Erfrecht en successierechten in land- en tuinbouw

Transcriptie

1 VOOR LAND- EN TUINBOUW Erfrecht en successierechten in land- en tuinbouw Op initiatief van de Landelijke Beweging ACCOUNTANTS BELASTINGCONSULENTEN JURIDISCH ADVISEURS MILIEUADVISEURS

2 SUCCESSIERECHTEN IN LAND- EN TUINBOUW Spreken over successierechten is spreken over overlijden en erfenis. Vroeg of laat wordt vrijwel iedereen met het erfrecht geconfronteerd, hetzij als erfgenaam, hetzij als erflater. Bij het openvallen van een nalatenschap duiken heel wat vragen op. De erfgenamen zijn wettelijk verplicht om binnen de vijf maanden na het overlijden een aangifte van nalatenschap in te dienen, om nadien ook de hierop verschuldigde successierechten te betalen. De gelijkschakeling van de successierechten tussen samenwonenden en gehuwden, waarover zoveel te doen is geweest, geldt in Vlaanderen vanaf 1 januari Wie minstens één jaar samenwoont en een gemeenschappelijke huishouding voert, betaalt vanaf 1 januari 2001 slechts evenveel successierechten als gehuwden die van mekaar erven. Zeker in land- en tuinbouw komt de situatie van samenwoning nogal eens voor, in de zin van broers, zussen of andere familieleden die samenwonen en naast een gemeenschappelijke huishouding ook een landbouwbedrijf samen voeren. Zoals hierna zal blijken is het om fiscale redenen aangewezen om het vermogen dat op een dergelijk bedrijf aanwezig is te laten vererven volgens de regels die momenteel gelden voor samenwonenden. HUWELIJKSGOEDERENRECHT EN ERFRECHT. Wanneer een rijksinwoner overlijdt zijn de erfgenamen verplicht om binnen de vijf maanden na het overlijden een aangifte van nalatenschap in te dienen. Bij de aangifte van nalatenschap dient rekening te worden gehouden met het huwelijksgoederenrecht. Het huwelijksgoederenrecht bepaalt welk het eigen vermogen en welk het gemeenschappelijk vermogen van de gehuwden is en hoe bij de ontbinding van het huwelijk deze vermogens eventueel moeten verdeeld worden. Bij gebreke van huwelijkscontract is het wettelijk stelsel van toepassing. Via het huwelijkscontract kan men regelingen treffen om versnippering door erfrechtelijke verdeling van het landbouwbedrijf tegen te gaan eens het huwelijk door overlijden wordt ontbonden. Naast het huwelijksgoederenrecht zal ook het erfrecht bepalen hoe het familievermogen bij overlijden wordt overgedragen. Zowel de langstlevende echtgenoot als de gemeenschappelijke kinderen zijn erfgenamen met een voorbehouden (reservatair) erfdeel. Zij kunnen niet (volledig) onterfd worden. In geval van bestaan van reservataire erfgenamen, mag de erflater slechts beschikken (bv in een testament) over wat men noemt het beschikbaar gedeelte. TESTAMENTAIR ERFRECHT. Samenwonenden kunnen dus elkaar begunstigen met een testament, maar het beschikbaar deel is beperkt door het aantal kinderen en ouders, in leven bij het overlijden van de eerststervende partner. Elke ouder van een overleden partner heeft een minimum erfrecht van 1/4 op de erfenis van de overleden zoon of dochter; de rest kan dus worden toegekend aan de overlevende partner. Heeft de overledene één kind, dan kan hij per testament slechts beschikken over 1/2 van zijn erfenis ten gunste van de overblijvende partner. Heeft de overledene twee kinderen, dan kan hij per testament slechts beschikken over 1/3 van zijn erfenis ten gunste van de overblijvende partner. Heeft de overledene drie of meer kinderen, dan hij per testament slechts beschikken over 1/4 van zijn erfenis ten gunste van de overblijvende partner. Heeft de overledene geen kinderen en geen ouders, dan kan hij per testament beschikken over 100 % van zijn erfenis ten gunste van zijn overblijvende partner. Heeft de erflater geen regeling getroffen dan dient de nalatenschap onder de erfgenamen verdeeld te worden overeenkomstig het wettelijk erfrecht. In dit geval wordt de nalatenschap evenredig verdeeld onder de kinderen met dien verstande dat de langstlevende echtgenote er het volledige vruchtgebruik van verkrijgt. SUCCESSIERECHTEN: GEHUWD, BROER OF ZUS OF SAMENWONEND? Alle waardeerbare roerende en onroerende goederen die de erflater op het ogenblik van het overlijden bezit, dienen in de aangifte van nalatenschap opgenomen te worden. Onroerende goederen die een enig bedrijf of een enkel domeingeheel uitmaken mogen onder één rubriek opgegeven worden. Zo is een globale aangifte toegelaten voor een landbouwbedrijf. De aangifte moet alle nodige gegevens bevatten opdat de ontvanger der successierechten een juiste berekening kan maken van de verschuldigde rechten. Zo dienen o.m. de identiteit en de verwantschap van de erfgenamen, de precieze vererving van de nalatenschap, de activa en passiva correct opgegeven te worden. In de praktijk is

3 het aangewezen om het opstellen van de aangifte over te laten aan een gespecialiseerde jurist. U kan daarvoor terecht in het SBB-kantoor bij U in de buurt. Sedert 1 januari 1997 kent het Vlaamse Gewest eigen tarieven wat de successierechten betreft. Opgelet: de tarieven van de schenkingsrechten blijven tot nu toe ongewijzigd en op het vlak van de schenkingen is er geen gelijkschakeling tussen gehuwden en samenwonenden. Voor het tarief van de successierechten worden de erfgenamen en legatarissen in drie categorieën ingedeeld op gebied van verwantschap t.o.v. de overledene. Hoe verder deze van hem staan, hoe hoger de taxatie. Daarbij bestaat binnen elke categorie een progressief tarief door indeling in schijven. Hoe hoger het aandeel dat een erfgenaam bekomt, hoe zwaarder de heffing. Vanaf 1 januari 2001 kent het Vlaamse successierecht nog maar drie categorieën zijnde de categorie van de erfgenamen in rechte lijn, de echtgenoten en de samenwonenden (zie tabel I), de categorie van broers en zusters (zie tabel II) en de categorie van alle andere (verdere) familieleden en vrienden (zie tabel III). TABEL I: TARIEF IN RECHTE LIJN, TUSSEN ECHTGENOTEN EN TUSSEN SAMENWONENDEN. Van 0,01 EUR tot EUR: 3 % Van EUR tot EUR: 9 % Boven de EUR: 27 % TABEL II: TARIEF TUSSEN BROERS EN ZUSTERS. Van 0,01 EUR tot EUR: 30 % Van EUR tot EUR: 55 % Boven de EUR: 65 % TABEL III: TARIEF TUSSEN ALLE ANDEREN (DUS ALLE VERDERE FAMILIELEDEN EN DERDEN). Van 0,01 EUR tot EUR: 45 % Van EUR tot EUR: 55 % Boven de EUR: 65 % Voor wat tabel I en tabel II betreft worden de tarieven berekend op het netto-aandeel van iedere erfgenaam apart. Voor alle anderen (tabel III) geldt een minder gunstige regeling, vermits het tarief daar berekend wordt op het netto-totaal van de nalatenschap. UITSPLITSING TUSSEN DE ONROERENDE EN DE ROERENDE GOEDEREN. Net zoals bij de vererving in rechte lijn en tussen echtgenoten wordt ook bij vererving tussen samenwonenden een uitsplitsing gemaakt tussen de onroerende en de roerende goederen. Elk van beide onderdelen wordt volledig afzonderlijk aan het voormeld tarief onderworpen, wat een belangrijke aftopping tot gevolg heeft. Onder de onroerende goederen vallen alle gronden, onbebouwd of bebouwd. Onder de roerende goederen vallen bijvoorbeeld alle gelden, de bekleding van het landbouwbedrijf, kortom alles wat verplaatsbaar is. Wanneer men zowel roerende als onroerende goederen erft, zullen dus de rechten telkens (startend met de laagste schijf) op elk deel berekend moeten worden, met een verlaging van de progressiviteit als gevolg. OOK VOOR SAMENWONENDE BROERS, ZUSSEN EN INWONEN- DE TANTES EN NONKELS! Een samenwonende wordt gedefinieerd als iemand die op de dag van het openvallen van de nalatenschap minstens één jaar ononderbroken met de erflater samenwoont, te bewijzen met een uittreksel uit het bevolkingsregister en er een gemeenschappelijke huishouding mee voert. Als het samenwonen onderbroken is gedurende de periode van één jaar, dan kan het verlaagde tarief niet worden toegepast zodra blijkt dat die onderbreking gepaard is gegaan met een wijziging van de inschrijving in het bevolkingsregister. Bijvoorbeeld bij een langdurige opname van een partner in een verzorgingsinstelling werden de vermeldingen in het bevolkingsregister aangepast. Men kan ook de samenwoning bewijzen door een uittreksel uit het register van samenwoners bij het gemeentebestuur voor te leggen; in dit geval volstaat ook een duur van minder dan één jaar. Onder wettelijke samenwoning wordt verstaan, de toestand van samenleven van twee personen die de zogenaamde verklaring van wettelijke samenwoning hebben afgelegd bij de ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeenschappelijke woonplaats (wettelijk mogelijk sedert 1 januari 2000). Het feit van samen te wonen volstaat dus niet alleen. Men moet ook een gemeenschappelijke huishouding voeren. Het voeren van een gemeenschappelijke huishouding blijkt onder meer uit de voortgezette wil van de partijen daartoe en de bijdrage van de partijen in de kosten van deze huishouding. Bij de beoordeling van deze bijdrage moet rekening worden gehouden met het vermogen van de betrokken partijen. Om die reden moet worden aangenomen dat zorgrelaties waarbij de ene partner zorgt voor de andere, zonder dat hij/zij inkomsten in het huishouden inbrengt, niettemin aanwijzingen zijn voor het bestaan van een gemeenschappelijke huishouding. Het verlaagd tarief is van toepassing zodra één of meer personen samenwonen, ongeacht het aantal personen dat samenwoont, wat hun geslacht is, of ze bloed- of aanverwant zijn en ongeacht hun burgerlijke stand. Van de gunstregeling voor samenwonenden kunnen dus niet alleen samenwonende koppels gebruik maken, maar ook bv samenwonende broers en zusters of zelfs een inwonende tante of andere persoon. De gelijkstelling tussen echtgenoten en samenwonenden gold tot eind december 2001 uitsluitend voor de vererving tussen de samenwonenden, niet voor vererving tussen de samenwoners en hun niet-gemeenschappelijke kinderen. Die kinderen staan uitsluitend in rechte lijn ten opzichte van de samenwoner die hun natuurlijke ouder is, niet ten opzichte

4 van een persoon die met hun ouder samenwoont. Sedert 1 januari 2002 wordt een vererving in de rechte lijn nu ook van toepassing verklaard in de situatie waarin een kind erft van een persoon waarmee zijn natuurlijke ouder samenwoont; en omgekeerd ook, op de situatie waarin een persoon die met de natuurlijke ouder van het kind samenwoont, erft van dat kind. Een en ander betekent dus, dat nietgemeenschappelijke kinderen van samenwonenden voor de toepassing van het tarief van de successierechten, op dezelfde wijze behandeld worden als (stief-)kinderen van echtgenoten. En, aangezien voor het samenwonen geen enkele voorwaarde inzake bloedof aanverwantschap vereist is, kan dit tot vrij verrassende resultaten aanleiding geven. Bijvoorbeeld: broer en zus wonen samen. Zus heeft een kind. Broer overlijdt. Voor zover het kind tot de erfenis geroepen wordt, erft het voor de toepassing van het tarief van de successierechten in de rechte lijn. ER MOET EEN TESTAMENT OPGEMAAKT WORDEN! De hieronder uiteengezette tariefregeling (bijvoorbeeld twee samenwonende broers zonder andere erfgenamen) zal slechts toepassing vinden indien door de erflater een testament wordt opgemaakt ten gunste van de persoon of de personen waarmee hij samenwoonde. Het testament kan zowel eigenhandig dan wel notarieel opgesteld worden. Zo er geen geldig testament werd opgemaakt, gaat de volledige nalatenschap naar de wettelijke erfgenamen in plaats van naar de testamentaire erfgenamen. Om het verlaagde tarief te kunnen toepassen, moet het uittreksel uit het bevolkingsregister of uit het register van de samenwoners bij de aangifte van de nalatenschap worden gevoegd. Als het ontbreekt, worden de successierechten berekend tegen het gewone tarief (al naargelang het geval, tussen broers of zusters, of tussen anderen ). Achteraf mag dan nog wel een bijkomende aangifte worden ingediend, samen met het vereiste uittreksel, dit met het oog op een teruggave van de teveel geheven belasting. Voorbeeld 1. Twee ongehuwde broers die niet samenwonen. Een van beide broers overlijdt en laat een netto-vermogen na van EUR. Hij heeft geen andere erfgenamen dan zijn ene broer. De successierechten ingeval men erft van een broer bedragen: Op de eerste schijf van EUR wordt er 30 % betaald, hetzij EUR. Op de volgende schijf van EUR wordt er 55 % betaald, hetzij EUR. Op de resterende som van EUR wordt er 65 % betaald, hetzij EUR. In totaal worden er EUR aan successierechten betaald. Ingeval de overledene duurzaam samenwoonde met zijn broer en voldeed aan alle hierboven genoemde voorwaarden, dan zou zijn broer die de enige erfgenaam is op de eerste schijf van EUR 3 % betalen, dit is EUR. Op de volgende schijf van EUR wordt 9 % aan successierechten betaald, in dit geval dus EUR. In totaal wordt in dit geval van samenwonende broers een bedrag van EUR aan successierechten betaald, wat met het vorige geval een verschil betekent van maar liefst EUR!!! Het verschil is groot Voorbeeld 2. Twee broers Jules en Georges bleven op de ouderlijke hoeve wonen. Zij runnen sinds jaar en dag samen de landbouwexploitatie. Jules is ondertussen gehuwd met Yvonne en samen hebben zij drie zonen: Bart, Pieter en Raf. Georges woont dus samen met zijn gehuwde broer en diens gezin. De oudste zoon van Jules, Bart, is kandidaat om het bedrijf dat gezamenlijk uitgebaat wordt door zijn vader en zijn oom over te nemen. Georges overlijdt vrij onverwacht. Het landbouwbedrijf heeft een waarde van EUR. Hoe ziet de situatie eruit naar de successierechten toe? Het deel van Georges in de landbouwuitbating bedraagt EUR (de helft). Georges heeft slechts één wettelijke erfgenaam, namelijk zijn broer Jules. Jules betaalt als volgt: Op de eerste schijf van EUR 30 %, en dat is EUR. Op de volgende schijf van EUR 55 %, en dat is EUR. Op de volgende EUR dient 65 % betaald te worden, hetgeen neerkomt op EUR. In totaal dienen EUR betaald te worden. Indien Georges een testament had gemaakt in het voordeel van zijn neefje Bart, had dit tot gevolg dat Bart zijn enige (testamentaire) erfgenaam was en dat hij de helft van het bedrijf reeds zou erven en hierop de volgende successierechten diende te betalen (alle voorwaarden waren vervuld om toepassing te vragen van het tarief samenwonenden). Op de eerste schijf van EUR 3 %, en dat is EUR. Op de volgende schijf van EUR 9 %, en dat maakt EUR. Op de volgende EUR dient er 27 % betaald te worden, wat neerkomt op EUR. In totaal wordt in deze veronderstelling een bedrag van EUR aan successierechten betaald. Het verschil tussen al dan niet een testament opmaken bedraagt niet minder dan EUR!

5 ADRESSEN EN TELEFOONNUMMERS VAN DE SBB-KANTOREN PROVINCIE ANTWERPEN SBB - Vaartstraat BRECHT Tel. : 03/ acc.brecht@sbb.be SBB - Lintsesteenweg 27 bus LIER Tel. : 03/ acc.lier@sbb.be Uit bovenstaande eenvoudige voorbeelden blijkt zonder meer het belang om in bepaalde (familiale) situaties, die zeker in land- en tuinbouwmiddens voorkomen, na te denken over de vermogensrechtelijke vererving. Het is van groot belang zich degelijk te laten informeren en alzo een belangrijke som aan successierechten te kunnen ontwijken. Men komt slechts in aanmerking om te genieten van de gelijkstelling met gehuwden wat de successierechten betreft, indien de opgelegde voorwaarden cumulatief vervuld worden. Men dient namelijk minstens een jaar ononderbroken samen te wonen met de erflater en men dient er een gemeenschappelijke huishouding mee te voeren. Het verlaagd tarief is alleen maar van toepassing als de nalatenschap in Vlaanderen openvalt, het overlijden zich heeft voorgedaan na 1 januari 2001 en er een geldig testament werd opgesteld in het voordeel van diegene waarmee de erflater samenwoonde. Voor een verdere bespreking van deze problematiek of voor een eventuele aangifte kan U steeds als lid Boerenbond terecht op één van de zitdagen van de Juridische Dienst Boerenbond of als klant SBB Bedrijfsdiensten zal Uw SBB-kantoor U met raad en daad bijstaan. ANDERE KENNISFOLDERS ZITDAGEN JURIDISCHE DIENST Met het oog op een betere service worden de zitdagen in de provincies enkel georganiseerd op afspraak via tel. 016/ Onze adviseurs: Betty VAN EYKEN en Dries NUYTTEN LEUVEN Maandag en vrijdag vanaf 8.30 u. tot 11u.30. SBB - Diestsevest 14 - Leuven GEEL De eerste donderdag van de maand. SBB - Antwerpseweg 10 - Geel GENT De tweede donderdag van de maand. SBB - Kortrijksesteenweg Gent ROESELARE De derde donderdag van de maand. SBB - Diksmuidsesteenweg Roeselare HASSELT De vierde donderdag van de maand. SBB - Guffenslaan 7 - Hasselt TIELT De vierde donderdag van de maand. SBB - Felix D Hoopstraat Tielt In de reeks kennisfolders voor land- en tuinbouw vindt u op de SBB-kantoren nog volgende onderwerpen: Begrippen uit de agrarische fiscaliteit Bijzondere reglementeringen voor land- en tuinbouw VLIF-boekhouding, een bedrijfseconomische boekhouding voor land- en tuinbouw Verkoop van producten op de hoeve Administratie op het land- en tuinbouwbedrijf Vennootschappen voor land- en tuinbouw Een overzicht van de belangrijkste milieuverplichtingen voor land- en tuinbouw Deze brochure kwam tot stand in samenwerking met de Landelijke Beweging. SBB - Antwerpseweg GEEL Tel. : 014/ acc.geel@sbb.be SBB - Mechelsesteenweg 109A ST. KAT. WAVER Tel. : 015/ acc.st-katelijne-waver@sbb.be SBB - Desmedtstraat HOOGSTRATEN Tel. : 03/ acc.hoogstraten@sbb.be SBB - Meirgorenstraat TURNHOUT Tel. : 014/ acc.turnhout@sbb.be PROVINCIE VLAAMS BRABANT SBB - Diestsevest LEUVEN Tel. : 016/ acc.leuven@sbb.be SBB - Koningin Astridlaan DIEST Tel. : 013/ acc.diest@sbb.be SBB - Brusselsesteenweg ZELLIK Tel. : 02/ acc.zellik@sbb.be SBB - Albert Biesmanslaan 18/ HOEILAART Tel. : 02/ acc.hoeilaart@sbb.be PROVINCIE LIMBURG SBB - Peerderbaan BREE Tel. : 089/ acc.bree@sbb.be SBB - Guffenslaan HASSELT Tel. : 011/ acc.hasselt@sbb.be SBB - Tongersesteenweg ST.-TRUIDEN Tel. : 011/ acc.st-truiden@sbb.be SBB - Achttiende Oogstwal TONGEREN Tel. : 012/ acc.tongeren@sbb.be SBB - Dwarslaan MAASMECHELEN Tel. : 089/ acc.maasmechelen@sbb.be SBB - Boerenkrijgstraat OVERPELT Tel. : 011/ acc.overpelt@sbb.be PROVINCIE OOST-VLAANDEREN SBB - Moorselbaan 303 bus AALST Tel. : 053/ acc.aalst@sbb.be SBB - Stationsstraat EEKLO Tel. : 09/ acc.eeklo@sbb.be SBB - Kortrijksesteenweg GENT Tel. : 09/ acc.gent@sbb.be SBB - Dorp Oost 48 verd. 1 app LOCHRISTI Tel. : 09/ acc.lochristi@sbb.be SBB - Wortegemstraat OUDENAARDE Tel. : 055/ acc.oudenaarde@sbb.be SBB - Hofstraat 60 - verd ST.-NIKLAAS Tel. : 03/ acc.st-niklaas@sbb.be PROVINCIE WEST-VLAANDEREN SBB - Witte Molenstraat 45 bus BRUGGE Tel. : 050/ acc.brugge@sbb.be SBB - Schoolplein DIKSMUIDE Tel. : 051/ acc.diksmuide@sbb.be SBB - Diksmuidseweg IEPER Tel. : 057/ acc.ieper@sbb.be SBB - Hugo Verriestlaan KORTRIJK Tel. : 056/ acc.kortrijk@sbb.be SBB - Diksmuidsesteenweg ROESELARE Tel. : 051/ acc.roeselare@sbb.be SBB - Felix D Hoopstraat TIELT Tel. : 051/ acc.tielt@sbb.be OOSTKANTONS SBB - Herbesthaler Strasse EUPEN Tel. : 087/ acc.eupen@sbb.be SBB - Malmedyer Strasse ST. VITH Tel. : 080/ acc.st-vith@sbb.be

6 SBB.DE KRACHT VAN TOTAALADVIES. Succesvol ondernemen vraagt heel wat vaardigheden. Naast vak- en mensenkennis, inzet en doorzettingsvermogen moet u ook voortdurend uw weg zien te vinden in de vele wettelijke verplichtingen, formaliteiten en nieuwe reglementeringen. Alleen zo kan u het maximum halen uit de mogelijkheden die zich aanbieden. Uw vertrouwen waard SBB staat klaar met een volledig aanbod op maat van dynamische ondernemers zoals u. Uw SBB-consulent is hierbij uw vertrouwenspersoon die uw bedrijfsadministratie opvolgt en gericht advies geeft over alle facetten van accountancy, fiscaliteit en milieuwetgeving. Hiervoor staat hij voortdurend in contact met zijn collega s om kennis en ervaring uit te wisselen. Maar hij is ook uw toegangspoort naar nog meer antwoorden en oplossingen. Met kennis van zaken Hij kan steeds voor u een beroep doen op de centrale studie- en documentatiedienst. Daar wordt de bedrijfswetgeving in al zijn aspecten nauwgezet opgevolgd en worden onze medewerkers constant opgeleid. Ervaren juristen en andere gespecialiseerde medewerkers zoeken er antwoorden op uw vragen. Bouw op onze ervaring Voor opdrachten waar zeer gespecialiseerde kennis bij komt kijken, is er voor u de cel consulting. SBB-milieuadviseurs loodsen u doorheen de milieuwetgeving en begeleiden uw bouwdossiers. En bij belangrijke strategische beslissingen - herstructureringen, overnameconstructies of zware investeringen - staat een team van SBB-medewerkers met veel ervaring op het vlak van bedrijfsorganisatie voor u klaar. In alle duidelijkheid Samenwerken met SBB gebeurt in alle duidelijkheid. U maakt met uw SBB-consulent vooraf duidelijke afspraken rond takenpakket en kostprijs.hij biedt u zijn praktische ervaring en een sterke centrale ondersteuning. Zo bent u niet alleen zeker van een kwalitatieve basisdienstverlening maar kunt u ook in alle omstandigheden rekenen op echt vakkundig advies van uw SBB-consulent. Brugge Eeklo St.Niklaas Diksmuide Lochristi Tielt Gent Roeselare Aalst Ieper Kortrijk Oudenaarde Zellik Hoogstraten Turnhout Brecht Overpelt Lier Geel Bree St.Kat.Waver Maasmechelen Diest Hasselt Leuven St. Truiden Tongeren Hoeilaart Eupen SBB-KANTOREN IN BELGIË St.Vith Telefoon: 070/ Fax: 016/ info@sbb.be Internet: ACCOUNTANTS T BELASTINGCONSULENTEN JURIDISCH ADVISEURS MILIEUADVISEURS