VOORWOORD. Zelforganisatie in de zorg De nieuwe professional 21 februari 2013, Wereldmuseum Rotterdam

Transcriptie

1 PROGRAMMABOEKJE

2

3 VOORWOORD Het Nederlandse zorgstelsel is niet toekomstbestendig. Op termijn is de zorg zoals we die nu kennen niet meer te betalen en ook niet meer te bemensen. Tegen deze achtergrond wordt een actievere rol en bijdrage van de burger/ patiënt/ cliënt bepleit. Dit past in de tijdsgeest waar steeds meer mensen zelf de regie willen voeren over hun leven, gezondheid en ziekte; zelforganisatie in de zorg dus. Maar de zichzelf organiserende patiënt vereist ook dat het zorgsysteem, in bijzonder de daarbinnen werkzame zorgverleners, in staat zijn om mensen hun eigen leven te helpen organiseren en indien nodig complementaire gezondheidsdiensten leveren. Het is belangrijk dat zorgprofessionals zich oriënteren op de veranderende eisen die dat stelt aan hun kennis, expertise en werkwijzen. Business as usual volstaat niet meer. De les die bijvoorbeeld van de muziekindustrie kan worden geleerd, is dat muzikanten weer het podium op moeten om hun boterham te verdienen; teveel zelforganiserende muziekliefhebbers downloaden immers de platen gratis van het internet. De gezondheidszorgsector staat aan de vooravond van een soortgelijke ontwikkeling. Het is niet denkbeeldig dat burgers zelf - zonder tussenkomst van zorgprofessionals- met behulp van moderne informatietechnologie van gezondheidsdata persoonlijk relevante gezondheidsinformatie zal maken en zelfs zijn eigen behandeling wil organiseren. Mensen worden daartoe ook steeds meer gedwongen. Ze lijden in toenemende mate aan meervoudige chronische gezondheidsproblemen, waarvoor genezing niet mogelijk is. Mensen die ziekten willen voorkomen zullen derhalve actief een gezonde leefstijl moeten nastreven. En als eenmaal chronische gezondheidsschade is opgetreden, bouwen ze ervaringsexpertise op hoe daarmee om te gaan. Uiteindelijk democratiseert dat de relatie die de patiënt met zorgprofessionals onderhoudt. Zorgprofessionals zullen zich dus moeten heroriënteren op hun verhouding met de patiënten en als gevolg daarvan op hun eigen kennis en kunde en hoe die te organiseren valt. Daarbij kunnen zij zich ook bedienen van zelforganiserende principes en niet louter de klassieke professionele zelfregulering volgen die veelal top down vanuit de beroepsverenigingen wordt opgelegd. De wijkverpleegkundigen van Buurtzorg Nederland en de professionals van woonzorgboerderijen laten zien hoe dit kan.

4 Stichting Zelforganisatie en de NPHF Federatie voor Gezondheid beogen met dit congres een impuls te geven aan deze heroriëntatie, die reeds op gang is gekomen. Dit blijkt uit de strategische toekomstvisies die beroepsverenigingen zoals de KAMG, V&VN, KNOV, LHV, Orde van Medisch Specialisten, KNMG, NVMW hebben uitgebracht. Ook adviesorganen zoals de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg en het recent opgerichte Nederlandse Zorginstituut hebben hier landelijke beleidsontwikkelingen voor geïnitieerd. De tijd is rijp voor actievere burgers/ patiënten en een nieuw soort professionals, die mensen helpen om hun leven te leiden zoals zij dat willen. Zorgprofessionals die bondgenoot zijn van mensen die hun eigen gezondheid willen verbeteren. Wij wensen u een inspirerend en vruchtbaar congres toe. Iris Meerts, directeur Stichting Zelforganisatie Hans Baaijens, directeur NPHF

5 PROGRAMMA ZELFORGANISATIE IN DE ZORG DE NIEUWE PROFESSIONAL Inloop Introductie op zelforganisatie door Iris Meerts, directeur Stichting Zelforganisatie Complexe problemen in achterstandswijken oplossen: ervaringen met 'zelf doen' door Barend Rombout, hoofd Bureau Frontlijn, gemeente Rotterdam Professionals en cliënten als keerzijden van de zelforganisatiemedaille door Thomas Plochg, universitair docent AMC en senior beleidsmedewerker NPHF Preventief verbinden: praktijkvoorbeelden van integraal werken vanuit public health door Annelies Acda, programmacoördinator aanpak gezondheidsachterstanden, GGD Voorbeelden van zelfbeheer en samensturing in de maatschappelijke opvang door Mathijs Tuynman, Trimbos-instituut, en Michiel Lochtenberg en Jamal Mechbal, Je Eigen Stek Lunch Open Space met als thema De nieuwe zorgprofessional Plenaire terugkoppeling Aan de slag met cliënten en nieuwe zorgprofessionals: hoe verder? door Marian Kaljouw, voorzitter Sectie Zorgberoepen en Opleidingen CVZ Afsluiting door Iris Meerts Borrel

6 DAGVOORZITTER Iris Meerts, directeur Stichting Zelforganisatie Iris Meerts studeerde bestuurskunde aan de Universiteit Twente. In 2004 raakte Meerts geïnspireerd door zelforganisatie. Ze deed er verschillende proeven mee, zowel in de maatschappelijke sfeer en de zorg (dak- en thuislozen, mensen met een verstandelijke beperking, ouderenzorg, Tante Kwebbel) als in het bedrijfsleven. Hierdoor merkte ze dat mensen via zelforganisatie niet alleen gemotiveerd en productief maar ook gezonder en gelukkiger worden. Om de toepassing van zelforganisatie te stimuleren is in 2008 Stichting Zelforganisatie opgericht. De stichting organiseert inspiratiedagen en congressen, neemt het initiatief voor innovatieve projecten en bouwt aan de community rondom zelforganisatie. SPREKERS Barend Rombout, hoofd Bureau Frontlijn, gemeente Rotterdam Barend Rombout heeft 25 jaar bij de politie in Rotterdam gewerkt. Sinds 2000 werkt hij bij de gemeente Rotterdam, waar hij nu hoofd is van Bureau Frontlijn. Bureau Frontlijn ontwikkelt in opdracht van het College van B & W methodieken op het gebied van zorg, onderwijs, jeugd, armoedebestrijding en handhaving voor toepassing - soms al binnen 1 à 2 weken in achterstandswijken. De programma s zijn gericht op zelf leren. Rombout: Ieder mens kan dingen leren, tenzij je een stoornis hebt. Zelf leren en zelf doen leidt tot zelfvertrouwen. Wij helpen mensen maar ze moeten er ook wat voor terugdoen. Al onze programma s zijn vrijwillig. In plaats van problemen op te lossen en hulp te verlenen, leren we mensen hoe ze dat zelf kunnen doen en tijdens het leren lossen we de problemen op.

7 Thomas Plochg, universitair docent AMC en senior beleidsmedewerker NPHF Thomas Plochg is als universitair docent verbonden aan de afdeling Sociale Geneeskunde van het AMC/ Universiteit van Amsterdam. Tevens werkt hij als senior beleidsmedewerker bij de Nederlandse Public Health Federatie. Zijn onderzoekswerk spitst zich toe op zorgprofessionals in de 21ste eeuw. Vertrekpunt vormt de gedachte dat de opkomst van multimorbiditeit en nieuwe technologieën in de huidige economische, ecologische en sociale crises vragen om een andere inzet van de menskracht in de gezondheidszorg. In diverse publicaties in o.a. BMC Medicine en voor de OECD heeft hij deze visie uiteengezet. Verder begeleidt en doet hij hier empirisch onderzoek naar. Als senior beleidsmedewerker geeft Plochg mede vorm aan het strategische beleid van de NPHF; advies over het te voeren kwaliteitsbeleid voor preventie en een visiedocument over de betaalbaarheid van de zorg. Annelies Acda, programmacoördinator aanpak gezondheidsachterstanden, GGD Annelies Acda werkt als programmacoördinator aanpak gezondheidsachterstanden voor de vier grote steden (G4). Ze is ook beleidsadviseur volksgezondheid bij de GGD Amsterdam en trekker van het experiment De Gezonde Wijk. In haar carrière heeft zij zich altijd bezig gehouden met verbinden en kansen zien en creëren, het ondersteunen van zelfredzaamheid, zelfstandigheid en een goede gezondheid van kwetsbare groepen. Acda: Preventief verbinden gaat over gezondheid niet over die van onszelf maar van ons allemaal. Het zijn vaak dezelfde groepen mensen die tussen wal en schip vallen en hun gezondheid is dan lang niet altijd hun grootste probleem. Hoe kunnen we dit thema koppelen aan het leven van mensen in de steden, en de lange termijneffecten proberen te verankeren in een bureaucratische omgeving? Deze presentatie gaat over mijn persoonlijke zoektocht en ervaringen, en het verkopen van gezondheid op een korte-termijn markt.

8 ZELFBEHEER IN DE PRAKTIJK: JE EIGEN STEK Kunnen dak- en thuislozen in eigen beheer een opvangvoorziening runnen? Ja, dat kan. Op drie plekken in Nederland gebeurt het, daar maken dak- en thuislozen zelf de dienst uit. Professionele ondersteuners zijn wel beschikbaar, maar blijven op gepaste afstand. Kenmerkend voor zelfbeheer is dat gebruikers zeggenschap en keuzevrijheid hebben, dat ze verantwoordelijkheid moeten nemen en dat er democratische besluitvorming plaatsvindt. Er is geen afhankelijke relatie met een hulpverlener. Men voelt zich minder opgejaagd en er is ruimte om zelfstandig en met lotgenoten problemen op te lossen en te kijken naar de toekomst. In die zin is het een krachtig middel om tot verandering te komen, een belangrijk doel van zelfbeheer. Ook voor de samenleving heeft zelfbeheer betekenis. De voorzieningen zijn goedkoper en de waardering van de bewoners is hoog. Het in stand houden van de opvang biedt de bewoners een vorm van dagbesteding en de goede relatie die ze met de buurt onderhouden, zorgt voor positieve beeldvorming. Wat betekent het voor hulpverleners en management als de doelgroep zelf zeggenschap heeft over de hulpverlening en opvang? Hoe behoud je kwaliteit en veiligheid van de zorg en voorkom je dat professionals en managers zeggenschap overnemen? In deze presentatie komen deze vragen aan de orde vanuit onderzoek, professionele praktijk en bewonersperspectief. Mathijs Tuynman, projectleider Trimbos-instituut Mathijs Tuynman is projectleider bij het Trimbosinstituut voor onderzoeken en monitors op het gebied van maatschappelijke opvang en ondersteuning van kwetsbare doelgroepen. Hij heeft jarenlange ervaring als beleidsonderzoeker bij gemeenten en het SCP. Over het onderzoek naar zelfbeheer in de maatschappelijke opvang zegt hij: "Een zeer inspirerend project, waar volgens mij niet alleen de maatschappelijke opvang maar de hele GGZ van kan leren. Uit dit onderzoek blijkt dat mensen veel meer zelf kunnen dan gedacht."

9 Michiel Lochtenberg, ondersteuner Je Eigen Stek (HVO-Querido) Michiel Lochtenberg is professioneel ondersteuner bij Je Eigen Stek: Ondersteunen betekent voor mij hun pad volgen, risico s durven nemen en hun expertise (leren) benutten. Het is comfort vinden in de angst dat ik geen regie of controle heb op het proces. Ondersteunen is niet alleen een individuele aangelegenheid. Het ondersteunen van wederkerigheid tussen bewoners onderling vanuit de eigen levenservaring, is net zo belangrijk. Ondersteunen betekent voor mij ook openstaan voor hun feedback op mijn handelen. Niemand is dé expert. Het is een proces van samen denken, samen sturen, samen beslissen, samen doen. Jamal Mechbal, voorzitter en bewoner Je Eigen Stek Jamal Mechbal is voorzitter bij en bewoner van Je Eigen Stek. Hij heeft gestudeerd aan de TU Delft, McGill University (Montreal) en Universiteit van Amsterdam (aerospace engineering, mechanical engineering en informatica). Hij heeft gewerkt in het bankwezen, engineering en de commercie. Door privé-omstandigheden raakte hij in de problemen en werd hij dakloos. "Iedereen kan in de problemen raken en dakloos worden. Je Eigen Stek biedt plaats aan hen die tussen wal en schip zijn geraakt. Door zelfbeheer en het wonen in een groep ontstaan er dingen, zoals hoop en synergie. Dé ingrediënten voor herstel."

10 Marian Kaljouw, voorzitter Sectie Zorgberoepen en Opleidingen CVZ Marian Kaljouw is voorzitter van de Sectie Zorgberoepen en Opleidingen van het College voor Zorgverzekeringen. Voorheen was zij voorzitter van Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (V&VN). Ook is zij directeur van de St. Antoniusacademie, het opleidingsinstituut van het St. Antonius Ziekenhuis. Na haar opleiding tot verpleegkundige specialiseerde Kaljouw zich in cardiac care en intensive care. Zij is deskundig op het gebied van het verpleegkundig vervolgonderwijs en management. In 1998 behaalde ze haar doctoraat met het proefschrift Behoeften van familieleden van intensive care patiënten. OPEN SPACE METHODIEK Open Space is een (werk-) conferentiemodel dat een aantal jaren geleden is ontwikkeld door Harrison Owen. De Open Space-aanpak maakt het mogelijk om over de echte onderwerpen te praten via zelforganisatie. Open Space leidt tot debat en ervaringsuitwisseling in een ontspannen sfeer en dat genereert doorgaans veel energie. Meer informatie is onder meer te vinden op openspaceworld.org en openspacenu.nl. Vanmiddag wordt Open Space ingezet om duidelijk te krijgen over welke kennis en vaardigheden moderne zorgprofessionals zouden moeten beschikken. Gaat het om aan- of juist afleren? U bent van harte uitgenodigd om uw bijdrage te leveren vanuit uw eigen kennis, ervaring en netwerk!

11 STICHTING ZELFORGANISATIE Van het symposium worden filmopnamen gemaakt. U kunt deze enkele dagen na het symposium bekijken op onze website Dit is ook dé plek waar u zich kunt aanmelden voor de nieuwsbrief en andere congressen, zoals ons symposium Zelfzorg, deze zomer, of de Vijfde Nationale Dag van de Zelforganisatie op woensdag 13 november 2013 in de Doelen te Rotterdam. Op de website kunt u in het archief de filmpjes, foto s en presentaties bekijken van al onze congressen. Bent u benieuwd wat zelforganisatie kan betekenen voor uw werk of netwerk? Wij organiseren graag samen met u, als partner van Stichting Zelforganisatie, inspirerende bijeenkomsten en innovatieve projecten. Op onze website en Facebook pagina leest u meer over de mogelijkheden.

12 PARTNERS VAN STICHTING ZELFORGANISATIE Sinik Itura