Methodiekboek JONGERENPARTICIPATIE BINNEN HET CENTRUM VOOR JEUGD EN GEZIN

Transcriptie

1 Methodiekboek JONGERENPARTICIPATIE BINNEN HET CENTRUM VOOR JEUGD EN GEZIN Een CJG voor en door jongeren

2 Inhoud Inleiding 3 STAP 1: Beleidsmatige inbedding 6 Best practise Geldermalsen: inbedding binnen het jongerenwerk 8 STAP 2: Jongerenwerving 9 Best practise Heerenveen: centrale rol van onderwijs 11 Best practise Rheden: centrale rol van jongeren 11 STAP 3: Training 14 Best practise Oegstgeest: democratisch voorlichtingsthema s kiezen 16 STAP 4: Voorlichting 18 Best practise Capelle aan den IJssel: uit je comfort-zone! 19 STAP 5: Evaluatie 20 Bijlagen A Participatieladder B Format Projectplan C Wervingsbrochure en poster D Draaiboek training E Vrijwilligerscontract F Trainingsmateriaal G Evaluatieformulier H Certificaat 2

3 Inleiding Jongerenparticipatie binnen het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) is een concrete manier om de informatie- en adviesfunctie van het CJG in te richten op thema s en vragen die leven onder jongeren. Dit kan zowel vóór de start en inrichting van het CJG als tijdens de ontwikkeling van de dienstverlening voor deze doelgroep. In deze werkwijze lichten jongeren hun leeftijdsgenoten voor over het CJG en een zelfgekozen thema, bijvoorbeeld drugsgebruik, zelfbeeld, werk of seksualiteit. De deelnemers krijgen daarvoor een training waarin ze een eigen voorlichting ontwikkelen. De informatie wordt door hen op een toegankelijke werkwijze naar andere jongeren toegebracht - op scholen, verenigingen en in jongerencentra. Met voorlichting op locatie wordt bekendheid gegeven aan het CJG en de drempel verlaagd om daar voor meer informatie en vragen binnen te lopen. Hiermee wordt aangesloten bij het uitgangspunt van het CJG om laagdrempelig en toegankelijk te zijn voor jongeren. Ook worden de competenties en (presentatie)vaardigheiden van de jongeren die hun peers voorlichten vergroot. In 2011 dient iedere gemeente in Nederland een functionerend Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) te hebben, waar ouders, kinderen en jongeren terecht kunnen voor alle mogelijke vragen en hulp. Op dit moment focussen de meeste gemeenten zich op de groep ouders met jonge kinderen. De groep tussen 12 en 22 jaar is moeilijker te bereiken. Gemeenten en instellingen hebben vaak weinig zicht op de vragen en behoeften van jongeren en weten niet goed hoe zij hen kunnen bereiken. Het project Jongerenparticipatie binnen het CJG haakt hierop in. CNV Jongeren en Kennisnetwerk Centra Jeugd en Gezin (KCJG) zijn met subsidie van ZonMw vijf pilot-projecten gestart in samenwerking met de gemeenten Geldermalsen, Capelle aan den IJssel, Heerenveen, Rheden en Oegstgeest. 3

4 4 Wat is jongerenparticipatie? Jongerenparticipatie betekent voor jongeren inspraak hebben, invloed hebben, meepraten, meedenken, ruimte krijgen, initiatief nemen en meedoen. Jongerenparticipatie is het actief betrekken van jongeren bij beleids- en besluitvorming ten aanzien van hun eigen leefomgeving of in breder maatschappelijke zin. Hoe hoger het niveau van participatie, hoe meer inzet dit vraagt van zowel de jongeren als de bestuurders en professionals. Jongeren voorzien van informatie is de lichtste vorm, hierbij is er nauwelijks sprake van participatie, omdat de jongeren zelf geen stem hebben. Jongeren om advies vragen, mee laten beslissen, laten meedoen of ruimte geven voor eigen initiatieven biedt in die volgorde - meer mogelijkheden voor invloed en heeft hogere resultaatspotentie. Binnen ieder niveau zijn er verschillende methoden mogelijk (voorlichting, enquête, panel) die allemaal andere resultaten hebben, zoals bijvoorbeeld het vergroten van kennis of invloed. Jongerenparticipatie binnen het CJG Bij de ontwikkeling van het Centrum voor Jeugd en Gezin is het perspectief van jongeren van belang om het aanbod af te stemmen op de leefwereld van de jongeren. Door jongeren te betrekken en hun mening leidend te maken voor de inhoud en vorm van het CJG zal het aanbod kwalitatief beter aansluiten bij de doelgroep. Er is niemand die beter kan vertellen hoe en waarmee jongeren geholpen kunnen worden dan de jongeren zelf. Het inzetten van jongeren voor de promotie van een Centrum voor Jeugd en Gezin werkt ook drempelverlagend. Een leeftijdsgenoot vertelt je waar het centrum zit en via wat voor wegen je (anoniem) dit centrum kunt bereiken. Jongerenparticipatie is dan ook een middel om te komen tot effectief beleid dat op de doelgroep is gericht. Dit maakt het mogelijk om als CJG klantgerichter te werken en activiteiten werkelijk aan te laten sluiten op de behoeften van jongeren. Een peer is letterlijk een gelijke. In het project wordt uitgegaan en gebruik gemaakt van de eigen kracht van jongeren zelf. Jongeren kunnen elkaar op een aantal vlakken prima ondersteunen en verder helpen, en bovendien met elkaar nadenken over wat zij verwachten van een Centrum voor Jeugd en Gezin. Participatieladder Participatie is mogelijk in verschillende gradaties en vormen. De participatieladder (Pröpper, 2009) 1 maakt een onderscheid in zes vormen van participatie, van ontvanger van informatie tot initiatiefnemer. In de tabel in bijlage A zijn de zes treden van de participatieladder weergegeven, inclusief een beschrijving van de participatievorm en een voorbeeld uit de praktijk. Iedere participatievorm vereist een andere rol voor de bestuurder of professional die jongerenparticipatie begeleidt. Hoe hoger het niveau op de ladder, hoe meer inzet dit vraagt van zowel de jongeren als de bestuurders of professionals. De invloed van jongeren wordt ook groter bij hogere treden op de ladder. In de methodiek Jongerenparticipatie binnen het CJG zijn jongeren samenwerkingspartners van de gemeente. Dit is op de participatieladder - na initiatiefnemer - de hoogste vorm van participatie. Jongeren leveren in samenwerking met professionals een bijdrage aan de naamsbekendheid, laagdrempeligheid en het aanbod van het CJG. Elementen van jongerenparticipatie methodiek Jongeren bevinden zich in een eigen leefwereld en hebben weer andere wensen dan volwassenen. Dit vraagt passende werkvormen en werkwijzen waarop jongeren betrokken kunnen worden bij de ontwikkeling van een CJG. In de methodiek Jongerenparticipatie binnen het CJG staan de volgende elementen centraal: Jongeren worden behandeld als gelijkwaardige gesprekspartner, met vertrouwen en respect. Uitdagende participatie; jongeren worden medeverantwoordelijk gemaakt en hebben een belangrijke rol in de uitvoering. Het standpunt van jongeren staat voorop; zij geven in eigen woorden voorlichting over het CJG en actuele jongerenthema s. Laagdrempelige participatie door middel van toegankelijke werving en voorlichting: erop af!. Passende instrumenten en communicatievormen: peer to peer benadering, jongeren geven voorlichting aan leeftijdsgenoten. 1 Pröpper, I. (2009). De aanpak van interactief beleid: elke situatie is anders. Bussum: Countinho.

5 De methodiek in vijf stappen STAP 1: BELEIDSMATIGE INBEDDING Na een scan van bestaand beleid op het gebied van jongerenparticipatie, jeugdbeleid en het CJG wordt een uitvoeringsplan opgesteld, met een planning. In het project worden CJG-medewerkers en belangrijke partners van de gemeente, zoals het jongerenwerk en scholen, nadrukkelijk betrokken. De trainingen worden met een cotrainer vanuit het CJG of jongerenwerk gegeven. Deze train-de-trainer benadering zorgt voor borging van de werkwijze. STAP 2: WERVING VAN JONGEREN Voor de werving van de jongeren wordt een campagne opgezet in nauwe samenwerking met de gemeente, het lokale jongerenwerk, onderwijs en sportverenigingen. Jongeren worden actief benaderd op plekken waar zij komen en worden face-to-face geïnformeerd over het project. Daarnaast worden flyers verspreid en posters opgehangen op locaties waar jongeren samenkomen. STAP 3: TRAINING Per gemeente krijgen acht tot tien jongeren een training van vier dagdelen waarin zij kennismaken met elkaar en het CJG. Zij leren presenteren en feedback geven op elkaar. Uiteindelijk werken ze toe naar een eigen voorlichting over het CJG en een thema dat zij belangrijk vinden, bijvoorbeeld werk en inkomen of alcohol en drugs. STAP 4: VOORLICHTING De jongeren laten leeftijdsgenoten via een toegankelijke werkwijze - erop af! - kennismaken met het CJG. De jongeren geven in duo s voorlichting op school, hun vereniging of op een andere plek naar eigen keuze. Hierbij kan een doelstelling afgesproken worden, bijvoorbeeld een bereik van 20 jongeren per voorlichter. STAP 5: EVALUATIE De resultaten van de training en voorlichting worden geëvalueerd door gesprekken met deelnemende jongeren en door het uitdelen van evaluatieformulieren aan de voorgelichte jongeren. Hieruit worden lessen getrokken voor het vervolg van het project. Deze vijf stappen van de methodiek worden in deze praktische handleiding uitgebreider behandeld. Bij de stappen wordt er ingespeeld op voorbeelden uit de praktijk, de relevantie van de te nemen stap en worden er praktische handvatten gegeven hoe men te werk moet gaan. Tevens wordt er bij elke stap een best-practise genoemd vanuit een pilot-gemeente. ZonMw, KCJG en CNV Jongeren wensen u veel succes en plezier bij het implementeren van jongerenparticipatie binnen uw Centrum voor Jeugd en Gezin!

6 Stap 1 - Beleidsmatige inbedding Denk aan: Sluit aan op de doelen, taken, partners en financiering van het CJG. Wees creatief in de activiteiten en middelen die worden ingezet. Maak afspraken met de partners van het CJG over taken en verantwoordelijkheden. Zorg dat de jongeren die de voorlichting geven voldoende uit gerust zijn om hun peers met vragen toe te leiden naar het CJG. Zoek bestaande financieringsstructuren. Onderzoek en bedenk hoe het project kan aansluiten op andere jongerenparticipatie initiatieven vanuit de gemeente. Denk na over de mogelijkheden om het project duurzaam te continueren en wie je hierbij moet betrekken. Natascha Nijenhuis (Beleidsmedewerker gemeente Rheden) Als jongeren elkaar voorlichting geven komt de boodschap nu eenmaal beter aan dan wanneer volwassenen dit doen. Hopelijk zorgen de jongeren via hun voorlichting zelf weer voor opvolgers. Tjebbe Vught (Wethouder gemeente Rheden, portefeuille jeugdbeleid) We vinden het belangrijk dat jongeren meedenken over hun eigen ontwikkeling en dit project draagt hieraan bij. 6

7 Relevantie Bij de start van het project is een projectplan met een helder geformuleerde doelstelling en resultaten van belang. Dit geeft focus aan de uitvoering, draagt bij aan het verkrijgen van draagvlak en ondersteunt de evaluatie van het project. Geef duidelijk aan wie verantwoordelijk is voor welke taken in het project. Hierbij kan gedacht worden aan de informatie- en adviesfunctie van het CJG. Bij de inventarisatie van partners kan gedacht worden aan het welzijns- of jongerenwerk. Zij kunnen een belangrijke rol spelen ten aanzien van het werven van jongeren, het geven van de training en het faciliteren van de voorlichtingen die de jongeren gaan geven. Door aan te sluiten bij partners, worden tevens bestaande projecten rondom jongerenparticipatie inzichtelijk. Zo zorg je voor een sluitend aanbod en voorkom je overlap. Daarbij kunnen leerpunten en succesvolle ervaringen uit andere trajecten meegenomen worden. Bij de inventarisatie van middelen kan gedacht worden aan bestaande participatie budgetten. Aansluiten op bestaande financieringsstructuren ondersteunt de borging op lange termijn; additionele middelen zijn eindig. Denk eens aan aansluiting bij maatschappelijke stage of financiering van het jongerenwerk. Mirjana Pannekoek (Beleidsadviseur en projectleider Ontwikkeling Centrum voor Jeugd en Gezin Oegstgeest) Het jongerenparticipatie project loopt naast de ontwikkeling van het CJG. De jongeren zijn geen hulpverlener, maar voorlichter voor het CJG. Ze zijn door trainingen bekend met de onderwerpen en het netwerk en kunnen daardoor prima andere jongeren doorverwijzen. Voor eventuele back-up kunnen de voorlichters altijd terugvallen op Herman Van de Brug, Coördinator Jeugd- en Jongerenwerk en co-trainer in het project. Ook kunnen de voorlichters verwijzen naar de site Een regionale CJG website speciaal voor jongeren. Als participatie van jongeren het doel is, betrek dan deze doelgroep vanaf de eerste stap bij het project; bevraag hen over hun voorkeur voor activiteiten. De jongerenwerker of het CJG hoeft niet alle jongeren te bereiken; de peer to peer benadering zorgt voor een sneeuwbaleffect. Daarvoor moeten de jongeren in het project wel worden uitgerust om hun peers met vragen toe te leiden naar het CJG. Hierbij kan gedacht worden aan visitekaartjes of flyers met contactgegevens van het CJG. Tot slot wordt er met een duurzame inbedding van het project voorkomen dat een succesvolle aanpak eindigt met de afloop van het project. Naast onderbenutting en verspilling wordt voorkomen dat deelnemende jongeren worden teleurgesteld doordat hun rol als voorlichter komt te vervallen met het beëindigen van het project. 7

8 Wat kan ik doen? Tips! Gebruik het format uit bijlage B voor het maken van een projectplan. Neem het project op in de subsidieafspraken met partners binnen het CJG zoals het jongerenwerk of jeugdmaatschappelijk werk. Het goed plannen van het project draagt bij aan duurzame betrokkenheid van de jongeren en het slagen ervan! Houd rekening met schoolvakanties, tentamen- en examenperiodes etc. Start eventueel in een pilot-vorm om laagdrempelig kennis te maken met de werkwijze en gaande het project draagvlak en financiële middelen te verkrijgen. Zet vroegtijdig in op participatie, niet op het moment dat de plannen feitelijk al rond zijn. Inventariseer lopende projecten op het terrein van jongerenparticipatie: wat mist en welke succesvolle elementen kunnen we uit bestaande projecten meenemen? Kijk naar de mogelijkheid het project te koppelen aan maatschappelijke stages. Inventariseer wervingskanalen zoals jongerencentra, scholen, sportclubs en gen. verenigin- Herman Van de Brug (Coördinator Jeugd- en Jongerenwerk Oegstgeest en co-trainer in het project) Wij doen niets anders dan jongeren te laten zien wat ze kunnen en wat er mogelijk is in de maatschappij. En daar is dit natuurlijk een uitstekend project voor. Best practise Geldermalsen: inbedding binnen het jongerenwerk Geldermalsen is een goed voorbeeld waarin in tijden van bezuinigingen met creativiteit en durf vanuit de ambtenaar middelen zijn gevonden om de methodiek te ontwikkelen. De gemeente heeft nadrukkelijk de samenwerking met het jongerenwerk gezocht. De werving van jongeren is uitgevoerd samen met de jongerenwerker. Ook de training heeft CNV Jongeren gezamenlijk uitgevoerd volgens de train-de-trainer benadering. Op deze manier wordt de methodiek onderdeel van de reguliere werkwijze van het jongerenwerk. Geldermalsen tracht de uitvoering van de methodiek structureel op te nemen in de subsidieafspraken met het jongerenwerk. Mark Rouw (Projectadviseur KCJG) Het jongerenparticipatie project kan ingepast worden in de huidige tijdsbesteding van jongerenwerk of er kan aanvullend subsidie voor worden verstrekt. Aan de subsidieverstrekking kunnen prestatieafspraken verbonden worden over het werven, bereiken, trainen en voorlichten van jongeren in kwantitatieve en kwalitatieve zin. 8

9 Stap 2 - Jongerenwerving Denk aan: De vindplaatsen van jongeren in de gemeente. De verschillende (sub)groepen jongeren binnen de gemeente. Instrumenten om jongeren te benaderen. De hoeveelheid jongeren die je wil bereiken en inzetten voor het project. Het inzetten van een homogene of heterogene groep. Een focus op jongeren binnen of buiten de gemeente. Relevantie Inzicht in de doelgroep, vindplaatsen en wervingskanalen ondersteunen een effectieve inzet van wervingsinstrumenten. Door van te voren jongeren te betrekken bij het inzetten van deze wervingsinstrumenten zorg je ervoor dat je de jongeren doelgroep op de juiste manier en met passende middelen benadert. Duidelijkheid over afbakening van de doelgroep -zoals leerlingen van havo, of vwo klassen of jongeren woonachtig binnen de gemeentevoorkomt in een later stadium discussie over het al dan niet laten participeren van jongeren die niet tot deze doelgroep behoren. Maak de afweging of het project zich gaat richten op jongeren die woonachtig zijn in de gemeente, of jongeren die onderwijs volgen en recreëren binnen de gemeente, maar er niet woonachtig zijn. Bij een homogene groep zoals een hele klas vwo leerlingen is er (in tegenstelling tot een heterogene groep) eerder sprake van een vertrouwensrelatie binnen de groep. Wel moet er aandacht zijn voor het coderen van de boodschap tijdens de voorlichting. De deelnemers moeten hun voorlichting dan namelijk aan leerlingen met verschillende schoolniveaus communiceren en hun boodschap per voorlichtingsgroep aanpassen. Dit is bij een heterogene groep van diverse scholen en niveaus - minder van belang. Duidelijkheid over het aantal jongeren dat de training gaat volgen, geeft richting aan het aantal jongeren dat geworven moet worden. Werf met het oog op uitval altijd meer jongeren dan het aantal dat de training gaat volgen! 9

10 Wat kan ik doen? Tips! Schakel sleutelpersonen in om jongeren te benaderen of de vindplaatsen van jongeren te achterhalen. Denk aan jongerenwerkers, een mentor of coördinator maatschappelijke stage, een medewerker van de vrijwilligerscentrale of de jongeren zelf. Werf jongeren! Ga actief naar het station, hangplekken, het jongerencentrum of de scholen toe. Beperk de werving niet tot enkel het uitdelen van folders. Blijf herhaaldelijk contact zoeken met geïnteresseerde jongeren via verschillende kanalen zoals en sms. Sluit aan op de cyclus van het schooljaar, bijvoorbeeld ruim voordat de maatschappelijke stage begint. Benader jongeren als een gelijkwaardige gesprekspartner. Combineer verschillende wervingsinstrumenten. Face-to-face werving met folders blijkt effectief (in bijlage C is een voorbeeld opgenomen van een wervingsbrochure). Probeer het project in te zetten als maatschappelijke stage. Geef een presentatie over het project op school en zorg dat jongeren zich gelijk kunnen intekenen. Vertel tijdens de werving de meerwaarde van deelname; het staat goed op je CV, je vergroot je presentatievaardigheden en je draagt bij aan de invulling van het CJG in je eigen gemeente. Wees duidelijk over de omvang en looptijd van het project: jongeren hechten waarde aan korte, overzichtelijke vrijwilligersopdrachten. Communiceer op welke dagen de training is gepland en of de training en uitvoering wel of niet onder schooltijd mag plaatsvinden. Zet in op jongeren vanaf 15 jaar. Deze leeftijdscategorie beschikt over passende vaardigheden en verantwoordelijkheidsgevoel. Zet de groep die heeft meegedaan aan het project in om een nieuwe groep jongeren te benaderen. 10

11 Best practise Heerenveen: centrale rol van onderwijs Bij de werving in de gemeente Heerenveen heeft het onderwijs een centrale rol ingenomen. De coördinatoren maatschappelijke stage van de OSG Sevenwolde en het Bornego College zijn benaderd en geïnformeerd over het project. Bij twee scholen is het project vervolgens ingezet als maatschappelijke stage. Op het Friesland College is het project ingezet als stageopdracht. Er is contact gezocht met verschillende klassen en een presentatie gegeven over het project. Na de presentatie waren er elf geïnteresseerde meiden. Ze hebben een flyer meegekregen en hun bereikbaarheidsgegevens achtergelaten. Met de (maatschappelijk) stage coördinatoren van het voortgezet onderwijs is veel contact geweest. De coördinatoren wisten welke deelnemers vanuit hun school aan het project deelnamen en hebben voor de trainingen gezocht naar mogelijkheden in hun rooster. De trainingen vonden na schooltijd plaats, in een centraal gelegen jongerencentrum. Best practise Rheden: centrale rol van jongeren Bij de werving in de gemeente Rheden hebben jongeren zelf een centrale rol gespeeld. De werving is gestart in vier jongerencentra in Rheden en de omliggende kernen. Jongerenwerkers zijn ingelicht en hebben posters in de centra opgehangen. De eerste twee aanmeldingen kwamen van een stagiair van het jongerencentrum en een vriend. De tweede actie betrof face-to-face werving. De eerste twee deelnemers zijn samen met een medewerker van CNV Jongeren bij de verschillende scholen in de omgeving gaan flyeren. Doordat deze twee deelnemers uit de buurt kwamen en veel klasgenoten en scholieren kenden, liep het aantal aanmeldingen op tot boven de dertig. Alle geïnteresseerden zijn enkele dagen na hun aanmelding teruggebeld en gevraagd naar hun motivatie en beschikbaarheid, waarna er enkele deelnemers afvielen. Tenslotte is naast het jongerencentra, de scholen, verenigingen en sportclubs het vrijwilligers servicepunt geïnformeerd en voor de werving ingeschakeld. Een vrijwilliger van het servicepunt opperde om tijdens de examen-stunt van zijn school flyers van het project toe te voegen aan tassen met andere goodies voor de leerlingen. Uit deze actie zijn een aantal aanmeldingen voor het project binnengekomen. 11

12 Reacties vrijwilligers over de trainingen van CJG project in Heerenveen Alles wat ik geleerd heb gaat mij super veel helpen en ik ben er erg blij mee! Ik heb veel geleerd, ook hoe je anderen feedback geeft. Er was een fijne sfeer in de trainingsgroep. Isabel Janssen (vrijwilliger project Capelle a/d IJssel, 16 jaar) Ik besloot mee te doen aan dit project, omdat het goed op mijn cv staat, maar ook om iets voor Capelle te doen, ik wil me graag inzetten voor mijn stad. 12

13 13

14 Stap 3 - Training Denk aan: De locatie van de training. Het tijdstip van de training. Het programma en de duur van de training. Taalgebruik tijdens de training. De informatie en kennismaking met het CJG. De thematiek van de voorlichting Het onderling vertrouwen en de verwachtingen. Communicatie naar ouders. Voorbeelden van thema s uit de pilots zijn: alcohol, solliciteren, problemen met je ouders, discriminatie, tienerzwangerschappen, criminaliteit, zelfbeeld en drugs. Kamal Posthuma (vrijwilliger project Rheden, 20 jaar) Ik heb een mooie aanvulling op mijn CV. We hebben tijdens de training bijvoorbeeld geleerd om op onze houding en intonatie te letten. Relevantie Het is aan te bevelen om de training te houden op een locatie die bekend is bij de jongeren. Daarnaast dient men rekening te houden met de afstand die jongeren moeten afleggen en de bereikbaarheid van de locatie. De inrichting en de ruimte zijn ook van belang. Door afleiding en ruis te voorkomen, kunnen de jongeren zich op de training focussen. Jongeren hebben een korte spanningsboog en zijn snel afgeleid. Door een juiste balans tussen inspanning of concentratie en ruimte voor rust of ontspanning te creëren speel je hierop in. Ook het tijdstip en de duur van de training speelt een rol. Zo is een training van drie uur non-stop te lang. Uit de pilots is gebleken dat een training aan het eind van de middag goed werkt. De meeste jongeren komen dan vanuit school en kunnen naast de training ook gezamenlijk avondeten. In het begin van de training moeten de jongeren zich een beeld vormen van het CJG in hun gemeente. Dit kan door het bezoek aan een fysiek CJG, of door medewerkers vanuit het CJG of de gemeente te ontmoeten. Let hierbij wel op dat jongeren niet zijn ingesteld op de beleidstaal van de gemeente en het CJG. Pleeg als trainer interventies wanneer een verhaal vanuit een expert te wollig wordt. Wanneer jongeren een beeld hebben bij het CJG kunnen ze makkelijker een thema bepalen wat zowel bij hen zelf als het CJG aansluit. Het zelf bepalen van de thematiek vergroot de kans op duurzame betrokkenheid van jongeren bij het project en draagt bij aan de doelstelling van een vraaggericht CJG. Als trainer speel je hierop in door alleen het kader te schetsen van onderwerpen waarvoor je bij het CJG terecht kunt. Jongeren weten zelf het beste welke thema s relevant en actueel zijn onder hun leeftijdsgenoten. Let op de keuze van de thematiek voor de voorlichting en de verbinding daarvan met het CJG. Wanneer de jongeren bijvoorbeeld voor het thema drugs kiezen, kan er een professional uit verslavingszorg worden uitgenodigd voor meer informatie. Zo weten beiden partijen elkaar te vinden, werk je aan onderling vertrouwen en creëer je eenduidige verwachtingen tussen zowel de professionals als de jongeren. Wanneer er (minderjarige) jongeren deelnemen aan het project is het goed om hun ouders ook te informeren over het project, de trainingsdagen en eventuele opdrachten die hun kinderen meekrijgen. 14

15 Zeynep Tulum (vrijwilliger project Rheden, 25 jaar) Ik wil jongeren laten inzien hoe belangrijk het CJG is. Je kunt er met elke vraag over opgroeien of opvoeden terecht. Ik ben zelf kind van gescheiden ouders. Wij moesten destijds echt zoeken naar hulp. We wisten niet waar we terecht konden en wie ons kon helpen. Dat er nu één organisatie is die je wegwijs kan maken in de wirwar, vind ik heel goed. Wat kan ik doen? In bijlage D is een draaiboek opgenomen voor het organiseren van een training. Hou tijdens de training een brainstorm met de deelnemers over actuele thema s voor de voorlichting. Laat jongeren na de eerste training zelf in één zin zeggen wat het CJG is en doet. Dit is niet alleen een test of het verhaal vanuit het CJG is blijven hangen: het geeft je als trainer ook een beeld over hoe jongeren het CJG zien. Kies een ruimte waarin jongeren weinig worden afgeleid. Kies voor een rustige ruimte, los van de inloop van het jongerencentrum, het CJG of een ruimte in het gemeentehuis. Houd tijdens de trainingen om de drie kwartier een korte pauze. Sluit overeenkomsten met de jongeren af (zie bijlage F voor een format) en laat deze bij minderjarige deelnemers- ook tekenen door de ouders. Sta open voor de standpunten van jongeren, geef hen beslissingsrecht. Maak participatie uitdagend: maak jongeren medeverantwoordelijk of geef hen een rol in de uitvoering. Maak het CJG inzichtelijk. Ga voorafgaand of bij de eerste training met de jongeren op bezoek bij het CJG. Laat zien we de partners zijn, wat zij doen en verstrek bestaande informatiefolders. Zorg dat medewerkers van het CJG voorbereid zijn op vragen over de voorlichtingsthema s. Laat folders ontwikkelen of vraag informatie op bij instanties. Het CJG in één zin volgens jongeren: Het CJG is eigenlijk net zoiets als de kindertelefoon, maar dan voor jongeren van onze leeftijd Een CJG is een soort VVV voor jongeren met vragen over opvoeden en opgroeienl 15

16 Best practise Oegstgeest: democratisch voorlichtingsthema s kiezen Oegstgeest had een heterogene deelnemersgroep van twee verschillende scholen. De deelnemers hadden uiteenlopende ideeën voor het thema van de voorlichting. In de eerste training hebben de jongeren om de beurt één mogelijk thema genoemd voor de voorlichtingen. Op deze manier heerst er een gelijkwaardigheid in de groep en komt iedereen aan de beurt. Iedereen in de groep kreeg de huiswerkopdracht om thuis nog eens na te denken over mogelijke thema s. Een deelnemer merkte in de tweede training terecht op dat er al veel genoemd was over problemen rondom jongeren, zoals pesten, discriminatie, alcohol- en drugsgebruik. Hij gaf aan dat hij het thema problemen met ouders interessant vond, omdat je soms als kind geen invloed hebt op hoe je thuissituatie verloopt. Deze deelnemer bleek zelf kind van gescheiden ouders te zijn en hier ervaring mee te hebben. Door de inbreng van deze deelnemer veranderde de insteek van de voorlichting en is er in dit nieuwe licht nog een aantal nieuwe thema s bedacht. Bij de stemronde is er gestemd volgens de songfestivalmethode. Elke deelnemer kreeg drie verschillende kleuren stickertjes, met de punten 5, 3 en 1. De jongeren mochten vervolgens individueel en zonder te overleggen het stickertje met het cijfer 5 bij het beste thema, 3 bij het één na beste en 1 bij het thema van hun derde keus plakken. Na de stemronde hebben de trainers de punten bij elkaar opgeteld en waren er duidelijk twee thema s populair, problemen met ouders en discriminatie. Na de uitwerking van de thema s is het aan de deelnemers zelf om hun keuze aan te geven en duo s te vormen voor de voorlichting. Isabel Janssen, vrijwilliger project Capelle a/d IJssel Ik vind het gewoon leuk om mensen iets uit te leggen. Vooral als ze daar echt iets aan hebben. Er zijn best veel jongeren die niet weten -of mogen weten- hoe je zwangerschap kunt voorkomen. Ze denken niet na over de gevolgen -niet over de positieve, niet over de negatieve. Ik denk dat je over sommige onderwerpen liever met leeftijdgenoten praat. Er is meer vertrouwen, je luistert makkelijker naar elkaar. Ik vind het belangrijk dat jongeren weten wat er te kiezen valt, en dát er iets te kiezen valt. Het is leuk om daarin iets te kunnen betekenen. 16

17 17

18 Stap 4 - Voorlichting Denk aan: De locatie waarop de jongeren de voorlichting geven. De schoolroosters van de deelnemers. Afstemming met zowel deelnemers als docenten. Mogelijkheden om voorlichting buiten de school te geven. De samenstelling van de voorlichtersgroep. De doelgroep die de voorlichting ontvangt. De evaluatie van de voorlichtingen. Terugkoppeling met de docent. Sandrine Doolhoff (vrijwilliger project Capelle a/d IJssel, 16 jaar) We gaven presentaties aan leerlingen uit de brugklassen van het IJsselcollege en Comenius College. Het was fijn dat we dat in groepjes konden doen. Iedereen heeft zijn sterke punten en zo konden we goed op elkaar inspelen. We mochten zelf beslissen over welke thema s we voorlichting gaven. Met informatie die we van het CJG kregen of van internet haalden, maakten we de presentaties. Relevantie Kies voor de voorlichtingen een locatie waar de jongeren vertrouwd en bekend mee zijn of ga met de jongeren mee naar een nieuwe locatie. Het is ter voorbereiding op de eerste voorlichting van belang duidelijk te zijn over de setting waarin de jongeren de voorlichting gaan geven. Dit geeft hen het gevoel dat het menens is en helpt hen ter voorbereiding. Naast voorlichtingen op school kan gedacht worden aan jongerencentra, verenigingen, sportclubs of voorlichtingen op jongerenevenementen in de gemeente. Creëer zo snel mogelijk duidelijkheid over de doelgroep die wordt voorgelicht en laat de jongeren hierin zelf beslissen. Dit geeft duidelijkheid; je maakt afspraken met de jongeren en kunt ze hierop aanspreken. Hou rekening met de agendamogelijkheden, schoolvakanties en toetsweken van de jongeren. Het is wenselijk om gezamenlijk voorlichtingsdata te plannen en dit af te stemmen met de mentor of coördinator maatschappelijke stage van de leerlingen. Uit de pilot is gebleken dat het wenselijk is om voorlichtingsduo s te vormen. Er is veel gebruik gemaakt van interactieve presentaties en spellen, waarbij allebei de voorlichters gelijktijdig een rol vervulden. Daarnaast is het fijn om met een maatje voor de groep te staan; het neemt de spanning weg en je kunt na de voorlichting samen terugblikken. Op een moment dat een duo uiteen valt, maak dan meteen afspraken over de samenstelling van de groep en kijk of een deelnemer in staat is om zijn voorlichting alleen te geven. Zorg dat de voorlichters bij hun voorlichting nog tijd over houden voor een evaluatie. Een voorbeeld van een evaluatieformulier staat in bijlage G. Uit ervaring vinden de voorlichters het erg leuk om meteen terug te lezen hoe de groep hen heeft beoordeeld. 18

19 Sanne Bouwman (vrijwilliger project Capelle a/d IJssel, 16 jaar] Ik vind het bijzonder om te zien dat tijdens een discussie over abortus een leerling bij zijn standpunt bleef, ondanks dat de rest van de klas een heel andere mening had. Je leert ervan om je te verplaatsen in de ander. Wat kan ik doen? Tips! Laat de jongeren vroeg meedenken over de locatie waar ze de voorlichting gaan geven en aan wie. Uit de pilots blijkt dat sommige jongeren het leuk vinden om vrienden of klasgenoten voor te lichten, andere jongeren geven de voorkeur aan onbekenden. Laat de jongeren zelf kiezen met wie ze de voorlichting gaan geven. Geef ze tijdens de training kort de tijd om hun partner(s) te kiezen. Wees als trainer eerlijk; geef aan hoe de jongeren elkaar in duo s kunnen aanvullen, benadruk de sterke punten van elke voorlichter. Wees als trainer praktisch: als er een voorlichting is gepland en je duo-voorlichter is ziek, dan geef je de voorlichting met iemand anders. Laat jongeren bij voorkeur niet alleen een voorlichting geven. Uit de pilot is gebleken dat veel jongeren dit te eng vinden. Wanneer de jongeren zelfstandig op pad gaan om een voorlichting te geven, vraag een docent dan om feedback te geven aan de voorlichters. Best practise Capelle aan den IJssel: uit je comfort-zone! De deelnemersgroep uit Capelle aan den IJssel bestond uit acht vwo-leerlingen van het IJsselcollege. Deze deelnemers konden zelfstandig werken en pikten de training snel op. Tijd voor een extra uitdaging: een groep vmbo ers voorlichten! De essentie van peervoorlichting is voorlichting geven aan je leeftijdsgenoten. Nu liggen de leeftijdsgrenzen wel iets verder uit elkaar als een 5 vwo er een vmbo er uit het tweede leerjaar gaat voorlichten. Dit vraagt om een juiste vertaling van het onderwerp naar de doelgroep. Binnen de groep zijn de thema s tienerzwangerschappen en zelfbeeld gekozen. Tijdens de tweede training is er beslist welke doelgroep geschikt zou zijn voor deze voorlichtingsthema s. De groep die een voorlichting ging geven over zelfbeeld, vond het thema geschikt voor een havo -of vwo-doelgroep. Deze groep heeft zelfstandig afspraken gemaakt met de docenten binnen hun school, voor het geven van een voorlichting. De groep die een voorlichting over tienerzwangerschap had gemaakt was ervan overtuigd dat dit een goed thema zou zijn voor een vmbo klas. De dames zijn mede door hun coördinator maatschappelijke stage- goed geïnformeerd over het niveau van de groep en de manier waarop je het thema van de voorlichting moet brengen. De deelnemers presenteerden op de laatste trainingsdag hun voorlichting aan de groep, de CJG coördinator en hun coördinator maatschappelijke stage. Het bezoek aan een vmboklas met tweedejaars leerlingen bleek een eye-opener! Het was voor de voorlichters een hele ervaring en goed om eens een kijkje buiten hun eigen school te nemen. Marieke Mulder (projectleider CNV Jongeren) In het algemeen praten we als volwassenen vaak óver in plaats van mét jongeren. De praktijk wijst uit dat jongeren echter heel goed weten waar zij behoefte aan hebben. Maak daar dus gebruik van! Het is aan professionals om samen met jongeren een vertaling te geven aan deze behoeften. De uitdaging hierbij is om vernieuwende vormen te vinden, waarin de nadruk ligt op actie en aan de slag gaan. 19

20 Stap 5 - Evaluatie Denk aan: Doelstelling, doelgroep en interventie De wijze waarop de interventie is uitgevoerd. De manier waarop de doelstelling is behaald. Onvoorziene of onbedoelde (bij)effecten? De opgedane ervaringen. De overdraagbaarheid. Relevantie Door een evaluatie wordt inzichtelijk of de doelgroep die bij het project is betrokken in staat is geweest de doelstellingen middels de voorgestelde of alternatieve interventies heeft behaald. Ervaringen ten aanzien van de interventies die in de pilot zijn gepleegd, geven inzicht in wat wel en niet werkt bij de doelgroepen die je wilt bereiken met het CJG. Dit is een waardevolle ervaring bij de implementatie en voortzetting van jongerenparticipatie binnen het CJG. Het draagvlak voor een vervolg van het project neemt toe als je inzicht hebt in de resultaten van het project. Men kan hierbij een onderscheid maken tussen kwantitatieve resultaten, zoals het aantal jongeren dat via een voorlichting is geïnformeerd, of kwalitatieve resultaten, waarbij de input van jongeren wordt meegenomen uit gesprekken. Wat kan ik doen? Zie bijlage G voor een evaluatieformulier dat kan worden uitgedeeld na afloop van de voorlichting. Richt participatie in op het bereiken van (ook kleine) resultaten op korte termijn zodat de bijdrage direct zichtbaar wordt voor de jongeren die in het project participeren. Spreek met de meest betrokken medewerkers in het project om zicht te krijgen op succes- en faalfactoren. Zorg voor voldoende terugkoppeling naar de jongeren, zowel over het proces als over het uiteindelijke resultaat. Bevraag bestuurders en verantwoordelijken op de voorwaarden voor een vervolg. Elzelien Vermeijden (CJG coördinator, Capelle a/d IJssel) We weten uit ervaring dat jongeren graag een tikje anoniem blijven. De drempel om een CJG te bezoeken, is voor hen meestal wat hoger dan voor hun ouders. Binnen ons CJG hebben we ervoor gezorgd dat jongeren elkaar niet tegen hoeven te komen als ze dat niet willen. De evaluatie biedt aanknopingspunten voor verbeteringen van de werkwijze bij een vervolg. Naast het inzichtelijk maken van de waardering van de voorlichting door de voorgelichte jongeren, kan er ook geïnventariseerd worden hoe de doelgroep in de toekomst bereikt en geïnformeerd wil worden. 20