RESOC Kempen. Streekpact

Transcriptie

1 RESOC Kempen Streekpact

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Inleiding... 3 Sociaal-economisch profiel van de Kempen... 4 Prioriteiten voor de Kempen...13 Hefboom 1: Economische infrastructuur...16 Aanbod aan bestemde en bouwrijpe bedrijventerreinen...16 Businesslink VITO-KHK...17 Herstructurering, sanering en inbreiding...18 Ontsluiting van bedrijventerreinen...18 Kwaliteit en leefbaarheid...18 Herbestemming militaire domeinen...19 Hefboom 2: Mobiliteit...20 Wegeninfrastructuur...20 Multimodale ontsluiting voor goederenvervoer...21 Personenvervoer...22 Hefboom 3: Lokale economie...23 Gemeentelijk economisch beleid...23 Lokaal distributiebeleid...23 Investeringspromotie...24 Fiscaliteit...24 Hefboom 4: KMO-begeleiding- en ondersteuning...25 Adviesverlening...25 Sensibiliseren...25 Starters...26 Netwerking...26 Hefboom 5: Innovatie...27 Sensibiliseren, netwerken en begeleiden...27 Incuberen...27 Kennis delen...27 Financieren...28 Hefboom 6: Onderwijs/opleiding/vorming & arbeidsmarkt...29 Hefboom 7: Lokale tewerkstelling en kansengroepen...32 Lokaal werkgelegenheidsbeleid...32 Kansengroepen...33 Innovatief arbeidsmarktbeleid...34 Hefboom 8: Landbouw- en tuinbouw en plattelandsontwikkeling...36 Hefboom 9: Welzijn...38 Gehandicaptenzorg...38 Ouderenzorg...38 Gezondheidszorg...39 Geestelijke gezondheidszorg...39 Kinderopvang...39 Algemeen welzijnswerk...40 Hefboom 10: Sociale huisvesting...41 Activering sociaal grond- en pandenbeleid...41 Zoektocht naar nieuwe mogelijkheden voor sociale projecten...41 Kwalitatieve sociale huisvesting...43 Begeleiding aan de vraagzijde...44 Hefboom 11: Toerisme...45 Toeristisch-recreatieve infrastructuur...45 Marketing...45 Organisatie...46 Hefboom 12: Cultuur...48 Verklarende woordenlijst...49 Literatuurlijst

3 Inleiding RESOC/SERR Kempen zag op 28 februari 2005 het daglicht door de oprichting op provinciaal niveau van het Erkend Regionaal Samenwerkingsverband Provincie Antwerpen. RESOC staat voor Regionaal Sociaal-economisch Overlegcomité en is samengesteld uit provincie, lokale besturen, werknemers- en werkgeversorganisaties. SERR staat voor Sociaal-economische Raad van de Regio en is samengesteld uit de werkgevers- en werknemersorganisaties. SERR en RESOC zijn de nieuwe advies- en overlegorganen op het gebied van sociaal-economische streekontwikkeling. Bij het decreet van 7 mei werd het streekpact als resultaat van het overleg binnen ieder RESOC vooropgesteld. Volgens artikel 22 wordt het streekpact ten minste opgemaakt bij de start van een nieuwe ambtstermijn van provincieraad en gemeenteraad. Methodiek RESOC Kempen besliste om voor 2006 een streekpact op te maken met een beperkte looptijd, met name één jaar. Het streekpact 2006 is gebaseerd op de bestaande streekvisies en documenten. In dit kader werden de volgende documenten geraadpleegd: Streekvisie, strategische hefbomen voorgelegd aan de Vlaamse Regering (Streekplatform Kempen, 1998); Streekmemorandum aan de Vlaamse Regering (Streekplatform Kempen, 2005); STC-beleidsplan 2005 (STC, 2005); Vuur voor Werk (ABVV-ACV, 2004); Samen de toekomst creëren, voor een innovatie-offensief in de Kempen (Stichting voor de Kempen, 2005); Toekomstplan Kempen (SPK, 2005). Op basis van de screening van de documenten werden twaalf thema s geïdentificeerd voor verdere uitwerking en bespreking in het kader van het streekpact Voor ieder thema werd een piloot en copiloot aangeduid, die op basis van de bestaande streekvisies en plannen het onderwerp verder hebben uitgediept en uitgewerkt. De resulterende deelnota s werden vervolgens besproken in werkgroepen die werden geclusterd per thema. Vervolgens werden de nota s voorgelegd aan het Beperkt Comité en aan de plenaire vergadering van RESOC Kempen. Opbouw van het streekpact 2006 Eerst wordt de sociaal-economische situatie van de Kempen geschetst. Vervolgens worden de thematische prioriteiten voor 2006 voor de Kempen kort besproken. Als derde deel van dit streekpact zijn per thema fiches opgenomen met een (middel-) lange termijnvisie, kritische succesfactoren/randvoorwaarden en korte termijn acties. De kritische succesfactoren hebben betrekking op de noodzakelijke beslissingen en engagementen op bovenregionaal niveau opdat de middellangetermijnvisie en hefbomen kunnen worden gerealiseerd. RESOC Kempen formuleert adviezen en neemt standpunten in met betrekking tot de kritische succesfactoren op basis van een permanente opvolging en onderneemt acties om de visie van de streek op de agenda te plaatsen van de betrokken beleidsverantwoordelijken. Per korte termijn actie of project worden de uitvoerders/initiatiefnemers en eventuele partners geïdentificeerd. Voor de nieuwe ambtstermijn van gemeenten en provincie wordt een vervolg op het streekpact opgemaakt dat ter goedkeuring zal worden voorgelegd aan de lokale besturen, het provinciebestuur en de werkgevers- en werknemersorganisaties. 1 Decreet betreffende het statuut, de werking, de taken en de bevoegdheden van de ERSV s, SERR s, RESOC s van 7 mei

4 Sociaal-economisch profiel van de Kempen Geografische en demografische kenmerken De geografische afbakening van RESOC Kempen valt samen met het arrondissement Turnhout en omvat 27 gemeenten. De Kempen grenst in het Noorden aan de Nederlandse provincie Brabant, in het Oosten aan de provincie Limburg, in het westen aan het arrondissement Antwerpen, in het zuidwesten aan het arrondissement Mechelen en in het zuiden aan de provincie Vlaams-Brabant. De totale oppervlakte van de Kempen bedraagt km². Ruimtelijk gezien kan het arrondissement ingedeeld worden in een noordelijk en zuidelijk deel, respectievelijk de Noorderkempen en de Zuiderkempen. In het noorden werd Turnhout geselecteerd als regionaalstedelijkgebied, samen met delen van de gemeenten Beerse, Oud- Turnhout en Vosselaar. Hoogstraten werd in het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen geselecteerd als kleinstedelijk gebied op provinciaal niveau en Arendonk als specifiek economisch knooppunt. In het zuiden werden Mol, Geel en Herentals geselecteerd als structuurondersteunende kleinstedelijke gebieden. De gemeenten langs het Albertkanaal werden geselecteerd als economische knooppunten. De Kempen wordt door belangrijke infrastructuren doorkruist, in het bijzonder het Albertkanaal, het kanaal Dessel-Turnhout-Schoten, E313/E34, E19. De infrastructuur is echter voornamelijk oost-west gericht en de nood aan een goede noord-zuidverbinding doet zich steeds sterker voor. De multimodale ontsluitingsmogelijkheden in de Kempen en de nabijheid van de haven van Antwerpen is een troef voor het aantrekken van activiteiten in de logistiek en de distributie. Indien de Kempen echter een competitieve regio voor dergelijke activiteiten wil blijven, is de uitbouw van een multimodale vervoersinfrastructuur (spoor, weg, water) een belangrijk aandachtspunt. Met een bevolking van ongeveer inwoners en een bevolkingsdichtheid van 307 inwoners per km² is het arrondissement Turnhout één van de minst dichtbevolkte regio s van de provincie Antwerpen. De Kempen is gekenmerkt door een relatief jonge bevolkingsstructuur. De bevolkingsgroei kent een eerder dalende trend, bovendien valt op dat de toename van de bevolking grotendeels kan toegeschreven worden aan immigratie. De natuurlijke groei van de bevolking is immers negatief en de immigratie neemt toe. De Kempen heeft een relatief lage afhankelijkheidsratio 2 (75,1%) in vergelijking met de rest van Vlaanderen. Volgens de prognoses van APS Vlaanderen wordt de druk van de inactieve bevolking op de potentiële beroepsbevolking echter groter in De interne vergrijzing 3 ofwel de veroudering binnen de veroudering geeft de mate van de zorgbehoevendheid weer van de oude bevolking. De situatie in de Kempen is eerder gunstig in vergelijking met de rest van Vlaanderen met een interne vergrijzing van 15,7%. Er is wel een stijgende trend merkbaar en voor de lange termijn (2021) wordt een inhaalbeweging voorspeld. Het gemiddelde inkomen per aangifte in het arrondissement Turnhout bedroeg voor het aanslagjaar euro, wat onder het Vlaamse gemiddelde van euro ligt. De welvaartsindex 4 voor het arrondissement Turnhout bedroeg in ,71. Het gemiddelde inkomen per inwoner lag in ,71% boven het landelijke gemiddelde. In vergelijking met Vlaanderen (106,56) is de welvaartsindex van de Kempen echter lager. De gemeenten met de laagste inkomens en de laagste welvaartsindex zijn Arendonk, Baarle-Hertog, Hoogstraten, Hulshout, Retie en Rijkevorsel. 2 Afhankelijheidsratio= bevolking van (0-19) jr en (60+)jr in % van (20-59)jr 3 Interne vergrijzing=bevolking (80+)jr in % van (60+) jr 4 Welvaartsindex: vergelijking van het gemiddeld inkomen per inwoner van een gemeente, arrondissement, provincie of gewest met het landelijk gemiddeld inkomen per inwoner. De welvaartsindex van België bedraagt 100,00. 4

5 Werkloosheid De werkloosheidsgraad in het arrondissement Turnhout bedraagt in april ,78%. Iets meer dan personen behoorden tot de categorie van Niet Werkende Werkzoekenden (NWWZ). Het arrondissement Turnhout behoort hiermee niet tot de betere regio s: enkel Antwerpen, Hasselt en Gent hebben een werkloosheidspercentage dat hoger ligt. Het arrondissement Turnhout bevindt zich hiermee voor het eerst sinds jaren globaal terug boven de Vlaamse werkloosheidsgraad. De werkloosheidsgraad daalde in het arrondissement Turnhout met 0.09% ten opzichte van de situatie één jaar geleden. In Vlaanderen bedroeg de daling over dezelfde periode 0,34. In absolute cijfers steeg de werkloosheid ten opzichte van één jaar geleden met 0.1%. Deze stijging heeft betrekking op het absolute aantal werkzoekenden. De beroepsbevolking steeg echter eveneens en in sterkere mate, waardoor de werkloosheidsgraad licht daalde. De Noorderkempen noteert een lagere werkloosheidsgraad dan de Zuiderkempen. De Stad Turnhout vormt hierop een uitzondering met een werkloosheidsgraad van 12,10%, dit is de slechtste score van het arrondissement Turnhout en de tweede slechtste score van de provincie Antwerpen (na de stad Antwerpen). Het arrondissement Turnhout kent nog steeds een mannelijke werkloosheidsgraad die lager (5,66%) is dan de gemiddelde Vlaamse mannelijke werkloosheidsgraad (6,53%), en een vrouwelijke werkloosheidsgraad die hoger is (10,56% t.o.v. 9,14%). Opvallend is wel dat de Turnhoutse mannelijke werkloosheidgraad steeg sinds een jaar, terwijl zij overal elders in Vlaanderen (op Eeklo en Ieper na) daalt. De vrouwelijke werkloosheid daalde dan weer het sterkst ( 1,13%punt), na Hasselt, Maaseik en Veurne. In absolute cijfers bedraagt de mannelijke werkloosheid en de vrouwelijke werkloosheid In het kader van deze algemene werkloosheidscijfers zijn met name de scores van de zgn. kansengroepen van belang. Een kansengroep wordt daarbij gedefinieerd als iedere categorie van personen waarvan de werkzaamheidsgraad lager ligt dan de gemiddelde werkzaamheidsgraad van de totale Vlaamse beroepsbevolking. Deze definitie levert potentieel een lange lijst van categorieën van personen op. In het Vlaams beleid worden de volgende vier categorieën van personen als kansengroep beschouwd: - ervaren werknemers (>50 jaar) - allochtonen - kort- of laaggeschoolden - arbeidsgehandicapten In het geheel van de werkzoekenden kan worden vastgesteld dat de jarigen een kleinere vertegenwoordiging hebben in de Kempen (44,2%, 6740) en een groter aandeel ouderen (23,3%, 3.548). Het aandeel van de jongere werkzoekenden (19%) is in de Kempen gelijk aan hun aandeel in de provincie en Vlaanderen, maar het aandeel jonge werkzoekenden steeg vergeleken met ,4% (absoluut aantal 2.896) terwijl Vlaanderen een dalende trend kent (-8%). Bij de ouderen neemt het aantal werkzoekenden in vergelijking met 2005 toe met 22%. Met name langdurige oudere werkzoekenden tekenen hoge stijgingspercentages op. Opvallend is dat de werkloosheid bij hooggeschoolde jongeren (absoluut aantal 215) daalde met 25% ten opzichte van een algemene stijging met 1,6%. De laaggeschoolde jongerenwerkloosheid (absoluut aantal 1.361) steeg met 3,1% ten opzichte van een algemene evolutie van -1,0%. In volume zijn laaggeschoolde en middengeschoolde jongerenwerkloosheid het belangrijkst en bijna van gelijke omvang. In de Kempen is de laaggeschoolde jongerenwerkloosheid vooral een mannelijke zaak (777 mannen ten opzichte van 584 vrouwen). Sedert lange tijd wordt de Kempen gekenmerkt door een hoog aandeel laaggeschoolde vrouwelijke werkloosheid. Het aandeel van de vrouwen in de in de laaggeschoolde werkloosheid bedraagt in de Kempen 55% (4.596), tegenover 48% in de provincie Antwerpen en 51% in Vlaanderen. In de middengeschoolde werkloosheid is het vrouwelijke aandeel (65%, 3.397) nog groter in de Kempen in vergelijking met de provincie Antwerpen (54%) en Vlaanderen (56%). Ten opzichte van 2005 daalde de laaggeschoolde werkloosheid met 1%, terwijl de middengeschoolde en hooggeschoolde werkloosheid steeg met respectievelijk 1,5% en 1,6%. 5

6 Inzake de etnische achtergrond van de werkzoekenden in de Kempen valt zéér duidelijk de dominante aanwezigheid van werkzoekenden afkomstig uit de oude 15 lidstaten op ( of 93%). De provincie Antwerpen in haar geheel omvat gevoelig meer werkzoekenden met een etnisch niet-eu achtergrond (15%) ten opzichte van de Kempen (3,3% of 498). De evolutie in de Kempen van de werkzoekenden met een niet EU-achtergrond kent een bijzonder sterke stijging (14,9) ten opzichte van het jaar daarvoor. De provincie Antwerpen en Vlaanderen tekenden eerder bescheiden stijgingen of dalingen op. De kempen kent met meer dan 17% arbeidsgehandicapten (2.678) op het gehele werkzoekenden bestand een bijzonder hoog aandeel in vergelijking met de provincie (10,6%) en Vlaanderen (12,9). Het grootste volume van de arbeidsgehandicapte werkzoekenden betreft laaggeschoolde, ouder en langdurig werkzoekenden. De grootste stijging wordt genoteerd bij de jongeren (+12,4%) en de hooggeschoolden (+13,7%). Uit de arbeidsmarktcijfers met betrekking tot de positie van de kansengroepen in de Kempen kan geconcludeerd worden dat: - het aandeel van de diverse kansengroepen in de werkzoekendenpopulatie in Turnhout duidelijk verschilt met de situatie in Vlaanderen: we kennen substantieel meer arbeidsgehandicapten, heel wat meer ouderen en relatief meer laaggeschoolden, en gevoelig minder allochtonen; - terwijl de situatie van de kansengroepen op de Kempense arbeidsmarkt een jaar geleden 5 over de hele lijn verslechterde, en de stijgingspercentages daarenboven zonder enige uitzondering hoger lagen dan de gemiddelde Vlaamse stijgingspercentages, de evolutie in de situatie op de arbeidsmarkt van de kansengroepen vandaag geen eenduidig beeld geeft: Turnhout kent een nog groter stijgingspercentage voor de oudere werkzoekenden dan Vlaanderen; tegenover een algemene daling van de laaggeschoolden werkzoekenden hinkt Turnhout achterop. Terwijl de situatie van de allochtone werkzoekenden stagneert, tekent Turnhout een bijzonder groot stijgingspercentage op. De licht verslechterende positie van de arbeidsgehandicapten in Vlaanderen wordt in Turnhout dan weer beantwoord met een quasi status quo; - Het arrondissement Turnhout kent significant lagere uitstroompercentages dan het Vlaamse gemiddelde voor ouderen en arbeidsgehandicapten, terwijl de uitstroom voor allochtonen beter is dan in Vlaanderen (op basis van de uitstroompercentages uit de trajectwerking). Leefloongerechtigden worden niet als een aparte categorie binnen de kansengroepen opgenomen. Toch baart ook hun situatie zorgen, onder meer doordat zij vaak een combinatie van risicofactoren in zich verenigen. Daarenboven stijgt het aantal leefloners sinds 2003 weer, ook in de Kempen. Met name de situatie van de jonge leefloners (<25j), die vnl. een stedelijk fenomeen is, verdient speciale aandacht. Het aantal jonge leefloners in de Kempense steden bedroeg in februari 2006 de volgend aantallen: Turnhout 69, Herentals 13, Mol 18 en Geel 91. Met een aandeel van 0.2% leefloners (862) op de totale bevolking in 2005 scoort de kempen relatief goed in vergelijking met Vlaanderen (0.33%). Kempense gemeenten die boven het gemiddelde scoren zijn Geel, Herselt en Turnhout. Ook Herentals, Hoogstraten en Mol liggen dicht bij het Kempense gemiddelde. Door het grote aantal penitentiaire instellingen in de regio, is er eveneens een groot aantal (ex-) gedetineerden opgenomen in acties van opleiding en begeleiding. Werkgelegenheid In 2003 bedroeg de totale werkgelegenheid in de Kempen arbeidsplaatsen of een werkgelegenheidsgraad van 61% op een beroepsbevolking van personen. De Kempen scoort hiermee beduidend zwakker dan de provincie Antwerpen (68,5%) en Vlaanderen (63,6%). De primaire sector is in de Kempen veel sterker uitgebouwd (A.I 6 =1,34) dan gemiddeld in de provincie Antwerpen (A.I=0,92). Het arrondissement Turnhout een eerder uitgesproken industrieel karakter en telt minder dienstenjobs dan het Vlaams gemiddelde. De belangrijkste sectoren in de Kempen zijn de chemische nijverheid (A.I=2,33), de metallurgie (A.I=2,06) en de vervaardiging van machines en apparaten (A.I=2,18). Zowel de commerciële diensten (A.I=0,79) als de nietcommerciële diensten (A.I=0.84) zijn ondervertegenwoordigd in de Kempen. Enkel het speur- en ontwikkelingswerk staan opvallend sterk (A.I=2.69). Dit kan verklaard worden door de 5 Situatie april 2005 t.o.v. april De aanwezigheidsindex vergelijkt de verhouding van het aantal jobs ten opzichte van het aantal inwoners op beroepsleeftijd in een bepaalde regio met diezelfde verhouding in het Vlaams Gewest 6

7 aanwezigheid van de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek te Mol. Ook de voedingsnijverheid, de staalindustrie de grafische sector en de bouwnijverheid tekenen een aanwezigheidsindex groter dan 1 af. De groei van de tewerkstelling in 2005 voor het arrondissement Turnhout blijft met 1,7% onder het gemiddelde voor de provincie Antwerpen. De voornaamste groeisectoren zijn de voeding, de farmacie en de metaalsector. De tertiaire sector kent ook een groei in de tewerkstelling, maar deze is eerder zwak te noemen. De groei van de tewerkstelling wordt vooral gerealiseerd in de KMO s en slechts in zeer beperkte mate in de grote ondernemingen. Ondernemerschap Het totaal aantal actieve ondernemingen in de Kempen kwam in 2004 op De nettoaangroei bedroeg 2,7% tengevolge van nieuw opgerichte ondernemingen en schrappingen. De netto-aangroei van 1,9% ligt in de Kempen iets boven het gemiddelde van Vlaanderen (1,6%). Met een oprichtingsratio van 8,5% scoort de Kempen iets beter dan het gemiddelde van Vlaanderen (8,1%). Over het algemeen scoort de Kempen dus relatief goed inzake economische dynamiek. De totale geproduceerde toegevoegde waarde in de kempen bedroeg in ,1 miljoen euro. Dat is 22% van de toegevoegde waarde geproduceerd in de provincie Antwerpen en 7% van de toegevoegde waarde geproduceerd in Vlaanderen in dezelfde periode. Het BBP per hoofd bedroeg in euro. In vergelijking met de andere regio s in Vlaanderen scoort de Kempen hier slechter dan Antwerpen, Halle-Vilvoorde, Gent en Meetjesland, Midden-West-Vlaanderen en Mechelen. Qua arbeidsproductiviteit scoort de Kempen hoog in vergelijking met de rest van Vlaanderen en behoort met euro bij de top vier na Antwerpen, Halle-Vilvoorde en Mechelen. Deze hoge arbeidsproductiviteit is te danken aan de gunstige demografische situatie in de Kempen. Kenniseconomie De hoogtechnologische en mediumhoogtechnologische sectoren zijn sterk vertegenwoordigd in Kempen in termen van arbeidplaatsen in verhouding tot de bevolking op beroepsactieve leeftijd (6,4). Ten opzichte van Vlaanderen (4,3%) scoort de Kempen hiermee goed. De groei van de hoogtechnologische en mediumhoogtechnologische sectoren groeide ook sterker dan het gemiddelde van Vlaanderen. Wat betreft de kennisintensieve diensten scoort de Kempen beduidend lager dan Vlaanderen. In 2002 werden in de Kempen 180 patenten aangevraagd (per miljoen inwoners). De aanwezigheid van de onderzoeksinstellingen, zoals VITO, SCK en bepaalde multinationaals verklaren de relatief hoge graad van aanvragen. Inzake de high-tech patentaanvragen scoort de Kempen (40 per miljoen inwoners) minder goed dan bijvoorbeeld het arrondissement Antwerpen (253) en Leuven (269). Sinds 2000 kan geconstateerd worden dat de groei van het BNP in de Kempen stagneert en zelfs onder het Vlaamse peil is gezakt. Dit is het gevolg van dalende bedrijfsinvesteringen in sectoren met een hoge specialisatiegraad (chemie, bouw, voeding, land- en tuinbouw en de metaalsector) en een minder ontwikkelde tertiaire sector in vergelijking met de rest van Vlaanderen. Ongeveer 17% van de O&O- tewerkstelling in Vlaanderen is in de Kempen gebaseerd. Dit cijfer wordt echter vertekend door de investeringen in de farmaceutische sector. De anderen sectoren (met uitzondering van de uitgeverijen en drukkerijen) bleven ver beneden het Vlaamse gemiddelde. In de Kempen is er bovendien onvoldoende samenwerking tussen de gevestigde kenniscentra en de industrie en diensten. Rond de kenniscentra ontbreken clusters van bedrijven die kunnen zorgen voor het verhogen van de productiviteit en het innovatievermogen van de bedrijven en het bevorderen van de creatie van nieuwe bedrijven. 7

8 Ruimtelijk-economische structuur Het oostelijk kerngebied van de ruimtelijk-economische hoofdstructuur omvat een groot deel van de Kempense gemeenten. Het Albertkanaal vormt de belangrijkste economische as, gevolgd door de as Antwerpen-Turnhout-Ravels en de Kempische as. In het noorden sluit de Kempen grensoverschrijdend aan bij de Brabantse stedenrij die op haar beurt weer deel uitmaakt van de ruimtelijk-economische hoofdstructuur van Nederland. De ondernemingen op de as Turnhout tot Herentals-West vertonen een oudere gemiddelde leeftijd. De streek van Geel-Mol, aansluitend bij Limburg, vertoont echter eerder uitgesproken jonge ondernemingen. De industrie in de regio Grobbendonk-Herentals-Geel-Mol wordt gekenmerkt door eerde slecht presterende jonge en oude sectoren. Deze as loopt verder door in Limburg en valt grotendeels samen met het Albertkanaal. De as Antwerpen-Turnhout en een deel van de Kempische as (Herentals-Mol) kennen een behoorlijke dynamiek in de dienstensector. De totale oppervlakte van bedrijventerreinen in de kempen bedraagt ongeveer ha. Dit is 3% van de totale oppervlakte van het arrondissement Turnhout. Op basis van de inventaris van IOK kan geconcludeerd worden dat de voorraad aan beschikbare regionale en lokale bedrijventerreinen bijna is uitgeput (zie tabel 1) en dat er geen groot terrein meer beschikbaar is. De economische ontwikkeling van de streek en de creatie van nieuwe tewerkstelling komen hierdoor in het gedrang. Tabel 1: Nog beschikbare ruimte (situatie januari 2006) Bedrijventerrein Voorraad Optie Uit te rusten Toewijsbaar Balen-Driehoek 24,0 24,0 Balen-Holven 9,0 9,0 Dessel-Stenehei 12,9 12,9 Geel-Olen-De Heze 3,2 3,2 Geel-Punt 12,0 12,0 Heist-op-den-Berg 9,0 9,0 Hoogstraten-Meer 2,9 0,7 2,2 Laakdal-Langvoort 5,0 5,0 Laakdal-Veedijk 0,7 0,7 Meerhout-Hesemeer 1,0 1,0 Meerhout-Zeggeman 6,0 6,0 Mol-Gompel 7,0 7,0 Mol-Hofstede 1,8 1,0 0,8 Olen-Hoogbuul 1,8 0,6 1,2 Olen-Westerlo-Reme 4,0 4,0 Retie 1,3 1,3 Turnhout-Frac 6,0 6,0 Westerlo- 1,6 1,6 Molenbergstraat Totaal 109,2 25,8 79,2 4,2 Het afbakeningsproces van het regionaalstedelijk gebied Turnhout is afgerond en de weerhouden locatievoorstellen werden omgezet in gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen. De visie op de economische ontwikkeling van het Albertkanaal (ENA) werd door de Vlaamse regering goedgekeurd. De weerhouden locatievoorstellen in het ENA voor de Kempen moeten nog definitief bestemd worden als regionale (watergebonden) bedrijventerreinen. De afbakening van de kleinstedelijke gebieden Geel, Hoogstraten en Mol zijn in uitvoering. De afbakening van het kleinstedelijk gebied Herentals moet nog worden opgestart. De te verwachten evoluties in het aanbod aan bedrijventerreinen naar aanleiding van de verschillende afbakeningsprocessen worden weergegeven in onderstaand overzicht: 8

9 Tabel 2: te verwachten evoluties Regionaal-stedelijk gebied Turnhout Bruto opp. Netto opp. Beerse-Zuid Oud-Turnhout-Bentel ? Turnhout-Veedijk Economisch knooppunt Balen Balen-Holven 9 8 Kleinstedelijk gebied Mol Mol-Berkenbossen Economisch netwerk Albertkanaal Beverdonk - Grobbendonk 60,9? Geel - Liessel?? Heirenbroek - Herentals?? Shape - Olen?? Kleinstedelijk gebied Hoogstraten De Kluis 61? Totaal 301,9 106 Het maatschappelijk draagvlak voor nieuwe bedrijventerreinen is niet erg groot. Het ontbreken van dit maatschappelijk draagvlak heeft een invloed op de looptijd en de resultaten van de planningsprocessen in Vlaanderen, maar ook specifiek in de Kempen. De afbakeningsprocessen van het regionaal stedelijk gebied Turnhout en het economisch netwerk Albertkanaal leveren niet de verwachte taakstellingen op. De Kempen wordt als gevolg hiervan in de nabije toekomst geconfronteerd met een tekort aan bestemde en bouwrijpe bedrijventerreinen. Bovendien worden ontwikkelaars bij de ontwikkeling van bedrijventerreinen vaak geconfronteerd met knelpunten, zoals de ontsluiting van het bedrijventerrein. Deze knelpunten kunnen ervoor zorgen dat een bedrijventerrein zelfs nooit in gebruik wordt genomen of dat de oppervlakte sterk wordt gereduceerd. Lopende processen zoals onderzoek naar de vermarkting van onbenutte bedrijfspercelen, herstructureringen en saneringen van bedrijventerreinen vergen veel tijd en naar gelang de inspanningen (ook financieel) leveren deze processen op korte termijn weinig effectief aanbod op. De Kempen kampt bovendien met een aantal specifieke kenmerken en problemen, zoals de aanwezigheid van militaire domeinen en de aanwezigheid van sectoren die specifieke ruimte vragen, zoals mestverwerkingsbedrijven en grondwerkers. Mobiliteit en ontsluiting De Kempen kampt met het probleem van verspreide woonkernen en bedrijventerreinen. Dit bemoeilijkt de bereikbaarheid. De ontsluiting door het openbaar vervoer (zowel bus als trein) is onvoldoende uitgewerkt, zeker met betrekking tot de bereikbaarheid van bedrijventerreinen. Door de gebrekkige bereikbaarheid met het openbaar vervoer wordt het autobezit- en gebruik in de Kempen gestimuleerd. De nood aan een verhoogd autogebruik bemoeilijkt een mentaliteitswijziging in de richting van alternatieven. Een bijkomend gevolg is dat werklozen, jongeren en lagere inkomensgroepen zonder auto moeilijk een job vinden en dit heeft rechtsreeks een gevolg voor de tewerkstelling in de Kempen. Het wegennetwerk in de Kempen is nog niet zo dicht geslipt als andere regio s in Vlaanderen, maar de congestieproblemen nemen ook hier toe. Onder andere de noord-zuidverbinding is een typisch filegevoelige verbinding. 7 Oppervlakte zoals opgenomen in de afbakening van het regionaalstedelijk gebied Turnhout 8 Schorsing procedure door Raad van State, dd. 17 mei

10 De agrarische structuur In 2004 was er effectief ha landbouwgrond in gebruik, waarvan ha is gelegen in landbouwgebied ha is zonevreemd en voornamelijk gelegen in de groene gebieden van het gewestplan. Het totale aandeel van landbouwgrond in het arrondissement volgens de bestemming van het gewestplan bedraagt ongeveer 51% en is daarmee de grootste ruimtegebruiker. De landbouwsector stelde in personen te werk. Dit is 43% van de totale werkgelegenheid in de primaire sector in de provincie Antwerpen. Vergeleken met de provincie Antwerpen hebben De Kempen bovendien een specialisatiegraad groter dan 1. In het arrondissement Turnhout vormen de rundvee- en melkveebedrijven het grootste aandeel in land- en tuinbouwbedrijven. In het noorden is een belangrijke concentratie aan varkens- en pluimveebedrijven. In de ruime omgeving van de veiling van hoogstraten situeert zich een kerngebied van glastuinbouw en aardbeienbedrijven. Ruim 70% van de Vlaamse vleeskalverhouderij ligt in de regio Retie/Kasterlee. De bedrijven zijn veelal goed gestructureerd en sterk gespecialiseerd met relatief jonge bedrijfsleiders. In het kader van de afbakening door Vlaanderen van het buitengebied zijn er in de Kempen twee regio s te onderscheiden, in het bijzonder het Neteland en de Noorderkempen. Welzijnsector In 2002 werden in de Kempen personen tewerkgesteld in de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening. Dit is 8,8% van de loontrekkende werkgelegenheid in de Kempen. In vergelijking met 1996 betekent dit een lichte stijging van 7,9% naar 8,8%. De tewerkstelling in de gezondheidszorg en in de maatschappelijke dienstverlening in de Kempen blijft echter achter op Vlaanderen (11,6%). Vijf Kempense gemeenten hebben een uitgesproken specialisatiegraad in de quartaire sector, met name Geel, Herentals, Merksplas, Mol en Turnhout. Dit kan grotendeels verklaard worden door de aanwezigheid van voorzieningen in de stedelijke centra. Vanwege de lage realisatiegraad tegenover de vooropgestelde normen heeft de zorgsector nog een grote algemene achterstand weg te werken met Vlaanderen (in vooral de residentiële en transmurale) ouderenzorg, jeugdzorg, kinderopvang en gezondheidszorg in het algemeen. De achterstand in de tewerkstelling in de gezondheidszorg en in de maatschappelijke dienstverlening kan onder andere verklaard worden door de achterstand in de realisatiegraad van de zorgsector. Binnen de social profit in het algemeen wordt de nood aangevoeld aan een soort van kaderopleiding voor personeel dat wil en kan doorgroeien naar functies in het middenkader of op managementniveau. Er dienen middelen te worden vrijgemaakt om het management in de sector te versterken. Begeleidingsprojecten ter verbetering van het professioneel management blijven actueel. In samenwerking met het onderwijs en vormingsinstellingen dienen er concrete projecten op touw gezet te worden op het vlak van opleiding en navorming voor de diverse zorgsectoren. De praktijk wijst uit dat de zorgopleidingen nog beter zouden afgestemd kunnen worden op de realiteit van de werkvloer. Bovendien bestaat er bij professionele hulpverleners een toenemende vraag naar bijscholing omtrent bepaalde specialismen. Sociale huisvesting Anno 2001 beschikt het arrondissement Turnhout over ruim particuliere woningen. Het voorbije decennium is het woningbestand met 16 % toegenomen. Hiermee vertoont het arrondissement een veel sterker groeiritme in vergelijking met de overige administratieve niveaus. De uitgesproken stijging van het aantal nieuwe woningen in het arrondissement Turnhout, kan gerelateerd worden aan de sterkere vertegenwoordiging van de leeftijdscategorie van de

11 jarigen 9 (16,8 % ten opzichte van 15,7 % voor de provincie en het gewest). Het is immers voornamelijk deze bevolkingsgroep die in de periode op zoek ging naar een eerste woning. Vanaf 2040 zal deze bevolkingsgroep tot de 70-plussers behoren en dus op zoek gaan naar aangepaste bejaardenwoningen. Anno 2004 is de categorie jarigen sterker vertegenwoordigd in het arrondissement (6,4 %) dan in de provincie en het gewest (6,2 %). Dus ook naar de toekomst toe, kan wellicht een grotere vraag naar woningen verwacht worden in het arrondissement Turnhout. Niet alleen de jonge bevolkingsstructuur vormt een verklaring voor de sterke groei van het aantal woningen. Ook de uitgesproken inwijking vanuit Nederland en vanuit de stedelijke agglomeraties doet de vraag naar bijkomende woningen toenemen. Het arrondissement Turnhout kenmerkt zich dan ook door een uitgesproken positief migratiesaldo 10 (3,0 per inwoners tegenover 0,5 voor de provincie Antwerpen en 1,2 voor het Vlaamse Gewest). Deze inwijking wordt voornamelijk veroorzaakt door de leeftijdscategorieën jarigen en jarigen (respectievelijk 4,3 en 3,6 per inwoners). Maar ook de 75-plussers vinden hun weg naar de regio (2,5 per inwoners). Hoewel de 65-plussers momenteel minder sterk vertegenwoordigd zijn in vergelijking met Vlaanderen, kent deze bevolkingsgroep een uitgesproken groei (11 % tegenover 6 % in Vlaanderen tijdens de periode ). Hier ontstaat met andere woorden een nieuwe behoefte aan aangepaste woningen. Daarnaast zal ook het stijgend aandeel alleenstaanden, net zoals in heel Vlaanderen, de vraag naar woningen doen toenemen. Het woningbestand bestaat voor 89 % uit eengezinswoningen, wat het landelijke karakter van de regio illustreert. De verstedelijkte gebieden, zoals het arrondissement Antwerpen, wijken hier sterk van af met een veel groter aandeel appartementen. Eind 2004 beschikt het arrondissement Turnhout over sociale woningen (huur- én koopwoningen). Het sociale woningpatrimonium vertegenwoordigt hiermee ongeveer 10 % van het totale woningbestand, wat overeenstemt met het Vlaamse streefcijfer van 10 %. Het arrondissementele cijfer verdoezelt echter sterke gemeentelijke verschillen. De Kempen kenmerkt zich nog steeds door een relatief jonge leeftijdsstructuur, waardoor de toename van het aantal gezinnen groter zal zijn dan het Vlaamse gemiddelde. De snelle toename van de oudere bevolking zal de vraag naar specifieke bejaardenhuisvesting doen toenemen. Bovendien wordt de regio geconfronteerd met een constant positieve inwijking vanuit de omgeving (Nederland, stedelijke agglomeraties). Daarnaast kampt de regio ook met het specifieke probleem van de permanente bewoning op campings en in tweede verblijven. In stedelijke context kan meer en meer worden waargenomen dat studentenwoningen worden ingenomen door niet-studenten (jongeren, mensen in een echtscheidingsprocedure, mensen zonder papieren, ex-psychiatrische patiënten, ). De combinatie van de voorgaande elementen maakt dat er een uitgesproken vraag naar bijkomende (sociale) woningen bestaat binnen het arrondissement Turnhout. Toerisme en recreatie Het aantal toeristische overnachtingen in de Antwerpse Kempen is tussen 1992 en 2002 met 53 %. Deze toename ligt aanzienlijk hoger dan het groeicijfer van de totaliteit van de Kempen (+6 %) of Vlaanderen (+8%). Hierdoor steeg het marktaandeel van de Antwerpse Kempen op de Vlaamse markt van 6,6 % in 1992 tot 9,31 % in Er is dus sprake van een zeer forse ontwikkeling van het verblijfstoerisme in deze periode. Volgens ramingen van de TPA-studiedienst besteedden toeristen en recreanten in de Antwerpse Kempen in 2001 zo'n 257 miljoen. Hiervan werd 119 miljoen gespendeerd door verblijfstoeristen en 138 miljoen door dagjesmensen. Volgens cijfers van het NIS gebaseerd op de BTW-aangiften is de omzet in de sector de jongste 10 jaar gestegen met zo'n 60 %. Het Kempense cijfer ligt daarmee beduidend hoger dan het Vlaamse gemiddelde dat slechts 40 % bedroeg. Het laatste decennium heeft ook de toeristisch-recreatieve werkgelegenheid in de regio zich sterk ontwikkeld. Voor het geheel van een twintigtal aan toerisme en recreatie verbonden branches nam het aantal jobs tussen 1992 en 2000 met 40 % toe tot bijna Met een stijging van banen werd de oorspronkelijke - en destijds als weinig realistisch omschreven - opzet om in een 9 Bron: Bevolking naar geslacht, leeftijdsgroepen en leeftijdsklassen op 1 januari Bron: GOM-info, augustus

12 periode van tien jaar jobs te creëren in de sector dus moeiteloos gerealiseerd. Cijfers voor het arrondissement Turnhout geven aan dat de toename van de werkgelegenheid in toerisme en recreatie (> 40 %) beduidend boven het algemene groeicijfer van de werkgelegenheid in het arrondissement Turnhout (15,5 % in ). De horeca blijkt hierbij de motor te zijn van de toeristische economie. De trend is ook de jongste jaren nog steeds positief. 12

13 Prioriteiten voor de Kempen De Kempen wenst bovenal een attractieve regio te zijn, zowel voor het aantrekken van economische bedrijvigheid uit binnen- en buitenland, als voor de bewoners en de bezoekers van de regio. De Kempen: regio om te ondernemen De Kempen trekt voluit de kaart van innovatie en duurzame ontwikkeling. De aanwezige kennis in de regio met betrekking tot duurzame energie moet worden gevaloriseerd door de uitbouw van een kenniscentrum duurzame energie. De recente ontwikkelingen in de nucleaire sector moeten door de streek positief aangewend worden om een innovatieve omschakeling van de economie in de Kempen centraal te stellen. De verdere ontwikkeling van nucleair onderzoek moet gewaarborgd worden. De afbouw van de tewerkstelling in de nucleaire sector moet gecompenseerd worden door nieuwe activiteiten in duurzame energie en onderzoek. Gelet op het jobverlies moeten investeringen in hoogwaardige en duurzame activiteiten bij voorrang in onze streek gebeuren. Iedere verloren job in de nucleaire sector moet vervangen worden door een job in een duurzame economische activiteit. De uitbouw van de milieutechnologievallei op de terreinen van VITO te Mol staat centraal in de positionering van de Kempen als innovatieve en duurzame regio. Het Campinaproject op haar beurt beoogt de creatie van een businesslink tussen de twee Kempense kennispolen VITO en KHK. Hiermee worden niet alleen de kennispolen zelf versterkt, maar wordt ook op geconcentreerde wijze voldoende nieuwe, gediversifieerde ruimte voorzien voor hoogwaardige bedrijvigheid in de zone die zich situeert tussen het woon-werkpark aan de ring van Geel, het voormalig militair domein Kievermont, Stenehei en een deel van de nucleaire site te Mol. Gelet op de kansen en troeven van de ligging van onze economische ontwikkelingsassen (o.a. Regionaalstedelijk Gebied Turnhout en het Economisch Netwerk Albertkanaal) blijft het aantrekken van nieuwe investeringen een prioriteit. Gelet op het belang van de industriële tewerkstelling in onze regio moet het industrieel weefsel op duurzame wijze verankerd worden. Dit vormt de basis voor innovatie en nieuwe ontwikkelingen. De grote industriële concerns in de streek linken zowel innovatie, onderzoek en productie in hun activiteiten. Dit geeft de beste waarborg voor toekomstgerichte economische ontwikkelingen en verankering. Om de Kempen ook op andere gebieden internationaal en nationaal te kunnen positioneren als een aantrekkelijke regio om te ondernemen moet er rechtszekerheid zijn met betrekking tot de lopende ruimtelijke planningsprocessen. De opmaak en goedkeuring van de gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen voor de geselecteerde locaties in het Economisch Netwerk van het Albertkanaal (Geel-Liessel, Olen-Militair Domein en Heirenbroek-Herentals) moet prioriteit krijgen in de planningsprocessen. Zoniet riskeert de Kempen geconfronteerd te blijven met een tekort aan bestemde, goed uitgeruste en goed bereikbare bedrijventerreinen, waardoor de economische ontwikkeling van de streek wordt gehypothekeerd. Ook voor de Kempense opleidingsinfrastructuur is dit planningsproces cruciaal: het toekomstig industrieterrein Heirenbroek-Herentals moet maximaal plaats blijven bieden aan het VDAB oefenterrein voor de machinale bouwberoepen. De landbouwsector moet eveneens de nodige rechtszekerheid krijgen door de snelle afbakening van de regio Noorderkempen en het Neteland. Ook de bereikbaarheid en toegankelijkheid van een regio dragen bij tot de aantrekkingskracht en de leefbaarheid ervan. In de Kempen wordt de Noord-Zuidverbinding als primaire weg over de Nederlandse grens over Turnhout, Kasterlee, Geel, Westerlo en Herselt tot Aarschot beschouwd als dé missing link. De realisatie ervan is van prioritair belang voor de Kempen om het verkeer te kanaliseren, economische activiteiten te waarborgen, een verbinding te maken tussen de groeipolen en de leefbaarheid van de dorpen te waarborgen. Een belangrijke randvoorwaarde bij de uitvoering is de uitwerking en implementatie van minder hindermaatregelen. De streek zal er over waken dat de geplande minder hinder maatregelen effectief zullen worden uitgevoerd. Het vervullen van de noodzakelijke randvoorwaarden voor economische ontwikkeling, zoals voldoende ruimte en goede bereikbaarheid, is niet voldoende om het ondernemerschap te stimuleren. Ondernemerszin moet bevorderd worden op alle levensdomeinen in het sociale en economische leven. De graad van het ondernemerschap in de Kempen moet worden verhoogd door 13

14 het stimuleren van het ondernemerschap, onder andere bij jongeren via het onderwijs en bij kansengroepen door kennis- en informatieverschaffing en extra begeleiding. Goed geïnformeerde en voorbereide ondernemingen hebben immers meer slaagkansen. Ook ondernemingen die blijvend investeren in de professionalisering van de bedrijfsvoering en die functioneren in samenwerkingsverbanden en netwerken van ondernemingen hebben meer kans op slagen. Regionale netwerken, peterschapsprojecten en samenwerkingsverbanden worden gestimuleerd om het economisch weefsel in de regio te versterken. De invloed van het lokaal economisch beleid op het ondernemingsklimaat valt niet te onderschatten. De individuele gemeentebesturen hebben dan ook een belangrijke rol in de economische ontwikkeling van de streek. Daarom is het noodzakelijk dat de gemeentelijke dienstverlening wordt afgestemd op de noden van de ondernemers. De afstemming tussen de gemeentelijke administratieve diensten en de uitbouw van een onthaal-, informatie- en communicatiebeleid in de gemeente is hierbij een minimum voorwaarde. Lokale tewerkstellingsinitiatieven, lokale diensten en sociale economie moeten verder ontwikkeld worden. In het kader van het actieve Arbeidsmarktbeleid en de deelname van kansengroepen aan de arbeidsmarkt moeten kinderopvang en mobiliteit (woonwerkverkeer) extra impulsen krijgen. De Kempen: regio om te werken Arbeid is één van de belangrijkste maatschappij-integrerende factoren. Door gerichte acties naar de kansengroepen op de Kempense arbeidsmarkt te ondernemen wenst de Kempen het grote potentieel aan waardevolle arbeidskrachten ten volle te benutten en iedereen een eerlijke kans te geven in de maatschappij. De structurele integratie van competentiedenken in het personeelsbeleid van Kempense werkgevers is hierin cruciaal. Het begrip kansengroepen wordt door de Kempen ook ruimer geïnterpreteerd gebruikelijk in Vlaanderen. Ook jongeren, leefloontrekkers, werknemers getroffen door herstructureringen en personen met een psychosociale problematiek rekenen we tot de personen die extra ondersteuning verdienen bij de toetreding tot de arbeidsmarkt. Via de uitvoering van diversiteitsplannen worden bedrijven, gemeenten, OCMW s en andere organisaties blijvend in staat gesteld om de diversiteit in hun personeelsbestand positief aan te wenden. Gemeenten en OCMW s staan bovendien voor de grote uitdaging om hun rol inzake lokale tewerkstelling op te nemen. Via het SOLO-project van Welzijnszorg Kempen kunnen de lokale besturen alvast rekenen op actieve ondersteuning en advies. Door sociale clausules op te nemen in hun aan- en uitbestedingsbeleid kunnen ook kleinere besturen een actieve bijdrage leveren aan een lokaal sociaal tewerkstellingsbeleid. Om de arbeidsmarkt verder af te stemmen op de economische realiteit wordt er nauw samengewerkt met de verschillende opleidingsverstrekkers uit de Kempen. Het deeltijds onderwijs verdient hierbij specifieke aandacht door de oprichting van een Platform Alternerend Leren. Dit platform voorziet in de voorbereiding, invulling en uitvoering van het concept voltijds engagement binnen het deeltijds onderwijs. Door het TRACER-project worden de bedrijven gestimuleerd om werkervaringsplaatsen aan te bieden voor jongeren uit het deeltijds onderwijs. De Kempen: regio om te leven De Kempen staat voor de uitdaging om in te spelen op de evoluties die zich sneller dan elders in Vlaanderen voltrekken, zoals de vergrijzing. Het wegwerken van de achterstand in het voorzieningenniveau dringt zich dan ook op. De toenemende vraag naar voorzieningen moet worden gekanaliseerd door de opstart van een overleg tot het vormen van centrale wachtlijsten in de ouderenzorg en de gehandicaptenzorg. De wijzigende maatschappelijke context zorgt bovendien voor een toename van de vraag naar sociale huisvesting. De lokale besturen worden hierbij geïdentificeerd als cruciale partner bij de zoektocht naar nieuwe mogelijkheden voor sociale projecten. Publieke en semi-publieke gebouwen in dorpskernen verliezen meer en meer hun functie. De oplijsting van deze gebouwen door de lokale besturen en een toetsing van de mogelijkheden tot herbestemming kunnen een antwoord bieden op het ontstane tekort aan sociale woningen. De ideale ligging van deze gebouwen maakt 14

15 dat een herbestemming van deze gebouwen een antwoord biedt op de vraag naar aangepaste woonvormen in het kader van de wijzigende maatschappelijke context, zoals de vergrijzing, éénoudergezinnen en gezinsverdunning. Een welvarende regio biedt haar bewoners en bezoekers mogelijkheden tot cultuur- en natuurbeleving, recreatie en ontspanning. Het instellen van drie regionale landschappen moet de positie van de Kempen in de toeristisch-recreatieve sector handhaven en verbeteren. De drie regionale landschappen worden opgericht voor de duurzame ontwikkeling van drie landschappelijk waardevolle gebieden in de Kempen: Domein De Merode, Grenslandschap Taxandria, Kempense Heuvelrug/vallei van de Kleine Nete. De regionale landschappen omvatten structurele samenwerkingsverbanden tussen natuur, landbouw, toerisme en recreatie, cultuur, ruimtelijke planning en bosbeheer. Het ontwikkelen van nieuwe culturele infrastructuur, zoals bijvoorbeeld een podiumzaal/cultuurcentrum in Herentals, de uitbreiding van het cultuurcentrum Mol en het gemeenschapscentrum in Geel-Winkelomheide passen dan weer in de strategie om het culturele aanbod verder uit te bouwen. 15

16 Hefboom 1: Economische infrastructuur Aanbod aan bestemde en bouwrijpe bedrijventerreinen Visie : Om de economische ontwikkeling van de Kempen te bevorderen en voldoende tewerkstelling te creëren zijn voldoende bestemde, goed uitgeruste en goed bereikbare bedrijventerreinen een voorwaarde. De aantrekkelijkheid en de leefbaarheid in de Kempen moet worden gegarandeerd door de goede inpassing in het landschap en de inrichting van bedrijventerreinen volgens de principes van duurzaam ruimtegebruik. In het kader van duurzame ontwikkeling en het verhogen van de aantrekkingskracht van de regio voor (buitenlandse) investeerders moet de multimodale bereikbaarheid van bedrijventerreinen worden verbeterd. Kritische succesfactoren : Snelle opmaak én goedkeuring van de Gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen voor de geselecteerde locaties in het Economisch Netwerk van het Albertkanaal (Geel-Liessel, Olen- Shape, Herentals-Heirenbroek) Vlotte afhandeling van onteigeningsplannen (met hoogdringendheid), de subsidieaanvragen voor brownfields en greenfields (zeker EFRO-dossiers) en de vergunningverlening (zeker EFRO-dossiers) om continuïteit in het aanbod bestemde en bouwrijpe bedrijventerreinen te verzekeren Acties : 1. Opvolging van de uitwerking van het ENA via het Vlaamse coördinatieplatform Uitvoerder: IOK 2. IJveren voor het maximaal behoud van het VDAB oefenterrein voor de machinale bouw bij opmaak van het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan Heirenbroek-Herentals Bewaker: RESOC Kempen 3. Opmaak provinciaal RUP afbakeningslijn kleinstedelijk gebied Hoogstraten (openbaar onderzoek en definitieve vaststelling) Uitvoerder: Provincie Antwerpen 4. Opmaak provinciaal RUP regionaal bedrijventerrein De Kluis (openbaar onderzoek en definitieve vaststelling) Uitvoerder: Provincie Antwerpen 5. Opmaak provinciaal RUP afbakeningslijn kleinstedelijk gebied Geel en Mol Uitvoerder: Provincie Antwerpen 6. Opmaak provinciale RUP s afbakening kleinstedelijk gebied Geel en kleinstedelijk gebied Mol Uitvoerder: Provincie Antwerpen 7. Opstart voorstudie afbakening kleinstedelijk gebied Herentals Uitvoerder: Provincie Antwerpen 8. Organiseren van overleg met de gemeente Arendonk en de provincie Antwerpen en uitwerken van voorstel voor invulling van de taakstelling bedrijventerreinen voor het specifiek economisch knooppunt Arendonk Uitvoerder: bevoegde partners in overleg met RESOC Kempen 9. Installeren van een permanente werkgroep Ruimtelijke Ordening, Economie en Mobiliteit in de schoot van RESOC Kempen waarin alle partners betrokken zijn Uitvoerder: RESOC Kempen 10. Uitwerken van een ijzeren voorraad bestemde en bouwrijpe bedrijventerreinen en een dynamische ruimtebalans op streekniveau om schokken in de uitgifte op te vangen en te anticiperen op vertragingen in de ontwikkeling van nieuw aanbod Uitvoerder: RESOC Werkgroep Ruimtelijke Ordening, Economie en Mobiliteit 16

17 Businesslink VITO-KHK Visie : Het Campinaproject creëert een businesslink tussen twee Kempense kennispolen VITO-KHK, waarop enkele geconcentreerde economische polen kunnen worden ontwikkeld. Doelstelling is de kennispolen zelf te versterken, maar ook op een geconcentreerde wijze voldoende nieuwe, gediversifieerde ruimte te voorzien voor hoogwaardige bedrijvigheid. Kritische succesfactor : Een noodzakelijk voorwaarde voor de bijkomende ontwikkelingen in het kader van het Campinaproject is de goede ontsluiting door een verbinding tussen de N118 en de N19/R14. Acties : 1. De uitbouw van de milieutechnologievallei door de provincie Antwerpen op de terreinen van VITO te Mol staat centraal. Door de realisatie van een aangepast incubatorgebouw beoogt de Kempen diverse nieuwe op duurzame ontwikkeling gerichte industriële activiteiten naar de regio te brengen of in de regio te houden. Het incubatorgebouw zal een tijdelijk onderkomen bieden voor opstartende in aanmerking komende ondernemingen die zich vervolgens, van zodra voldoende ontwikkeld, op in de regio gelegen bedrijventerreinen kunnen vestigen. Bij dit alles staat de intensieve begeleiding van jonge bedrijven centraal. Hiervoor moet een duidelijke interface worden uitgebouwd die de innovatieve kennis en knowhow die bij de onderzoeksinstellingen aanwezig is, omzet in reële innovatieve processen bij bedrijven. VITO kan hier samen met Voka Kempen het voortouw nemen. 2. In het kader van het afbakeningsproces van het kleinstedelijk gebied Mol wordt voorgesteld om het regionale bedrijventerrein Stenehei te Dessel in oostelijke richting uit te breiden met een oppervlakte van 10,3 ha. 3. Het militaire domein Kievermont te Geel is een grotendeels verlaten site die een nieuwe (economische) bestemming zou moeten krijgen. Het vastleggen van de bestemmingswijziging is een voorwaarde voor de verkoop door het Ministerie van Defensie. De herontwikkeling van de zone is als voorstel opgenomen in de voorlopige afbakening van het kleinstedelijke gebied Geel. Naast hoogwaardige bedrijvigheid en kwaliteitsvolle, duurzame bedrijvigheid van regionaal belang worden er ook mogelijkheden voorzien voor gelijkwaardige recreatieve en openruimtefuncties. Dit zal nader worden uitgewerkt in een inrichtingsstudie van de IOK, waarbij de relevante actoren bij de opmaak ervan zullen worden betrokken. Deze inrichtingsstudie vormt de basis voor een provinciaal ruimtelijk uitvoeringsplan. De onlosmakelijke randvoorwaarde voor de ontwikkeling van het voormalig militair domein vormt de goede ontsluiting van de site door een verbinding van de N118 met de N19/R In het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan van Geel wordt de creatie van een zone voor wonen, werken en studeren voorzien in het zuidwesten van de kern van Geel en omvat zowel een gedeelte binnen als buiten de ring en strekt zich uit van de Katholieke Hogeschool Kempen tot aan de Antwerpseweg. Het accent ligt op het voorzien van ruimte voor nieuwe, hoogwaardige en duurzame bedrijven (kantoren, diensten ). Bij de realisatie zal een duidelijke landschappelijke overgang gerealiseerd worden tussen het groene woon-werkpark en het achterliggende landschap. 5. De toekomst van de huidige Electrabel-site (Mol) is onduidelijk en onzeker. Deze site en installaties moeten gerevaloriseerd en vervangen worden. Opportuniteiten inzake hernieuwbare en/of innovatieve energiebronnen dienen maximaal benut te worden. 17

18 Herstructurering, sanering en inbreiding Visie : Door herstructurering, sanering en inbreiding van bestaande bedrijventerreinen wenst de Kempen de ruimte optimaal te benutten en de levensduur van bedrijventerreinen te verlengen. Acties : 1. Detailonderzoek onbenutte bedrijfspercelen: opmaak van een inventaris van onbenutte bedrijfspercelen en bedrijfshuisvesting op bestaande bedrijventerreinen. Op basis van deze inventaris zullen gerichte inspanningen worden ondernomen om de percelen te vermarkten en/of bedrijventerreinen in zijn geheel te herstructureren Uitvoerder: IOK/ GOM Antwerpen 2. Gedeeltelijke herbestemming van de nucleaire zone te Mol en Dessel naar zone voor hoogwaardige economische activiteiten Uitvoerder: Vlaamse Regering 3. Herontwikkeling Balmatt en PRB-terreinen Uitvoerder: OVAM en PMV Ontsluiting van bedrijventerreinen Visie: Het duurzaam karakter van bedrijventerreinen verhogen door het realiseren van multimodale ontsluiting en bereikbaarheid van de bedrijventerreinen. Kritische succesfactoren: Oostelijke ontsluiting richting het op- en afrittencomplex van Ham, wegvak Ham-Langvoort Overdracht aan het Vlaams Gewest van de primaire weg tussen Laakdal en Herentals en de overname van gewestwegen door de gemeenten Verbindingen met de Iizeren Rijn voor de Kempense industrie 1. Uitvoeren tracéstudie verbinding N118 met N19/R14 en opstellen van een visienota mbt het militair domein Kievermont en Stenehei/Dessel Uitvoerder: IOK ism Provincie Antwerpen 2. Realisatie van het regionale overslagcentrum te Beerse langs het kanaal Dessel-Turnhout- Schoten Uitvoerder: NV De Scheepvaart, gemeente Beerse, AWV, Metallo-Chimique NV, Leysen NV, Wienerberger NV en Campine NV 3. Studie naar de locatie en inplanting van een overslagstation in de Kempen en de nodige flankerende maatregelen en leefbaarheidsaspecten in relatie tot de IJzeren Rijn Uitvoerder: IOK (onder voorwaarde van het verkrijgen van de nodige subsidies). Kwaliteit en leefbaarheid Visie : Om het economisch functioneren van de bedrijventerreinen te verbeteren en om het ruimtegebruik te optimaliseren wordt in de Kempen groot belang gehecht aan inrichting en beheer van bedrijventerreinen via parkmanagement. Bij de inpassing in het landschap en de inrichting van 18

19 bedrijventerreinen worden de principes van duurzaam ruimtegebruik toegepast met aandacht voor landscaping, de natuurlijke omgeving en de relatie tot woongebieden. Problematische ruimtevragers zoals bijvoorbeeld mestverwerkingsinstallaties, grondwerkers, moeten op gepaste wijze in het landschap worden ingepast (al dan niet op bedrijventerreinen). Acties : 1. Realiseren van parkmanagement op de nieuwe bedrijventerreinen (Veedijk, Bentel en Beerse- Zuid) van het regionaalstedelijk gebied Turnhout Uitvoerder: Projectvereniging regionaalstedelijk gebied Turnhout in samenwerking met IOK, de gemeenten, de werkgeversorganisaties, de bedrijvenverenigingen en werknemersorganisaties 2. Aanwerving van een parkmanager voor de transportzone Hazeldonk-Meer te Hoogstraten in het kader van een Interreg-project (mits goedkeuring) Uitvoerder: IOK in samenwerking met een Nederlandse partner en Voka Kempen Lokaal Netwerk van Ondernemingen 3. In kaart brengen van problematische ruimtevragers in de Kempen en op basis van deze inventaris gerichte acties uitwerken op (boven)-gemeentelijk niveau Uitvoerder: RESOC Kempen, werkgroep Economie, Ruimtelijke ordening en Mobiliteit 4. Door uittreding uit de landbouw komen vaak hoeves leeg te staan. Deze hoeves bieden mogelijkheden voor het hergebruik als bedrijfslocatie. De ruimtelijke kwaliteit, de beeldkwaliteit en de integratie in het landschap moeten voorwaarden zijn bij de afweging tot hergebruik als economische locatie. In de streek zal overlegd worden met alle betrokken organisaties en actoren om te komen tot een geïntegreerde visie op de inplanting van economische activiteiten buiten bedrijventerreinen, om de knelpunten in de regelgeving en de praktische moeilijkheden/bezwaren op te lijsten en om een inventaris op te stellen van goede voorbeeld in de streek. Uitvoerder: RESOC Kempen, werkgroep Economie, Ruimtelijke ordening en Mobiliteit Herbestemming militaire domeinen Visie: De herbestemming van de militaire domeinen in perspectief van duurzame ontwikkelingmoet gepaard gaan met de creatie van nieuwe tewerkstelling en een maximaal behoud van het groene karakter en de valorisatie van de infrastructuur van de domeinen. Actie: 1. Heropstarten van de provinciale werkgroep herbestemming militaire domeinen Kempen om de herbestemming te versnellen en een duidelijke visie te ontwikkelen. Concreet gaat het om de volgende militaire domeinen: kamp A (Westerlo), logistiek hoofdkwartier Wolfstee (Herentals). Uitvoerder: Provincie Antwerpen ism relevante maatschappelijke actoren (op vraag van RESOC Kempen) 19

20 Hefboom 2: Mobiliteit Visie: De toegankelijkheid en leefbaarheid van de Kempen en in het bijzonder van de belangrijke economische centra moet gegarandeerd blijven (of worden). Hiertoe dient de bestaande en nieuwe weg-, spoor- en waterinfrastructuur optimaal op elkaar afgestemd te worden en voldoende uitgerust te worden. De alternatieven voor het auto- en vrachtverkeer moeten verbeterd en aangemoedigd worden. Wegeninfrastructuur Kritische succesfactoren: Herinrichten van het Kempens wegennet op basis van een consequente categorisering van het wegennet De realisatie van de Noord-Zuidverbinding als primaire weg van de Nederlandse grens over Turnhout, Kasterlee, Geel, Westerlo en Herselt tot Aarschot. Op korte termijn zijn de volgende acties (met budgetten) voorzien door de Vlaamse Regering: o Heraanleg Westerlosesteenweg en de realisatie van de doortocht van Herselt-centrum: start 2006, budget 2,1 miljoen euro o Fly-over te Geel: verkeersafwikkeling op drie niveaus en de ontsluiting van de industriezones Start: najaar 2007, einde: najaar 2009, budget: 15 miljoen euro o Antwerpseweg tussen N13 en rotonde R14: start eerste helft 2006 o o Bypass aan rotonde R14-N19: start: eerste helft 2006, budget: euro Missing link tussen Geel en Kasterlee (2x1-profiel volgens Gewestplan): start: 2008, einde: najaar 2010 Budget: 29 miljoen euro. De Vlaamse Regering voorziet in een systeem van alternatieve financiering voor de versnelde uitvoering van de Noord-Zuidverbinding in de Kempen. Op middellange termijn moeten er nog de volgende missing links worden aangepakt: o o o o Herstructurering N19 Antwerpseweg: 2x2 profiel met ventwegen Actie: streefbeeldstudie N71-R14-N19 door AWV N19 van de fly-over tot Aarschot Rondweg Herselt (lange termijn): doorgang door het centrum vermijden door aanleg van een rondweg. De herprofilering van de Westerlose Steenweg of de Aarschotsesteenweg zijn daarbij belangrijke aandachtspunten. Gedeelte Turnhout tot de Nederlandse grens Actie: Uitvoeren van tracéstudie uitgaande van de studie door het IOK Van de Vlaamse Regering wordt verwacht dat de vermelde missing links verder worden onderzocht, zodat oplossingen kunnen worden gerealiseerd. De werken aan de fly-over zullen grote hinder veroorzaken voor het verkeer. Tijdens de werken is het noodzakelijk dat een minder hinder plan wordt uitgewerkt en dat het bedrijfsplan voor de zone Geel- Oevel wordt uitgebreid met zes extra buslijnen. De wegomleidingen in het kader van de werken aan de fly-over zullen via het knooppunt Geel-Oost verlopen. Er moet over worden gewaakt dat dit knooppunt de extra verkeersstromen aan kan. Verbinding R14 tussen N19 Noord en N118 in het kader van het Campinaproject en de ontlasting van de kern van St-Dimpna Verbetering van de doorstroming en de verkeersveiligheid op het traject N71-R14-N19 Ontsluiting van het regionaal stedelijk gebied Turnhout met als aandachtspunten: o o o o De kruising van E34 met N19 Het afrittencomplex 22 van E34 Het afrittencomplex 24 van E34 Ontsluiting van Beerse-Zuid 20