Levensmiddelenmicrobiologie in de 21e eeuw Heden en toekomst

Transcriptie

1 VIK VIK V V orming orming Symposium Levensmiddelenmicrobiologie in de 21e eeuw Heden en toekomst 29 mei Hogeschool Gent dit programma kwam tot stand door samenwerking met: HoGent en VIK-studiegroep Voeding

2 VERANTWOORDING Het is van essentieel belang de consument te voorzien van veilig en hygiënisch bereid voedsel. Het onderzoek van voedingsmiddelen op de aanwezigheid, aantallen en identiteit van micro-organismen is dan ook een belangrijk onderdeel van controleprogramma's voor het vaststellen van de veiligheid en kwaliteit van producten. De resultaten van microbiologisch onderzoek hangen af van een aantal factoren, zoals methode, persoonlijke factoren, apparatuur, media, heterogeniteit van het product etc. Dergelijk microbiologisch onderzoek van levensmiddelen kan met traditionele of alternatieve methoden worden uitgevoerd. De laatste jaren komen dan ook steeds meer alternatieve methoden voor microbiologisch onderzoek op de markt zoals immunologische, moleculair-biologische en instrumentale technieken. De opzet van deze studiedag is de geïnteresseerde doelgroep langs verschillende facetten van microbiologisch onderzoek van levensmiddelen te leiden, gaande van aandacht voor de monstervoorbereiding, alternatieve testmethoden, flowcytometrie, PCRmethodes, moleculaire virusdetectie, en aspecten van voedselveiligheid en microbieel management. Hierbij is er tevens aandacht voor de knelpunten van de alternatieve methoden. De deelnemers krijgen een actueel inzicht in modern levensmiddelenonderzoek, nemen tips en handvatten mee naar huis, verwerven wetenschappelijke knowhow voor een nieuwe aanpak voor het microbiologisch beoordelen van levensmiddelen Middels een uitgebreid lezingenprogramma bent u in een kort tijdsbestek up-to-date met de nieuwste ontwikkelingen. DOELGROEP Het symposium richt zich tot verantwoordelijken en deskundigen in de voedingsindustrie op het gebied van kwaliteitszorg, productie, R & D, medewerkers van controle-instellingen, verantwoordelijken op het gebied van voedselveiligheid en medewerkers van kennisinstellingen gericht op het onderzoek van levensmiddelen. PROGRAMMA uur Ontvangst en registratie uur Opening en inleiding door de dagvoorzitter Rol van snelle methodes voor de voedingsindustrie Prof. dr. ir. Mia Eeckhout, HoGent uur Snelle testmethoden voor indicatororganismen en pathogenen in de voedseldiagnostiek rukken op: een overzicht Prof. dr. ir. Mieke Uytendaele, UGent Vakgroep voedselveiligheid en voedselkwaliteit Door ontwikkelingen in de biotechnologie en automatisering worden alternatieve testmethoden voor microbiologisch onderzoek met grote snelheid en diversiteit op de markt gebracht. Ook de klassiekers worden via betere kennis van de eigenschappen van het micro-organisme verder geoptimaliseerd of in een nieuw jasje gestopt. Bovendien is er steeds meer aandacht naar monstervoorbereiding om met succes de geavanceerde alternatieve technieken te kunnen toepassen op de complexe matrix die levensmiddelen vaak zijn. Nieuwe trends in testmethoden zullen besproken worden en de factoren die mede bepalen of zij hun weg vinden tot de markt uur Mogelijkheden en beperkingen van flowcytometrie in de levensmiddelenmicrobiologie Lic. Tony Ruyssen, HoGent Vakgroep Levensmiddelenwetenschappen en technologie Microbiële detectiemethodes op basis van flowcytometrie (FCM) kunnen duizenden cellen per seconde analyseren en specifieke cellen in voedselmatrices detecteren. Dit is een grote sprong voorwaarts ten opzichte van traditionele microbiologische testmethoden waarvan de resultaten pas na één of meer dagen beschikbaar zijn. Toch zijn bij de microbiologische voedingstoepassingen van FCM een aantal knelpunten. Door een aantal recente ontwikkelingen zijn een aantal hiervan omzeild en zal het aantal potentiële toepassingen in de levensmiddelenmicrobiologie toenemen.

3 Het gebruik van FCM kan aldus nieuwe toepassingen mogelijk maken binnen de kwaliteits- en procescontrole van levensmiddelen en is interessant bij de controle van fermentatieprocessen. De keuze van applicatie wordt beïnvloed door verschillende factoren; de mogelijkheden en beperkingen worden aan de hand van een aantal voorbeelden besproken uur Koffiepauze en bezoek aan mini-beurs uur DNA-gebaseerde methodes voor de detectie en karakterisering van bacteriële voedselpathogenen Dr. Marc Heyndrickx, ILVO-Melle De introductie van de Polymerase Chain Reaction (PCR) heeft een revolutie veroorzaakt in het microbiologisch onderzoek van bacteriële voedselpathogenen. Met behulp van PCR is een directe detectie mogelijk in sommige voedingsmiddelen of reeds na overnacht incubatie in het aanrijkingsmedium. Terwijl dit lange tijd nog vooral een gebeuren was in het onderzoeksmilieu, is door de ontwikkeling van realtime PCR met rechtstreekse on line detectie van de PCRamplicons deze mogelijkheid tot in de routine-labo's doorgedrongen. Desalniettemin moet er met deze rechtstreekse PCR-detectie nog rekening gehouden worden met technische moeilijkheden en beperkingen. Real-time PCR heeft in vergelijking met conventionele PCR nog de bijkomende mogelijkheid tot rechtstreekse kwantificering van de pathogeen in het product of staal uur Toepassingsmogelijkheden van de Denaturerende Gradiënt Gel Elektroforese (DGGE) techniek met het oog op een efficiënte monitoring van de bacteriële houdbaarheid en veiligheid van levensmiddelen Dr. ir. Kris Audenaert - Ugent/HoGent & Dr. Geert Huys - UGent Denaturerende Gradiënt Gel Electroforese van PCR-geamplificeerde 16S rrna genen of andere huishoudgenen (PCR-DGGE) is een populatie fingerprint techniek die via één bandenpatroon de samenstelling en diversiteit van de predominante bacteriële populaties voorkomend in om het even welk ecosysteem kan visualizeren. In deze presentatie zal het gebruik van de PCR-DGGE techniek worden toegelicht aan de hand van twee case studies. Enerzijds zal het gebruik van PCR-DGGE worden geïllustreerd bij de analyse van bederf in MAP (Modified Atmosphere Packaged) verpakte gekookte vleeswaren. Anderzijds zal het gebruik van de techniek worden geïllustreerd bij een microbiële studie van enterobacteriële flora als indicator voor de microbiële hygiëne tijdens de bereiding van ready-to-eat maaltijden. Voor beide case studies zal worden nagegaan in welke mate PCR-DGGE als source-tracking techniek kan functioneren. De voordelen en potentiële draw-backs van deze techniek zullen tevens worden geïllustreerd uur LUNCH en bezoek aan mini-beurs uur Risicobeoordeling en beheersing van pathogenen: Campylobacter in pluimveevlees als gevalstudie Dr. ir. Winy Messens, ILVO-Eenheid Technologie en Voeding Risicobeoordeling heeft als doel een wetenschappelijk onderbouwd fundament te leggen voor risicomanagement en risicocommunicatie. Het is een logisch gestructureerd proces waarbij volgens het Codex Alimentarius paradigma vier stappen dienen doorlopen te worden: gevarenidentificatie, gevarenkarakterisatie, blootstellingsschatting en risicokarakterisatie. Als illustratie zal een gevalstudie worden uitgewerkt van campylobacteriose bij de Belgische bevolking als gevolg van de consumptie van gecontamineerd kippenvlees, causale agens van de meeste humane infecties veroorzaakt door thermotolerante Campylobacter species. Dit model werd opgesplitst in verschillende modules: levende keten (primaire productie en transport), dode keten (slachten en verwerking) en consumentengedeelte (bereiding en consumptie). Het nut van dergelijk model om interventiemaatregelen te bestuderen zal worden aangetoond.

4 14.00 uur Moleculaire aanpak voor de detectie van voedselgebonden virale pathogenen Lic. Leen Baert, UGent Vakgroep Voedselveiligheid en Voedselkwaliteit Voedselgebonden virussen zijn vaak niet of slecht opkweekbaar in celculturen. Bijgevolg moet de detectie via moleculaire methoden gebeuren waarbij RT-PCR de meest gebruikte techniek is. De complexiteit van de voedselmatrix, de lage virale contaminatie en lage infectieve dosis maakt de optimalisatie van voedselextractiestappen noodzakelijk om inhibitie van RT- PCR te voorkomen en de gevoeligheid te garanderen. Recentelijk is CEN (European Committee for Standardization) gestart om de bestaande voedselextracties en RT- PCR assays te harmoniseren binnen Europa. Een struikelblok in de voorgestelde moleculaire aanpak is de interpretatie van een positief RT-PCR signaal. De correlatie van RT- PCR en infectiviteit wordt in twijfel getrokken. De resultaten moeten dus met enige voorzichtigheid geïnterpreteerd worden waarbij de aandacht in de voedselindustrie vooral moet gaan naar preventie van virale contaminatie door goede hygiënische werkpraktijken te handhaven uur Koffiepauze en bezoek mini-beurs uur Microbieel management in de levensmiddelentechnologie Dr. Robin Temmerman, Chrisal NV Het gebruik van chemische reinigings- en ontsmettingsmiddelen zorgt in verschillende industrieën voor een sterke toename aan pathogenen die omwille van hun resistentie steeds moeilijker te bestrijden zijn. Daarenboven zijn bovenvermelde producten vaak schadelijk voor mens, milieu en procesinstallaties. In tegenstelling tot het zo doeltreffend mogelijk vernietigen van alle microbieel leven, toont recent onderzoek en praktijkervaring dat een nieuwe aanpak tot een duurzame en efficiënte hygiëne kan leiden in de levensmiddelentechnologie. Daarbij wordt uitgegaan van het microbieel management, waarbij de microbiële gemeenschap in een 'gezonde' of onschadelijke richting wordt gestuurd en daarbij stabiel onder controle wordt gehouden. Dit wordt mogelijk gemaakt door de combinatie van milieu-vriendelijke reinigingsproducten en probiotische bacteriën, die samen zorgen voor een microscopisch diepgaande reiniging en daaropvolgende kolonisatie van de gereinigde oppervlakken. Dit resulteert in de vorming van een veilige en stabiele microbiële omgeving. Bijkomende studies en validatietrajecten moeten duidelijk maken welke combinaties producten/bacteriestammen geschikt zijn voor welke types levensmiddelenprocessen. Inschrijvingsformulier DRUKLETTERS A.U.B. Firma: Adres: Tel. Deelnemer: Adres: Tel. Functie binnen het bedrijf: Plaats: Fax: BTW nr.: Plaats: GSM: Schrijft in voor het VIK-symposium Levensmiddelenmicrobiologie in de 21e eeuw Heden en toekomst 29 mei Hogeschool Gent Deelname lid van VIK/vzw-Bachelor.be/KIVI NIRIA Lidnummer: anderen Facturatie: Firma Privé Gelieve uw inschrijvingsformulier op te sturen of te faxen naar, Dhr. Noël Aelbrecht, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem. Fax Handtekening en datum

5 15.30 uur Review moleculaire technieken bij levensmiddelenonderzoek Prof. dr. ir. Kathy Messens, HoGent Vakgroep Levensmiddelenwetenschappen en technologie Het gebruik van moleculaire technieken beperkt zich niet tot het vakgebied van de (levensmiddelen)microbiologie. Dezelfde technieken worden eveneens gebruikt voor andere toepassingen in de levensmiddelenanalyse. Zo kunnen moderne chemische en fysico-chemische technieken bepaalde types fraude identificeren, maar bestaan niettemin een groot aantal gevallen waar alleen DNA-gebaseerde technieken een bepaald type fraude of adulteratie kunnen opsporen. Volgende applicaties kunnen vermeld worden: detectie van genetisch gemodificeerde organismen, detectie van voedselallergenen met PCR en ELISA, detectie en preventie van fraude (voedselauthenticiteit), Deze presentatie geeft een overzicht van een aantal toepassingen van de bestaande moleculaire technieken bij levensmiddelenonderzoek en geeft een beeld van toekomstige applicaties uur Slotwoord en receptie Symposium Levensmiddelenmicrobiologie in de 21e eeuw

6 MINIBEURS Dit symposium levert een exclusieve opportuniteit op voor aanbieders in deze sector. Wij bieden hen de gelegenheid om in dit event te participeren door middel van een bedrijfsstand of poster in de break-out room. Wij voorzien voor u een (wandloze) ruimte van 6m 2 bestaande uit een tafel, twee stoelen en een electriciteitsaansluiting. Per unit mag een persoon van het bedrijf gratis deelnemen aan het symposium. Voor deelnemers is het een uitgelezen kans om kennis te maken met uw productengamma en bijhorende diensten! Ten laatste ontvangst van uw abstract 1 pag A4 op 21 mei 2008 Meer informatie: contacteer Diane Luyten op PRAKTISCH 01 Datum donderdag 29 mei 2008 Aanmelding is voorzien vanaf uur. Het programma start stipt om uur 02 Plaats Hogeschool Gent Campus Schoonmeersen Gebouw C Voskenslaan 270, 9000 GENT contact/ schoonmeersen.cfm Er is voldoende gratis parkeerruimte beschikbaar. U ontvangt een routebeschrijving tesamen met de bevestiging van uw deelname. 03 Inschrijven U kan inschrijven door: - faxen van het inschrijvingsformulier: faxnummer invullen van het inschrijvingsformulier op de website: - per mail uw gegevens door te sturen naar vikvorming@vik.be 04 Deelnemersbijdrage (excl.btw) voor leden van de Vlaamse Ingenieurskamer voor niet-leden (inclusief syllabus, deelnemerslijst, verzorgde lunch) combineert een stevige ervaring in permanente vorming met een voortdurend inspelen op actuele noden. Ons vormingsaanbod staat open voor iedereen, dus ook voor niet-ingenieurs. VIK is erkend opleidingsverstrekker. U kan dus uw factuur voldoen met BEA of met uw werknemers-opleidingscheques. DV.O Ter herinnering Manuella Goyvaerts manuella.goyvaerts@vik.be Herentalsebaan Wommelgem Tel Fax