Strategisch plan Kenniscentrum Mainport Innovation

Transcriptie

1 Strategisch plan Kenniscentrum Mainport Innovation

2 Kenniscentrum Mainport Innovation Heijplaatstraat JB Rotterdam copyright: Kenniscentrum Mainport Innovation, Hogeschool Rotterdam Rotterdam, 29 oktober 2012 Verantwoording figuren / bronnen: Figuur 1, 2, 3 : Havenbedrijf Rotterdam / Figuur 4: Roy Borghouts fotografie, Figuur 5, 7, 8, 15, 20, 21: Kees Joosten Figuur 6: Figuur 9, 13, 14, : Havenvisie 2030, haven-algemeen/havenvisie2030/pages/default.aspx Figuur 10, 11, 12: Ad de Kok Figuur 16: Metro Figuur 17: Figuur 18: Figuur 19: Delft University of Technology 2

3 Inhoudsopgave 1 Het kenniscentrum Mainport Innovation Duurzame ontwikkeling van de Rotterdamse haven leidt tot behoefte aan kennis en innovatie De haven in de hogeschool De ontwikkeling van het kenniscentrum Visie, missie, doelstelling en strategie Prestatie indicatoren Kwaliteitszorg 10 2 De programmalijnen en onderzoeksdomeinen Innovatie in de procesindustrie Innovatie in de logistiek Innovatie in de maritieme sector Succesfactoren Haven Organisatie van het kenniscentrum Aansluiting met andere kenniscentra en instituten Organisatie 35 Bijlage Jaarplan KC Mainport Innovation

4 1 Het kenniscentrum Mainport Innovation 1.1 Duurzame ontwikkeling van de Rotterdamse haven leidt tot behoefte aan kennis en innovatie De Rotterdamse haven staat voor een belangrijke opgave. Het Haven- en Industrieel Complex (HIC) wil zich blijven ontwikkelen tot de meest efficiënte, veilige en duurzame haven van de wereld. In combinatie met de verwachte groei in volume en bedrijvigheid (Havenvisie 2030) zijn het slim toepassen van kennis en het concretiseren van innovatieve ideeën cruciale succesfactoren. Het Kenniscentrum Mainport Innovation werkt in opdracht van bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties aan uitdagende praktijkgerichte onderzoeksprojecten, om bij te dragen aan deze opgave. Studenten, (docent-)onderzoekers en lectoren ontwikkelen kennis en concrete oplossingen in multidisciplinaire teams, zowel binnen als buiten het kenniscentrum, tezamen met andere kenniscentra en/of kennisinstellingen. Met deze onderzoekservaring en nieuwe kennis wordt het onderwijs verbeterd en levert de hogeschool studenten af met specifieke bagage voor een baan in en rond het HIC. Rotterdam is het grootste logistieke en industriële knooppunt van Europa. Met een overslag van circa 430 miljoen ton goederen in 2011 is Rotterdam verreweg de grootste zeehaven van Europa en nummer vier van de wereld. De Rotterdamse haven is de toegangspoort tot een Europese markt van meer dan 350 miljoen consumenten. Het HIC bestaat uit een groot chemiecluster, grootschalige opslag van olie- en chemieproducten, terminals voor de overslag van containers, kolen, ertsen, auto s, fruit en andere bulkgoederen, ontwikkeling en productie van scheeps- en offshore gerelateerde producten en een veelheid aan dienstverlenende toeleveranciers (onderhoud, beveiliging, human resources, zakelijke dienstverlening). Vijf raffinaderijen verwerken aardolie tot een veelheid aan (half)producten. Het 1500 kilometer lange pijpleidingstelsel verbindt de bedrijven in de haven onderling en met andere industriegebieden in Europa. Rotterdam is daarnaast de belangrijkste containerhaven van Europa. Modal split (verdelen van transport over weg, water en spoor) is van belang voor optimale logistiek en benutting van de beperkte capaciteit. Het meest krachtige van de haven van Rotterdam is misschien nog wel het vernieuwende klimaat dat al vele jaren een essentieel deel van de havencultuur is. Figuur 2: De haven van Rotterdam is groot in procesindustrie (geel), logistiek (oranje), bulkoverslag (geel en paars) en toegevoegde waarde diensten. Figuur 1: Rotterdam huisvest een van s werelds grootste havens. 04

5 De haven kent een dynamische internationale omgeving waar dagelijks meer dan mensen werken. Circa 19% van de totale beroepsbevolking in de Regio Rijnmond werkt in de haven. Door de uitbreiding van de Maasvlakte 1 en aanleg van Maasvlakte 2 zullen de komende jaren veel nieuwe vacatures ontstaan. Naar verwachting is er tot 2030 behoefte aan extra werknemers. In december 2011 is de Havenvisie 2030 vastgesteld; het resultaat van een intensief debat met het havenbedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, overheden en het Havenbedrijf Rotterdam over de ontwikkeling van de Rotterdamse haven. De gedeelde conclusie is dat de haven zal blijven groeien in volume (inclusief Maasvlakte 2). Het doel is deze groei op te vangen in het bestaande havengebied met minimaal een halvering van de milieu-impact. Een enorme opgave, die vraagt om nieuwe technologie, nieuwe business modellen, nieuwe logistieke concepten, nieuwe ICT-toepassingen, etc. Figuur 3: Havenvisie 2030 is een van de onderleggers van dit Strategisch Plan. De Nederlandse regering wil dat Nederland zich onderscheidt op de wereldmarkt. Ze wil economische groei bereiken met meer aandacht voor duurzaamheid en heeft hiertoe negen topsectoren benoemd. Zeker vier van de negen sectoren zijn nauw verbonden met de Rotterdamse haven: Energie, Logistiek, Water (maritiem / scheepsbouw) en Chemie. Voor deze sectoren is beschreven wat de kansen, knelpunten, ambities en aanpak zijn. Belangrijke speerpunten hierbij zijn de Human Capital agenda s met als doel te zorgen voor voldoende uitstekend opgeleide mensen om de internationale concurrentie aan te (blijven) kunnen. Ook het Rotterdamse college kiest er (uiteraard) voor om de haven als economische sector verder uit te bouwen. Met relevante bedrijven en kennisinstellingen (als Hogeschool Rotterdam) wordt onder andere gewerkt aan het versterken van de relatie tussen haven en stad, bijvoorbeeld door de kantoorfunctie van bedrijven in de haven of haven-gerelateerde diensten naar de stad te halen. 05

6 1 Het kenniscentrum Mainport Innovation 1.2 De haven in de hogeschool Binnen Hogeschool Rotterdam worden in een breed scala aan opleidingen gekwalificeerde professionals van de haven van morgen opgeleid. Zij kunnen de innovatieve processen vormgeven die er voor gaan zorgen dat de haven optimaal blijft functioneren. In het onderwijs van diverse opleidingen komt het HIC dan ook aan bod als het toekomstig werkveld van de studenten. Immers: de professionals van morgen moeten eerst geboeid worden voor dit werkterrein. Vanuit een multidisciplinaire benadering wordt studie verricht in projecten, minoren, Innovation Labs (I-Labs), stages en afstudeeronderzoeken. Omdat de haven veelzijdig is en de uitdagingen naar de toekomst een multidisciplinaire aanpak vragen, is het noodzakelijk om binnen en tussen onderwijsinstituten meer samen te werken. Figuur 4: Praktijkgericht onderzoek voor beter onderwijs en een slimmere haven. Het opzetten van een kenniscentrum gericht op de ontwikkelingen in en rond de Rotterdamse haven is een logische keuze van Hogeschool Rotterdam. De haven kan niet zonder de stad en de stad niet zonder de haven. De uitdagingen op economisch, Figuur 5: Samenhang verschillende beroepspraktijken gerelateerd aan de haven: onderzoek en onderwijs hierop inrichten. 6

7 technologisch, bedrijfskundig, juridisch, planologisch gebied, naast duurzaamheid, bereikbaarheid en werkgelegenheid vragen om out-of-the-box denken, nieuwe concepten en uiteindelijk concrete oplossingen. Dat vraagt om onderzoek op het grensvlak van de vragen uit het bedrijfsleven en de know-how van de Hogeschool Rotterdam. En dat vraagt om goed opgeleide, competente professionals. 1.3 De ontwikkeling van het kenniscentrum In 2012 is het Kenniscentrum Mainport Innovation (KMI) opgericht. De basis voor het KMI is reeds in 2007 gelegd met de start van het Lectoraat Ideale Haven. Centraal stond het Boeien, Binden en Behouden van studenten voor de haven. De lector Ideale Haven heeft in samenspraak met verschillende opleidingen het onderwerp haven op de onderwijsagenda weten te krijgen. In 2011 heeft de hogeschool de haven tot een van de zes speerpunten benoemd. Dit betekent dat iedere student die aan Hogeschool Rotterdam studeert, tijdens zijn studie in contact wordt gebracht met de haven en dat veel studenten een aspect van de haven nader bestuderen in onderwijsprojecten. In het verlengde hiervan is besloten een kenniscentrum voor de haven te ontwikkelen. Naast de lector Ideale Haven, stonden de lector Logistics en de lector Transitiemanagement aan de basis van dit kenniscentrum. Vanaf januari 2012 is dit Strategisch Plan ontwikkeld, in samenspraak met onderwijsinstituten, het Havenbedrijf Rotterdam, docenten en lectoren. Het KMI vormt met vijf andere kenniscentra het Instituut voor Onderzoek & Innovatie (IOI). Tussen de kenniscentra is onderlinge samenhang en samenwerking. Ieder kenniscentrum heeft een stevige inhoudelijke binding met meerdere studiegebieden. Het KMI werkt binnen de hogeschool intensief samen met studenten en docenten van de opleidingen aan het Instituut voor Bedrijfskunde, het Instituut voor Gebouwde Omgeving, het Instituut voor Engineering and Applied Sciences, het Instituut voor Communicatie, Multimedia en Informatietechnologie, de Willem de Kooning Academie, het Instituut voor Financieel Management, Rotterdam Business School en het Instituut voor Commercieel Management. Tevens zal het kenniscentrum intensief samenwerken met de RMU (Rotterdam Mainport University of Applied Sciences). Dat de haven een interessant gebied is om te werken, is bij veel studenten en docenten geen vanzelfsprekendheid. Sinds 2007 heeft lector Ideale Haven de haven steevast onder de aandacht gebracht bij een breed scala aan onderwijsinstituten en opleidingen (boeien). Dit heeft geleid tot veel betrokkenheid van havenbedrijven en het Havenbedrijf Rotterdam in minoren, keuzevakken, gastcolleges en special projects, zoals de Pressure Cooker. De komende jaren blijft het zaak deze inspanning voort te zetten. 7

8 1 Het kenniscentrum Mainport Innovation 1.4 Visie, missie, doelstelling en strategie Visie Voor een duurzame, efficiënte, veilige en concurrerende haven zijn slimme professionals nodig die in de haven willen werken en die bijdragen aan het innovatievermogen van de bedrijven in het Haven en Industrieel Complex (HIC). Bovendien vragen bedrijven en organisaties om praktische oplossingen voor uitdagingen op gebieden als duurzaamheid, bereikbaarheid, veiligheid, arbeidsmarkt, juridische zaken of financiën. Missie Het Kenniscentrum Mainport Innovation wil bijdragen aan de opleiding van HBO-professionals voor een carrière in de haven. Ook willen wij ideeën, concepten, prototypes en concrete oplossingen ontwikkelen voor problemen en uitdagingen die gepaard gaan met de groei en transitie van de haven. Wij zien praktijkgericht onderzoek door docenten, studenten en lectoren van Hogeschool Rotterdam als een belangrijk middel om dit te bereiken. Doelstelling Het Kenniscentrum Mainport Innovation (KMI) verricht met haar lectoren, docentonderzoekers en studenten innovatief toepassingsgericht onderzoek naar actuele en complexe vraagstukken uit het haven- en industrieel complex (HIC). Het kenniscentrum ontsluit, verrijkt en genereert kennis om de noodzakelijke en inhoudelijke veranderingen in de haven te ondersteunen en te implementeren. Het KMI draagt bij aan het slim toepassen van nieuw ontwikkelde kennis, zoekt naar innovatiemogelijkheden en concretiseert innovatieve ideeën in bruikbare toepassingen. Een belangrijk doel van het onderzoek is het versterken van de kennis en vaardigheden die studenten meekrijgen, voordat zij de arbeidsmarkt opgaan. Dat betekent dat het KMI niet alleen focust op degelijk inhoudelijk onderzoek, maar ook op de ontwikkeling van onderzoek- en adviesvaardigheden bij studenten (en uiteraard onderzoekers en docenten). Strategie Het kenniscentrum richt zich op concrete, actuele vraagstukken die gerelateerd zijn aan de ontwikkeling van de haven op de langere termijn. De Havenvisie 2030 geeft hierbij richting. Projecten kenmerken zich door een multidisciplinaire aanpak in samenwerking met het bedrijfsleven in het HIC. KMI onderhoudt intensieve relaties met de opleidingsinstituten van de hogeschool. Voor het onderwijs worden programma s en activiteiten ontwikkeld die daarop aansluiten. Hierbij valt te denken aan keuzeonderwijs, minoren, I-Labs, stages, afstudeerprojecten en vernieuwende werkvormen als een Pressure Cooker. Ook werkvormen waarbij studenten zelf vragen leren stellen en verrassende oplossingen ontwikkelen. De onderzoeksprojecten dragen bij aan de professionalisering van betrokken docenten en de (doorlopende) vernieuwing van het curriculum in het onderwijs. Het ontwikkelen van nieuwe modules binnen opleidingen is een ambitie. Samenwerking wordt daarnaast gezocht met andere kenniscentra, kennisinstellingen (andere hogescholen in binnen- en buitenland, STC, EUR, TU Delft), maatschappelijke organisaties en overheden. We valoriseren kennis door het organiseren van seminars, evenementen, het schrijven van publicaties, het verzorgen van colleges en cursussen. Hogeschool breed blijven we aandacht besteden aan het op de kaart zetten van de haven als interessant gebied om te werken. Het boeien is van belang, zolang de haven niet vanzelfsprekend in de mindset van studenten en docenten zit. 8

9 1.5 Prestatie indicatoren Kennisontwikkeling door lectoren, docenten en studenten 2012/ / / /2016 # lectoren: 1,3 fte # lectoren: 3,0 fte # lectoren: 4,0 fte # onderzoekers: 0,6 fte # onderzoekers: 3,0 fte # onderzoekers: 7-10,0 fte Kenniscirculatie en valorisatie naar regionale economie en samenleving # studenten (die studiepunten verdienen): 60 # studenten: 120 # publicaties: 2 # publicaties: 6 # extern betaalde PhD: 0,6 fte # studenten: 200 # publicaties: 10/jaar # extern betaalde PhD: 1,0 fte 10 afstudeerders 20 afstudeerders Verbreden en verdiepen van het netwerk Samenwerking met 20 bedrijven # KMI bijeenkomsten: 2 Samenwerking met 50 bedrijven # KMI bijeenkomsten: 2 Samenwerking met 100 bedrijven # KMI bijeenkomsten: 2 # Programmalijn bijeenkomsten: 4-8 # Programmalijn bijeenkomsten: 4-8 # Programmalijn bijeenkomsten: 4-8 Contract research twv euro Contract research twv euro Onderwijsvernieuwing en ontwikkeling van curricula Samenwerking met 5 opleidingen (minor, keuzevak) Samenwerking met 15 opleidingen Samenwerking met 20 opleidingen Elke lector doet verbetervoorstellen voor 1 opleiding Elke lector doet verbetervoorstellen voor minstens 2 opleidingen. Elke lector doet verbetervoorstellen voor minstens 3 opleidingen SLAs met 4 onderwijsinstituten SLA s met 6 onderwijsinstituten SLA s met minimaal 6 onderwijsinstituten Excellente studenten: 1-2 Excellente studenten: I-Lab van KMI Excellente studenten: I-Labs van KMI Betrokken bij 1 I-Lab Betrokken bij 2 I-Labs Betrokken bij 3 I-Labs 1 Lector / hoofddocent heeft zitting in curriculum commissie Lectoren en/of hoofddocenten hebben zitting in curriculum commissie Lectoren en/of hoofddocenten hebben zitting in curriculum commissie 1 lector/hoofddocent is betrokken bij beroepenveldcommissie van 1 opleiding. Lectoren en/ of hoofd docenten hebben zitting in minimaal 1 beroepenveld commissie Lectoren en/ of hoofd docenten hebben zitting in minimaal 1 beroepenveld commissie Professionalisering van docenten en onderzoekers 50% van de onderzoekers heeft PhD / is bezig met PhD 60% onderzoekers heeft PhD / is bezig met PhD 70% onderzoekers heeft PhD / is bezig met PhD 25% van de lectoren heeft PhD 75% van de lectoren heeft PhD 80% van de lectoren heeft PhD Tabel 1: prestatie indicatoren 9

10 1 Het kenniscentrum Mainport Innovation 1.6 Kwaliteitszorg Binnen het KMI wordt gewerkt volgens de zogenaamde Plan-Do-Check-Act cyclus (PDCA-cyclus), waarbij een vierjarig strategisch plan de basis vormt voor het handelen. In jaarlijkse werkplannen wordt dit strategisch plan vertaald naar concrete doelen en activiteiten per onderzoekslijn voor een studiejaar. In een jaarverslag wordt jaarlijks gereflecteerd op effectiviteit van de activiteiten, de al dan niet behaalde doelen en de bijstelling van ambities en activiteiten die mede sturend zijn in een volgend werkplan. Ook wordt gewerkt met een Planning & Control-cyclus. Periodiek bespreekt de directeur van het kenniscentrum de voortgang met het College van Bestuur (CvB), op basis van de begroting, bijgestelde begroting en verantwoording. In een aparte notitie wordt nader ingegaan op het kwaliteitszorgsysteem en de evaluatie-instrumenten. Hieronder leest u een korte beschrijving op hoofdlijnen. Figuur 6: PDCA-cyclus (bron: Plan De normen voor goed onderzoek binnen het kenniscentrum worden ontleend aan landelijke kaders: het Brancheprotocol Kwaliteitszorg Onderzoek 1 dat is uitgewerkt in een landelijk kwaliteitszorgstelsel 2. Daarnaast werkt het kenniscentrum volgens de Gedragscode praktijkgericht onderzoek aan het hbo 3. De aard en de kenmerken van onderzoek aan Hogeschool Rotterdam staan beschreven in de Beleidsnotitie Praktijkgericht Onderzoek. Het strategisch beleid komt tot stand in samenspraak met lectoren, docenten, onderwijsmanagers, CvB, Havenbedrijf Rotterdam en bedrijven uit de haven. Havenvisie 2030 en Human Capital agenda s van de Nederlandse overheid zijn richtinggevend voor het bepalen van de inhoud. 1 HBO-raad (oktober 2007) Brancheprotocol Kwaliteitszorg Onderzoek (BKO) HBO-raad (december 2008) Basisdocument Kwaliteitszorgstelsel ten aanzien van het onderzoek aan de hogescholen Nadere uitwerking van het BKO in een kwaliteitszorgstelsel. 3 Daan Andriesen, e.a. (augustus 2010) Gedragscode praktijkgericht onderzoek voor het hbo. Gedragscode voor het voorbereiden en uitvoeren van praktijkgericht onderzoek binnen het HBO in Nederland. 10

11 De normen voor de kwaliteit van de lectoren en onderzoekers zijn hogeschoolbreed vastgelegd door P&O. Op basis van deze normen is door het kenniscentrum basisprofiel van de lector opgesteld en dit profiel wordt gehanteerd bij het werven van nieuwe lectoren. In dit profiel is onder meer opgenomen dat een lector (bijna) gepromoveerd moet zijn, een autoriteit op zijn vakgebied is, beschikt over een uitgebreid relevant netwerk, een inspirator voor onderwijsprofessionals, leidinggevende kwaliteiten heeft en ervaring met het leiden van projecten. Do De lector is verantwoordelijk voor het bewaken van de voortgang van de onderzoeken/projecten waar hij/zij verantwoordelijk voor is. Iedere lector maakt gebruik van een eigen projectenstructuur en eigen formats om de kwaliteit van het onderzoek te bevorderen. De voortgang van projecten verantwoordt de lector naar de directeur van het kenniscentrum met de jaarlijkse werkplannen en evaluaties die hun oorsprong vinden in het strategisch plan. Over de voortgang op de jaarlijkse werkplannen legt de directeur van het kenniscentrum op zijn beurt verantwoording af aan het CvB. Dit is onderdeel van de P&C-cyclus en gebeurt op basis van een format. Met onderwijsinstituten waarmee structureel wordt samengewerkt, worden samenwerkingsovereenkomsten gesloten (SLA s). De overeenkomsten worden gesloten voor de periode van een studiejaar en omvatten afspraken over de bijdrage van het kenniscentrum aan de ontwikkeling van het onderwijs, de professionalisering van docenten en de bijdrage van het onderwijsinstituut aan de onderzoeksactiviteiten. Check Externe onderzoeksevaluaties en interne audits toetsen de kwaliteit van de onderzoeksactiviteiten, waarvoor de directeur van het kenniscentrum eindverantwoordelijke is. Voor het meten van impact, waardering en erkenning door diverse stakeholders (voor de bijdragen aan het onderwijs, de professionalisering van docenten en de kwaliteit van het onderzoek) worden evaluatie-instrumenten ontwikkeld. Act In de jaarverslagen reflecteren de lectoren op het (niet) bereiken van de gestelde doelen en op de effectiviteit en efficiency van de activiteiten. Op basis van deze ervaringen worden in samenspraak met de directeur van het kenniscentrum doelen en activiteiten bijgesteld in het volgende werkplan. 11

12 2 De programmalijnen en onderzoeksdomeinen Het kenniscentrum heeft de Rotterdamse haven als werkgebied. De onderzoeksthema s die relevant en interessant zijn voor het kenniscentrum liggen vooral in en rond het Haven en Industrieel Complex (HIC) en het maritiem cluster in Rotterdam en de Drechtsteden. Op basis van een grondige analyse van de ontwikkelingen in het werkveld, het kennisaanbod bij Hogeschool Rotterdam en de ervaringen van vier jaar Lectoraat Ideale haven zijn binnen het programma van het kenniscentrum vier met elkaar samenhangende programmalijnen geformuleerd. Figuur 7: Samenhang programmalijnen. De vier programmalijnen in een notendop: 1. Innovatie in de procesindustrie, waarbij het gaat om het optimaliseren en intensiveren van de procesindustrie, de transitie naar nieuwe en hernieuwbare grondstoffen en het managen van innovaties. Strategic Maintenance Management is onderdeel van deze programmalijn. Centraal staat slimmer beheer van duurzame kapitaal goederen (assets), variërend van installaties in de procesindustrie tot rollend materieel en fysieke infrastructuur zoals kades en vaarwegen. 2. Innovatie in de logistiek, waarbinnen we ons vooral richten op supply chain management, service logistiek (overlap met maintenance management), ICT voor havengerelateerde processen en het verbeteren van de bereikbaarheid van het HIC en het achterland. 3. Innovatie in de maritieme sector, waarbij de focus ligt op duurzaamheid in de levenscyclus van schepen, offshore technologie, schone scheepvaart en slimme werktuigen. 4. Succesfactoren Haven 2030, waarbij we ons richten op alle randvoorwaarden die een duurzame en slimme groei van de haven mogelijk maken. Te denken valt aan het verbeteren van de arbeidsmarkt, functionele en haalbare gebiedstransities, een goede relatie tussen stad en haven, wet- en regelgeving en havengerelateerd stakeholdermanagement. Scenarioplanning en out-of-the-box denken staan centraal. 12

13 De basis voor het toegepaste onderzoek ligt voornamelijk in de Havenvisie Dit breed gedragen visiedocument is in december 2011 gepubliceerd en biedt een goed inzicht in de ontwikkelingen in het HIC in de komende jaren en de daaraan gekoppelde uitdagingen op het gebied van kennis en innovatie. In de Havenvisie 2030 wordt gesproken over tien succesfactoren voor de haven in Kernbegrippen zijn innovatie, investeringsklimaat, ruimte, relatie stad-haven, bereikbaarheid en werk. Figuur 8: Overzicht van programmalijnen en onderzoeksdomeinen. 2.1 Innovatie in de procesindustrie In de Havenvisie 2030 is de ambitie uitgesproken dat het Rotterdamse industriële en energiecomplex in functioneert 2030 als een geïntegreerd cluster met Antwerpen. Het zal dan het grootste, meest moderne en meest duurzame petro- chemie- en energiecomplex van Europa zijn. Het complex concurreert dan op wereldschaal met clustervoordelen, geïntegreerde supply chains en energie efficiëntie. De transitie naar duurzame energieopwekking en hernieuwbare grondstoffen, waaronder biobased chemicaliën, is dan in volle gang. Energiekosten vormen een groot deel van de productiekosten. Uitdaging is deze kosten omlaag te krijgen door efficiënter te produceren. Daarnaast vraagt onze samenleving om processen zo in te richten dat er steeds minder afvalstromen ontstaan. Onze groeiende, veeleisende en diverse bevolking vraagt echter tegelijkertijd om steeds meer producten te produceren. De uitdaging is meer en beter te produceren tegen lagere kosten en zonder afvalstromen. De procesindustrie is een grote en essentiële toeleverancier van bedrijven die eindproducten produceren. 13

14 2 De programmalijnen en onderzoeksdomeinen In de jaren voor 2011 is het private investeringsvolume in Rotterdam gemiddeld 1,5 miljard per jaar geweest, met een stijgende trend. Voor de komende 5 jaar ( ) is de ambitie om circa 2 miljard private investeringen per jaar aan te trekken, met een zwaartepunt in het Industrial Cluster (onder andere nieuwe energiecentrales, productie van biobrandstoffen), maar ook substantiële investeringen in de Global Hub (containerterminals, coolport, tankopslag). Het gaat niet alleen om nieuwe (Green Field) investeringen, maar ook om investeringen waarmee bestaande faciliteiten vitaal en modern blijven. Voortdurende modernisering is niet vanzelfsprekend maar vraagt om een sterk investeringsklimaat. Figuur 9: Opgaven uit Havenvisie

15 Doelen langere termijn Ontwikkelingen in de industrie via samenwerkingsprojecten vertalen naar curricula in het onderwijs. Studenten up-to-date kennis en vaardigheden meegeven in hun opleiding. 2. Ontwikkelen van een onderzoeksgroep en realiseren van onderzoeksresultaten die aantrekkingskracht hebben op de industrie in Rotterdam en daarbuiten. 3. Aantrekkelijk zijn voor studenten uit verschillende opleidingen. 4. Uitvoeren van integrale projecten, met diverse disciplines, lectoren en onderwijsinstituten. Activiteiten voor deze lange termijn doelen 1. Een I-Lab ontwikkelen voor studiejaar Een opleiding Groene Grondstoffen starten en in 2016 studeert de eerste Groene Ingenieur af. 3. Samenwerking met diverse instituten: RMU, EAS, COM, IFM Doelen Ontwikkelen / detailleren onderzoeksprogramma Groene Grondstoffen. 2. Aantrekken en inwerken lectoren. 3. Opstarten eerste onderzoeksprojecten. Activiteiten Ontwikkeling werkplan Groene Grondstoffen, in samenspraak met werkveld en onderwijs. 2. Definitie en start van onderzoeksproject docent. 3. Definitie en start onderzoeksproject hoofddocent. 4. Openbare les lector Ad de Kok. 5. Werving lectoren voorde onderzoeksdomeinen Procesintensificatie en Strategic Maintenance Management. 6. Definitie werkplan nieuwe lectoren. Onderzoeksdomein Groene Grondstoffen Gezien het maatschappelijke debat betreffende, en de afnemende maatschappelijke acceptatie van het gebruik van eerste generatie bio brandstoffen ( food vs fuel ), zal het onderzoeksprogramma vooral de focus leggen op het omzetten van tweede generatie reststromen met een biologische herkomst in hoogwaardige producten (materialen, platform chemicaliën) met als doel vergroening van de Rotterdamse chemische industrie. Een ander, misschien nog belangrijker punt is dat de toegevoegde waarde bij de productie van chemicaliën aanzienlijk hoger is dan bij het maken van biobrandstoffen. Toekomstige projecten worden getoetst aan een aantal maatschappelijke en financiële criteria en geclassificeerd worden als Doen (= groen), Wellicht Doen (= geel) en Niet Doen (= rood). Een (voorlopige) categorisering van technologie en project gebieden is aangegeven in onderstaande figuur. Daarnaast stimuleert het onderzoeksdomein 15

16 2 De programmalijnen en onderzoeksdomeinen deelname aan multidisciplinaire projecten, zoals daar zijn Life Cycle Analyse (LCA) studies, biomassa beschikbaarheids studies, financiële analyses, logistieke vraagstukken omtrent biomassa,.. Figuur 10: Prioriteitstelling Groene Grondstoffen: binnen de blauwe stippellijn. De chemische industrie heeft zich als doel gesteld om 30% van de chemie in Nederland te vergroenen. In de periode ligt de focus op het inpassen van biochemicaliën in de petrochemische infrastructuur. Daar de bouwstenen C1 t/m C4 en de aromaten samen meer dan 90% van het volume in de petrochemie vormen, zou de doelstelling om 30% van de chemie in 2030 in Nederland te vergroenen in principe haalbaar moeten zijn. De activiteiten van het onderzoeksdomein zullen voor tenminste 80% gelieerd zijn aan deze doelstelling. De aard van deze projecten is meer praktijkgericht, dus in lijn met de onderzoeksopdracht van het onderzoeksdomein. Op de langere termijn (periode 2016+) kan de focus van het onderzoek zich verplaatsen naar het volledig benutten van enzymen en fermentatie, en bio raffinage, het benutten van de aanwezige complexiteit in de biomassa. Dit is momenteel veelal het domein van meer fundamenteel gericht onderzoek aan universiteiten en instituten. Het is de verwachting dat in de periode zich de eerste praktijk toepassingen van deze technologieën op grotere schaal zullen aandienen. Gedurende de opschaal en ontwerp activiteiten van deze technologieën is een prominente rol voor het onderzoeksdomein weggelegd. Het onderzoek wordt geïnitieerd, aangestuurd en uitgevoerd door lectoren en onderzoek docenten. Zij zorgen ook voor een vertaalslag naar uitdagende onderwijsprojecten, zoals minoren, Innovation Labs en stage/afstudeerprojecten. Studenten worden binnen het kenniscentrum actief betrokken bij de onderzoeksprojecten. 16

17 Zij komen zo in contact met de laatste ontwikkelingen in hun toekomstige vakgebied. De integrale benadering van vraagstukken leidt tot veel samenwerking met onderzoekers en studenten van andere kenniscentra. Onderdeel van de plannen is ook om de principes van Green Chemistry en met name Green Engineering te integreren in de opleiding Chemische Technologie aan de Hogeschool Rotterdam, teneinde ingenieurs af te leveren met een meer gespecialiseerde technische training en een meer specifieke focus op het duurzaam ontwerpen van chemische processen. Dit zou in 2016 moeten leiden tot het certificeren van de eerste cohort groene ingenieurs. In een later stadium valt te overwegen om een professioneel Green Engineering ontwikkelingstraject aan te bieden voor al praktiserende ingenieurs. Het heeft de voorkeur om deze opleidingstrajecten te ontwikkelen in samenwerking met collega hogescholen, universiteiten en de Vereniging Nederlandse Chemische Industrie, VNCI. De ontwikkeling van het onderzoeksdomein Groene Grondstoffen zal in fases plaatsvinden langs twee lijnen: de onderzoekslijn en de onderwijslijn. Deze twee lijnen gaan hand in hand als het gaat om het bereiken van het Ideal Final Result (IFR): het opleiden van een groene chemisch technoloog door een regionaal erkend expertise centrum voor toegepast onderzoek op gebied van groene grondstoffen. Voor beide lijnen is een zgn Multi-Generational Plan (MGP) opgesteld, welke de belangrijkste doelen in de tijdsperiode en weergeeft. Figuur 11: Cascadering van ontwikkeling onderwijs. 17