Programma waterfront

Transcriptie

1 Programma waterfront

2 Inleiding Voor de zomer van 2012 zal onze structuurvisie worden vastgesteld. De visie, een uitwerking van onze stadsvisie, helpt ons op weg om Hoorn vitaal en toekomstvast te houden en/of te maken. Hoorn zal zich, veel meer dan weleer, moeten richten op de kwaliteit van de woon-, werk- en leefomgeving. Deze kwaliteitslag is vertaald in een aantal hoofdopgaven. Een van deze opgaven omvat het ontwikkelen van een aantrekkelijke stad in een complete regio. De kustzone is een belangrijke kwaliteitsdrager van onze stad. De unieke ligging van Hoorn (9 km kustzone!) kan meer en beter worden benut om de complete stad aan het Blauwe Hart te worden. Niet alleen de gemeente Hoorn is zich aan het beraden over de toekomst van het waterfront. Ook de Deltacommissie buigt zich over het Markermeer. Leidende vraagstukken zijn de waterkwaliteit en waterveiligheid. Hoorn wil hierbij niet volgend zijn, wil een eigen agenda opstellen, en samen optrekken met het rijksbeleid. Ontwikkelingen moeten elkaar versterken en niet tegenwerken. Het vastgestelde Waterplan van de provincie uit 2009 biedt de mogelijkheid om (buitendijkse) initiatieven te ontplooien mits dit aan een aantal voorwaarden voldoet. Wil Hoorn niet achter de feiten aanlopen dan is assertiviteit noodzakelijk. We moeten ons daarbij realiseren dat we het rijksbeleid niet drastisch kunnen ombuigen. Wel kunnen we sturing geven aan de plannen en proberen die in ons voordeel om te buigen. Doel is in ieder geval dat de recreatieve en toeristische ontwikkeling van Hoorn er op zijn minst niet slechter van wordt en zo mogelijk er op vooruit gaat. Met dit doel voor ogen heeft Hoorn de Blue Deal voor het Blauwe Hart gelanceerd. niet meer opportuun zijn. Het programma moet flexibel zijn en kunnen inspelen op behoeften die nog volgen, zonder het grotere kader uit het oog te verliezen. Toekomstbestendigheid is een belangrijk vereiste. Deze notitie beschrijft waarom het opstellen van een programma waterfront van belang is voor de toekomst van Hoorn en beschrijft het proces om te komen tot zo n programma. De Blue Deal 1. Ecologische maatregelen dienen samen te gaan met toeristische ontwikkelingen, bijvoorbeeld in de vorm van eilandjes. 2. Gedacht kan worden aan een wellnesseiland en andere recreatieve activiteiten waarbij er ook interactie is met het vaste land. 3. Ontwikkeling van een dergelijk project zal moeten in samenwerking tussen bedrijfsleven, maatschappelijke organisatie en overheden. 4. Het moet leiden tot een verbetering van de ecologische structuur van het Markermeer en tegelijkertijd moet het mogelijkheden geven voor nieuwe economische activiteiten aan de Noord-Hollandse kust. 5. Over het beheer van de doorvaarbaarheid van het water, ook buiten de vaargeulen, dienen afspraken gemaakt te worden zodat de havens aan de Noord-Hollandse kust bereikbaar en bezeilbaar blijven. Een kustvisie of programma waterfront is dus gewenst. Mede vanwege de grootte van het plangebied en de belangen van de verschillende partijen zal het programma een brede context moeten hebben. Het ontwikkelen van dit soort gebieden speelt immers over langere tijd waarbij (maatschappelijke) veranderingen en andere ontwikkelingen kunnen optreden. Wat nu actueel is, kan over 10 jaar 2 Programma Waterfront Hoorn

3 Het verleden In het verleden was de ligging aan doorvaarbaar water van essentieel belang voor het economisch functioneren van de stad. Door de ligging aan de toenmalige Zuiderzee, kende Hoorn in de 16 e en 17 e eeuw een grote bloeiperiode. Via o.a. de Vereenigde Oost- en West-indische Compagnie werd handel gedreven met het verre oosten en westen. Na deze bloeiperiode en het afsluiten van de Zuiderzee door de Afsluitdijk verloor Hoorn een deel van zijn glans. Hoorn keerde langzaamaan zijn gezicht van het water af. De aanwijzing van Hoorn als groeikern in 1966 en de grote groei die daarop volgde versnelde dit proces. Complete wijken werden gerealiseerd zonder hierbij de unieke ligging aan het water te benutten en/of te gebruiken als drager van de identiteit van de wijken. Programma Waterfront Hoorn 3

4 Hoorn revisited Hoorn wil zijn unieke positie aan het Blauwe Hart opnieuw hervinden. Vanuit de structuurvisie is een aantal thema s benoemd die dit concreet vormgeven. Identiteit en verkleuring De laatste vier decennia is Hoorn sterk gegroeid. Kwantiteit stond hierbij voorop. Het gevolg is dat veel wijken op elkaar lijken. De wijken in Hoorn moeten meer worden verkleurd zodat meer identiteit of smoel ontstaat. De kustzone kan bij uitstek het gebied worden dat geheel Hoorn meer identiteit geeft. Voorbeeld is het Oostereiland met de cinema en het museum als uithangbord. De locatie tezamen met de functies zetten Hoorn (landelijk) op de kaart. Het gaat bij verkleuring niet alleen om het toevoegen van functies maar ook om structuren, openbare ruimten e.d. Ook onderscheidende woonmilieus voor speciale doelgroepen, waaronder bijvoorbeeld waterwoningen, kunnen voor verkleuring zorgen. De eigenheid van de stad komt meer tot zijn recht. Hoorn wordt meer aantrekkelijk voor (toekomstige) bewoners, bedrijven en bezoekers. Branding en profilering Een belangrijk punt dat samen moet gaan met (een veranderende of versterkte) identiteit is hoe de stad meer voor het voetlicht kan komen. Dit noemen we ook wel citybranding. Voorbeelden van deze aanpak zijn conceptsteden zoals Heerenveen Sportstad, Eindhoven Brainport en Havenstad Rotterdam. Branding kan ook regiobreed worden ingezet. Parkstad Limburg is hier een voorbeeld van. Branding gaat uiteraard samen met het daadwerkelijk herprofileren van de stad. Het moet geen gimmick zijn. Uiteindelijk krijgt de stad door het veranderen en toevoegen van meer identiteit een duidelijker profiel dat bezoekers trekt, waardoor de concurrentieslag met andere steden en regio s kan worden aangegaan. 4 Programma Waterfront Hoorn

5 Versterken recreatie en toerisme Nederlanders krijgen steeds meer vrije tijd. De vrijetijdseconomie kan hiervan profiteren. Hoorn, historische VOC-stad, kan juist door de ligging aan het water met al zijn mogelijkheden extra profiteren. Vrijetijdsvoorzieningen kunnen een stad of regio zowel maatschappelijk, sociaal als economisch op de kaart zetten, waarbij de wijde omgeving kan meeprofiteren. In stedelijke gebieden vormt een combinatie van wonen, werken, winkelen en leisure een grote aantrekkingskracht die de stad ten goede kan komen. Bij toerisme en recreatie hoeft het niet te gaan om het verpretparkiseren van gebieden maar kan ook voor chiquere vormen worden gekozen. In Hoorn met zijn historische achtergrond ligt dit meer voor de hand. Hierbij kan worden gedacht aan combinaties van historie, cultuur, natuur en recreatie. Zo is er een koppeling te maken met de eilandjes die het rijk mogelijk wil aanleggen als slibschermen en kan worden aangetakt op onze interne waterstructuur (kleine pleziervaart). Verder is een koppeling te maken met de mogelijkheid die in het vastgestelde Nationaal Waterplan wordt geboden om vijf hectare buitendijks te bouwen. Een sprong over de dijk kan worden gerealiseerd. Het verwezenlijken van het stadsstrand en de ecologische zone in de Grote Waal is een voorbeeld van het koppelen van diverse functies; toerisme en recreatie koppelen aan natuurbeleving. Het stadsstrand zou voor de gehele regio een rol kunnen vervullen. De regiofunctie wordt versterkt. Programma Waterfront Hoorn 5

6 De opgave Waar liggen nu onze kansen en opgaven? Welke kwaliteiten moet Hoorn meer gaan benutten? We kunnen vier sporen onderscheiden: - een aantrekkelijke stedelijke kustontwikkeling met kansen voor recreatie & toerisme, leisure, strand, voorzieningen en bebouwing, - een goede bereikbaarheid van Hoorn over het water, - natuurontwikkeling en de ecologische versterking van de kustzone - de waterveiligheid en -kwaliteit. Deze brede aanpak betekent per definitie dat er verschillende belangen moeten worden gediend. Belangen van bewoners, bedrijven, winkeliers, instellingen, verenigingen, Hoogheemraadschap, natuurorganisaties, ontwikkelaars, bezoekers et cetera. Tal van belanghebbenden zijn betrokken met ieder zijn eigen invalshoek en ieder zijn eigen wensen. Deze vier sporen moeten worden ingezet om Hoorn meer gezicht aan het water te geven. Ze moeten zijn gegarandeerd zonder elkaar tegen te werken. Een verdere versterking van de identiteit Hoorn, aantrekkelijke en ondernemende stad aan het Blauwe Hart kan worden ontwikkeld. De opgave behelst een kwalitatieve versterking van de gehele kustlijn. Hier liggen onze kansen voor unieke woonmilieus, onderscheidende cultuurhistorische landschappen en prachtige recreatie- en natuurgebieden. Dit vraagt om een gedurfde en ambitieuze aanpak. Maatregelen die een combinatie van natuur, economie, historie en toerisme omvatten vragen om een integrale ontwikkelingvisie. Slimme combinaties van activiteiten en functies kunnen zorgen voor die extra stap. Opgaven moeten worden gecombineerd, verbindingen met het achterland moeten worden gemaakt en de diverse projecten moeten aan elkaar worden gelinkt. Dit impliceert dus niet alleen het nemen van fysieke maatregelen zoals bijvoorbeeld de aanleg van wandelpaden, een boulevard of (woon/werk)bebouwing maar ook moeten functionele verbindingen worden gerealiseerd. Het waterfront moet letterlijk en figuurlijk zichtbaar worden. Kortom: voorkom een verzameling van losse incidenten, maar zorg voor herkenbare samenhang. Zo kan een breed scala aan functies, voorzieningen en belevingen worden aangeboden die ook echt voor meer identiteit zorgen. 6 Programma Waterfront Hoorn

7 Programma Waterfront Hoorn 7

8 Lopende projecten en projecten in opstartfase Hoorn ontwikkelt reeds een aantal projecten die onze kustzone meer onder de aandacht brengen. Projecten die nu lopen of waarover wordt nagedacht zijn: De Schelphoek, Marina Kaap Hoorn Het plan voor het uitbreiden van het aantal vaste ligplaatsen en passantenplaatsen voor watersporters en het realiseren van een nautisch kwartier (zeilopleiding en zeilwedstrijdcentrum) ligt sinds medio 2009 stil, als gevolg van het afhaken van de beoogd exploitant. Pogingen om met een andere exploitant in zee te gaan hebben tot dusver nog niets opgeleverd. De uitbreiding wordt noodzakelijk geacht om het economisch belang van het toerisme en met name de watersportsector te versterken. brede consultatie met bewoners en andere belanghebbenden is ervoor gekozen om het eiland een culturele, toeristische en woonfunctie te geven. Het eiland wordt weer teruggegeven aan de Hoornse bevolking. In november 2009 is begonnen met de werkzaamheden die nu bijna zijn afgerond. Het hele Oostereiland is openbaar gebied. Inwoners en toeristen kunnen rondwandelen, kunnen kijken naar historische schepen en bij het centrum Varend Erfgoed of een bezoek brengen aan het Toeristische Informatiepunt, het Museum voor de Twintigste Eeuw of filmvoorstellingen bijwonen in Cinema Oostereiland. Ook is er de mogelijkheid om te overnachten. In de voormalige cellen zijn kleine hotelkamers gebouwd. In het alkovengebouw werken creatieve mensen in een aantal cultuurgerelateerde bedrijven. Met het project is een belangrijk en bijzonder monument op een fraaie manier aan de binnenstad toegevoegd. Vernieuwen kademuur en herinrichten Hoofd De vernieuwing van de kademuur is een activiteit van het Hoogheemraadschap. De herinrichting van het Hoofd volgt hierop. De vernieuwing is nodig in verband met de slechte staat waarin de kademuur zich bevindt. Rond de kademuur bij het Hoofd spelen verschillende zaken. Het gaat om zaken als: de aansprakelijkheidsstellingen van het hoogheemraadschap en de gemeente, de herinrichting van het Hoofd en de vernieuwing van de kademuur. Het project waarmee dit alles gedeeltelijk in werking is gezet is de vernieuwing van de Oostereilandbrug. Dit project is nu gereed. Daarmee is het moment aangebroken om de kwestie rond de aansprakelijkheidstellingen af te kaarten en duidelijkheid te krijgen over de herinrichting van het Hoofd en de vernieuwing van de kademuur. Vooruitlopend op de vernieuwing van de kademuur wordt vooralsnog niet overgegaan tot het herinrichten van het Hoofd. Het college heeft het Hoogheemraadschap onlangs verzocht om de kademuur in 2013 te vervangen. Van wederzijdse claims wordt dan afgezien. Oostereiland Het Oostereiland, rijksmonument, was eigendom van Domeinen. In 2007 heeft de gemeente Hoorn het monument aangekocht. Na een 8 Programma Waterfront Hoorn

9 Oude Schouwburg locatie Het voormalige project Parisienne op de locatie Oude Schouwburg is beëindigd. De oorzaak hiervan is dat er op de markt niet voldoende vraag bleek te zijn voor de aangeboden woningen. De overeenkomst met prijsvraagwinnaar Ooms/De Peyler is inmiddels ontbonden. Het project Parisienne is opgenomen in het bestemmingsplan Binnenstad. Dit bestemmingsplan is van kracht. Het plan betrof een parkeergarage met daarboven appartementen en stadswoningen. Voor de realisatie van dit plan heeft Interpeyl verschillende woningen in de omgeving aangekocht, te weten Westerdijk 47a, Geldersesteeg 1 en 3 en Achterom 45 en 47. Deze woningen zijn niet in eigendom van de gemeente. In 2012 zal het project opnieuw starten in de initiatieffase. In 2012 worden eerst de grenzen van het project gedefinieerd samen met de ambtelijk en bestuurlijk opdrachtgever. Vervolgens zal er een start worden gemaakt met het nieuwe project waarbij een koppeling met de wandelboulevard en de verdere omgeving zal worden gemaakt. In afwachting van concrete planvorming wordt de locatie Oude Schouwburg tijdelijk bestemd met parkeren en een speelgelegenheid. Wandelboulevard Westerdijk Dit project, nog niet gestart (en onderdeel van een eerdere visie op de kustlijn), kan direct worden gekoppeld aan de ontwikkeling van de locatie Oude Schouwburg. Het moet in samenhang met elkaar worden ontwikkeld. De boulevard is echter meer dan dat. Het is een project dat letterlijk en figuurlijk het waterfront kan verbinden met alle andere (nog op te starten) projecten en kan een gedeelte worden van de kustlijnboulevard. Hier kan entree worden gemaakt en kan het waterfront uitnodigen voor verder vermaak. samenwerkingsovereenkomst met IntermarisHoeksteen staat de kustzone als studiegebied omschreven. In een ruimtelijke verkenning Grote Waal zijn door bureau Stedenbouw, Verkeer en Vervoer mogelijkheden geschetst die het beoogde stadsstrand via een zogenaamde Centrale Allee verbinden met het wijkcentrum. Belangrijk onderdeel hierin is een goede kwalitatieve opwaardering van het centrum Grote Beer. Dijkversterking Hoorn-Edam en Enkhuizen-Hoorn De Markermeerdijk tussen Enkhuizen en Edam voldoet niet meer aan de veiligheidseisen om het water te keren. De werkzaamheden voor het gedeelte tussen Enkhuizen en Hoorn zijn inmiddels gestart. Het gedeelte tussen Hoorn en Edam is in voorbereiding. Het is zeer wenselijk om de wijkvisie Grote Waal te koppelen aan dit project en om beide projecten te bezien in het kader van een integraal en samenhangend programma waterfront. Stadsstrand en ecologische zone Dit idee is ontstaan vanuit het project dijkverzwaring Hoorn-Edam en een werkgroep vanuit de raad die zich heeft gebogen over de Westerdijk. Het idee is verder uitgewerkt in de verkenning Kustlijn van Hoorn uit De verkenning is gericht op de recreatieve mogelijkheden vanuit een ruimtelijk perspectief zonder andere waarden uit het oog te verliezen. Het stadsstrand is gedacht tussen de Galgenbocht en de Schouwburg. De ecologische of natuurzone loopt vanaf de Galgenbocht richting De Hulk. Het project zal in nauwe samenwerking met het Hoogheemraadschap moeten worden aangepakt. Wijkvisie Grote Waal Hoewel deze wijk aan het Markermeer ligt en de ligging kan worden benut om de wijk meer te profileren en meer identiteit mee te geven is dit geen onderdeel van de wijkvisie. In de Programma Waterfront Hoorn 9

10 10 Programma Waterfront Hoorn

11 Havenvisie Dit project verkeert nog in de opstartfase. Welke onderdelen aan bod komen is nog niet geheel duidelijk. Het gaat in ieder geval om een visie die alle havens omvat. Julianapark Dit gebied wordt expliciet genoemd in de structuurvisie. De potenties van dit gebied zijn veel groter dan het huidige gebruik laat zien. De plek kan uitgroeien tot het stadspark en stedelijk recreatiegebied van Hoorn. De oeverzone kan beter worden ontwikkeld. Ander gebruik en toegevoegd programma zoals bijzonder hoogwaardige woonbebouwing kan bijdragen aan de kwaliteitsverbetering en openbaarheid van de locatie. De aanpak Gezien de reeds lopende projecten, de eerdere verkenningen en de plaats die de kustzone inneemt in de structuurvisie is het zeer gewenst om een integrale visie op te stellen, in de eerste plaats om samenhang en coördinatie in het geheel te brengen. Hierbij gaat het niet alleen om de reeds lopende projecten, maar ook om de gebieden van de kustzone waarover nog niet is nagedacht (bijvoorbeeld het Julianapark). Door het waterfront als één geheel te beschouwen kan het gebied krachtiger en met meer strategie in de markt worden gezet. De ene ontwikkeling kan de andere versterken zonder elkaars concurrent te zijn. Maar ook kan voor diversiteit worden gezorgd: meerdere smaakjes kunnen worden aangeboden die voor meerdere typen bewoner, bedrijf of bezoeker interessant zijn. Een ander belangrijk punt van de visie is het inbouwen van een hoge mate van flexibiliteit. Gelet op de huidige economische situatie is een flexibel kader, zonder de overall visie uit het oog te verliezen, van groot belang. De overall visie kan dus zorgen voor afstemming en strategie op korte en lange termijn. Voor belanghebbenden wordt het project duidelijker leesbaar: waarom doen we het zoals we het doen? En welk belang zit er (in de toekomst) in voor u? Het draagvlak voor dit soort projecten die, gelet op de grootte van het gebied en de omvang van de projecten, lang lopen, vallen of staan met goede communicatie. De integraliteit die wordt betracht impliceert ook een hoge mate van samenwerken met andere partijen. Hierbij gaat het niet alleen om bewoners, bedrijven, andere publieke en private partijen en instellingen, verenigingen e.d. maar ook om de regio. Immers een kwalitatieve versterking van onze gehele kustlijn van deze omvang is van regionaal belang. Het plangebied Het plangebied behelst de gehele kustlijn vanaf De Hulk tot en met bedrijventerrein Hoorn 80 inclusief een nog nader te bepalen zone parallel lopend aan de kust. Ook moeten onze interne waterlopen deels worden opgenomen in de studie. Met name op locaties waar een koppeling tussen binnen- en buitenwater is te maken kunnen interessante ontwikkelingen ontstaan. Het product Het adagium van de visie, het programma waterfront, zal moeten zijn: denk ambitieus! Kijk (nu nog) niet naar de financiële haalbaarheid en/of andere onmogelijkheden. Niet alles hoeft immers gelijktijdig ontwikkeld te worden en/of is via de huidige wet- en regelgeving mogelijk. Lobbywerk moet nog volgen en andere partners moeten worden geënthousiasmeerd. Ontwikkelingen kunnen worden uitgesmeerd over decennia. Combineer hierbij opgaven. Denk op lange termijn en denk in kansen en mogelijkheden. Het eindproduct is een strategisch beleidsdocument dat de ontwikkelpotenties in beeld Programma Waterfront Hoorn 11

12 brengt waarbij overheden/marktpartijen e.d. vanuit een gezamenlijk belang mogelijkheden creëren. Elke ontwikkeling moet passen in het verhaal van het waterfront en de stad. Al naar gelang de schaalgrootte van de ontwikkelingen en de concreetheid van de plannen zal de mogelijke m.e.r.-plicht meegenomen worden in het eindproduct. Hoe verder? De structuurvisie zal voor de zomer van 2012 worden vastgesteld. Gelet op de aanvragen van ondernemers en discussies in de stad is het momentum nu aanwezig om een organisatie op poten te zetten die de integrale visie, het programma waterfront, op gaat stellen. Gezien de ambities, de breedte van het programma in combinatie met de verschillende betrokken actoren, vraagt dit project om een heldere proces- en organisatiestructuur. Visie kan niet zonder strategie. Hoe gaan we het organiseren? Het programma waterfront omvat geen concreet project dat (direct) gericht is op uitvoering. Het gaat om ontwikkelpotenties, impressies, denk- en oplossingrichtingen en mogelijkheden. Het resultaat is een programma dat de potenties en kansen weergeeft om Hoorn toekomstvast te maken. Hier kunnen instellingen en marktpartijen e.d. bij worden betrokken en worden geënthousiasmeerd en kan gezamenlijk de uitvoering worden opgepakt. Dit proces valt of staat met een breed draagvlak. Het creëren van draagvlak en enthousiasme bij dit gevoelige onderwerp vergt tijd en dientengevolge een zorgvuldige communicatie. en raad zich beraden op de stappen die vervolgens moeten worden gezet: biedt het programma waterfront een realistische kijk naar de toekomst en kan het programma worden vastgesteld en in de loop der jaren gezamenlijk met partijen worden uitgevoerd? Wie gaat het doen? Zoals gezegd: het programma waterfront gaat uit van het adagium: denk ambitieus. Een creatieve out of the box benadering is het streven. Tegelijkertijd is kennis van de stad en haar belanghebbenden van belang. Een brede benadering zoals is gekozen voor de structuurvisie waarbij zo n 25 beleidsmedewerkers waren betrokken is niet opportuun. Een mogelijkheid is om het programma waterfront als intern beleidsproces te zien dat door een externe partij in nauwe samenwerking met de ambtelijke dienst van de gemeente Hoorn wordt uitgevoerd. Een efficiënt proces is daarbij het uitgangspunt. Wij hebben goede ervaringen met bureau BVR dat tezamen met ons de structuurvisie heeft opgesteld. Dit bureau heeft kennis van de stad en haar inwoners en heeft de juiste expertise om dit project in goede banen te leiden. Wij zullen met dit bureau het programma waterfront op gaan stellen. Het voorstel is om allereerst een startnotitie op te stellen. Deze startnotitie geeft de denkrichting aan welke kant we met onze kust op kunnen of willen gaan. De notitie vormt de start van de discussie met alle belanghebbenden, hetzij in groepsverband, hetzij individueel. Belanghebbenden kunnen meedenken, voorstellen doen, verbeteringen aanbrengen, hun voorbehoud maken et cetera. Deze consultatieronde leidt uiteindelijk tot een conferentie programma waterfront waarbij ook de raad wordt betrokken. Hierna kunnen college 12 Programma Waterfront Hoorn