Toetsvragen. 1. De erectiele functie wordt merendeels parasympatisch gestuurd. onjuist. onjuist

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Toetsvragen. 1. De erectiele functie wordt merendeels parasympatisch gestuurd. onjuist. onjuist"

Transcriptie

1 Toetsvragen 1. De erectiele functie wordt merendeels parasympatisch gestuurd juist onjuist 2. Voor het verkrijgen van een erectie is NO (stikstof monoxide) van groot belang. juist onjuist

2 Toetsvragen 3. Het voorkomen van erectiele disfunctie is leeftijdsgebonden. Leeftijdgroep jaar is de prevalentie ongeveer 20-30% 31-40% 41-50% 50-60% 60-70% 4. Bij mannen met diabetes en hypertensie is de prevalentie van erectiele disfunctie ten opzichte van de algemene bevolking Gelijk Verdubbeld Verdrievoudigd Verviervoudigd

3 Toetsvragen 5. Voor een somatische oorzaak van ED pleit de afwezigheid van ochtenderecties het plotseling ontstaan O het wisselende beloop 6. De ernst van de ED kan worden bepaald met behulp van het maximale erectiele vermogen. Dit heet: de erectiele restfunctie tabel de erectie score O de maximum erectietabel O de erectiepleinscore

4 Toetsvragen 7. Roken is een reversibele risicofactor voor ED. juist onjuist 8. Voorlichting over het verloop van het erectiele vermogen en aanpassing van realiteit en verwachtingen aan elkaar is de belangrijkste peiler van de behandeling van ED. juist onjuist

5 Toetsvragen 9. Bijwerkingen van pde-5 5 remmers zijn (meerdere antwoorden zijn mogelijk) Hoofdpijn Blozen Spierpijn Dyspepsie Neusverstopping Hartinfarct NAION (non arteriele anterior ischeamische optische neuropathie) 10. Het grootste verschil tussen sildenafil en tadalafil is de werkingsduur. juist onjuist

6 Toetsvragen 11. Bij de keuze van een pde5-remmer zullen de volgende onderwerpen bepalend zijn. Bijwerkingen Voorwaarden Seksuele patroon Ernst van de erectiele disfunctie Ervaringen van de huisarts met 1 van de middelen Co-morbiditeit 12. De optimale werking van een pde5-remmer zal pas na een aantal maal (4-6) gebruik definitief worden ingeschat. juist onjuist

7 Toetsvragen 13. De hoogste dosis van een pde5-remmer bij een man met diabetes is in het algemeen het meest effectief (bv sildenafil 100 mg., tadalafil en vardenafil 20 mg. per keer). juist onjuist

8 Seksuele disfuncties bij mannen Duodagen Noord-West Utrecht november 2010 Bert-Jan de Boer, huisarts

9 Hoe is het verloop van de seksualiteit?

10 Seksuele respons curve Masters & Johnson

11 Psychosomatische cirkel van Bancroft (1989) Attitude, angsten,

12 Welke seksuele disfuncties komen bij mannen voor?

13 Seksuele disfuncties bij mannen 1. Problemen met het verlangen: : te weinig, te veel. 2. Opwindingsproblemen: erectiele disfunctie 3. Orgasmeproblemen: anorgasmie, te traag of afwezig orgasme, te snel orgasme (premature ejaculatie), 4. Pijnklachten 5. Satisfactieproblemen: anhedonisch orgasme

14 Problemen met seksueel verlangen: libidoproblemen Ook bij mannen: te weinig/te veel seksverslaving. Prevalentie? Denk aan ziekten Denk aan partner. Wat zijn wensen/behoeftes Hinder en hulpbehoefte staan centraal Ook zonder expliciet seksueel contact aandacht houden voor lichamelijkheid (strelen, masseren, lepeltjes liggen, omhelzen) Soms teken van laag testosteron. Laag testosteron gaat gepaard met lusteloosheid, initiatiefverlies (lijkt op depressie)

15 Orgasmeproblemen (1) Anorgasme: weinig van bekend. vertraagd orgasme: Prevalentie is onbekend Behandeling onbekend Restless Genitaal Syndroom Persistent Arousal Syndrome

16 Orgasmeproblemen: Premature ejaculatie voortijdige zaadlozing. Prevalentie: 20%-30%! Geen risicogroep bekend Wordt soms als erectiele disfunctie aangeduid (goed uitvragen) Tijd: : IELT= intravaginale ejaculatie latentietijd Beheersing: point of no return

17 Casus 1 Terloops vertelt mevrouw Verhoef (29 jaar) dat de seks met haar man van het begin af aan niet goed verloopt. Hij komt zo snel klaar dokter. En daarna is het over. De laatste tijd komt het helemaal niet meer van seks tussen ons. Kunt u hem helpen? Wat doet u?

18 Casus 1(vervolg) De heer Verhoef (30 jaar) komt op verzoek van zijn vrouw op het spreekuur voor zijn orgasmeprobleem. Hele leven al heel snel orgasme, binnen een minuut bij masturbatie, maar in het seksueel contact met zijn vrouw enkele seconden na penetratie. Is dat snel? Heeft deze man last van premature ejaculatie? Wat is de gemiddelde ejaculatietijd bij coitus?

19 Verdeling van intravaginale ejaculatie latentietijd (IELT) waarden in een willekeurig cohort van 491 mannen met een mediane IELT van 5.4 min

20 Mannen met lifelong PE

21 Mogelijke oorzaken van PE Psychogenic Anxiety (Psychosocial Problems Early sexual experience/ Frequency of sexual intercourse Ejaculatory control techniques Evolutionary Psychodynamic theories) Biological Genetic predisposition Penile hypersensitivity Hyper-excitable excitable ejaculatory reflex Arousability Erectile Dysfunction Hyperthyroidism Prostatitis Chronic Pelvic Pain Syndrome (CPPS)

22 Behandeling Seksuologische behandeling (bij psychogene oorzaak: acquired PE) Oefenen in controle van point of no return: gedragstherapie, beheersingsoefeningen Lidocaine creme op glans penis en voor penetratie afspoelen Clomipramine of SSRI (citalopram, sertraline, paroxetine, fluoxetine): dagelijkse dosis of on demand 2 uur voor geplande seks

23 Erectiele disfunctie

24 Casus (2) De heer van der Zande is 54 jaar, gehuwd sinds 30 jaar en is bekend met hypertensie en sinds 4 jaar diabetes mellitus, goed ingesteld met orale middelen. Na de jaarcontrole heeft hij een afspraak gemaakt vanwege klachten met de seksualiteit: Het lukt niet meer dokter! Welke vragen stelt u en doet u nog ander onderzoek? Bespreken met buurman/vrouw.

25 Hoe verloopt de erectie fysiologisch?

26 Fysiologie en anatomie van de penis en rust en in erectie: Rusttoestand (slap) Erectie Corpus cavernosum Corpus spongiosum

27 Fysiologie van de erectie: Corpus cavernosum NO Gladde spiercel GTP GMP Guanylate Cyclase cgmp Relaxatie Vergroting bloedtoevoer Fosfo-diësterase-5 Dichtdrukken afvoerende bloedvaten ERECTIE

28 Erectiele disfunctie Vicieuze cirkel van erectiele disfunctie Erectie lukt niet Seksuele activiteit Prestatiedrang Letten op erectie ipv. genieten van seks faalangst

29 Definitie van erectiele disfunctie - Erectiele Disfunctie (ED) is het voortdurend of terugkerend onvermogen een erectie te krijgen of te behouden voldoende voor een bevredigende seksuele activiteit. - Tijdscriterium wordt niet gegeven: niet eenmalig (bij iedere man wel eens een keer): 6wkn minimaal - Hinder en hulpbehoefte staan centraal

30 Prevalentie erectiele disfunctie: BOXMEER-STUDIE: precentage ED = 13% - algemene populatie (steekproef) - leeftijd: jr. (1998) KRIMPEN-STUDIE: percentage ED = 35% - algemene populatie (steekproef) - urologie studie - leeftijd: jaar (1995) ENIGMA-STUDIE: percentage ED = 17% - totale populatie (alle mannen) - 12 huisartspraktijken - leeftijd: >18 jaar (2000)

31 Erectiele disfunctie Leeftijdgerelateerde ED prevalentie % totaal mild matig compleet >80 Bron: ENIGMA-2000

32 Leeftijd gerelateerde ED prevalentie bij diabetes mellitus en/ of hypertensie % men with ED general population men with hypertension men with diabetes men with diabetes + hypertension >80 Age in years Bron: ENIGMA-2000

33 Risico factoren voor ED: Somatisch: Cardiovasculair: - Diabetes mellitus - Hypertensie - Cardio-vasculaire aand. Neurogeen: - Rugproblemen - Multiple Sclerosis - CZS-problemen LUTS Afw. penis Bekkenbeschadiging Operaties in bekken Bestraling in bekken Psychogeen: Depressie Relatieproblemen Werkproblemen Gebrek aan zelfvertrouwen Faalangst Stress Overspannenheid Algemeen: Leeftijd Beperkt coping mechanisme Beperkt seksueel repertoire Onvoldoende seksuele stimulatie

34 Risico factoren voor ED: Leefstijl: - Huidig roken - Alcohol >2xdaags - Gebrek aan beweging - Drugs - Medicatie Het metabool syndroom: - Adipositas - Meestal diabetes mellitus - Laag testosteron - Klachten

35 Het dodelijke kwartet Diabetes Obesitas Hypertensie Hoog Cholesterol Endotheel disfunctie Hart- en vaatziekten Erectiele disfunctie

36 Leeftijdgerelateerde hulpbehoefte >80 percentage Bron: ENIGMA 2000

37 Diagnose: Erectiele disfunctie ICPC: Y07 Voornamelijk somatisch/psychogeen/ beide Max erectie: Graad 1-4

38 Leeftijd Oorzaken ED: Onderscheid psychogene/somatogene ED Nachtelijke/ ochtend erecties Masturbatie Begin Beloop psychogeen somatogeen < 40 jr > 40 jr. doorgaans aanwezig meestal goede erectie plotseling wisselend Omstandigheden situatie afhankelijk doorgaans afwezig meestal geen goede erectie Geleidelijk Constant altijd erectiele disfunctie

39 Erectie score: erectie op z n z n best (Ernst van de ED) 1 Penis is wel vergroot, maar er is geen sprake van een echte erectie 2 Er is een matige erectie, penetratie niet mogelijk 3 Erectie is nog niet volledig hard Penetratie is wel mogelijk 4 Erectie is (weer) volledig hard. Er is geen sprake (meer) van ED Geen erectie Matige erectie Redelijk goede erectie Volledige erectie (geen ED)

40 NHG standaard ED Gepubliceerd in de zomer van Geeft richtlijn voor diagnostiek en behandeling van erectiele disfunctie Propageert voor de algemene huisarts een beperkt actieve houding, geen case- finding Doet aanbeveling voor meer geinteresseerde huisarts: bv begeleiding bij streel oefeningen (zie patientenbrief NHG)

41 Seksuele mini-anamnese

42 Seksuele mini-anamnese L = libido O = opwinding O = orgasme P = pijn S = satisfactie H = hinder H = hulpbehoefte

43 Klachtgerelateerde vragen Hoe lang bestaan de klachten, hoe is het beloop? Zijn de klachten altijd aanwezig (denk aan manuele/orale activiteit, tijdens vakantie, kijken naar erotisch materiaal, andere partner)?

44 Vervolg seksuele mini anamnese Hebt u pijnklachten, vormveranderingen en/of een afwijkende stand van de penis tijdens de erectie? Is er voldoende seksuele stimulatie (zowel visueel en auditief als tactiel)? Vragen naar het onderscheid tussen psychogene ensomatogene ED Hebt u wel een erectie bij masturbatie? Bemerkt u wel eens nachtelijke of ochtenderecties?

45 Erectie score Vier vragen die de mate van stijfheid van de erectie aangeven: 1.is de penis wel vergroot, maar is er geen sprake van een echte erectie? 2.is er sprake van een matige erectie, maar is penetratie niet mogelijk? 3.is penetratie wel mogelijk, maar is de erectie nog niet volledig hard? 4.is de erectie (weer) volledig hard en is er geen sprake (meer) van ED?

46 Vragen over specifieke oorzaken Voorgeschiedenis en comorbiditeit. Medicatie. Cardiovasculaire risicofactoren (leefstijlfactoren) -- Familieanamnese

47 Differentiaal diagnostische vragen Hoe is de zin in seks, het seksueel verlangen? Hebt u problemen met het klaarkomen, te langzaam, moeilijk of niet of komt u te snel klaar?

48 Commmunicatievragen Hoe ervaart u het erectieprobleem? Heeft u zelf een verklaring voor de ED? -- Wat vindt uw partner ervan? Praat u met uw partner over de ED? Hoe geven u en uw partner vorm aan uw seksuele relatie en wat gaat er wel goed? Wat hebben u en uw partner zelf al gedaan om de erectie te doen verbeteren?

49 Hulpvraag Welke hulp zou u op dit moment aan mij willen vragen? -- Wat zou u willen bereiken?

50 IIEF-5 5 vragenlijst 5 vragen over erectiele functie Diagnostische vragen.

51 Behandeling van erectiele disfunctie

52 Voorlichting Uitleg (natuurlijk proces van de relatie tussen erectiele vermogen en leeftijd, ziekten en bv. medicatie) Uitleg van individuele verschillen daarin Partner betrekken (indien mogelijk) Wensen en verwachtingen van beide partners tav. seksualiteit bespreken Erectie dagboek Patientenbrief meegeven

53 Medicatie aanpassen Aanpassen van chronisch medicatiegebruik.

54 Leefstijl aanpassen Bewegen (bewezen als reversibele factor) Stoppen met roken (niet bewezen als reversibele factor) Gewichtreductie Reguleren overmatig alcoholgebruik Sress reductie

55 Orale medicatie Sildenafil Tadalafil Sildenafil

56 PDE 5 remmers: Sildenafil: mg on demand Tadalafil: mg on demand 5mg dagelijks Vardenafil: mg on demand (recent prijs verlaagd: 5 = halve prijs 10 = halve prijs 20

57

58 Werking van pde5-remmers: Sildenafil Vardenafil Tadalafil - Absorptie: snel zeer snel - Tmax: min min matig snel 120 min 120 min 120 min 3-55 uur 4-55 uur 17,5 uur 4-55 uur 4-55 uur tot 36 uur - T1/2: - Werkingsduur: - Effect na: 12-37min 10-30min 16-30min - Werking: 84% 80% 81% - Voeding/alcohol: effect minder snel geen effect

59 Review artikel: Indirect comparison of interventions using published randomised trials: systematic review of PDE-5 inhibitors for erectile dysfunction R Andrew Moore, Sheena Derry, Henry J McQuay. BMC Urology 2005, 5:18. Sildenafil N=7077 Tadalafil N=2036 Vardenafil N=3274

60 Efficacy Succesful Improved Withdrawals Sildenafil Tadalafil Vardenafil

61 Bijwerkingen gemiddeld Sildenafil (percentage) Tadalafil Vardenafil Hoofdpijn Dyspepsie Flushing Nasale congest Visusstoorniss Rugpijn Alg. spierpijn Griepklachten Pijn in de benen Vermoeidheid Praipisme Misselijkheid

62 Contra-indicaties + interacties Contra indicaties: - NITRATEN!!!!!!!!! - Instabiele cardiale functie - Binnen 3 maanden na cva (inclusief mi.) - Ernstige leverfunctie en nierfunctie stoornissen Interacties: - In combinatie met sommige andere medicatie: een versterkte werking (door competitie van afbraak via zelfde systeem in de lever)

63 Counterfeit medicatie Waarschuwing: - Veel pde-5 5 remmers direct via internet - Goedkoop en zonder tussenkomst van (huis)arts verkrijgbaar - Vooral jongeren zonder risicofactoren en met gelegenheidsed - Zijn vaak namaaktabletten - Alleen kwaliteitsgarantie via apotheek

64 Vragen?

65 GCM Mannenkliniek Voor alle problemen met betrekking tot plassen en seksualiteit. Afspraak kan zonder verwijzing of via de eigen huisarts. Direct op tel. nummer van Gezondheidscentrum Spechtenkamp te Maarssenbroek (werkdagen van uur en van 14-17uur). 17uur). Of via website Nauwe samenwerking met Jack Beck uroloog, Hofpoort Ziekenhuis Woerden

66 Pilot met ongeveer mannen Seksuele problemen en plasklachten 50/50 Evaluatie: hoge waardering: 9 op schaal van Vaak doorverwijzing door eigen huisarts (bekend met plas en seksuele problemen en al behandeld). Gemiddeld consulten voor diagnostiek en advies. Verdere behandeling door de huisarts.

67 Behoeftepeiling - Vragen? - Behoeftes? - Aanvullende functie? - Discussie

68 Dank voor de aandacht!

69 DANK U VOOR DE AANDACHT!

Wat zijn erectiestoornissen Hoe komt een erectie tot stand Oorzaken erectiestoornissen

Wat zijn erectiestoornissen Hoe komt een erectie tot stand Oorzaken erectiestoornissen Erectiestoornissen Wat zijn erectiestoornissen Een erectiestoornis of erectiele dysfunctie is een voortdurend of terugkerend onvermogen een erectie te krijgen of vol te houden tot de voltooiing van de

Nadere informatie

Seksualiteit en diabetes mellitus. Polikliniek diabeteszorg

Seksualiteit en diabetes mellitus. Polikliniek diabeteszorg Seksualiteit en diabetes mellitus Polikliniek diabeteszorg mca.nl seksualiteit en diabetes mellitus Problemen met de seksualiteit is een onderwerp waar niet zo gemakkelijk over wordt gesproken. De beladenheid

Nadere informatie

Diabetes en seksuele problemen

Diabetes en seksuele problemen Langerhanssymposium 2019 Diabetes en seksuele problemen De Boer Mannengezondheid en Zorg Berg en Bosch (gebouw 60) Prof. Bronkhorstlaan 10 3723MB Bilthoven Dr. Bert-Jan de Boer, Huisarts, huisartsgeneeskunde

Nadere informatie

Erectiestoornis. Albert Schweitzer ziekenhuis november 2014 pavo 0858

Erectiestoornis. Albert Schweitzer ziekenhuis november 2014 pavo 0858 Erectiestoornis Albert Schweitzer ziekenhuis november 2014 pavo 0858 Inleiding Uw arts heeft met u gesproken over de problemen die u heeft bij een erectie. In deze folder informeren wij u over wat een

Nadere informatie

Voorwoord 11 1 Wat is een seksueel probleem en welke verschillende seksuele problemen zijn er? 13

Voorwoord 11 1 Wat is een seksueel probleem en welke verschillende seksuele problemen zijn er? 13 Omgaan met een sexprobleem.qxd 20-03-07 11:54 Pagina 5 Inhoud Voorwoord 11 1 Wat is een seksueel probleem en welke verschillende seksuele problemen zijn er? 13 Waar hebben seksuele problemen mee te maken?

Nadere informatie

Informatie voor patiënten. Diabetes en seksualiteit

Informatie voor patiënten. Diabetes en seksualiteit Informatie voor patiënten Diabetes en seksualiteit z Seksualiteit en diabetes mellitus 1 Over problemen met seksualiteit wordt niet zo gemakkelijk gesproken. Doordat het een beladen onderwerp is, kunnen

Nadere informatie

Seksualiteit, seksuologie en hiv. Tom Platteau Seksuoloog ITG/Helpcenter

Seksualiteit, seksuologie en hiv. Tom Platteau Seksuoloog ITG/Helpcenter Seksualiteit, seksuologie en hiv Tom Platteau Seksuoloog ITG/Helpcenter tplatteau@itg.be Overzicht van de presentatie Wat is seksualiteit? Hoe verloopt seksualiteit en waar kan het misgaan? Seksualiteit

Nadere informatie

Inleiding. Wat is een erectiestoornis?

Inleiding. Wat is een erectiestoornis? Erectiestoornis Inleiding Uw arts heeft met u gesproken over de problemen die u heeft bij een erectie. In deze folder informeren wij u over wat een erectiestoornis is en wat eventuele behandelingen kunnen

Nadere informatie

Seks kent geen pensioen

Seks kent geen pensioen Seks kent geen pensioen Seks kent geen pensioen: filmpjes en cijfers Tips en trucs voor de praktijk Casuïstiek 1967 Timeless Love Marrie Bot Jong Mooi Wild Strak Geil Spontaan Etc. Een aflopende

Nadere informatie

Problemen met het seksueel functioneren

Problemen met het seksueel functioneren Factsheet 2007-4 Problemen met het seksueel functioneren Seksuele gezondheid in Nederland De Rutgers Nisso Groep heeft in 2006 een grootschalige bevolkingsstudie uitgevoerd naar seksuele gezondheid in

Nadere informatie

Doc 69 Liefde,seks, senior

Doc 69 Liefde,seks, senior Doc 69 Liefde,seks, senior Let s talk about seks Riët Daniel, Gezondheidszorgpsycholoog en seksuoloog, Marjolein Oerlemans huisarts, Minouche van Rumste, gynaecoloog Doelen Bewustwording Kennis hebben

Nadere informatie

Erectiestoornissen. Urologie

Erectiestoornissen. Urologie Erectiestoornissen Urologie Inhoudsopgave Erectiele disfunctie...4 Oorzaak erectiestoornissen...5 Medische factoren...6 Psychologische factoren...7 Levensstijl factoren...8 Psychologische behandeling...9

Nadere informatie

I Inleiding 7. 1 Uitgangspunten 7 2 Wat is seksualiteit? 10 3 Seksuele ontwikkeling 18. II Theoretische achtergrond van seksualiteit 24

I Inleiding 7. 1 Uitgangspunten 7 2 Wat is seksualiteit? 10 3 Seksuele ontwikkeling 18. II Theoretische achtergrond van seksualiteit 24 Inhoud I Inleiding 7 1 Uitgangspunten 7 2 Wat is seksualiteit? 10 3 Seksuele ontwikkeling 18 II Theoretische achtergrond van seksualiteit 24 4 Factoren die seksualiteit beïnvloeden: een biopsychosociaal

Nadere informatie

Wat is een erectiestoornis? Hoe ontstaat een erectie?

Wat is een erectiestoornis? Hoe ontstaat een erectie? Erectiestoornissen Deze folder is voor mannen die problemen hebben met het krijgen van een erectie. Hierin vindt u alle informatie over erecties, erectiestoornissen, mogelijke oorzaken, onderzoeken en

Nadere informatie

Is seks een issue? U C L M

Is seks een issue? U C L M Is seks een issue? w. Drs. H.E de Groot w. Drs.. Tuijnman- Raasveld psycholoog/ seksuoloog Polikliniek Psychosomatische Gynaecologie & Seksuologie Is seks een probleem voor nierpatiënten? Wat weten we

Nadere informatie

Ervaringen met de poli seksuele disfunctie na kanker bij de urologische patiënt. Det Jetten, verpleegkundige Wim Meinhardt, uroloog

Ervaringen met de poli seksuele disfunctie na kanker bij de urologische patiënt. Det Jetten, verpleegkundige Wim Meinhardt, uroloog Ervaringen met de poli seksuele disfunctie na kanker bij de urologische patiënt Det Jetten, verpleegkundige Wim Meinhardt, uroloog Inhoud presentatie Algemeen: Bio-psycho-sociale visie Responscyclus Invloed

Nadere informatie

Richtlijn Vroegtijdige zaadlozing

Richtlijn Vroegtijdige zaadlozing Richtlijnen Richtlijn Vroegtijdige zaadlozing Peter Leusink, Marcel Waldinger, Ellen Laan, Jacques van Lankveld, Eric Meuleman, Cobi Reisman en Luca Incrocci In 2010 publiceerde de International Society

Nadere informatie

Chronische bekkenpijn oorzaken en aanpak. Sanne Nooteboom, huisarts Doreth Teunissen, kaderhuisarts uro-gynaecologie

Chronische bekkenpijn oorzaken en aanpak. Sanne Nooteboom, huisarts Doreth Teunissen, kaderhuisarts uro-gynaecologie Chronische bekkenpijn oorzaken en aanpak Sanne Nooteboom, huisarts Doreth Teunissen, kaderhuisarts uro-gynaecologie Doel Deelnemers zijn in staat om: te exploreren o.a. door de belangrijkste alarmsymptomen

Nadere informatie

e-book SEKSHULP Erectieproblemen Dr. Debby de Haas arts-seksuoloog

e-book SEKSHULP Erectieproblemen Dr. Debby de Haas arts-seksuoloog e-book SEKSHULP Erectieproblemen Dr. Debby de Haas arts-seksuoloog Dit e-book is onderdeel van de serie Sekshulp geschreven door dr. Debby de Haas, arts-seksuoloog NVVS. In haar ervaring zijn er vele mensen

Nadere informatie

ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN

ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN INTERLINE Seksuologie Concept dd 1 april 2010 ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN Inleiding De werkgroep Seksuologie bestaat uit: Gynaecoloog: Jeroen Dijkstra Huisarts

Nadere informatie

Erectiestoornis. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op

Erectiestoornis. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op Erectiestoornis Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Uw arts heeft met u gesproken over de problemen die u heeft bij een erectie. In deze folder informeren wij u

Nadere informatie

kankeren seksualiteit: eenlastigduo?

kankeren seksualiteit: eenlastigduo? kankeren seksualiteit: eenlastigduo? C.M. Bax arts-seksuoloog NVVS IJsselland Duodagen, 7-8 april 2016 Disclosure sheet Vereniging Medische Staf (Disclosureslide voor sprekers op nascholingsbijeenkomsten

Nadere informatie

Testosteron en de ouder wordende man Hormonale aspecten van seksuele problematiek. Peter Leusink, huisarts, seksuoloog NVVS

Testosteron en de ouder wordende man Hormonale aspecten van seksuele problematiek. Peter Leusink, huisarts, seksuoloog NVVS + Testosteron en de ouder wordende man Hormonale aspecten van seksuele problematiek Peter Leusink, huisarts, seksuoloog NVVS + Conflict of interest (potentiële) Belangenverstrengeling Voor bijeenkomst

Nadere informatie

Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold

Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold LUMC Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde Huisarts te Leiderdorp Uw spreekuur Moeheid Pijnklachten Buikpijn Hoofdpijn

Nadere informatie

Communicatie, intimiteit en seksualiteit bij mensen met een nieraandoening. Niervereniging zaterdag 16 januari 2016

Communicatie, intimiteit en seksualiteit bij mensen met een nieraandoening. Niervereniging zaterdag 16 januari 2016 Communicatie, intimiteit en seksualiteit bij mensen met een nieraandoening Niervereniging zaterdag 16 januari 2016 Even voorstellen Claudia van der Wel Consulent seksuele gezondheid in Deventer Inhoud

Nadere informatie

NHG-Standaard Erectiele disfunctie

NHG-Standaard Erectiele disfunctie NHG-Standaard Erectiele disfunctie Leusink P, De Boer LJ, Vliet Vlieland CW, Rambharose VR, Sprengers AM, Mogendorff SW, Van Rijn-Van Kortenhof NMM. Huisarts Wet 2008:51(8):381-94. Inleiding De NHG-Standaard

Nadere informatie

Inhoud. Deel I Urologie. Jakko Nieuwenhuijzen. Garry Pigot. 1 Benigne prostaathyperplasie (BPH), plasklachten en overactieve blaas (OAB)...

Inhoud. Deel I Urologie. Jakko Nieuwenhuijzen. Garry Pigot. 1 Benigne prostaathyperplasie (BPH), plasklachten en overactieve blaas (OAB)... VI Inhoud Deel I Urologie 1 Benigne prostaathyperplasie (BPH), plasklachten en overactieve blaas (OAB)... 3 Jakko Nieuwenhuijzen 1.1 Inleiding.... 5 1.2 Fysiologie en terminologie.... 5 1.3 LUTS, BPH,

Nadere informatie

Plasklachten bij mannen

Plasklachten bij mannen Plasklachten bij mannen Plasklachten komen frequent voor. Ze worden ook wel aangeduid met de verzamelnaam mictieklachten. Dit complex van klachten omvat de volgende symptomen: klachten bij het urineren,

Nadere informatie

Overzicht. Het werkt hier beneden niet meer zo goed 16/04/2013. Kennis. Attitude. Gespreksvaardigheden. Inge Paesschierssens - Week van de

Overzicht. Het werkt hier beneden niet meer zo goed 16/04/2013. Kennis. Attitude. Gespreksvaardigheden. Inge Paesschierssens - Week van de Het werkt hier beneden niet meer zo goed Omgaan met seksualiteit en intimiteit bij ouderen 1 Verpleegkundigen en Vroedvrouwen- 2 Overzicht Kennis Attitude Gespreksvaardigheden de 1 1. KENNIS 3 Verpleegkundigen

Nadere informatie

Nierfalen en Seksualiteit

Nierfalen en Seksualiteit Nierfalen en Seksualiteit 1 Inhoudsopgave Inleiding Seksuele problemen bij nierfalen Bij mannen en vrouwen Factoren die het seksueel functioneren kunnen beïnvloe- den Bespreekbaar maken Maatschappelijk

Nadere informatie

Diabetes en seksualiteit

Diabetes en seksualiteit Diabetes en seksualiteit Diabetes en seksualiteit Diabetes kan invloed hebben op uw seksleven. Dat kan door de ziekte zelf komen, maar ook door de medicijnen of de manier waarop u ermee om gaat. In deze

Nadere informatie

Wat iedere praktijkondersteuner moet weten over seks Gré van Gelderen en Jim Bender

Wat iedere praktijkondersteuner moet weten over seks Gré van Gelderen en Jim Bender SEKS ALS JE CHRONISCH ZIEK BENT Wat iedere praktijkondersteuner moet weten over seks Gré van Gelderen en Jim Bender Een chronische ziekte heeft vaak invloed op het seksleven. Omdat de praktijkondersteuner

Nadere informatie

Wat is een erectiestoornis?

Wat is een erectiestoornis? Erectiestoornis 1 Wat is een erectiestoornis? Er is sprake van een erectiestoornis als een man moeite heeft met het krijgen of houden van een erectie die voldoende is voor een bevredigende seksuele activiteit.

Nadere informatie

Seksuele disfuncties. Prevalentiecijfers bij holebi s en MTO. Drs. Lies Hendrickx Prof. dr. Paul Enzlin

Seksuele disfuncties. Prevalentiecijfers bij holebi s en MTO. Drs. Lies Hendrickx Prof. dr. Paul Enzlin Seksuele disfuncties Prevalentiecijfers bij holebi s en MTO Drs. Lies Hendrickx Prof. dr. Paul Enzlin Inhoud 1. Definities 2. Resultaten 3. Besluit Holebi 1. Steekproef 2. Prevalentie 3. Leeftijd 4. Duur

Nadere informatie

Erectiestoornissen: wat vrouwen moeten weten.

Erectiestoornissen: wat vrouwen moeten weten. Erectiestoornissen: wat vrouwen moeten weten. Erectiestoornissen: wat vrouwen moeten weten. Inleiding Erectiestoornissen zijn min of meer bespreekbaar geworden, hoewel het onderwerp toch nog een beetje

Nadere informatie

man, vrouw en kind info voor patiënten Erectiele dysfunctie

man, vrouw en kind info voor patiënten Erectiele dysfunctie man, vrouw en kind info voor patiënten Erectiele dysfunctie Inhoud 01 Inleiding... 04 02 Erectie... 04 03 Seksualiteit... 04 04 Libido... 05 05 Orgasme... 05 06 Ejaculatie... 05 07 Erectiestoornissen...

Nadere informatie

Erectiestoornissen: een frequent voorkomende en behandelbare aandoening.

Erectiestoornissen: een frequent voorkomende en behandelbare aandoening. Erectiestoornissen: een frequent voorkomende en behandelbare aandoening. Erectiestoornissen: een frequent voorkomende en behandelbare aandoening. Inleiding Deze brochure wil mannen informatie verschaffen

Nadere informatie

Momenteel wordt de relatie tussen geneesmiddelengebruik

Momenteel wordt de relatie tussen geneesmiddelengebruik Seksuele stoornissen door geneesmiddelen 6 Momenteel wordt de relatie tussen geneesmiddelengebruik en seksuele stoornissen ernstig genomen. Vroeger vormden voornamelijk case reports de bron van informatie.

Nadere informatie

Als het niet meer lukt: seksuologische problemen bij diabetes(dm) Bio-Psycho-Socio model. Seksueel respons 24-06-12. Man en Vrouw Seksuee Respons

Als het niet meer lukt: seksuologische problemen bij diabetes(dm) Bio-Psycho-Socio model. Seksueel respons 24-06-12. Man en Vrouw Seksuee Respons Als het niet meer lukt: seksuologische problemen bij diabetes(dm) Dr Y. Reisman, Uroloog, seksuoloog Seksueel respons Bio-Psycho-Socio model Man en Vrouw Seksuee Respons 1 Mechanisme van opwinding Erectie/Zwelling

Nadere informatie

Deel 8. Bijwerkingen van de bestraling van prostaatkanker

Deel 8. Bijwerkingen van de bestraling van prostaatkanker . Bijwerkingen van de bestraling van prostaatkanker In dit deel kunt u meer lezen over de mogelijke bijwerkingen van de bestraling. Mogelijke bijwerkingen tijdens of enkele weken na de bestraling Mogelijke

Nadere informatie

Wat zijn de mogelijke seksuele complicaties ten gevolge van diabetes? Wat is de rol van de verpleegkundige hierbij in de praktijk?

Wat zijn de mogelijke seksuele complicaties ten gevolge van diabetes? Wat is de rol van de verpleegkundige hierbij in de praktijk? Wat zijn de mogelijke seksuele complicaties ten gevolge van diabetes? Wat is de rol van de verpleegkundige hierbij in de praktijk? Ines Sneppe 1. Invloed van diabetes op seksualiteit Vorm van neuropathie

Nadere informatie

Erectiele disfunctie. H.W. Elzevier Afdeling Urologie, LUMC, Leiden

Erectiele disfunctie. H.W. Elzevier Afdeling Urologie, LUMC, Leiden Erectiele disfunctie H.W. Elzevier Afdeling Urologie, LUMC, Leiden Casus Een 62 jarige vrachtwagenchauffeur, is gehuwd en heeft 3 volwassen kinderen. Hiervan wonen nog twee thuis. Allen zijn patiënt in

Nadere informatie

Omgaan met een seksueel probleem

Omgaan met een seksueel probleem Omgaan met een seksueel probleem Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag

Nadere informatie

I FEEL Y. De Huid & Seksualiteit. Rieky Dikmans Arts-Seksuoloog NVVS i.o. Happy Met je Huid Festival

I FEEL Y. De Huid & Seksualiteit. Rieky Dikmans Arts-Seksuoloog NVVS i.o. Happy Met je Huid Festival De Huid & Seksualiteit Rieky Dikmans Arts-Seksuoloog NVVS i.o. Happy Met je Huid Festival 29-09-18 Voorstellen Arts-seksuoloog i.o. NVVS OLVG Oost in Amsterdam Psychiatrie en Psychosomatiek LMC in Leiden

Nadere informatie

Consultatie en begeleiding bij seksuele problematiek. Centrumlocatie

Consultatie en begeleiding bij seksuele problematiek. Centrumlocatie Centrumlocatie In deze tijd van openheid in de media over seksualiteit lijkt het alsof seks iets vanzelfsprekends is en er geen problemen op dit gebied bestaan. De indruk wordt gewekt dat seks alleen voorkomt

Nadere informatie

Disclosure belangenverstrengeling. Seksualiteit en intimiteit bij chronische nieraandoeningen. Seksualiteit en ziekte. Waarom WEL aankaarten?

Disclosure belangenverstrengeling. Seksualiteit en intimiteit bij chronische nieraandoeningen. Seksualiteit en ziekte. Waarom WEL aankaarten? 4/15/18 Disclosure belangenverstrengeling Geen belangenverstrengeling Lust en plezier, ook bij een falende nier Seksualiteit en intimiteit bij chronische nieraandoeningen 2 Seksualiteit en ziekte Seksualiteit

Nadere informatie

Kort & Krachtig behandelprotocollen. Pharmacotherapy for depressive and/or anxiety disorders [in Dutch]

Kort & Krachtig behandelprotocollen. Pharmacotherapy for depressive and/or anxiety disorders [in Dutch] Kort & Krachtig behandelprotocollen Pharmacotherapy for depressive and/or anxiety disorders [in Dutch] FARMACOTHERAPIE BIJ ANGST- en/of STEMMINGSSTOORNISSEN MODULE SSRI Inhoud Algemene introductie 4 Bijeenkomst

Nadere informatie

Versie 2003 Academisch Ziekenhuis Groningen Afdeling Psychiatrie Rikus Knegtering & Stynke Castelein

Versie 2003 Academisch Ziekenhuis Groningen Afdeling Psychiatrie Rikus Knegtering & Stynke Castelein Antipsychotics and Sexual Functioning Questionnaire A.S.F.Q. Versie 2003 Academisch Ziekenhuis Groningen Afdeling Psychiatrie Rikus Knegtering & Stynke Castelein Inleiding In het kader van wetenschappelijk

Nadere informatie

Lust en plezier, ook bij een falende nier. Waarom WEL aankaarten? 4/12/19. Seksualiteit en intimiteit bij chronische nieraandoeningen

Lust en plezier, ook bij een falende nier. Waarom WEL aankaarten? 4/12/19. Seksualiteit en intimiteit bij chronische nieraandoeningen Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Bedrijfsnamen Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of

Nadere informatie

Beter op alles voorbereid. Prostaatkanker en seksualiteit

Beter op alles voorbereid. Prostaatkanker en seksualiteit BEWUSTCHECKLIST Beter op alles voorbereid Prostaatkanker en seksualiteit Nadat U te horen heeft gekregen dat U prostaatkanker hebt, hebt u allereerst het slechte nieuws van de diagnose moeten verwerken.

Nadere informatie

Jaarcongres KP & KNP. Parallelsessie 12 april 2019 SEKS. Noortje Roussel klinisch psycholoog psychotherapeut seksuoloog NVVS

Jaarcongres KP & KNP. Parallelsessie 12 april 2019 SEKS. Noortje Roussel klinisch psycholoog psychotherapeut seksuoloog NVVS Jaarcongres KP & KNP Parallelsessie 12 april 2019 SEKS praten over seks, kennis over complexe comorbiditeit en timing van interventies Noortje Roussel klinisch psycholoog psychotherapeut seksuoloog NVVS

Nadere informatie

Door dwang gegijzeld. (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen. Roos C. van der Mast

Door dwang gegijzeld. (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen. Roos C. van der Mast Door dwang gegijzeld (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen Roos C. van der Mast OCS bij ouderen De obsessieve-compulsieve stoornis is een persisterende en stabiele diagnose die zelden

Nadere informatie

Consortium UGent en KULeuven in opdracht van het IWT

Consortium UGent en KULeuven in opdracht van het IWT ASEKSUALITEIT: EEN ONBEKEND THEMA IN ONDERZOEK EN KLINIEK Consortium UGent en KULeuven in opdracht van het IWT Inhoud 1. Definitie: Wat is aseksualiteit 2. Prevalentie 3. Profiel van aseksuelen 4. Factoren

Nadere informatie

Kom op CBT-er: en nu ook de seks!

Kom op CBT-er: en nu ook de seks! Kom op CBT-er: en nu ook de seks! Ellen Laan, Gz-psycholoog, Seksuoloog NVVS, e.t.laan@amc.uva.nl Reinhilde Melles, Klinisch Psycholoog BiG, VGcT, Seksuoloog NVVS reinhilde.melles@mumc.nl Wat moet een

Nadere informatie

Urologie. Impotentie. www.catharinaziekenhuis.nl

Urologie. Impotentie. www.catharinaziekenhuis.nl Urologie Impotentie www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Wat is impotentie?... 3 Hoe komt een erectie tot stand?... 3 Wat zijn de mogelijke oorzaken van potentiestoornissen?... 4 Hoe wordt een lichamelijke

Nadere informatie

Antipsychotica en seksuele bijwerkingen: van farmacologische mechanismen tot de klinische praktijk

Antipsychotica en seksuele bijwerkingen: van farmacologische mechanismen tot de klinische praktijk Antipsychotica en seksuele bijwerkingen: van farmacologische mechanismen tot de klinische praktijk Dr. Marrit K. de Boer Psychiater / onderzoeker Universitair Medisch Centrum Groningen Disclosure Twee

Nadere informatie

De penis als meetlat voor gezondheid. Rob Schipper uroloog

De penis als meetlat voor gezondheid. Rob Schipper uroloog De penis als meetlat voor gezondheid Rob Schipper uroloog Doelstelling Men s Health Week Mannen bewust maken van de mogelijkheden om gezondheidsproblemen te voorkomen. Aanmoedigen van het vroeg herkennen

Nadere informatie

10-12-2013. Bespreken van seksualiteit met MS-patiënten MSMS 2013. Knelpuntenanalyse. Seksualiteit en intimiteit. MS en seksualiteit.

10-12-2013. Bespreken van seksualiteit met MS-patiënten MSMS 2013. Knelpuntenanalyse. Seksualiteit en intimiteit. MS en seksualiteit. Richtlijn: Diagnostiek, behandeling en functioneren bij multiple sclerose. MSMS 2013 Bespreken van seksualiteit met MS-patiënten Niels Farenhorst Klinisch psycholoog Aanbevolen wordt om het informeren

Nadere informatie

Erectiestoornissen Radboud universitair medisch centrum

Erectiestoornissen Radboud universitair medisch centrum Erectiestoornissen Deze brochure is voor mannen met een erectiestoornis. Hierin vindt u informatie over erecties en erectiestoornissen, mogelijke oorzaken, onderzoeken en behandelingsmogelijkheden. Wat

Nadere informatie

Seks, dat spreekt vanzelf?

Seks, dat spreekt vanzelf? + Seks, dat spreekt vanzelf? Seksuele klachten in de huisartspraktijk Peter Leusink, huisarts, seksuoloog NVVS + Disclosure belangen spreker (Potentiële) Belangenverstrengeling: Geen + Programma n 19:30-20.45

Nadere informatie

NHG-Standaard Seksuele klachten (eerste herziening)

NHG-Standaard Seksuele klachten (eerste herziening) Seksuele klachten (eerste herziening) NHG-Werkgroep Seksuele klachten NHG-Standaard M87 Belangrijkste wijzigingen Deze standaard vervangt de NHG- Standaard Erectiele disfunctie. Kernboodschappen De NHG-Standaard

Nadere informatie

Kayleigh Hendriks Verpleegkundig Specialist Hematologie Aandachtsgebied allogene stamceltransplantaties Maart 2019

Kayleigh Hendriks Verpleegkundig Specialist Hematologie Aandachtsgebied allogene stamceltransplantaties Maart 2019 Kayleigh Hendriks Verpleegkundig Specialist Hematologie Aandachtsgebied allogene stamceltransplantaties Maart 2019 MAAK JE HET BESPREEKBAAR? Doelen Waarom moet seksualiteit besproken worden Welke problemen

Nadere informatie

Consultatie en begeleiding bij seksuele problematiek

Consultatie en begeleiding bij seksuele problematiek In deze tijd van openheid in de media over seksualiteit lijkt het alsof seks iets vanzelfsprekends is en er geen problemen op dit gebied bestaan. De indruk wordt gewekt dat seks alleen voorkomt onder jonge,

Nadere informatie

Let s talk about de verpleegkundig specialist en seksualiteit

Let s talk about de verpleegkundig specialist en seksualiteit Let s talk about de verpleegkundig specialist en seksualiteit Jaarcongres V&VN VS 2017 Esther van den Berg Disclosure Belangen Spreker Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties: Sponsoring of onderzoeksgeld

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Erectiestoornissen na de behandeling bij prostaatkanker m.b.v. de da Vinci robot Erectiele disfunctie

PATIËNTEN INFORMATIE. Erectiestoornissen na de behandeling bij prostaatkanker m.b.v. de da Vinci robot Erectiele disfunctie PATIËNTEN INFORMATIE Erectiestoornissen na de behandeling bij prostaatkanker m.b.v. de da Vinci robot Erectiele disfunctie Door middel van deze folder wil het Maasstad Ziekenhuis u informeren over (de

Nadere informatie

Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten: De richtlijn

Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten: De richtlijn Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten: De richtlijn Ingrid Arnold LUMC Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde Huisarts te Leiderdorp Dokter, ik ben zo moe. Vermoeidheid Hoofdpijn Buikklachten

Nadere informatie

HEB IK EEN ERECTIEPROBLEEM? alles over erectieproblemen.

HEB IK EEN ERECTIEPROBLEEM? alles over erectieproblemen. HEB IK EEN ERECTIEPROBLEEM? alles over erectieproblemen www.erectieplein.nl Inleiding 1 op de 7 Nederlandse mannen heeft erectieproblemen. In deze brochure vind je informatie over de mogelijke oorzaken,

Nadere informatie

Seksuologie bij prostaatkanker

Seksuologie bij prostaatkanker Seksuologie bij prostaatkanker Wat kan relevante informatie zijn voor de fysiotherapeut? Dr. Jack Beck Uroloog Fellow of the European Board of Urology Medisch Seksuoloog Fellow of the European Committee

Nadere informatie

Kanker en Seksualiteit?

Kanker en Seksualiteit? Birgit Van hoorde Centrum voor Seksuologie en Gender UZ Gent Kanker en Seksualiteit? Intimiteit en seksualiteit bij kanker: wat is normaal? INHOUD Seksualiteit Kanker: gevolgen voor seksualiteit Taak seksuoloog

Nadere informatie

e-book SEKSHULP Niet kunnen klaarkomen Dr. Debby de Haas arts-seksuoloog

e-book SEKSHULP Niet kunnen klaarkomen Dr. Debby de Haas arts-seksuoloog e-book SEKSHULP Niet kunnen klaarkomen Dr. Debby de Haas arts-seksuoloog Dit e-book is onderdeel van de serie Sekshulp geschreven door dr. Debby de Haas, arts-seksuoloog NVVS. In haar ervaring zijn er

Nadere informatie

Orale anti-diabetica, Wat hiermee te doen als Dvk en Poh. Bela Pagrach Diabetesverpleegkundige eerste en tweede lijn

Orale anti-diabetica, Wat hiermee te doen als Dvk en Poh. Bela Pagrach Diabetesverpleegkundige eerste en tweede lijn Orale anti-diabetica, Wat hiermee te doen als Dvk en Poh Bela Pagrach Diabetesverpleegkundige eerste en tweede lijn Agenda Orale anti-diabetica medicatie Voorschrijf gedrag huisartsen Nederland NHG standaard

Nadere informatie

Praten helpt. Mieke Winants verpleegkundig counseler seksuologie NVVS

Praten helpt. Mieke Winants verpleegkundig counseler seksuologie NVVS Praten helpt Dialysepatiënten Afhankelijk. PD 4x in 24 uur HD 3x per week Seksuele problemen Libidoverlies, niet opgewonden Orgasmeproblemen Pijn bij het vrijen Erectie problemen/ Seksuele ontevredenheid:

Nadere informatie

Angst en depressie in de huisartspraktijk: signaleren van risicogroepen. Peter F M Verhaak NIVEL

Angst en depressie in de huisartspraktijk: signaleren van risicogroepen. Peter F M Verhaak NIVEL Angst en depressie in de huisartspraktijk: signaleren van risicogroepen Peter F M Verhaak NIVEL 12-maands prevalentie stemmings-, angst- en middelenstoornis 250 200 N/1000 patiënten 150 100 50 Depressie

Nadere informatie

Antipsychotica en seksuele bijwerkingen: het afwegen van behandelingsstrategieën

Antipsychotica en seksuele bijwerkingen: het afwegen van behandelingsstrategieën Antipsychotica en seksuele bijwerkingen: het afwegen van behandelingsstrategieën Dr. Marrit K. de Boer Psychiater / onderzoeker Universitair Medisch Centrum Groningen Disclosure Twee studies die mede gefinancierd

Nadere informatie

Astma of COPD en seksualiteit

Astma of COPD en seksualiteit Astma of COPD en seksualiteit Astma of COPD kan invloed hebben op uw seksleven. Dat kan door de ziekte zelf komen, maar ook door medicijnen of de manier waarop u met uw ziekte omgaat. Deze folder gaat

Nadere informatie

St. Antonius Ziekenhuis

St. Antonius Ziekenhuis UROLOGIE Behandeling met PDE-5 remmer BEHANDELING Behandeling met PDE-5 remmer Uw uroloog heeft een recept met een PDE5-remmer voorgeschreven voor u. In deze folder leest u meer informatie over de werking

Nadere informatie

CVS, CHRONISCHE PIJN EN ANDERE FUNCTIONELE KLACHTEN

CVS, CHRONISCHE PIJN EN ANDERE FUNCTIONELE KLACHTEN CVS, CHRONISCHE PIJN EN ANDERE FUNCTIONELE KLACHTEN DR. E.J. SULKERS, KINDERARTS ADRZ Symposium Nehalennia, 11 april 2013 MOEHEID KAN EEN SYMPTOOM ZIJN VAN EEN: - infectieziekte; - orgaanziekte (hart,

Nadere informatie

Symposium Cheek to Cheek Seksualiteit: een menselijke behoefte. Kristel Mulders Seksuologe UZ-Leuven 7 mei 2015

Symposium Cheek to Cheek Seksualiteit: een menselijke behoefte. Kristel Mulders Seksuologe UZ-Leuven 7 mei 2015 Symposium Cheek to Cheek Seksualiteit: een menselijke behoefte Kristel Mulders Seksuologe UZ-Leuven 7 mei 2015 Wat is seksualiteit? Definities: Van Dale: Handelingen en gevoelens die te maken hebben met

Nadere informatie

De bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug

De bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug De bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug folder voor verwijzers Bekkenfysiotherapie Als huisarts of specialist ziet

Nadere informatie

PDE-5-remmer, vacuümpomp en prothese helpen man aan erectie

PDE-5-remmer, vacuümpomp en prothese helpen man aan erectie Medicamenteuze en niet-medicamenteuze behandeling van erectiele disfunctie PDE-5-remmer, vacuümpomp en prothese helpen man aan erectie Erectiele disfunctie ontstaat door diverse lichamelijke en psychische

Nadere informatie

DE SEKSUELE LEVENSLOOP

DE SEKSUELE LEVENSLOOP DE SEKSEE EVENSOOP Aart Beekman Polikliniek Psychosomatische gynaecologie en Seksuologie Keuzevak seksuologie 2008-2009 Psycho-seksuele anamnese Invloed van de persoonlijke geschiedenis op seksuele betekenisgeving

Nadere informatie

24 september 2015. Van harte welkom!

24 september 2015. Van harte welkom! 24 september 2015 Van harte welkom! Programma 20.00: Welkom Wendy de Valk, verpleegkundig specialist cardiologie 20.10: Het vrouwenhart. Is er verschil tussen mannen en vrouwen? Mw. A. Lubbert-Verberkmoes,

Nadere informatie

VAN EEN SEKSUEEL PROBLEEM GA JE NIET DOOD MAAR JE KAN ER VAN BINNEN TOCH EEN BEETJE VAN STERVEN...

VAN EEN SEKSUEEL PROBLEEM GA JE NIET DOOD MAAR JE KAN ER VAN BINNEN TOCH EEN BEETJE VAN STERVEN... VAN EEN SEKSUEEL PROBLEEM GA JE NIET DOOD MAAR JE KAN ER VAN BINNEN TOCH EEN BEETJE VAN STERVEN... Paul Enzlin Instituut voor Familiale en Seksuologische Wetenschappen (IFSW, KU Leuven) Centrum voor Klinische

Nadere informatie

Seks, het moet wel leuk blijven!

Seks, het moet wel leuk blijven! Seks, het moet wel leuk blijven! Seksualiteit Het seksuele gevoel, de seksuele gedachte en lichaamsreacties zijn privé en persoonlijk. Het is dan ook niet zo gemakkelijk om over seksuele problemen te praten.

Nadere informatie

Astma of COPD en seksualiteit

Astma of COPD en seksualiteit Astma of COPD en seksualiteit Astma of COPD en seksualiteit Astma of COPD kan invloed hebben op uw seksleven. Dat kan door de ziekte zelf komen, maar ook door medicijnen of door de manier waarop u ermee

Nadere informatie

12. Seksuele problemen

12. Seksuele problemen 12. Seksuele problemen 12.1 Inleiding Problemen rondom seksualiteit komen vaak voor. Uit onderzoek is gebleken dat 19% van de mannen en 27% van de vrouwen last hebben van een of meerdere seksuele disfuncties.

Nadere informatie

Intimiteit en Parkinson

Intimiteit en Parkinson + Intimiteit en Parkinson Anouk van Dillen Gezondheidszorgpsycholoog Seksuoloog NVVS + 14 februari, een mooie dag om over intimiteit te praten! + Nadruk op: - het positieve - wat wel kan - verbetering

Nadere informatie

I FEEL Y U. Alopecia & Intimiteit. Rieky Dikmans Arts-Seksuoloog NVVS i.o. NL-N-CZ-PSO

I FEEL Y U. Alopecia & Intimiteit. Rieky Dikmans Arts-Seksuoloog NVVS i.o. NL-N-CZ-PSO Alopecia & Intimiteit Rieky Dikmans Arts-Seksuoloog NVVS i.o. NL-N-CZ-PSO-1900004 Disclosures Rieky Dikmans Geen potentiële belangenverstrengeling. Voor deze bijeenkomst: Honorarium UCB voor deze presentatie

Nadere informatie

e-book SEKSHULP Te snel klaarkomen Dr. Debby de Haas arts-seksuoloog

e-book SEKSHULP Te snel klaarkomen Dr. Debby de Haas arts-seksuoloog e-book SEKSHULP Te snel klaarkomen Dr. Debby de Haas arts-seksuoloog Dit e-book is onderdeel van de serie Sekshulp geschreven door dr. Debby de Haas, arts-seksuoloog NVVS. In haar ervaring zijn er vele

Nadere informatie

Seksualiteit en Prostaatkanker

Seksualiteit en Prostaatkanker Seksualiteit en Prostaatkanker Voorlichtingsdag Prostaatkanker, Maandag 7 September 2009 Dr. André Vis, Uroloog VUmc Oncologische Urologie Minimaal Invasieve Urologie Seksualiteit en Prostaatkanker De

Nadere informatie

Polyfarmacie bij ouderen

Polyfarmacie bij ouderen Polyfarmacie bij ouderen FTO maart 2016 WAGRO Polyfarmacie en Medicatiebeoordeling IGZ HARM NTVG Optimale zorg voor ouderen Ephor Start en Stopp criteria Strip methode 1 Opzet FTO Casussen (veel) Interactie

Nadere informatie

Overloopincontinentie Overloopincontinentie. Ongewild druppelsgewijs urineverlies dat veroorzaakt wordt door een overvolle blaas.

Overloopincontinentie Overloopincontinentie. Ongewild druppelsgewijs urineverlies dat veroorzaakt wordt door een overvolle blaas. Urologie Algemeen: In grote lijnen onderscheiden we drie soorten incontinentie: Stressincontinentie Bij stressincontinentie of inspanningsincontinentie treedt er ongewenst urineverlies op bij bepaalde

Nadere informatie

ALGEMENE LEEFREGELS NA EEN BEROERTE

ALGEMENE LEEFREGELS NA EEN BEROERTE ALGEMENE LEEFREGELS NA EEN BEROERTE In deze folder geeft het Ruwaard van Putten ziekenhuis u enkele algemene leefregels na de beroerte (= CVA (Cerebro Vasculair Accident) die u heeft gehad. Dit kan zijn

Nadere informatie

Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese

Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese drs. Diana Wiegerink psycholoog / onderzoeker bij Erasmus MC / Rijndam revalidatiecentrum, Rotterdam Presentatie voor TransitieNet maart

Nadere informatie

De bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug

De bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug De bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug folder voor verwijzers Bekkenfysiotherapie Als huisarts of specialist ziet

Nadere informatie