in het voorliggend veld over voldoende deskundigheid beschikken om de nieuwe werkwijze uit te voeren. Dit kan volgens respondenten leiden tot een beperkt veiligheidsrisico in de inschatting van de (complexiteit van de) hulpvraag van gezinnen. Meerdere managers en professionals in het voorliggend veld benoemen dat de wachtlijsten ervoor zorgen dat het lang duurt voordat de juiste zorg kan worden inzet, dit is niet veranderd als gevolg van de pilot. Door lang te wachten op inzet van hulp kan een lichte hulpvraag verzwaren Cliënttevredenheid De meeste respondenten in zowel het voorliggend veld als bij jeugdzorgaanbieders geven aan dat, mits de hulpvraag goed is beoordeeld, het voor cliënten prettig is om maar één keer hun verhaal te hoeven vertellen. Daarnaast kunnen cliënten sneller terecht bij ambulante jeugdzorg dan voorheen. Partijen geven aan dat dit een verwachting vooraf is. Zij vinden het belangrijk dat betrokken partijen structureel aandacht hebben voor het evalueren van de tevredenheid van ouders/opvoeders en jeugdigen. 27

29 HOOFDSTUK 4 Resultaten Pilot CJG en jeugdzorgaanbieders in de regio Maasland De regio Maasland is sinds 2008 bezig met een werkwijze waarin ambulante jeugdhulp vanuit het Centrum voor Jeugd en Gezin wordt aangeboden. Door middel van een pilot zijn in anderhalf jaar tijd 75 trajecten ingezet. Sander van den Berk, CJG manager in Oss, geeft aan dat het CJG fungeert als centraal loket voor vragen over opvoeden en opgroeien. Daarnaast is het CJG gericht op het optimaal toerusten van functionarissen op vindplaatsen (zoals scholen en kinderdagverblijven). Professionals in deze voorzieningen moeten snel de juiste aanpak kunnen hanteren voor kinderen en gezinnen. Zij leggen samenwerkingslijnen en schatten in welke kinderen in aanmerking komen voor zwaardere vormen van hulp, zoals ambulante jeugdzorg. De pilot in de regio Maasland leidt tot de volgende resultaten: De hulp sluit aan bij de vraag van de cliënt; zo licht mogelijk, zo snel mogelijk en waar mogelijk zonder indicatie. Hulp is op korte termijn inzetbaar waardoor verergering van problematiek kan worden voorkomen. De cliënt heeft slechts contact met één organisatie voor organisatie van hulp. Toeleiding en casemanagement vanuit Bureau Jeugdzorg is overbodig. 75% van de klanten wordt geholpen met het geboden niet geïndiceerde aanbod waardoor aanmelding BJZ niet nodig is; er wordt in voldoende mate de juiste hulp toegewezen. de hulpinzet is afdoende en snel: het aanbod leidt tot cliënttevredenheid en er is geen verdere geïndiceerde hulp nodig.» 28

30 HOOFDSTUK 4 Resultaten» Voor het uitvoeren van een pilot waarin jeugdzorgaanbieders en lokale instellingen samenwerken is het volgens Sander van den Berk belangrijk dat gemeenten een duidelijke visie en ambitie hebben. De gemeente Oss heeft uitgesproken samen met 21 andere gemeenten te willen optrekken in de decentralisatie van de jeugdzorg. Ook geeft Sander van den Berk aan dat een stevig CJG een goede basis is voor samenwerking. De komende jaren zet het CJG Maasland in samenwerking met thuiszorg, jeugdgezondheidszorg, MEE en maatschappelijk werk een extra hulpaanbod in om het lokale jeugdbeleid te versterken. Onder de noemer oost west thuis best gaat het CJG laagdrempelige en vraaggerichte zorg bieden om ernstige(re) problemen te voorkomen. Dit kan gebeuren binnen het CJG maar ook op de vindplaatsen via medewerkers van de thuiszorg, GGD, schoolmaatschappelijk werkers etc. De besluitvorming over de inzet van het aanvullende aanbod loopt via het CJG casuïstiek overleg. Het lokale hulpaanbod zal uitgebreid worden met onder meer: sociale vaardigheidstraining (individueel en groep), groepstraining opvoedingsvaardigheden/triple P niveau 4 en gezinsbegeleiding en ambulant begeleid wonen. Scholen kunnen via hun schoolmaatschappelijk werker gebruik maken van bovenstaand aanbod, Ouders kunnen zelf een beroep doen op dit aanbod via het Centrum jeugd en Gezin Maasland. 4.4 Aanbod Vanwege beperkte financiën moeten we meer samenwerken en elkaars kwaliteiten combineren, om te komen tot nieuwe vormen van aanbod. Quote respondent regio Noord-Veluwe 29

31 HOOFDSTUK 4 Resultaten Met de pilot wil de provincie stimuleren dat er samenhang komt tussen ambulante jeugdzorg en lichte vormen van pedagogische begeleiding. Zodat er een laagdrempelig, intersectoraal ambulant zorgaanbod ontstaat waarin opvoedondersteuning en jeugdzorg snel, dichtbij (lokaal) en zo licht mogelijk wordt ingezet Doel intersectoraal aanbod In beide regio s leidt de pilot nauwelijks tot ontwikkeling van nieuw of vernieuwend intersectoraal aanbod. Instellingsbelangen en financieringsstromen zijn daarbij belemmerend. Daarnaast is er geen prikkel om zoveel mogelijk hulpvragen in het voorliggend veld af te handelen, er wordt niet op gestuurd vanuit het management van de pilot. In de pilot lijkt de prikkel te zijn om de afgesproken aantallen trajecten in te zetten. Partijen geven aan dat de ontwikkeling van nieuw aanbod geen doel op zichzelf mag zijn, maar dat het een vraag moet beantwoorden. Partijen in het voorliggend veld en de jeugdzorgaanbieders werken nog niet optimaal vanuit de vraag van cliënten. Nieuw aanbod kan ontstaan als instellingen in het voorliggend veld en jeugdzorgaanbieders meer en beter met elkaar samenwerken. Partijen onderkennen het belang van investeren in preventie en lichte ondersteuning om erger te voorkomen. Benoemd is dat nieuw of vernieuwend aanbod niet vanzelf ontstaat. De volgende redenen worden genoemd: Nieuw of vernieuwend aanbod kan worden vormgegeven vanuit een financiële prikkel. Als er geen geld is, beperken partijen zich tot het uitvoeren van het noodzakelijke. Ingewikkelde financieringsstromen (genoemd in de regio Noord- Veluwe) belemmeren de ontwikkeling van aanbod. De samenwerking in de pilot is primair gericht op kennismaken (genoemd in de regio Noord-Veluwe), niet op de ontwikkeling van aanbod. Meerdere respondenten in de regio Noord-Veluwe benoemen dat als gevolg van de pilot meer en sneller ambulante jeugdhulp wordt geboden en dat de drempel voor ouders om hulp te ontvangen lager wordt. Dit zou volgens hen» 30

32 HOOFDSTUK 4 Resultaten op den duur kunnen leiden tot snellere vroegtijdige interventies, waardoor er wellicht minder beroep wordt gedaan op zwaardere, dure vormen van jeugdhulp. Door zes respondenten in de Regio Noord-Veluwe is de Triple-P4 groepsactiviteit benoemd als nieuw aanbod. Dit zou ook kansen bieden voor directe samenwerking tussen het voorliggend veld en de zorgaanbieders, door de training gezamenlijk te geven. Tegelijkertijd leidt het ook tot verwarring welke organisatie wanneer voor welke doelgroep Triple P4 kan inzetten. Een bestaande vorm van intersectoraal aanbod in de regio Noord-Veluwe is het samenwerkingsconvenant tussen Pactum, BJz en de stichting leerlingenzorg waarbij leerlingen sneller geholpen worden. Dit aanbod was al ontwikkeld voor de start van de pilot. De commissie leerlingenzorg is verantwoordelijk voor de onderwijskundige blik en BJz voor zorg. Samen met BJz en Pactum zijn twee vormen van aanbod opgezet: Rebound: observatie en diagnose van kinderen met meervoudige problematiek. Dagopvang: vrijwillige hulpverlening aan kinderen. Het ZAT kan rechtstreeks doorverwijzen naar Pactum, waarbij BJz achteraf indiceert. Daarnaast is Pactum bezig met de ontwikkeling van een Buitenschoolse Opvang Plus. Pactum wil daarin samenwerken met de kinderopvang en het algemeen maatschappelijk werk Analyse aanbod: hiaten en overlap Partijen in het voorliggend veld geven aan op de hoogte te zijn van elkaars aanbod aan opvoed- en opgroeiondersteuning, maar het aanbod aan ambulante hulpverlening van de jeugdzorgaanbieders niet goed te kennen. In de regio Noord-Veluwe wordt vooral verwezen op basis van geografische ligging van aanbieders. In de regio Nijmegen is één jeugdzorgaanbieder betrokken bij de pilot. De volgende hiaten zijn door respondenten benoemd in het huidige aanbod van zowel voorliggend veld als jeugdzorgaanbieders: In beide regio s wordt generalistisch aanbod voor gezinnen (in plaats van kindgericht aanbod) grotendeels gemist.» 31