ACUPUNCTUUR BIJ DE BESTRIJDING VAN COMPLICATIES BIJ LANGDURIGE DIABETES MELLITUS

Transcriptie

1 ACUPUNCTUUR BIJ DE BESTRIJDING VAN COMPLICATIES BIJ LANGDURIGE DIABETES MELLITUS Auteur: G.M. van Reede van Oudtshoorn Datum: 23 november 2007

2 Aan mijn moeder, mijn vader, en Marcel 2

3 INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk 1 Diabetes 1.1. Inleiding 1.2. Westerse omschrijving diabetes type 1 en type Diabetes type Diabetes type TCM omschrijving diabetes type 1 en type Biao of Li? Re of Han? Xu of Shi? Patroondifferentiaties Hoofdstuk 2 Langdurige diabetes in relatie tot complicaties 2.1 Wat is langdurige diabetes? 2.2 Complicaties langdurige diabetes : Retinopathie volgens de westerse geneeskunde Retinopathie volgens de TCM Coronaire hartziekten volgens de westerse geneeskunde Coronaire hartziekten volgens de TCM Cerebrovasculaire ziekten volgens de westerse geneeskunde Cerebrovasculaire ziekten volgens de TCM Hoofdstuk TCM behandeling retinopathie 3.2 TCMbehandeling hartziekten 3.3. TCMbehandeling cerebrovasculaire ziekten Hoofdstuk 4 Conclusies 3

4 HOOFDSTUK 1 DIABETES TYPE 1 EN TYPE INLEIDING Diabetes mellitus, hierna te noemen diabetes, is een ziekte die, voordat de christelijke jaartelling begon, al bekend was in het oude Egypte en in het oude India. De eerste beschrijving van diabetes is gevonden op een Egyptische papyrusrol waarvan de oorsprong ligt rond 1550 voor Christus. Uit de Indiase ayurvedische medische wetenschap stamt de eerste classificatie van diabetes, namelijk personen die de ziekte op jonge leeftijd ontwikkelden en personen die de ziekte op oudere leeftijd ontwikkelden. Tot op heden handhaaft de westerse medische wetenschap bovengenoemde classificatie, waarbij de eerste groep als type 1 en de tweede groep als type 2 wordt gecategoriseerd. Ook de Grieken en de Romeinen kenden diabetes al. De naam diabetes mellitus is afkomstig uit de Griekse taal en betekent honingzoete doorstroming. De Griekse artsen merkten namelijk op dat personen die deze ziekte hadden, nadat zij vloeistoffen hadden gedronken, direct na het drinken moesten urineren 1. De Chinezen waren overigens bekend met diabetes. In de Nei Jing wordt diabetes al beschreven en concluderen de schrijvers van de Nei Jing dat het teveel eten van vet en zoet voedsel tot diabetes kan leiden. Door de eeuwen heen en in verschillende culturen was men dus al bekend met diabetes. In het huidige tijdsgewricht bestaat diabetes nog steeds. Sterker nog, diabetes is een wereldwijd ernstig gezondheidsprobleem. De ziekte neemt vooral toe waar de mensen kunnen beschikken over zoveel voedsel dat zij meer voedsel innemen dan zij nodig hebben waardoor overgewicht ontstaat. Overgewicht staat in verband met diabetes type 2. Daarnaast is een andere oorzaak voor de toename van diabetes het feit dat mensen een steeds hogere leeftijd krijgen. Een hoge leeftijd is een risicofactor. De reden dat ik dit onderwerp heb gekozen is mijn persoonlijke affiniteit met het onderwerp. Diabetes komt voor in de familie van moederszijde en mijn moeder heeft inmiddels, na tweeënveertig jaar diabetes, te kampen met een aantal, zowel korte-als lange-termijn complicaties van diabetes. In deze scriptie wil ik beschrijven wat diabetes voor ziekte is en wat voor complicaties langdurige diabetes met zich meebrengt. De nadruk zal liggen op de behandeling van een beperkt aantal complicaties volgens de traditionele Chinese geneeskunde (Traditional Chinese Medicine), hierna te noemen TCM. In het eerste hoofdstuk zal ik een korte westerse omschrijving en een uitgebreidere Chinese omschrijving geven van diabetes. Zwangerschapsdiabetes is uitgesloten van de soorten diabetes die ik beschrijf in deze scriptie omdat dit doorgaans een tijdelijke ziektetoestand betreft en deze ziekte dus geen langdurige complicaties geeft. 1 Flaws, B,Kuchinsky, L., Casañas, R, The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, voorwoord (geen bladzijdevermelding). 4

5 In het tweede hoofdstuk doe ik een poging om antwoord te geven hoe langdurig diabetes dient te zijn, alvorens er zich complicaties kunnen ontwikkelen. Aangezien bij langdurige diabetes zich vele complicaties kunnen ontwikkelen heb ik de complicaties beperkt tot retinopathie, hartziekten en cerebrovasculaire ziekten. Deze complicaties worden in het derde hoofdstuk behandeld. Na de omschrijving van deze bovengenoemde complicaties, zowel westers als volgens de TCM zal ik vervolgens beschrijven welke ziektebeelden volgens de TCM mogelijk zijn. Hierna volgt het vierde hoofdstuk met een nadere omschrijving van deze ziektebeelden (patroondifferentiaties)en of deze (al dan niet) met acupunctuur behandeld kunnen worden. In het vierde hoofdstuk zal ik mijn conclusies weergeven omtrent de rol van acupunctuur bij de behandeling van deze complicaties. 1.2 WESTERSE OMSCHRIJVING DIABETES TYPE 2 EN TYPE WESTERSE OMSCHRIJVING DIABETES TYPE 1 Diabetes type 1 ontstaat meestal voor het veertigste levensjaar, maar kan ook na deze leeftijd optreden 2. Het werd vroeger jeugddiabetes genoemd. Men constateerde namelijk dat het de ziekte het meeste bij kinderen voorkwam. Nu is echter gebleken dat er echter evenveel gevallen van diabetes type 1 bij volwassenen als bij kinderen voorkomen. Daarom wordt deze term niet meer gehanteerd. Het is een auto-immuunziekte. Het immuunsysteem van iemand met diabetes type 1 bestrijdt de insulineproducerende bėtacellen van de eilandjes van Langerhans van de pancreas. Hierdoor maken deze bėtacellen (bijna) geen insuline meer. De ziekte manifesteert zich acuut, doorgaans binnen enkele dagen tot weken. Bij type 1 diabeten en sommige familieleden van hen bevinden zich in het bloed immunoglobulinen, ook wel antilichamen genoemd. Dit zijn de stoffen die de bovengenoemde bėtacellen bestrijden. Artsen kunnen derhalve dan ook door het meten van deze antilichamen in het bloed er achter komen of iemand diabetes type 1 heeft of niet. Soms hebben mensen al antilichamen in hun bloed terwijl diabetes type 1 zich pas na jaren manifesteert 3. Mensen die diabetes type 1 krijgen hebben vaker bepaalde afwijkingen aan hun chromosomen. De aanwezigheid van deze afwijkingen is echter niet genoeg om te voorspellen dat iemand ook daadwerkelijk ook diabetes zal krijgen 4. Men is er nog niet achter gekomen wat nu een specifieke oorzaak is voor diabetes type 1. Erfelijke aanleg speelt een rol. De mogelijkheid van een virus die een ontsteking doet ontstaan van de eilandjes van Langerhans zou diabetes type 1 veroorzaken. Onderzoek heeft uitgewezen dat er geen specifiek virus is dat de ziekte veroorzaakt, maar dat dit verschillende virussen kunnen zijn. Vooralsnog gaat men er van uit dat dit een samenspel van verschillende factoren is, omdat er niet één enkele oorzaak is aan te wijzen 5. 2 Elte,J.W.F., p. 1 3 Jarvis, S, Rubin, A,L,Diabetes voor Dummies, 2005, p.35 4 Idem als onder voetnoot 3 5 Elte,J.W.F., 5

6 Er zijn een aantal symptomen die een aanwijzing kunnen zijn dat iemand diabetes type 1 heeft zoals 6 : 1.Veel plassen. Indien de bloedglucosespiegel boven de 10 mmol/l (180mg/dl) is, wordt de urine zo geconcentreerd dat er water aan het bloed wordt onttrokken om deze concentratie van glucose te verdunnen. Daarnaast kunnen de nieren bij een dermate hoge glucosespiegel niet alle glucose aan het bloed terug geven. 2. Meer dorst. Door het waterverlies via urineren is de dorst groter. 3. Gewichtsverlies. Bij een groot glucoseverlies via de urine breekt het lichaam spierweefsel en vet af om toch aan energie te komen. 4. Meer honger. Aangezien de insuline, die de glucose naar de cellen kan sturen, (nagenoeg) ontbreekt raken de cellen ondervoed. 5. Zwakte. De spiercellen en andere weefsels worden hierdoor niet gevoed WESTERSE OMSCHRIJVING DIABETES TYPE 2 Diabetes type 2 manifesteert zich pas na het veertigste levensjaar. Daarom werd dit ook wel ouderdomsdiabetes genoemd. Deze ziekte kom echter steeds vaker voor vóór het veertigste jaar, hetgeen te maken heeft met levensstijl en overgewicht. De ziekte steekt niet acuut de kop op, echter heeft een sluipender verloop. Diabeten van het type 2 merken vaak niet op dat zij de ziekte al hebben omdat de symptomen zich aanvankelijk niet duidelijk manifesteren 7. Het is geen autoimmuunziekte zoals diabetes type 1. Diabeten van het type 2 hebben wel insuline in het lichaam, maar het lichaam is er minder gevoelig voor. Dit wordt insulineresistentie genoemd. Daarnaast kan de pancreas de behoefte aan insuline niet bijhouden. Samen met de aanmaak van onvoldoende insuline en de insulineresistentie zijn dit oorzaken van diabetes type 2 8. Meestal wordt de resistentie voor insuline veroorzaakt door overgewicht. Door overgewicht komen vrije vetzuren vrij, die zowel de functie van de bėtacellen als de gevoeligheid voor insuline in de weefsels verminderen. Daarnaast zijn ouder worden en een zittend leven leiden eveneens factoren die diabetes type 2 mede kunnen veroorzaken. Daarnaast is de afgifte van suiker door de lever een andere factor bij diabetes type 2 9. Dit wordt hepatitische glucoseproduktie genoemd. De lever is een opslagplaats voor glucose en de lever kan zelfs nog mee glucose aanmaken. De erfelijke factor speelt bij diabetes type 2 echter een zwaardere rol dan bij diabetes type 1. Indien één van de ouders diabetes type 2 heeft is de gemiddelde kans dertig procent dat een kind van hen het ook krijgt, terwijl dit bij diabetes type 1 gemiddeld slechts drie procent is Jarvis,S,Rubin,A,L, Diabetes voor dummies,2005,p.33 7 Elte,J.W.F., 8 Jarvis,J,Rubin,A,L, Diabetes voor dummies,p.44 9 Idem als onder voetnoot 8,p Jarvis,J,Rubin,A,L, Diabetes voor dummies, p.45 6

7 Er zijn een aantal symptomen die kunnen uitwijzen dat iemand diabetes type 2 heeft, zoals 11 : 1.Vermoeidheid. Zoals eerder is opgemerkt stuurt de insuline de glucose aan, echter het lichaam is ongevoelig voor de werking van insuline. Het lichaam ontbeert daardoor de noodzakelijke brandstof met als gevolg vermoeidheid. 2.Vaak plassen. Dit heeft dezelfde oorzaak als het vaak plassen bij diabetes type 1, zie pagina 5. 3.Veel dorst. Dit heeft dezelfde oorzaak als het veel dorst hebben bij diabetes type 1, zie pagina 5. 4.Wazig zien. Bij het dalen en stijgen van de bloedglucosespiegel worden de ooglenzen dikker en krimpen. Het zicht wordt wazig doordat de ogen zich niet snel genoeg kunnen aanpassen aan deze verandering in de lenzen. 5.Wondjes, tandvlees en blaasontstekingen herstellen langzaam omdat de witte bloedcellen niet goed werken in een omgeving die rijk is aan glucose. 6. Jeuk aan de geslachtsdelen omdat schimmelinfecties goed gedijen in een glucoserijk,dus zoet milieu. 7. Doof gevoel in voeten en benen. Aangezien diabetes type 2 een sluipende ziekte is kan als lange termijncomplicatie voorkomen, dat het zenuwstelsel wordt aangedaan. Dit wordt veroorzaakt doordat de snelheid waarmee een zenuwprikkel langs een zenuwvezel wordt geleid bij een diabeet type 2 vertraagd is. Dit veroorzaakt een doof gevoel in voeten en benen. Deze complicatie wordt neuropathie genoemd. 8. Hartziekte komt vaker voor bij diabeten type 2 dan bij mensen zonder diabetes. 9. Zwaarlijvigheid. Verwezen wordt naar de eerdergenoemde uitleg over de factor zwaarlijvigheid, zie pagina DIABETES VOLGENS DE TCM. In de TCM, lijkt geen onderscheid gemaakt te worden tussen diabetes type 1 en diabetes type 2. Diabetes wordt in het Chinees Xiao Ke genoemd, hetgeen letterlijk uitscheiding-en dorstziekte betekent. Droogte en hitte worden als de belangrijkste oorzaken genoemd van diabetes. Volgens de TCM leiden droogte en hitte tot yin- en qileegte. Dit veroorzaakt dorst en het voortdurend uitscheiden van urine. Wanneer diabetes wordt gedifferentieerd volgens de ba gang is een nadere verklaring omtrent de oorzaken en de factoren (bijvoorbeeld eetgewoonten) die een rol spelen bij het ontstaan van diabetes mogelijk. Hierbij zullen de acht criteria in relatie tot diabetes nader worden omschreven. Naast de omschrijving in ba gang termen zal tegelijkertijd een differentiatie 11 Iem als onder voetnoot 10, echter p. 43 7

8 plaats vinden in qi, xue en jin ye en wordt er gekeken welke zang-fu (organen) zijn aangetast BIAO OF LI? De eerste twee criteria van de ba gang zijn biao (extern) of li (intern). Deze criteria beschrijven de plaats waar de ziekte zich afspeelt 12. Zowel voor diabetes type 1 als type 2 geldt hier het criterium li omdat deze zich intern afspeelt en niet in de externe gedeelten van het lichaam (huid, spieren, pezen, gewrichten, meridianen). Hierbij is dus geen onderscheidend criterium dat diabetes type1 een acuut verloop heeft en diabetes type 2 een sluipend/chronisch verloop. De ziekte speelt zich, westers gezien, namelijk in de pancreas af. Chinees gezien is de pancreas een onderdeel van de milt. Echter, ook andere organen spelen een belangrijk rol in het ontstaan van diabetes. Immers, volgens de TCM hebben alle organen in het lichaam invloed op elkaar. Disfunctioneren van het ene orgaan beïnvloedt eveneens de andere organen. Een aantal factoren spelen een rol in het ontstaan van diabetes type 1 en type 2 omdat zij meestal in samenspel met elkaar ervoor zorgen dat de milt zal gaan disfunctioneren 13. De hierna beschreven factoren tasten echter ook andere organen aan, zoals de lever en de nieren en ook dit zal hieronder worden beschreven. Het gaat om de volgende factoren. 1. Eet-en drinkgewoonten spelen een grote rol in het ontstaan van diabetes. Het eten van veel producten waar suiker in is verwerkt, evenals het drinken van teveel alcoholische dranken, veroorzaakt damp in het lichaam en met name in de milt. De smaak zoet is verbonden met de milt. Overmatige consumptie hiervan belemmert het goed functioneren van de milt. De transformatie- en transportatiefunctie van de milt wordt hierdoor aangetast. De milt houdt namelijk van droogte en niet van damp. Damp veroorzaakt tevens miltleegte. Ook het overmatig consumeren van vetten en oliën veroorzaakt damp, maar ook hitte en dat schaadt eveneens de milt. Ook alcohol schaadt de milt. Alcohol veroorzaakt hitte, maar ook damp omdat alcohol suikers bevat en daardoor wordt de milt eveneens geschaad. 2. Ook stress wordt door de TCM als een van de oorzaken gezien die diabetes mede kunnen veroorzaken. Stress veroorzaakt een onrustige shen (geest), hetgeen weer invloed heeft op het verloop van de qi. Stress heeft altijd te maken met een verlangen dat iemand vervuld wil zien, echter dat verlangen wordt niet (op korte termijn) vervuld. Dat heeft weer invloed op de qi die hierdoor stagneert. De lever is het orgaan dat zorgt voor een gereguleerde spreiding van qi. De stagnatie van qi heeft daardoor een negatieve invloed op het functioneren van de lever. Indien de lever door de stagnatie van qi wordt aangetast kan het volgende gebeuren. Volgens de vijf elementen theorie controleert hout (lever) aarde (milt). De lever kan zodanig gaan disfunctioneren dat zij de milt overmatig gaat controleren, waardoor de milt week en leeg wordt. Daarnaast kan de lever hitte gaan produceren door de stagnatie van qi. Deze hitte schaadt yin en veroorzaakt nog meer hitte, hetgeen eveneens een oorzaak is voor het ontstaan van diabetes. 12 Reader Acupunctuur 2, leereenheid 2, Academie Qing Bai, p.2 13 Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas, R, The treatment of diabetes mellitus, 2002, p.22,23 en 24 8

9 Daarnaast kan stagnatie van qi (qi-zhi of qi yu) er ook voor zorgen dat bloed en lichaamsvloeistoffen zich ophopen en daardoor damp en slijm veroorzaken, hetgeen ook weer invloed heeft op een goed functioneren van de milt. Er zijn twee soorten stagnaties van qi. Qizhi wordt veroorzaakt door damp of voedsel dat het lichaam niet goed heeft verwerkt. Qi-yu wordt veroorzaakt door emoties waardoor de qi stagneert. 3. Overactiviteit en vermoeidheid schaden de milt omdat dit zoveel qi en yin consumeert dat er qi-en yinleegte (qi en yin-xu) ontstaat. Te weinig fysieke inspanning schaadt de milt echter ook omdat hierdoor onder andere damp kan ontstaan. 4. Iatrogene factoren kunnen de oorzaak van diabetes zijn. Overmatig gebruik van bepaalde medicijnen kan yin schaden waardoor hitte ontstaat en kan daarnaast ook de milt schaden waardoor miltleegte ontstaat. Een voorbeeld hiervan zijn bètablokker en diuretica die de bloeddruk controleren, maar de milt schaden. Westers gezien veroorzaken deze medicijnen insulineresistentie. Ook het overmatig gebruiken van antibiotica schaadt de milt. 5. Overmatige seksuele activiteit kan op de lange duur ook de milt schaden. Hierdoor kan er een nierleegte ontstaan omdat de geslachtsorganen worden gereguleerd door de nieren. Een orgasme kan tot verlies van yin en kan nier-qi verbruiken. Hierdoor kan hitte en droogte ontstaan. Hitte is yang en stijgt. Daardoor kunnen de hoger gelegen organen, zoals de milt, ook worden aangetast. Dit is echter niet één van de belangrijkste factoren die de milt slechter doen functioneren en waardoor diabetes ontstaat. Het is geen primaire oorzaak. 6. Erfelijke factoren, zoals een zwakke milt vanwege iemands constitutie of een voorhemels tekort aan yin. 7. Ouderdom, waardoor de milt minder goed functioneert. Kort samengevat leiden al deze factoren er toe dat de milt, maar ook de andere hierboven genoemde organen minder goed gaan functioneren. Het is dan ook duidelijk dat diabetes zich in het interne afspeelt (li) RE OF HAN? Re (hitte) of han (koude) beschrijven de aard van de ziekte. In de vorige paragraaf is al uitgebreid beschreven dat één van de belangrijkste ziektefactoren van het ontstaan van zowel diabetes type 1 en diabetes type 2 hitte (re) is. In het geval van diabetes type 1 en diabetes type 2 wordt hitte veroorzaakt door een tekort aan yin. De eerder genoemde factoren, genoemd in het stuk over Biao of Li zijn dezelfde factoren die een tekort aan yin veroorzaken. Een nadere uitleg over of er sprake is van hitte of koude volgt hieronder. 1. Een eerder omschreven factor is de voorhemelse qi en yinvoorraad die iemand bij zijn geboorte meekrijgt. Sommige personen hebben van nature meer yin en qi meegekregen dan anderen. Westers gezien wordt dit de erfelijke factor genoemd. Wie minder qi en yin mee heeft gekregen zal mogelijk (dit is ook afhankelijk van andere hier boven genoemde factoren) sneller hitte kunnen ontwikkelen vanwege een sneller tekort aan yin, hetgeen de kans op diabetes vergroot. 9

10 2. Daarnaast is ook het toenemen van de leeftijd een factor. Met het toenemen van de leeftijd vermindert de hoeveelheid qi en yin. Normaliter heeft iemand rond zijn veertigste leeftijd nog de helft van zijn qi en yin over. Volgens de Neijing Suwen hangt het van de levenswijze van een persoon af in hoeverre de qi en yin rond het veertigste levensjaar is opgebruikt. In dit klassieke standaardwerk wordt een levenswijze aanbevolen die in overeenstemming is met de natuur en wordt het belang benadrukt van een regelmatig leven, een gebalanceerd dieet en een kalme geest. Leidt iemand een onregelmatig leven vol met spanning en overmatige activiteit dan is de kans groot dat de hoeveelheid yin en qi sneller is verminderd op zijn veertigste dan wanneer iemand een regelmatig leven leidt zonder overactiviteit. De zevenjaarscyclus in het leven van de vrouw en de achtjaarscyclus in het leven van de man 14 spelen een rol bij het verminderen van de hoeveelheid qi en yin gedurende het leven. De zevenjaarscyclus verdeelt het leven van de vrouw in zevenjaarse perioden waarin de vrouw op haar achtentwintigste jaar op haar hoogtepunt is en dus ook vol is van qi en jing, echter op haar vijfendertigste jaar is de hoeveelheid qi en yin geleidelijk afgenomen en op haar tweeënveertigste jaar zijn haar renmai en chongmai leeg en heeft zij nog minder qi en yin. De achtjaarscyclus verdeelt het leven van de man in achtjaarse perioden. Op zijn tweeëndertigste jaar is de man op zijn hoogtepunt en is de hoeveelheid qi en jing in het bloed overvloedig, echter op zijn veertigste jaar is de hoeveelheid qi en jing verminderd en wordt alleen maar minder. Wanneer de hoeveelheid yin vermindert kan dit tot hitte leiden en is daarmee de kans groot dat zich diabetes type 1 of diabetes type 2 ontwikkelt. 3. De mogelijkheid bestaat tevens dat iemand een overvloed aan yang heeft, omdat zijn voorhemelse yangvoorraad overvloedig is. Iemand met een overvloed aan yang kan eerder hitte ontwikkelen. Dit hoeft niet perse, er bestaat een verschil tussen het hebben van een gezonde overvloedige yang, waarbij echter ook sprake is van een overvloedige hoeveelheid yin, zodat er evenwicht is. Indien er sprake is van een pathologische exces yang (yang-shi) is de hoeveelheid yin niet toereikend om het evenwicht te handhaven. Er is dan geen tekort aan yin, maar een overvloed aan yang. Wanneer iemand bijvoorbeeld pathologisch overvloedig maagyang heeft, heeft iemand vaak een grote eetlust en kan zich overeten waardoor gewichtstoename ontstaat en interne hitte. Ook neigt iemand met een overvloedige yangvoorrraad tot overactiviteit waardoor, een tekort aan yin en qi kan ontstaan. 4. Hitte kan eveneens ontstaan door stress en gedurende langere tijd oplopende emoties. Voortdurende stress en emoties tasten het functioneren van de lever aan. De spreidende functie kan door de lever dan niet meer worden uitgeoefend. De leverqi-stagnatie die hierdoor ontstaat veroorzaakt hitte. Dit is eerder uitgebreid aan de orde gekomen in de vorige paragraaf. 5. Ook het disfunctioneren van de nieren kan hitte veroorzaken 15. Zodra er sprake is van yinleegte in de nieren doordat de voorhemelse yinvoorraad gering is of de nieren onvoldoende functioneren kan dit tevens een oorzaak zijn voor het ontstaan van hitte. De nieren zijn de bron van yin en yang. Functioneren de nieren niet goed dan worden andere organen zoals de maag, milt, lever en longen ook aangetast. Bij een nieryinleegte ontstaat vanzelf een yinleegte in de lever omdat volgens de vijf elementen theorie de nieren de lever onvoldoende voeden (water voedt hout onvoldoende). Echter ook het disfunctioneren van het ene orgaan zal het disfunctioneren van het andere orgaan veroorzaken omdat in de TCM alle organen met elkaar zijn verbonden, dus geen enkel orgaan op zich functioneert. Tevens zal er echter een maagyinleegte, een miltyinleegte en een longyinleegte ontstaan. Overigens zal door een leegte 14 Maoshing Ni, The Yellow Emperor s Classic of Medicine, hoofdstuk 1 15 Flaws,B, Kuchinsky,L,Casañas, R,The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine2002,p.25 10

11 van de nier ook het symptoom van veel plassen ontstaan. Dit kan als volgt worden verklaard. Eén van de functies van de nier is het reguleren van vloeistoffen. De nieren zijn als een hek die beurtelings open gaan en sluiten om de stroom van vloeistoffen te controleren. Een goed evenwicht tussen nieryin en nieryang zal ervoor zorgen dat het hek goed functioneert waardoor er een goede regulering van de vloeistoffen in de onderwarmer zal zijn. Een nieryinleegte zal op een gegeven moment ook een nieryangleegte veroorzaken, omdat deze beiden met elkaar samenhangen. Nieryin is namelijk de basis voor nieryang en nieryang is de externe manifestatie van nieryin. 16 Bij een disbalans waardoor eveneens een tekort aan nieryang is, zal het hek voortdurend open staan. Een tekort aan nieryang veroorzaakt het symptoom van veel plassen Ook het ontstaan van tan ( phlegm)door een hypofunctie van de milt, nieren en de longen en daarbij pathologisch vuur ( hitte) doen ontstaan. Dit wordt gezien als een accumulatie en stagnatie van jin-yè. Zoals eerder omschreven heeft het disfunctioneren van een enkel orgaan invloed op de andere organen. Kort samengevat is er sprake van hitte (re) XU OF SHI? Bij zowel diabetes type 1 als diabetes type 2 is er sprake van een leegte, veroorzaakt door een tekort aan yin. Tevens is er sprake van een voortdurend disfunctionerende pancreas, zoals reeds eerder is opgemerkt, die Chinees gezien een onderdeel vormt van de milt. In de paragrafen en.3.2. zijn de oorzaken al aan de orde gekomen waardoor de milt kan disfunctioneren. In beide gevallen is er sprake van een chronische ziekte door een chronisch disfunctioneren van de milt en dit veroorzaakt een leegte van de milt dan wel een tekort aan yin, of een combinatie van beiden. Hierdoor ontstaat ook een leegte in andere organen zoals de nieren, de maag en de longen. Dit kan gedifferentieerd worden naar de volgende patronen : - miltyinxu, - maagyinxu, en - nieryinxu. Deze leegte van yin kan ook op haar beurt weer een leegte van jin-yè doen ontstaan, met andere woorden: droogte. Is er sprake van een overvloedige pathologische yangvoorraad, zoals omschreven in paragraaf dan is in eerste instantie sprake van een volte, die levervuur kan doen ontstaan,waardoor de lichaamsvloeistoffen uitdrogen. Dit leidt uiteindelijk weer tot een tekort aan yin en daardoor een leegte van yin. Samengevat is er dan ook sprake van een leegte (xu). In termen van de ba gang is er sprake van een interne ziekte (li), hitte (re) en leegte (xu). 16 Maciocia, G, 1989, p Maciocia, G, 1989, p 97 11

12 1.3.4 PATROONDIFFERENTIATIES Gezien het voorgaande zijn een aantal patroondifferentiaties te onderscheiden Miltyinleegte. Verwezen wordt naar paragraaf Maaghitte. Ook de maag kan een leegte van yin hebben waardoor zich lege hitte kan gaan ontwikkelen. Hitte in de maag ontstaat overigens ook door overvloedig vet en zoet eten. Ook overmatig koud eten kan overigens leiden tot maaghitte omdat de maag dit eten om te verteren voortdurend, extra warmte moet ontwikkelen. Hierdoor raakt de maag oververhit. Andere oorzaken van maaghitte zijn gestagneerde leverqi die transformeert in hitte en hitte van de long (bijvoorbeeld veroorzaakt door roken), hetgeen ook de maagyin doet opdrogen, waardoor maaghitte ontstaat. 3. Leverqi-stagnatie. Verwezen wordt naar paragraaf Nieryinleegte met hyperactief leveryang. Iemand kan met weinig nieryin zijn geboren en dat is dan kwestie van constitutie, dat wil zeggen te weinig voorhemelse yin. Te weinig nieryin kan echter ook een gevolg zijn van een vorderende leeftijd. Wanneer er echter te weinig yin is, is het evenwicht tussen yin en yang zoek en zal yang (relatief) overvloedig worden. Volgens de vijfelementen theorie is water (nier) de moeder van hout (lever). Wanneer de nier onvoldoende yin heeft, voedt zij de lever niet meer met yin met als gevolg dat er sprake is van (relatief) overvloedig leveryang. 5. Een dubbele leegte van qi en yin, onder andere van de milt. Door overactiviteit, te veel piekeren dan wel overmatig denken wordt de milt beschadigd. Ook wordt hierdoor yin,bloed en qi geconsumeerd. Ook het overvloedig eten van vetten en suikers en /of het overvloedig drinken van alcohol (ook suikers) beschadigen de milt. Ook in de westerse geneeskunde wordt dit als een oorzaak gezien van diabetes type 2. Volgens de vijf elementen theorie zal bij het tekort van yin van het ene orgaan, het andere orgaan ook een tekort aan yin krijgen en zal hierdoor een algeheel tekort aan yin ontstaan. Te weinig activiteit zal echter ook leiden tot een stagnatie van miltqi waardoor de milt niet meer goed kan transformeren en transporteren. Door dit falende mechanisme wordt onvoldoende bloed en qi aangemaakt. Een dieet van te veel vet en zoet eten schaadt ook de milt. Verwezen wordt naar paragraaf Dubbele leegte van yin en yang. Yin en yang zijn volgens de TCM verbonden met elkaar. Een langdurig tekort aan yin zal op den duur een langdurig tekort aan yang veroorzaken. De nieren zijn de bron van yin en yang. Een tekort aan nieryang is er de oorzaak van dat andere organen zoals maag, milt et cetera niet meer worden verwarmd. Hierdoor kan er geen goede vertering van voedsel en drank meer plaats vinden en wordt het lichaam niet meer goed gevoed. 18 Kuchinsky,L,M, 2007, p.41 12

13 7. Bloedstase. Dit wordt veroorzaakt door hitte. Deze hitte veroorzaakt eerst het opdrogen van de yin-je en dus ook yinleegte. Bloed is yin en hierdoor ontstaat ook een bloedleegte. Het bloed stroomt niet meer waarna er een stase van bloed ontstaat. Andere oorzaken van bloedstase zijn: een tekort aan qi ( Qi is the commander of blood ), damp of phlegm waardoor de vrije stroom van qi en bloed wordt geblokkeerd, leverqistagnatie, maar ook koude. 8. Het ontstaan van damp en phlegm door een dieet van te vet en te zoet eten. Damp ontstaat doordat de transformatie-en transportatiefunctie van de milt is aangetast, Phlegm ontstaat door een hypofunctie van milt,long en nier gecombineerd met een overactiviteit van vuur waardoor de vloeistoffen indikken. HOOFDSTUK 2 LANGDURIGE DIABETES IN RELATIE TOT COMPLICATIES De periode dat iemand diabetes, zowel van het type 1 als van het type 2, heeft is van belang in verband met de mogelijkheid van complicaties, zowel op de korte als de lange termijn. In dit hoofdstuk worden een aantal langdurige complicaties beschreven als gevolg van langdurige diabetes. Diabetes kan namelijk ingrijpende gevolgen hebben voor het lichaam. Voorbeelden van complicaties op de lange termijn zijn de invloed hiervan op de nieren, op de ogen, en op het hart. 2.1 WAT IS LANGDURIGE DIABETES? In het algemeen spreekt men bij diabetes van tien jaar over langdurige diabetes 19. Dit heeft ermee te maken dat een aantal langdurige complicaties zich na tien jaar manifesteren. Echter het begrip langdurig in relatie tot complicaties op de lange termijn is relatief omdat diabetes type 2 soms latent aanwezig is, zonder dat iemand hiervan de symptomen heeft. Diabetes type 2 is een ziekte waarvan de symptomen zich niet direct hoeven te manifesteren. Het heeft in tegenstelling tot diabetes type 1 een geleidelijk verloop. Het kan gebeuren dat iemand al vijf jaren diabetes type 2 heeft, voordat een arts de diagnose stelt. Dan kunnen complicaties die op de lange termijn optreden zich sneller manifesteren. Het optreden van complicaties op de lange termijn verschilt overigens ook van persoon tot persoon. Dus niet alleen de duur van diabetes, maar ook of iemand goed voor zijn lichaam zorgt, zijn dieet houdt en zijn diabetes regelmatig laat controleren, zijn factoren die complicaties op de lange termijn kunnen voorkomen. Ook iemands constitutie heeft hier invloed op. 2.2 COMPLICATIES LANGDURIGE DIABETES Het is tot op heden nog niet precies duidelijk waarom complicaties op de lange termijn ontstaan. Bij sommige complicaties is de theorie dat deze ontstaan doordat de bloedglucosewaarden jarenlang te hoog zijn soms in combinatie met een te hoge bloeddruk 20. Daarom is het van belang dat de bloedglucosewaarde van een diabeet regelmatig wordt gecontroleerd. Ook direct na het stellen van de diagnose diabetes zal de bloedglucosewaarde 19 Jarvis, S, Rubin, A,L, Diabetes voor dummies, 2003,p Jarvis,S,Rubin,A,L,2003,p.70 13

14 onmiddellijk moeten worden gecontroleerd vanwege de mogelijkheid dat diabetes (van het type 2) al enige jaren latent aanwezig was, zonder manifestatie van de symptomen. Aangezien het reguleren van de bloedglucosewaarde een grote rol speelt in het controleren van diabetes type 1 en type 2 wordt nader uitgelegd wat glucose precies is. Glucose is een van de soorten suiker en wordt ook wel bloedsuiker genoemd. Suiker is een koolhydraat, en dat is een energiebron voor het lichaam. Bij diabetes is de hoeveelheid glucose in het bloed te hoog. Wanneer iemand wordt onderzocht op diabetes wordt er onder andere een bloedmonster genomen en dan wordt daarin gekeken naar de hoogte van het glucosegehalte. De concentratie glucose wordt uitgedrukt in millimol/liter, afgekort mmol/l. De criteria voor diabetes, uitgedrukt in de hoogte van de bloedglucosespiegel, zijn als volgt 21. a. Een willekeurige plasmaglucosespiegel van boven de 11 mmol/l. b. Een nuchtere plasmaglucosespiegelvan boven of gelijk aan 7 mmol/l c. Een plasmaglucosespiegel van boven de 11 mmol/l, twe uur na het drinken van 75 gram glucose, opgelost in water, tijdens een orale gluosetolerantieest, ook wel glucosebelasting genoemd RETINOPATHIE VOLGENS DE WESTERSE GENEESKUNDE Eén van de complicaties op de lang termijn is retinopathie 22. Dit is een complicatie aan de retina (netvlies) van het oog. De retina functioneert als volgt. Het licht dat door de ooglens naar binnen komt wordt afgebogen en op de retina gericht. De retina stelt een beeld samen en geeft dit door aan de oogzenuw. De oogzenuw geeft dit beeld door aan de hersenen die dit beeld interpreteren. Door diabetes verandert de retina en dit wordt veroorzaakt onder andere door een hoge bloedglucosespiegel. Rethinopathie kan zich manifesteren na tien jaar diabetes type 1 of diabetes type 2. Niet tijdige behandeling leidt tot blindheid. Retinopathie ontstaat wanneer door langdurige diabetes de bloedvaten van het oog worden aangetast. Waardoor retinopathie precies ontstaat is niet eenduidig te verklaren. Een langdurig hoog bloedglucosegehalte tast het celmetabolisme in de bloedvaten van het oog aan. Dit gecombineerd met een vertraagde circulatie door verdikt bloed en daardoor een vertraagde aanvoer van bloed, tast de retina aan. Er zijn verschillende soorten retinopathie 23 : a. De eerste soort is exsudatieve retinopatie. Dit is een goedaardige vorm, echter deze goedaardige vorm kan ernstigere problemen inluiden. Het eerste stadium van exsudatieve retinopathie is het zwakker worden van de haarvaatjes in het oog. Er verschijnen dan kleine rode plekjes aan de achterkant van het oog. Deze plekjes worden aneurysma genoemd. Na verloop van tijd verdwijnen deze plekjes. De verzwakte haarvaatjes en adertjes kunnen vervolgens gaan scheuren waardoor het bloed gaat lekken. Er vormen zich dan verhardingen, die harde exsudaten worden genoemd. Dit zijn littekenen van de bloedingen. Indien de verzwakte haarvaatjes en adertjes vocht in de macula laten lopen veroorzaakt dit macula-oedeem en verlies van gezichtsvermogen. 21 Idem als onder voetnoot 17, p Idem als onder voetnoot 17, p Jarvis, S, Rubin,A,L, Diabetes voor dummies, 2003,p.80 14

15 Doordat de haarvaatjes en adertjes zijn verzwakt zal de bloedtoevoer niet goed lopen en dit vormt dan weer zachte plekjes, die zachte exsudaten worden genoemd. Door het gebrek aan bloed wordt de laag zenuwvezels vernietigd. b. Het wordt ernstiger indien dit leidt tot proliteratieve retinopathie. Bij vermindering van de bloedtoevoer zal het lichaam nieuwe bloedvaten vormen. Echter deze groei vindt plaats in het glasachtig lichaam van het oog. Een bloeding in het glasachtig lichaam belemmert het gezichtsvermogen. Indien er sprake is van bloedstolsels, kan dit stolsel de retina omhoog trekken, hetgeen weer tot loslating van de retina kan leiden. Dit heeft blindheid tot gevolg. Retinopathie is een sluipende complicatie waarvan de symptomen zich niet direct manifesteren. Er is geen pijn of ontsteking of direct verlies van gezichtsvermogen RETINOPATHIE VOLGENS DE TCM Volgens de TCM wordt retinopathie primair veroorzaakt door de volgende factoren Hitte, veroorzaakt door een langdurige leegte van yin. Dit veroorzaakt een bloedleegte waardoor de ogen niet meer gevoed worden met bloed. Lege hitte veroorzaakt door yinleegte kan omhoog gaan en dezelfde schade aan de bloedvaatjes veroorzaken als levervuur. Ook lege hitte kan ervoor zorgen dat het bloed sneller gaat stromen. Dit in combinatie met beschadigde haarvaatjes, zorgt er voor dat het bloed uit de vaatjes lekt. 2. Soms is er sprake is van vuur (levervuur) als andere factor die retinopathie veroorzaakt. Vuur stijgt vanwege haar yange aard en kan op de ogen slaan. In dit geval is de leegte van yin er de oorzaak van dat vuur ontstaat. Het verschil met hitte is dat vuur uitdrogender is en de shen zwaar wordt aantast. Daarnaast kan de verzengende hitte van het vuur ervoor zorgen dat het bloed heel hard gaat stromen en daardoor uit de bloedvaten zal gaan lekken. Daarnaast worden door het (lever)vuur ook de bloedvaatjes beschadigd. 3. Ook de factor droogte veroorzaakt retinopathie. Droogte ontstaat doordat de hitte van het levervuur of de lege hitte de jin-yè aantasten, met andere woorden uitdroging van lichaamsvloeistoffen. 4. Ook bloedstase is een oorzaak van retinopathie. De bloedstase wordt veroorzaakt door leverqistagnatie en miltleegte en een patroon van zoet en vet eten. a. Indien er sprake is van leverqistagnatie kan de lever de qi niet meer goed verspreiden. Een overbekend Chinees gezegde zegt : Qi is the commander of blood, oftewel wanneer qi stagneert, beweegt daardoor het bloed ook niet meer. b. Indien er sprake is van een leegte van de milt. Een goed functionerende milt zorgt voor een goede stijgende miltqi, echter indien de milt leeg is, zal dit ook tot miltqileegte leiden en kan dit ook een langzame sijpelende bloedstroom veroorzaken in het oog en uiteindelijk kan dit leiden tot bloedstase. 24 Flaws,B, Kuchinsky, L, Casañas,R, The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002,p

16 c. Een andere oorzaak voor bloedstase is te vet en te zoet eten, waardoor de qi stroom verstopt (bijvoorbeeld door damp) en daardoor ook de bloedstroom stagneert. Overigens tast te vet en te zoet eten ook de milt aan en leidt dus tot miltleegte. De miltleegte kan op den duur leiden tot een leegte van miltqi. In termen van ba gang kan retinopathie omschreven worden als li. Intern omdat deze complicatie niets te maken heeft met de huid, spieren, echter alles met interne organen, namelijk de lever en de milt. Echter dit heeft ook te maken met de ogen die weer volgens de vijf elemententheorie verbonden zijn met de lever. Daarnaast is er sprake van hitte (re) en droogte veroorzaakt door yinleegte, te weten lege hitte of levervuur. Samengevat zijn er een aantal oorzaken van retinopathie: - levervuur - lege hitte - droogte - bloedstase De primaire patronen zijn echter bloedstase en levervuur. Retinopathie kan derhalve in de volgende patroondifferentiaties worden omschreven als: 1. een leegte van (milt)yin gecombineerd met een droogte en/of hitte patroon 25, 2. bloedstase, 3. (milt)yin-en (milt)qileegte, 4. long-en maagqi-leegte gecombineerd met een yinleegte 26, 5. levervuur, 6. rijzend lever-yang, en 7. een combinatie van alle hierboven genoemde factoren. Daarbij zijn verschillende organen betrokken zoals de milt, de maag, de lever, maar ook de nieren en de longen. Ook een nier-yinleegte dan wel een long-yinleegte kan droogte, hitte en vuur veroorzaken. Ook dient er rekening mee te worden gehouden dat het disfunctioneren van het ene orgaan invloed heeft op het functioneren van alle andere organen. Hitte van een lager in het lichaam gelegen orgaan kan stijgen en het functioneren van de andere organen, hoger gelegen organen, beïnvloeden. Bij een nier-yinleegte kan de lege hitte stijgen naar bijvoorbeeld de milt en de maag dan wel andere hoger gelegen organen en deze eveneens aantasten CORONIARE HARTZIEKTE VOLGENS DE WESTERSE GENEESKUNDE Een andere complicatie van langdurig diabetes, zowel van het type 1 als van het type 2, is coronaire hartziekte. De kransslagaders slippen geleidelijk meer dicht en daardoor ontstaat er een vernauwing van deze aders. De functie van een kransslagader is het vervoeren van bloed naar de hartspier. Indien door het dichtslibben er geen bloed en dus ook te weinig of geen 25 Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas R, The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002, p Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas R, The treatment o diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002, p

17 geen zuurstof meer loopt door één of meerdere kransslagaders naar de hartspier, veroorzaakt dit angina pectoris (hartkramp). Diabeten hebben een twee tot vier keer hogere kans op coronaire hartziekte dan personen zonder diabetes 27. Eén van de oorzaken van het feit dat diabeten een grotere kans hebben op coronaire hartziekte is de door diabetes veroorzaakte verstoring van het metabolisme inclusief een veranderd (verhoogd) gehalte aan lipiden (vetachtige stoffen) in het bloed en verbindingen van het weefsel met glucose. Daarnaast beschadigen grote hoeveelheden insuline in het bloed het inwendige weefsel van de kransslagaders. Ook een verhoogd niveau van lipiden met eiwitten (lipoproteïnen) binnen de kransslagaders voorspelt een vernauwing 28. Coronaire hartziekte manifesteert zich door hartritmestoonissen en pijn aan de borst. De pijn begint doorgaans onder het sternum, maar kan ook heftig en gefixeerd zijn en uitstralen naar de linkerschouder en de linkerarm. Coronaire hartziekte is te voorspellen bij mensen met diabetes type 2 indien er sprake is van een aantal factoren gezamenlijk, die in het lichaam optreden. Deze gezamenlijke risicofactoren worden het metabool syndroom genoemd. Het metabool syndroom wordt als volgt gedefinieerd: 1. Grotere tailleomvang. De grens voor Europese vrouwen is groter of gelijk aan 80 centimeter en voor Europese mannen groter of gelijk aan 94 centimeter met daarnaast twee of meer van de volgende risicofactoren. a. Hypertensie (hoge bloeddruk). Een normale bloeddruk voor mensen met diabetes zit onder 130/85 mmhg. b. Abnormale bloedvetten onder te verdelen in het tryglyceridengehalte en de hoeveelheid LDL ( slechte cholesterol) zijn verhoogd. Deze twee tellen apart als risicofactor. c. Verhoogde nuchtere bloedglucosespiegel of diabetes type Aangeraden wordt om indien er sprake is van het metabool syndroom af te vallen of te gaan sporten CORONAIRE HARTZIEKTE VOLGENS DE TCM De volgende mechanismen hebben invloed op het ontstaan van coronaire hartziekte volgens de TCM. Er ontstaat door het slecht functioneren van de milt (en wellicht andere organen zoals de nieren) een leegte van qi. Immers, de milt transformeert en transporteert niet meer voldoende waardoor het hart onvoldoende wordt gevoed met qi. Op een gegeven moment zal er een leegte van hartqi (hart-qi-xu) ontstaan. In de terminologie van de ba gang is er sprake van een intern patroon (li) en een leegte (xu). 27 Jarvis, S, Rubin, A, L, Diabetes voor Dummies, 2003, p Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas, R, The treatment of diabetes mellitus, 2002, p Jarvis, S, Rubin, A,L, Diabetes voor dummies, 2003,p.91 17

18 Leegte van hartqi zorgt ervoor dat er onvoldoende voeding via het bloed naar het hart wordt aangevoerd. Doordat het hart niet meer in staat is om bloed te bewegen en de bloedvaten te controleren (één van haar belangrijkste functies), veroorzaakt dit hartritmestoornissen 30. Zoals eerder gezegd is qi the commander of blood. Dit veroorzaakt eveneens obstructie van de bloedvaten, want het bloed stagneert in de bloedvaten en daarmee in de kransslagaders. Dit leidt tot hartkramp (angina pectoris), pijn in de borst, benauwdheid en hartkloppingen. Er is dan sprake van het ziektebeeld hartbloedstagnatie (hart-xue-yu), hetgeen in bagang terminologie gezien kan worden als een voltepatroon. Er is namelijk sprake van een volte vanwege de stagnatie van bloed. Het disfunctioneren van milt, nieren en longen kan leiden tot damp en phlegm (tan), hetgeen ook de stroom van qi en vanzelfsprekend dan ook bloed stagneert. Dit leidt tot een nog ergere verstopping van de bloedvaten waaronder de kransslagaders 31. De oorzaken van coronaire hartziekte zijn qi-leegte en bloedstagnatie. Samengevat kan coronaire hartziekte omschreven worden in de volgende patroondifferentiaties: 1. hartqileegte (hart-qi-xu), en 2. hartbloedstase (hart-xue-yu). Bovengenoemde omschrijving van coronaire hartziekte in TCM-termen is echter een versimplificeerde omschrijving van het ziektemechanisme. Het is niet onwaarschijnlijk dat er ook andere patroondifferentiaties die minder relevant zijn kunnen, naast bovengenoemde patroondifferentiaties voorkomen, zoals: - hartyinleegte door een tekort aan yin, - hartbloedleegte (een tekort aan yin leidt ook op den duur tot een tekort aan bloed), - hartvuur, veroorzaakt door zware emoties gedurende een lange periode die op den duur transformeren in vuur, - hartyangleegte omdat er al sprake is van hartqileegte (en qi is yang), en - hartyangcollaps (een volledige collaps van yang en uiteraard dus ook van qi) CEREBROVASCULAIRE AANDOENING VOLGENS DE WESTERSE GENEESKUNDE Dit zijn aandoeningen die worden veroorzaakt doordat de slagaderen naar de hersenen toe zijn verstopt. Hierdoor kunnen de slagaderen de hersenen niet meer voorzien van zuurstof en bloed. Diabeten hebben een verhoogd risico op cerebrovasculaire aandoeningen. Hetzelfde ziektemechanisme dat de verstopping in de kransslagaders veroorzaakt, veroorzaakt hier een verstopping van de aders naar de hersenen toe. Er kan sprake zijn van een tijdelijke vermindering van toevoer van bloed en zuurstof naar de hersenen. Dit veroorzaakt dan een Transient Ischaemic Attack, oftewel een TIA. 30 Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas, R, The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002, p Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas, R, The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002, p

19 Feitelijk is dit een tijdelijk verlies van de hersenfunctie met de volgende symptomen 32 : 1. moeizame spraak, 2. spierzwakte aan één kant van het lichaam, 3. een doof gevoel in armen en/of benen, 4. slapheid van de gezichtsspieren, 5. moeite met het houden van evenwicht, en 6. dubbel zien 33. Een TIA kan enkele minuten voortduren en dan weer verdwijnen, maar kan zich op korte termijn herhalen. Een TIA is een voorspeller van een hersenberoerte. Wanneer een grote slagader naar de hersenen toe dicht zit, kan er een hersenberoerte optreden. Diabeten kunnen in meerdere bloedvaatjes die naar de hersenen toe lopen vernauwingen hebben. Dit kan leiden tot verlies van intellectuele vermogens. Andere voorspellers van een beroerte zijn: 1. hypertensie, 2. atherosclerosis (voortschrijdende vernauwing van de slagaders), en 3. hartziekten waaronder hartritmestoornissen, of cardiomyopathie CEREBROVASCULAIRE AANDOENING VOLGENS DE TCM Hetzelfde ziektemechanisme als omschreven in de vorige paragrafen veroorzaakt deze aandoening. Ook hier zijn een voedingspatroon van vet en zoet eten en het drinken van alcohol debet aan een disfunctioneren van de milt en de maag. De tranformerende en transporterende functie van de milt wordt aangetast en hierdoor ontstaan damp en phlegm. De mechanismen die een cerebrovasculaire aandoening veroorzaken zijn de volgende 35 : 1. Hitte kan leiden tot interne wind. Indien er sprake is van stress, frustratie en boosheid zal dit na lange tijd transformeren in hitte. 2. Een leegte van yin. Deze veroorzaakt een leegte van bloed. Indien er sprake is van een leegte van yin, kan dit ertoe leiden dat het yang niet meer in bedwang wordt gehouden omdat het evenwicht tussen yin en yang zoek is. Een leegte van yin, zorgt voor een leegte van bloed. Bloed houdt qi vast. Indien qi niet meer wordt vastgehouden ontstaat er wind. Immers, de leegte in de bloedvaten zorgt voor een tunneleffect. 3. Een leegte van qi veroorzaakt een stagnatie van bloed. Immers, doordat er te weinig qi is wordt het bloed niet meer voortbewogen en stagneert de bloedstroom. 32 Jarvis, S, Rubin, A,L, Diabetes voor dummies, 2003, p Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas, R, the treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002, p Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas, R, the treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002, p Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas, R, The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002 p

20 4. Daarnaast leidt het ontstaan van phlegm (tan) tot een stagnatie van de vrije stroom van bloed en dus tot bloedstase. Deze bloedstase is een oorzaak van de verstopte aderen naar de hersenen toe. Indien er een tekort aan yin is kan het yang gaan stijgen en brengt het phlegm naar het bovenste deel van het lichaam waardoor de vaten naar de hersenen toe verstoppen. Volgens de TCM is er bij een cerebrovasculaire aandoening sprake van interne wind. Indien er sprake is van wind is het altijd de lever die hierbij is betrokken. Functioneert de lever niet meer dan zal ook een leegte van lever-yin ontstaan en zal er onvoldoende opslag van bloed zijn. Door een tekort aan lever- yin is de mogelijkheid er dat lever-yang zal gaan stijgen. Deze interne wind veroorzaakt de symptomen moeilijke spraak, de afwijking van oog en mond, de duizeligheid en het dubbel zien. Deze interne wind kan eveneens veroorzaakt worden door een leegte van leverbloed. De doofheid in armen en/of benen wordt veroorzaakt door een leegte van bloed omdat de spieren en de gewrichten door de leegte niet meer worden gevoed. 5. Voorts is er ook sprake van phlegm. Phlegm wordt veroorzaakt doordat de milt, de longen en/of de nieren niet goed functioneren. Met andere woorden is er sprake van een hypofunctie van milt-qi, long-qi, nier-qi 36, gecombineerd met vuur. Dit vuur wordt veroorzaakt door een stagnatie van qi. Wanneer de qi gedurende lange tijd is gestagneerd, zal dit transformeren tot vuur. Hierdoor dikken de vloeistoffen (waaronder bloed) in en dat verstopt de vaten in de hersenen. Bij het ontstaan van vuur is de lever betrokken. De lever heeft namelijk onder andere de functie om te zorgen voor een gereguleerde stroom en spreiding van qi. Functioneert de lever echter niet goed of is er sprake van de emotie woede/stress (ook verbonden met de lever dan zal er lever-qistagnatie ontstaan en op de lange duur levervuur. Geconcludeerd kan worden dat bij een cerebrovasculaire aandoening er in TCM-termen sprake is van wind-phlegm (feng-tan). In bagang terminolgie is deze aandoening intern (li) en is er sprake van hitte (re) en is er sprake van leegte (xu). De leegte wordt veroorzaakt door een disfunctioneren van de milt en andere organen. Een dergelijke leegte kan wel leiden tot een volte zoals stase van bloed of levervuur. Dit kan leiden tot de volgende combinaties van patroondifferentiatie 37 : 1. leegte van yin met bloedstase waardoor obstructie van de vaten ontstaat, 2. dubbele leegte van qi en yin met bloedstase waadoor obstructie in de vaten ontstaat, 3. wind, phlegm en bloedstase waardoor obstructie in de vaten ontstaat, 4. phlegmhitte met wind, 5. intern phlegm en damp die de hartshen blokkeert, 6. leegte van qi gecombineerd met bloedstase, 7 stijgend leveryang veroorzaakt wind, en 8. een tekort aan leverbloed veroorzaakt wind. 36 Reader Academie Qing Bai, acupunctuur 2, leereenheid 3, p.6 37 Flaws, B, Kuchinsky, L, Casañas, R, The treatment of diabetes mellitus with Chinese medicine, 2002, p