UPDATE ACTIEPROGRAMMA MOERDIJK VEILIG. Veiligheid voorop Bij. Warm welkom Op 20. Medische zorg om de 12 hoek Moerdijk heeft zijn DECEMBER 2013

Transcriptie

1 Warm welkom Op september 2013 was het zover. De brandweerkazerne Moerdijk aan Plaza 21 werd officieel geopend. Veiligheid voorop Bij 08 ATM wordt veiligheid met hoofdletters geschreven. Medische zorg om de 12 hoek Moerdijk heeft zijn eigen Port Health Centre. UPDATE DECEMBER 2013 ACTIEPROGRAMMA MOERDIJK VEILIG 1

2 Alerteringsysteem wordt 04 uitgerold E-noses hebben fijne 05 neus Nico van Mourik: 06 blijven doorpakken Brandweer is welkom 07 Veiligheid voorop bij ATM 08 Ferdinand van den Oever: 10 mental shift Bewoners Spoorzone 11 willen veiligheid Moerdijk heeft eigen Port 12 Health Centre Ad Houtman: Moerdijk 13 als best practice Wim van de Donk over 14 betrokkenheid provincie DE START Inhoud In 2012 werd het Actieprogramma Moerdijk Veilig officieel ten doop gehouden. Minister Ivo Opstelten van Veiligheid & Justitie kreeg van burgemeester Jac Klijs van Moerdijk het eerste exemplaar overhandigd. Het was een van de hoogtepunten van de eerste Veiligheidstop Moerdijk. Een ander hoogtepunt was het zetten van de handtekeningen. Gemeente Moerdijk, Provincie Noord- Brabant, Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant en Havenschap Moerdijk onderschreven letterlijk dat samenwerken de sleutel tot een succesvolle veiligheidsaanpak is. JAC KLIJS IS BEST TEVREDEN MAAR We moeten de druk er op houden Ruim een jaar na de eerste Veiligheidstop Moerdijk Veilig is burgemeester Jac Klijs best tevreden. We hebben met elkaar al veel bereikt. Maar hij is ook standvastig, ongeduldig soms. Hier en daar zijn korte klappen nodig. We moeten de druk er op houden. De burgemeester houdt niet van window dressing. Je hoort mij niet zeggen kijk eens wat we allemaal voor elkaar hebben gekregen. We hebben immers nog een hele weg te gaan. Veiligheid organiseren zijn we aan elkaar en vooral aan onze inwoners verplicht. Toch maar even de zegeningen geteld. De brandweerkazerne is er en groeit uit tot een compleet veiligheidscentrum. Het alerteringsysteem kan worden uitgerold naar bedrijven en krijgt ook zijn versie voor de bevolking. Het netwerk van de e-noses doet inmiddels zijn werk. Het bestemmingsplan komt er aan. En vooral, we zijn intensief en vruchtbaar blijven samenwerken, vult Klijs aan. Want daar zit natuurlijk de crux van het hele veiligheidsoffensief. Dat zetten we met elkaar in. Onorthodox Toch zou het hier en daar nog wat offensiever mogen. Klijs: Bijvoorbeeld op het gebied van handhaving. We zitten als partners nog niet voldoende op één lijn. Er wordt nog teveel uitgegaan van het vertrouwen dat je in bedrijven moet hebben. Wat mij betreft moeten ze dat vertrouwen eerst verdienen. We moeten ons ook niet teveel laten afschrikken door allerlei wettelijke procedures. Het mag hier en daar best onorthodox. Zo zijn er meer onderwerpen waar het volgens de burgemeester sneller kan. De walradardekking bijvoorbeeld. Die kost geld. Laten we proberen die investering naar voren te halen. Ook het oplossen van de ontgassingsproblematiek kan voortvarender. Als we steeds blijven wachten op richtlijnen die moeten worden veranderd, duurt het te lang. Klijs constateert dat er steeds meer draagvlak komt voor allerlei veiligheidsmaatregelen. De samenleving doet mee. Kijk naar bedrijven op het industrieterrein die in actie komen, zelf maatregelen nemen of meedoen met activiteiten van de overheid. Ook bewoners zijn actief, zoals in de spoorzone in Zevenbergen. Zo moet het ook, veiligheid is iets van iedereen. De gemeente Moerdijk blijft ook de komende jaren het voortouw nemen. Noblesse oblige, vertaalt de vertaalt de burgemeester het. De problematiek ligt nu eenmaal bij ons voor de deur. Maar met al die gevaarlijke stoffen die hier gebruikt en vervoerd worden, is de hele regio een serieus risicogebied. Dus moeten we intensief blijven samenwerken aan goede oplossingen. Niet alleen als overheid, ook met bedrijven en burgers. De huidige praktijk laat zien dat er volop kansen zijn om te benutten. 2 3

3 ALERTERING BEDRIJVEN EEN FEIT CBIS Het is zo ver. Zeehaven- en industrieterrein Moerdijk heeft zijn alerteringsysteem voor bedrijven. CBIS luidt de naam. De afkorting staat voor Calamiteiten BHV Informatie Systeem. Een coproductie van Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant, ontwikkelaar Centric, Havenschap Moerdijk en gemeente Moerdijk. En vooral van het bedrijfsleven. Want om die bedrijven gaat het bij CBIS. HET GAAT OM DE EERSTE MINUTEN Daniëlle Sijtsma is blij met het alerteringsysteem. De manager kwaliteit, arbo, milieu en veiligheid van het op Moerdijk gevestigde Remondis Argentia herinnert zich nog goed de brand bij Chemie-Pack. Iedereen had informatie, maar de omliggende bedrijven moesten gissen naar wat de risico s waren. Dat zal met het alerteringsysteem niet meer gebeuren. Remondis Argentia, dat zelf gevaarlijk afval verwerkt, is betrokken bij de ontwikkelfase van het systeem. Sijtsma: We hebben het met andere bedrijven kunnen testen en ook de onvolkomenheden die we signaleerden, zijn er uit gehaald. Het is een geweldig systeem. Duidelijk en vooral snel. Ook sneller dan de meldingen via de milieuklachtencentrale. Dat is heel belangrijk, want bij een incident gaat het immers om de eerste minuten. Remondis Argentia blijft ook de komende tijd bij het project betrokken. Ik zit in de projectgroep, aldus Sijtsma. Als BRZO bedrijf doen we sowieso mee, omdat we dan meteen kunnen melden als er iets gebeurt. Maar ik hoop ook dat heel veel andere bedrijven gaan meedoen. Dan zijn ze ervan verzekerd dat ze bij een calamiteit meteen geïnformeerd worden. Ik geloof in dit alerteringsysteem. Een systeem, waarmee bedrijven snel geïnformeerd kunnen worden over een incident of calamiteit op Moerdijk, dat stond hoog op het verlanglijstje van alle betrokkenen bij het Actieprogramma Veiligheid. Bedrijven moeten immers in korte tijd kunnen beslissen of ze al dan niet maatregelen moeten nemen: hun productieproces stilleggen, werknemers in veiligheid brengen of evacueren. Sowieso was het de bedoeling dat alle zogeheten BRZO bedrijven een eventueel incident met het systeem moeten kunnen melden en dat de bedrijfshulpverleners van de andere bedrijven op het terrein dan meteen die melding ontvangen. Proefdraaien Na een periode van intensief onderzoek - het beoogde systeem bestond immers nog niet - is CBIS in een half jaar tijd ontwikkeld. Begin 2013 kon er worden proef gedraaid met een eerste versie. Het systeem is gekoppeld aan een risicodatabase waarin alle gegevens staan over mogelijke risico s die bedrijven kunnen veroorzaken. Die gegevens zijn weer gekoppeld aan een meteo systeem. Dat maakt het mogelijk om, wanneer zich een incident voordoet, binnen de kortste keren te bepalen welke effecten er kunnen optreden. Het bedrijf dat een risicovolle situatie veroorzaakt, activeert het systeem via een webapplicatie waarna de relevante informatie over de risico s meteen doorgaat naar de aangesloten bedrijven. Daar ontvangen de bedrijfshulpverleners een en een sms en kunnen ze de melding zowel op hun PC als op hun smartphone uitlezen. Het CBIS is gevuld met alle risicoscenario s die per incident kunnen optreden. Aan de hand daarvan kunnen de bedrijven die de melding ontvangen, zelf beslissen welke stappen zij in het geval van een calamiteit moeten volgen. Inmiddels is CBIS uitvoerig getest en hebben de eerste bedrijven zich al aangemeld. Ook is een zogeheten E-learning module ontwikkeld voor de BHV ers van de bedrijven, zodat zij goed met de informatie overweg kunnen. Zij weten op die manier wat hen te doen staat om bij een incident hun werknemers de veiligheid te bieden waarvoor zij verantwoordelijkheid dragen. En dat laatste is de belangrijkste winst van het systeem. Uitrollen Het alerteringsysteem wordt nu verder uitgerold. Niet alleen op Zeehavenen industrieterrein Moerdijk, maar straks ook in de hele regio Midden- en West-Brabant. De verwachting is dat ook bedrijven in andere risicogebieden zullen aansluiten. In 2014 krijgt CBIS een inwonersvariant, zodat straks ook de bewoners van Moerdijk snel en adequaat worden geïnformeerd wanneer zich een incident voordoet. EEN FIJNE NEUS E-noses Het zijn net kleine snuffelpalen, de aanvankelijk de stankproblemen, die E-noses. Er staan er sinds medio 2013 zich voordeden bij de sanering van het een kleine dertig op en rond Haven- Chemie-Pack terrein. Al snel bleek dat en industrieterrein Moerdijk. En ze de E-noses geuren oppikten die van doen hun naam eer aan. De E-noses elders afkomstig waren. Zoals de te hebben een fijne neus voor geuren in hoge benzeenconcentraties, waarvan de lucht en geven veranderingen in bleek dat die werden veroorzaakt door de luchtkwaliteit meteen door aan de tankschepen die op het Hollandsch milieuklachtencentrale en aan andere Diep hun laadruimte ventileren stations die zijn aangesloten op het om te ontgassen. De E-noses zijn netwerk. De apparaatjes zijn uitgerust een samenwerkingsproject van de met een aantal sensoren die 24 uur per Omgevingsdienst Midden- en Westdag de aanwezigheid van verschillende Brabant, de gemeenten Moerdijk en stoffen in de lucht kunnen detecteren. Strijen, de Provincie, Rijkswaterstaat, Ze meten geen absolute waarden, maar Havenschap Moerdijk en de bedrijven kunnen wel geuren herkennen en Shell en ATM. Tot en met 2014 wordt onderscheiden. met het meetnet ervaring opgedaan. Aanleiding voor de komst van de Dan wordt ook besloten of het project elektronische neuzen vormden wordt voortgezet. 4 5

4 NICO VAN MOURIK BLIJ MET EERSTE OOGST Maar we moeten blijven doorpakken Directeur Nico van Mourik van de Veiligheidsregio Midden- en West- Brabant is blij met de eerste oogst na ruim een jaar Actieprogramma Moerdijk Veilig. Ik zie goede resultaten en zelfs hoogtepunten. En vooral de samenwerking is prima. Nu blijven doorpakken dus. Tot de hoogtepunten rekent Van Mourik zonder meer de komst van de brandweerkazerne op het haven- en industrieterrein. Het is geweldig dat bedrijfsleven en overheid dat samen voor elkaar hebben gekregen door ook gezamenlijk voor de financiering te zorgen. De beroepsbrandweer zit nu om de hoek, is gespecialiseerd in de risico s waar het om gaat en oefent ook regelmatig bij de bedrijven. Andere opvallende resultaten van het actieprogramma zijn volgens de directeur van de veiligheidsregio het alerteringsysteem CBIS en de komst van het Port Health Centre Moerdijk. In beide gevallen gaat het om resultaten met een duurzaam karakter. Bij het Port Health Centre is dat mede te danken aan de samenwerking met de huisartsenpraktijk in Klundert. Voor CBIS geldt dat we niet alleen een app hebben, maar ook een e-learning programma dat bijdraagt aan het bewust en bekwaam handelen door bedrijven. Het alerteringsysteem is een regelrechte innovatie, die ook op andere industrieterreinen in Brabant kan worden ingezet. Inzet Van Mourik roemt de inzet van alle samenwerkingspartners. Wat er nu staat aan acties en maatregelen, is de vrucht van ieders bereidheid om er vol voor te gaan. Je ziet het bij de aanpak rond de BRZO bedrijven waar gemeente, omgevingsdienst en veiligheidsregio nu als driehoek opereren. Je merkt het bij het overhedenoverleg waar alle instanties op het gebied van veiligheid en zorg samen operationeel optrekken. En je ervaart het bij de grote oefeningen die we onlangs hebben gehouden. De leermomenten van de brand bij Chemie-Pack hebben hun uitwerking niet gemist. Water Behalve terugkijken wil Van Mourik vooral vooruit blikken. De veiligheidsregio komt met een plan voor incidentbestrijding op het water voor de hele regio Midden- en West-Brabant. We hebben keihard het nieuwe bestemmingsplan voor het haven- en industrieterrein nodig. Daarmee kun je als overheid fundamenteel sturen op veiligheid. En we gaan heel snel het evacuatieplan afronden. WALRADARDEKKING: NOG EVEN DOORBIJTEN Een van de ambities uit het Actieprogramma Moerdijk Veilig is de uitbreiding van het radarsysteem langs het Hollandsch Diep tussen Dordrecht en Willemstad. Die complete walradardekking is nodig om al het scheepvaartverkeer in goede banen te leiden. Het vervoer via het water neemt alleen maar toe en er zijn ook steeds meer pleziervaartuigen. Voor de realisering van het systeem is de regio afhankelijk van de aandacht en investeringsbereidheid in Den Haag. Nico van Mourik: Ze hebben daar onze boodschap inmiddels begrepen. We hoeven Rijkswaterstaat en het Ministerie van Infrastructuur & Milieu niet meer te overtuigen. We staan ook in het investeringsprogramma, al is dat pas voor En dat is natuurlijk onacceptabel. Dus gaan we samen met provincie en gemeente kijken naar de mogelijkheden voor voorfinanciering. De walradardekking komt in zicht, maar het is nog even doorbijten. BRANDWEERKAZERNE ERG WELKOM Vandaag ronden we met elkaar een van de belangrijkste actiepunten af. Zo begon burgemeester Jac Klijs van Moerdijk op 20 september 2013 zijn toespraak bij de opening van de brandweerkazerne Zeehaven- en industrieterrein Moerdijk. Ook uit zijn speech: de samenwerking die hieraan ten grondslag ligt, is misschien wel de grootste veiligheidswinst die we hebben geboekt. Met die samenwerking doelde de burgemeester vooral op de betrokkenheid van het bedrijfsleven op Moerdijk, dat zich nadrukkelijk voor de realisering van de kazerne heeft ingezet en nu ook meebetaalt aan de exploitatie. We beschouwen de brandweerkazerne als onze gezamenlijke bedrijfsbrandweer. Dus is het logisch dat alle bedrijven naar verhouding meebetalen, aldus Krien van Beek. Zij is sinds september 2013 voorzitter van Bedrijvenkring Industrieterrein Moerdijk (BIM) en is in het dagelijks leven terminalmanager bij Stolthaven Moerdijk. Het bedrijfsleven streeft naar een veilige werkomgeving en daarnaast naar een beter imago van het haven- en industrieterrein. Dus zijn concrete resultaten als de brandweerkazerne maar ook het alerteringsysteem erg welkom. Daar werk je als bedrijfsleven graag aan mee. Ook wanneer je als bedrijf niet in de gevaarlijke stoffen zit. Je wilt immers allemaal weten wat de gevolgen zijn van een eventueel incident. En je wilt allemaal graag dat de brandweer ook bij jouw bedrijf binnen zes minuten voor de deur staat wanneer dat nodig is. We betalen mee, omdat het ons ook iets oplevert. MASTERCLASSES Haven- en industrieterrein Moerdijk is regelmatig het decor voor de masterclasses veiligheid van de werkgeversorganisatie BZW (Brabants- Zeeuwse Werkgeversvereniging). Masterclasses van en voor bedrijven in de chemische sector, licht Bert Zandvoort toe. Hij coördineert het netwerk van BRZO bedrijven in West-Brabant en Zeeland en is ook coördinator van de BZW Masterclass Veiligheid. Zandvoort weet waarover hij praat, want hij is zelf afkomstig uit de chemische industrie. Ik ben inderdaad goed op de hoogte van wat chemische bedrijven bezighoudt en zie onder meer veel verbetertrajecten op het gebied van veiligheid. Het is een onderwerp dat in de branche hoog op de agenda staat. De Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie wil met haar actieprogramma Veiligheid Voorop bedrijven een echte veiligheidscultuur bijbrengen. Dat lukt bij de een beter dan bij de ander. Je ziet bijvoorbeeld dat de grote bedrijven kennis en middelen in huis hebben om samen met de overheid veiligheidsbeleid te ontwikkelen. De kleinere bedrijven hebben die mogelijkheid vaak niet en hebben problemen met de toenemende en steeds complexere regelgeving. Zandvoort ziet dat bedrijven vooral van elkaar kunnen leren. Dat is ook de opzet van de masterclasses. We zijn steeds te gast bij een van de bedrijven en werken dan aan de hand van concrete cases en situaties. Aan de BZW masterclasses veiligheid doen zo n 40 chemische bedrijven mee. Ook die van Moerdijk behoren tot de trouwe bezoekers. 6 7

5 VEILIGHEID VOOROP BIJ ATM Jacques de Jong (l.) Teus Brand (r.) Het klinkt misschien wat vreemd voor een afvalbedrijf, maar bij Afvalterminal Moerdijk - beter bekend als ATM - staan de ramen en deuren wagenwijd open. Openheid en transparantie is het parool van het bedrijf dat met zijn eerste duurzaamheidsverslag meteen de daad bij het woord voegt. Ook op het gebied van veiligheid. De afvalverwerker legt de lat steeds hoger. ATM is het bedrijf van de grote getallen. Per jaar wordt op Moerdijk 1,8 miljoen ton afval verwerkt. Daarvan gaat 95% als product of grondstof de fabriek weer uit. Per uur wordt 100 kubieke meter vervuild water gereinigd. Per maand doen zo n 200 schepen de terminal aan. Niet voor niets is ATM, met ruim 200 medewerkers, de grootste afvalverwerker van Europa. Verdubbeling Maar ATM is volgens de buren in de kern Moerdijk ook het bedrijf van de stankoverlast en de plek waar met gevaarlijke stoffen wordt gewerkt. Ik begrijp dat best. We zitten nu eenmaal in het zicht met onze grote schoorsteen en worden met argusogen bekeken. Daarom doen we er alles aan om eventuele overlast tot een minimum te beperken. Bovendien reageren we zo snel mogelijk op klachten en hanteren we volstrekte openheid. Aan het woord is Jacques de Jong, Directeur Compliance bij ATM. Vrij vertaald betekent zijn functie dat hij er op toeziet dat alles wat ATM doet, niet op gespannen voet staat met alle wet- en regelgeving. Dat hij tot de directie behoort, is veelbetekenend. Het geeft aan dat ATM de verantwoordelijkheden op het gebied van veiligheid op het hoogste niveau gewaarborgd wil hebben. Sowieso hebben we de laatste jaren het aantal mensen dat zich bezighoudt met veiligheid verdubbeld. Haarvaten Dat ATM van veiligheid een topprioriteit heeft gemaakt, is vooral af te lezen aan de aard van de uiteenlopende maatregelen en plannen. Is er sprake van een kentering sinds de brand bij Chemie-Pack? De Jong: Uiteraard heeft dat incident ons aan het denken gezet. Maar ook los daarvan is er bij ons een proces op gang gekomen om het denken en handelen in veiligheid beter aantoonbaar te maken. Wat dat in de praktijk betekent, horen we van Teus Brand, die Manager Veiligheid is bij ATM. Onze registratie- en controlesystemen worden steeds strenger en nauwkeuriger. We houden alle processen permanent in de gaten, dus tot en met de rook die onze schoorsteen verlaat. Om de geurproblematiek nog beter te lijf te gaan, hebben we onze opslagtanks extra beveiligd. We pakken de verkeersveiligheid op ons terrein aan, investeren in innovatieve blussystemen en stoppen heel veel energie in opleidingen en trainingen ZE ZIJN WELKOM Bij ATM hebben ze inmiddels aan den lijve ondervonden dat de handhavingsinstanties het over een andere boeg gooien. Ze hebben hier al drie keer onaangekondigd aan de deur gestaan. Die verrassingsbezoeken vinden we prima. Ze zijn welkom. Want juist op die momenten kun je aantonen dat je je zaakjes goed op orde hebt. En mocht er toch iets mis zijn, dan leer je daar weer van. van onze medewerkers. Veiligheid moet We streven ernaar om ons bij ATM in ieders haarvaten zitten. alarmeringsysteem te laten aansluiten op het CBIS alerteringsysteem Ontgassing Moerdijk. Brand wil ook de eigen ontgassingsinstallatie van ATM Betrokkenheid niet onvermeld laten. We bouwen Jacques de Jong heeft nog meer momenteel aan onze steiger een wapenfeiten, waaruit blijkt dat gesloten systeem waar we schepen die ATM zich betrokken voelt bij het bij ons komen lossen of laden, niet Actieprogramma Moerdijk Veilig. We alleen chemisch kunnen reinigen maar zijn enthousiast over het Port Health ook kunnen ontgassen. Natuurlijk Centre, zijn hoofdfinancier van het is zo n systeem, dat we zelf hebben E-nose project, betalen mee aan de ontworpen, voor ons van commerciële nieuwe brandweerkazerne op het waarde. Maar we dragen daarmee ook industrieterrein en laten de brandweer bij aan de oplossing van het probleem bij ons oefenen en testen. op het Hollandsch Diep dat nu bekend Wanneer het aan ATM ligt, gaat de staat als het ventilatiestraatje van veiligheidsstandaard binnenkort nog Nederland. De installatie is naar verder omhoog. De afvalverwerker verwachting begin 2014 in bedrijf. Dan wil vrijwillig BRZO bedrijf worden. is ook het eigen alarmeringsysteem in De Jong: Strikt genomen is het BRZO werking. Communicatiemedewerkster regime van oorsprong niet bedoeld Sanne Wagemakers heeft aan de voor onze branche. Maar we werken wieg van dat systeem gestaan. We natuurlijk wel met gevaarlijke stoffen. wilden bewust een eigen systeem We moeten nu steeds aantonen dat waarmee we onze crisisorganisatie, we onder de opslagnorm zitten. Als afhankelijk van de noodscenario s snel BRZO bedrijf heb je dat allemaal kunnen oproepen en tevens andere vastgelegd. We zijn druk bezig met betrokkenen uit de eerste hand feitelijk onze stoffenlijst. Die voldoet straks kunnen informeren. Het systeem aan de nieuwste richtlijnen en kan stelt ons in staat om tijdens een als voorbeeld dienen voor andere calamiteit consistent te communiceren. bedrijven. 8 9

6 FERDINAND VAN DEN OEVER: Nu nog de mental shift bewerkstelligen BEWONERS TREKKEN SAMEN OP MET GEMEENTE Excelleren in veiligheid en duurzaamheid, zo heten de pijlers onder de Havenstrategie die het Havenschap Moerdijk, de gemeente Moerdijk en de provincie Noord-Brabant in 2013 presenteerden. Directeur Ferdinand van den Oever van het Havenschap telt een aantal excellente prestaties die voortkomen uit het Actieprogramma Moerdijk Veilig. Nu moeten we als bedrijven met elkaar nog de mental shift maken. En het tempo bij het Rijk moet omhoog. De komst van de Brandweer Moerdijk is volgens Van den Oever een van die excellente prestaties. De samenwerking van overheid en bedrijfsleven is zonder meer uniek. Maar ook het gegeven dat we als gezamenlijke bedrijven de brandweerzorg nu collectief inkopen, is heel bijzonder. We hebben met de Veiligheidsregio een hoger kwaliteitsniveau afgesproken dan voor de reguliere brandweer gebruikelijk is. En we maken als bedrijfsleven deel uit van de Stichting Brandweerzorg Moerdijk. De afgelopen periode heeft aangetoond dat de post op Plaza 21 er niet voor niets is. We hebben enkele kleinere incidenten gehad, waarbij de brandweer in no time aan de poort stond. Volksgezondheid De directeur van het Havenschap vindt veiligheid meer dan fysieke veiligheid. Ook de volksgezondheid speelt een belangrijke rol. Er werken op Moerdijk zo n mensen, waarvoor wij ons ook in maatschappelijke zin verantwoordelijk voelen Dus zijn we met overtuiging in het project Port Health Centre Moerdijk gestapt. Het Havenschap staat de komende drie jaar garant voor de eventueel onrendabele top in de exploitatie. Geweldig dat het gezondheidscentrum er vanaf januari is. De komende jaren blijft het Havenschap zich inzetten voor een veiliger en duurzamer Haven- en industrieterrein Moerdijk. Van den Oever: We zijn momenteel onder meer bezig om samen met Prorail te kijken naar meer veiligheid op de spoorwegovergangen. We doen actief mee aan het alerteringsysteem. Maar de belangrijkste opgave voor de nabije toekomst vind ik het veiligheidsbewustzijn bij de bedrijven. We moeten niet denken dat we met alle maatregelen uit het Actieprogramma absolute veiligheid kunnen garanderen. Excelleren in veiligheid moet in ieders genen zitten. Bewust denken en handelen als permanente houding, daar gaat het om. We hebben op dat punt al een aantal koplopers op Moerdijk. Maar ik vind dat alle bedrijven moeten meedoen. Van elkaar leren en elkaar erop aanspreken. Die mental shift is mijn topprioriteit. PROVINCIAAL VERBOD OP ONTGASSEN Directeur Ferdinand van den Oever van het Havenschap Moerdijk constateert dat het Rijk onvoldoende tempo maakt om maatregelen te nemen tegen het ontgassen door schepen op het Hollandsch Diep. Het gaat hier om een volksgezondheidsprobleem dat voortvarend moet worden aangepakt. Dankzij ons E-noses netwerk kunnen we vaststellen dat stankoverlast zoals benzeenlucht die vaak aan bedrijven op Moerdijk wordt toegeschreven, in werkelijkheid van het Hollandsch Diep afkomstig is. Er is al opgetreden tegen schepen die stilliggend aan het ontgassen zijn. Dat is sowieso verboden. Maar wij willen het varend ontgassen ook een halt toeroepen. Helaas blijven maatregelen van het Rijk tot nu toe uit. Dus gaan we het zelf regelen. De provinciale overheid kan namelijk gebieden aanwijzen waar ontgassen verboden is. Er zijn inmiddels gesprekken met de gemeenten en met de provincies Noord-Brabant en Zuid-Holland. Begin 2015 zou het verbod van kracht kunnen zijn. Het vervoer van gevaarlijke stoffen over het spoor tussen Roosendaal, Halderberge en Moerdijk zal de komende jaren fors toenemen. Dat valt te lezen in de wet Basisnet. Onder meer om de Betuweroute beter te benutten en de Brabantroute te ontlasten, krijgt het spoornet in andere regio s in Nederland een belangrijkere functie bij het vervoer van gevaarlijke stoffen. Daar hoort ook het traject door Roosendaal, Oudenbosch en Zevenbergen bij. Het Ministerie van Infrastructuur & Milieu heeft daarover inmiddels overleg gevoerd met de gemeentebesturen. Ook is door het ministerie een bedrag van 5 miljoen euro in het vooruitzicht gesteld voor uiteenlopende veiligheidsmaatregelen rondom het spoor. De gemeentebesturen kwamen met de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant al gauw tot de conclusie dat die 5 miljoen waarschijnlijk niet toereikend zijn om de veiligheid serieus en integraal aan te pakken. Dat hebben zij inmiddels aan Staatsecretaris Mansveld van het Sein op rood bij gevaarlijke stoffen Als het aan Riet Gerla ligt, komen zoveel mogelijk bewoners van Zevenbergen in het geweer tegen de plannen die Den Haag heeft met het vervoer van gevaarlijke stoffen over het spoor in hun dorp. Riet vormt samen met vier andere bewoners de klankbordgroep die in het najaar van 2013 op initiatief van de gemeente Moerdijk in het leven is geroepen. De wet die de plannen van het rijk mogelijk moet maken, kunnen we niet tegenhouden. Wel hoe die plannen worden uitgevoerd. ministerie laten weten. Ook hebben zij de bewoners geïnformeerd over de plannen uit Den Haag. Tijdens de verschillende bewonersbijeenkomsten was de kritiek op de plannen niet van de lucht. Ook in Moerdijk. Daar werd een klankbordgroep van bewoners in het leven geroepen die samen met de gemeente het pleidooi voor een serieus veiligheidsplan, en voor het geld dat daarvoor nodig is, kracht bij gaat zetten. De groep denkt ook mee over de te treffen veiligheidsmaatregelen. In de twee andere gemeenten ontstaan soortgelijke initiatieven. Boemellijntje Je moet het zo zien dat op het boemellijnte dat hier door Zevenbergen loopt, straks heel veel treinen met gevaarlijke stoffen gaan rijden, licht Riet Gerla toe. De goederentreinen van Antwerpen naar Duitsland en omgekeerd zullen over dit spoor komen. Hetzelfde geldt voor de treinen tussen Antwerpen en Vlissingen. Deze treinen rijden naar het rangeerterrein bij Lage Zwaluwe om daar van rijrichting te wisselen en vervolgens nog een keer langs te komen. Op die manier wordt dit traject samen met de Betuwelijn een van de hoofdsporen in Nederland voor gevaarlijke stoffen. Terwijl het spoor daar niet eens op berekend is. Maar er is natuurlijk veel meer aan de hand. Het gaat om de overlast in de vorm van geluid en trillingen die je in huis voelt. En daarnaast om de leefbaarheid en veiligheid van alle inwoners in de spoorzone. Ook de waarde van hun huizen staat op het spel. Als het aan de klankbordgroep ligt, komt er een brede aanpak. Gerla: Die 5 miljoen zijn natuurlijk peanuts. Er is een allesomvattend plan nodig. We zijn dan ook blij met de brief van de gemeenten. Wat ons betreft wordt er gestudeerd op een omleiding of op verdieping van het spoor. We weten dat we de wet niet kunnen tegenhouden, maar we willen wel een andere uitvoering van de plannen. Daar gaan we de inwoners bij betrekken

7 PORT HEALTH CENTRE MOERDIJK Medische zorg naast de deur Een nieuw jaar, een nieuwe stap op weg naar veiligheid en zelfredzaamheid voor de bedrijven en werknemers op Moerdijk. Op 1 januari 2014 gaat aan Plaza 21 het Port Health Centre Moerdijk van start. Dat betekent medische zorg en kennis naast de deur voor de bedrijven op het haven- en industrieterrein. Door de samenwerking met huisartsenpraktijk De Clundert is het centrum 7 dagen in de week en 24 uur per dag bereikbaar. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat er op Haven- en industrieterrein Moerdijk medische kennis en zorg voor handen is? Die vraag hield de verschillende veiligheidspartners al langer bezig. Op een industrieterrein, waar veel wordt gewerkt met gevaarlijke stoffen en zich chemische ongevallen kunnen voordoen, moet je ook als het gaat om de medische zorg specialistische kennis en ervaring in huis hebben. Natuurlijk zijn er hulpverleners en -instanties als huisartsen, GGD s en ziekenhuizen. Maar dat betekent nog niet dat je de eerstelijns zorg onder handbereik hebt en snel en van dichtbij kunt handelen in het geval van een incident. Dus gingen Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant, GGD West-Brabant, Havenschap Moerdijk en bedrijfsleven op zoek naar een oplossing. En kwamen ze terecht in Rotterdam. Naar Rotterdams model In het Europoort Botlek gebied hebben ze met een eigen Port Health Centre al meer dan dertig jaar ervaring op het gebied van medische zorg bij bedrijfsongevallen en chemische ongelukken. Medisch specialist voor de maritieme en industriële sector noemen ze zichzelf. Wij kunnen de specialistische hulp bieden die nodig is, werken samen met de hulpinstanties om ons heen en zijn ook op de hoogte van de protocollen die van belang zijn. Aan het woord is manager Flip Kaster van het Port Health Centre die zelf jarenlange ervaring als bedrijfsarts heeft. Zijn organisatie gaat nu ook aan de slag op Moerdijk en gaat daar samenwerken met huisartsenpraktijk De Clundert. Op die manier zorgen we voor 24/7 inzetbaarheid en bereikbaarheid. Op werkdagen, van negen tot vijf uur, is een gespecialiseerde verpleegkundige aanwezig en is er regelmatig een bedrijfsarts. Daarbuiten zijn de huisartsen inzetbaar, die daarbij steeds een beroep op onze mensen kunnen doen. Veiligheidscentrum Plaza 21 Port Health Centre Moerdijk neemt zijn intrek in het pand Plaza 21, waar ook de nieuwe brandweerkazerne Moerdijk is gevestigd en bovendien de politie vanaf 1 januari 2014 over extra werplekken beschikt. Samen vormen we dus een echt veiligheidscentrum, dat kun je best uniek noemen. De medische tak van het veiligheidscentrum komt overigens niet alleen in actie wanneer zich een ongeval voordoet. Kaster: Het Port Health Centre Moedrijk verricht ook medische keuringen voor mensen die op Moerdijk werkzaam zijn in de zeevaart en offshore industrie. Dat kan aan Plaza 21 maar ook bij de bedrijven zelf. Daarnaast kunnen bedrijven bij ons terecht voor reisadviezen en vaccinaties, wanneer mensen van hen naar het buitenland moeten. En we bieden voorlichtings- en trainingsprogramma s. Een compleet pakket dus. De komst naar Moerdijk betekent voor Kaster en zijn mensen de eerste vestiging van het Port Health Centre buiten Rotterdam. We hebben een overeenkomst voor drie jaar. Dan besluiten we, op basis van een evaluatie, of we verdergaan. Daar heb ik alle vertrouwen in. Iedereen die bij de veiligheid op en rond Moerdijk betrokken is, wil van het Port Health Centre Moerdijk een succes maken. AD HOUTMAN: Aanpak Moerdijk als best practice Toen op 1 januari 2013 de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant feitelijk van start ging, was de uitvoering van het Actieprogramma Moerdijk Veilig al begonnen. Directeur Ad Houtman stapte met zijn organisatie dus in een rijdende trein. Dat heeft ons niet verhinderd om een aantal zaken meteen aan te pakken. Houtman vindt de problematiek van Moerdijk een uitgelezen kans om de meerwaarde van de Omgevingsdienst te laten zien. We hebben nu de mogelijkheid om expertises op het gebied van veiligheid en duurzaamheid te bundelen en effectiever in te zetten. De veiligheid op Moerdijk heeft die deskundigheid keihard nodig. Wakker geschud door de brand bij Chemie-Pack kunnen we nu met elkaar de zaken goed regelen. Een goed voorbeeld zijn volgens Houtman de BRZO bedrijven. We hebben de dossiers eens kritisch bekeken en ook de bestanden van gemeenten en Kamer van Koophandel met elkaar vergeleken. Het is nog te vroeg voor stevige conclusies, maar laat ik het zo zeggen: een verbeterplan kan geen kwaad. Maar de vergunningverleners moeten ook de hand in eigen boezem steken. We stapelen vergunning op vergunning en maken het daarmee, ook voor de bedrijven, veel te complex. Ook dat moeten we oplossen. Stevig toezicht De directeur van de Omgevingsdienst is voorstander van streng toezicht op risicovolle bedrijven. De nieuwe Omgevingswet die in de maak is, stelt het handelen vanuit vertrouwen nog centraler dan voorheen. Alleen acteren vanuit vertrouwen vind ik naïef. Je moet het niet aan de bedrijven willen overlaten. Toezicht moet risicogericht zijn. Alleen de risico s goed in beeld hebben is niet voldoende. Je moet juist met je toezicht in de gaten krijgen wanneer het risicoprofiel van een bedrijf verandert. Als het aan Houtman ligt, opent de aanpak van de veiligheid in Moerdijk alle lokale bestuurders in Brabant de ogen. Er is nog te weinig het besef dat jouw gemeentegrens niet de veiligheidsgrens is. De brand bij Chemie-Pack heeft nog eens aangetoond wat het werkelijke effectgebied van een incident kan zijn. Dat moeten gemeenten zich beter gaan realiseren. Het Actieprogramma Moerdijk Veilig kan wat mij betreft als best practice dienen. TOEZICHT- EN HANDHAVINGS- TEAM Een van de onderdelen uit het Actieprogramma Moerdijk Veilig is de vorming van het Toezicht- en handhavingsteam Moerdijk. Daarin verzamelen zich instanties die in het gebied een veiligheidsrol hebben. De Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant is namens gemeente Moerdijk en provincie Noord-Brabant verantwoordelijk voor de totstandkoming van het team. Het doel is te komen tot een structurele vorm van samenwerking met alle andere overheden die met het toezicht op het omgevingsrecht zijn belast op de industrieterreinen Moerdijk, Dintelmond en Zwartenberg en het bedrijf Caldic. Directeur Ad Houtman wil er een succes van maken. Elke instantie laat zich nu nog in zijn eigen hoedanigheid zien. Met het Toezicht- en handhavingsteam Moerdijk hebben we de kans om zaken integraal aan te pakken. De Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant en onze organisatie doen dat al, omdat onze aandachtsgebieden dicht tegen elkaar aan liggen. Het is nu de kunst om steeds meer verbindingen te leggen. Met het team willen we voorts komen tot beter afgestemde risicogerichte toezichtprogramma s en we willen komen tot afspraken met overige toezicht- en handhavingspartners

8 WIM VAN DE DONK: Samen alle rode bedrijven op groen krijgen De provincie Noord-Brabant is nauw betrokken bij de verbetering van de veiligheid op en rond Moerdijk en neemt ook actief deel aan een aantal projecten. We vroegen commissaris van de Koning Wim van de Donk wat hij vindt van de inspanningen die sinds de start van het Actieprogramma zijn geleverd. Wij hebben elkaar echt gevonden in een gezamenlijk gevoelde urgentie om ontwikkelingen ten goede te keren. De wil om samen te werken is groot. De resultaten die in de achterliggende periode zijn bereikt, spreken in dit verband eigenlijk voor zich. De brandweerkazerne op het industrieterrein is in bedrijf genomen, het Moerdijks alerteringsysteem is klaar en er wordt veel meer samengewerkt op het gebied van handhaving en toezicht. Trots mogen we ook zijn op de realisatie van het Port Health Centre. De finale besluitvorming over de Provinciale Visie Externe Veiligheid is aanstaande. Wat betekent dit voor de beoogde veiligheid in en rond Moerdijk? Ik zie gelukkig ook bij Provinciale Staten de bereidheid om duidelijke keuzes te maken die passen bij de verantwoordelijkheid die de provincie heeft als het om veiligheid gaat. We hebben in de voorbereiding van deze beleidsvisie een brede maatschappelijke discussie gevoerd over de rol die de provincie kan vervullen op het gebied van externe veiligheid. En daarmee bedoel ik ook de rol die bovenop de wettelijke taken genomen kan worden. Ik realiseer me terdege dat de provincie in een aantal regio's waaronder Moerdijk, een bijzondere maatschappelijke verantwoordelijkheid heeft als het om veiligheid gaat. Veel van de meest risicovolle bedrijven in Moerdijk vallen onder ons bevoegd gezag. Diverse bestuurders hebben aangegeven dat zij op het gebied van veiligheid juist ook met de provincie willen samenwerken. Wij pakken die handschoen graag op. Destijds deed u rake uitspraken over toezicht en handhaving. Dag mag best wat onorthodoxer en steviger, zou de samenvatting kunnen luiden. Is die lijn inmiddels uit de verf aan het komen en hoe wordt er gereageerd? Het klopt dat ik uitgesproken opvattingen heb over toezicht en handhaving. Dat mag niet verbazen want de brand bij Chemie-Pack heeft ons een hele dure les geleerd. Toezicht gaat niet over het tellen van vaatjes maar over weten wat er in die vaatjes zit. Zijn we als overheid niet naïef als we onze controles van tevoren aankondigen? Kom ook eens onaangekondigd langs! Zeker bij onze vrienden die het niet op orde hebben. En hoeveel herkansingen moet een bedrijf gegund worden alvorens er daadwerkelijk wordt gehandhaafd? Het zijn onze klanten wordt wel eens gezegd. Ik zie dat toch anders en ben bovendien van mening dat je geen klant hoeft te zijn om op een fatsoenlijke manier door de overheid behandeld te worden. Fatsoen, dat verwacht ik dus ook van bedrijven die nu soms ontoelaatbare veiligheidsrisico s nemen. Scherpte op dit dossier is dus ontzettend belangrijk. Ik hoop en verwacht dat met de omgevingsdiensten juist hier grote winst behaald gaat worden. En het bedrijfsleven dient zich wat meer te realiseren dat het ontzettend gebaat is bij goede toezichthouders. Het Actieprogramma is uiteraard geen momentopname. Je zou van een voortschrijdende agenda kunnen spreken. Wat moet er wat u betreft voor 2014 hoog op die agenda staan? Ik vind vooral dat veiligheid hoog op de agenda moet blijven staan. Het laaghangend fruit is inmiddels geplukt maar daarmee zijn we er nog niet. Uit een oogpunt van duurzaamheid, milieu en externe veiligheid is de aandacht de komende jaren in het bijzonder gericht op een modal shift waarbij het wegtransport van gevaarlijke stoffen zoveel mogelijk wordt verlegd naar het veiliger en minder milieubelastende vervoer per spoor, over water en via buisleidingen. In een recent gesprek met de directeuren van de omgevingsdiensten hadden we het over het formuleren van een gezamenlijke ambitie. Ik vond dat een mooie gedachte. Laten we er met elkaar - dus overheid en bedrijfsleven - naar streven om alle rode bedrijven op groen te krijgen. Ik zet me er alvast graag voor in. EVACUATIEPLAN KOMT ER AAN Een van de actiepunten uit het Actieprogramma Moerdijk Veilig is het Evacuatieplan, hoewel deze term de lading eigenlijk niet helemaal dekt. Bij een dreigende explosie kan ontruimen en evacueren inderdaad de beste maatregel zijn. Maar in de meeste gevallen is het bij een dreigend incident beter om naar een goede schuilplaats binnen het eigen bedrijf te gaan. Bij voorkeur een ruimte die luchtdicht is en waarvan de ventilatie kan worden uitgeschakeld. Het Evacuatieplan gaat zowel over de schuilmogelijkheden als over de maatregelen die nodig zijn in het geval van een ontruiming. Het plan moet voor afstemming zorgen tussen aan de ene kant de crisisplannen van de Veiligheidsregio en de gemeente Moerdijk en aan de andere kant de noodplannen van de bedrijven op het haven- en industrieterrein. In 2013 zijn de risico s van het terrein in kaart gebracht en bestaat per deelgebied ook duidelijkheid over de bevolkingsdichtheid. De risicoscenario s en mogelijke effectgebieden daarvan zijn bekeken. Vervolgens is het hele terrein opgeknipt in kleinere deelgebieden om te kunnen bepalen waar en hoe bij een eventuele evacuatie mensen het gebied kunnen verlaten. Dat kan over de weg met een bus en via het water per boot. Dus zijn per deelgebied opstapplaatsen aangewezen. Tevens zijn in Klundert en Zevenbergen gemeenschapshuizen aangewezen die als opvanglocatie dienen. Het Evacuatieplan wordt nog verder uitgewerkt met het bedrijfsleven, het Havenschap Moerdijk en de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM). Maar daarmee zijn we er nog niet. De bedrijven op Moerdijk zullen aan de hand van het plan hun eigen noodplannen nog eens goed moeten bekijken. Waar kunnen mijn medewerkers schuilen? Kan dat bij het eigen bedrijf of misschien beter bij de buren? Hoe komen mijn mensen zo snel mogelijk bij de dichtstbijzijnde opstapplaats? Moet ik met mijn buurbedrijven afspraken maken over vluchtroutes? Op deze en andere vragen moeten bedrijven zelf nog het antwoord geven. Het Evacuatieplan biedt daarvoor het nodige houvast

9 SAMENWERKEN EN REGIONAAL VERBREDEN Agenda 2014 De uitvoering van het Actieprogramma Moerdijk Veilig gaat in 2014 onverminderd verder. Ook op andere fronten wordt ingezet om de fysieke veiligheid te versterken. Niet alleen in Moerdijk maar in de hele regio. De samenwerking wordt intensiever en breder en moet leiden tot concrete acties die overheid en bedrijfsleven samen oppakken. Voor wat betreft het Actieprogramma Moerdijk Veilig gaat de aandacht in 2014 onder andere uit naar de vaststelling van het bestemmingsplan Zeehaven- en industrieterrein Moerdijk en de uitvoering van het Evacuatieplan. Het CBIS alerterinsysteem voor bedrijven wordt uitgerold en krijgt een variant die voor burgers is bestemd. Ook de veiligheid op het water blijft hoog op de agenda staan. Het ontgassen op het Hollandsch Diep moet worden aangepakt en ook het walradarsysteem moet er komen. Voor het bestrijden van incidenten op het water komt een speciaal plan. Dat gaat voor heel Midden- en West- Brabant gelden. Op die manier waaiert de veiligheidsaanpak voor Moerdijk steeds verder uit over de hele regio. Dat gebeurt ook op het gebied van vergunningverlening, toezicht en handhaving. Overheden en toezichthouders gaan de krachten bundelen om het toezicht te versterken en het systeem van vergunningen te verbeteren. Ook wordt nadrukkelijker gekeken naar de veiligheidscultuur bij bedrijven. Dat wordt sowieso een belangrijk onderwerp. Verantwoordelijkheid voelen en verantwoordelijkheid nemen, daar gaat het om. Overheid en bedrijfsleven moeten daar samen werk van maken. Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant Deze brochure is een gezamenlijke uitgave van de gemeente Moerdijk, de provincie Noord-Brabant, de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant, Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant en het Havenschap Moerdijk Realisatie Mercuur communicatie - december 2013 Voor meer informatie: Gemeente Moerdijk Stafadviseur Veiligheid, Jeroen van Venrooij T , 16