Nemen pedagogisch-didactische problemen in de klas toe? JA!

Transcriptie

1 Rik PRENEN 2012 VCLB-Limburg Assoc. KULeuven Nemen pedagogisch-didactische problemen in de klas toe? JA! We kijken beter naar leerlingen en volgen ze beter op! Leerlingen met problemen vallen vlugger op. We weten meer over problemen zoals ADHD, autisme,.. Nieuwe problemen waar we weinig vat op hebben; cyberpesten, www, twitter, facebook, R.P Verhoogd verantwoordelijkheidsgevoel leidt tot verhoogd aantal aanmeldingen in de hulpverlening! Gelukkig zijn en happy-cultuur (met alle gevolgen vandien: labels, verslachtoffering.) 1

2 Is de rol van de leerkracht complexer? JA! Inspraak leerlingen (kinderrechten, onderhandelingspedagogie, assertiviteit, taalgebruik.) Toenemende spanning school-gezin Breuk in het pedagogisch front? De ouders werken tegen.! 1591in Regel der Duytsche schoolmeesters Lieve Meester, spaert een weynigh meyn kindt R.P Leerlingenbegeleiding is een team-aangelegenheid geworden. Vraagt bijkomende competenties van leerkrachten. (Communicatie) Pedagogische stress bij leerkrachten neemt toe Nemen probleemleerlingen toe? NEEN! Geen trend in toename van stoornissen, (VS , UK Collishaw, Goodman..2004, Vlaanderen Coolen 2005, Verhulst 1997) Wel het aantal diagnoses ADHD en PDD-NOS neemt toe o.w.v.(lootens 2005) Toenemende bekendheid met deze beelden bij pers, internet, leraren, ouders, hulpverleners. Laagdrempeligheid van de hulpverlening. Diagnose (etiket) genereert bijkomende hulp op school!!!!!! Search for pathology (Ysseldyke 2001) R.P Het aantal jongeren in problematische opvoedingssituaties neemt toe (Kansarmoede, multiproblemsituaties ) 2

3 Nieuwe inzichten De deskundigheid van leerkrachten is DE belangrijkste factor in de preventie en aanpak van emotionele en gedragsproblemen op school. Internationaal onderzoek toont aan dat hetgeen leerkrachten in de klas met leerlingen doen, minstens zoveel effect heeft dan een individuele behandeling van een leerling. (Farrell et al 2005) Vaak hebben ze zelfs méér effect dan geïsoleerde behandelingen. 43% Van opvoedingsproblemen in het gezin verwijzen naar problemen/bekommernissen die met de school te maken hebben. Het leven zoals het is Zeg me hoe ik moet Reageren (Tips, aanpak) : Jamaar bij deze leerling helpt dat niet: Analyseren Dat komt omdat deze leerling.: Concretiseren Eigenlijk is daar niet veel aan te doen: Evalueren RACE 3

4 Wat is hier aan de hand? Hoe komt dat? Wat moet ik daarmee? Uitgangspunt: handelingsgericht werken Vertrekkende vanuit - de pedagogosch-didactische relatie tussen leerkracht en leerling - zorg voor de pedagogisch-didactische noden van leerlingen. - het pedagogisch didactisch vakmanschap van leerkrachten. - een interactioneel referentiekader (leerling-gezin-school) - een intensieve samenwerking tussen actoren Maar ook: - Methodisch, systematisch en transparant - Werken aan inzicht maar ook aan uitzicht. (Werkbare doelgerichte adviezen) 4

5 Systematisch van inzicht naar uitzicht Zorgvragen concretiseren Zorgvragen analyseren/taxeren Reageren: Bijsturingen in de klas Begeleiding van de leerling Samenwerking met gezin Evalueren C A R E 5

6 Interactioneel kijken!!!! Wat heeft dat kind? Waar stokt de relatie? Lineair denken Interactioneel denken Interactioneel, maak dat eens concreet! Onderwijsleersituatie Leerkrachtkenmerken, groepskenmerken, praktische aspecten, relatie leerkracht-leerling, pedagogisch handelen, verschillende situaties Gezinssituatie Gezins als systeem, persoonskenmerken, beschermende en risicofactoren, familiale support, band school-gezin. Leerling Temperament, cognitief, emotioneel, conatieve ontwikkeling, erfelijke factoren, 6

7 Onderzoek 100 begeleidingsdossiers (Prenen et al: Preview) Uitgangspunt: In dossiers staan gegevens opgetekend die men belangrijk vind (need to know) in het kader van de leerlingbegeleiding. Wat in dossiers staat geeft weer hoe over leerlingenbegeleiding wordt gedacht Dossiers geven een weerslag van de attributietheorieën van schoolteams Locus of control Perspectiefomschrijving Onderzoek 100 begeleidingsdossiers Opzet: Informatieclusters Cluster A: Informatie over het probleem van de leerling. Cluster B: Informatie over doelgedrag Cluster C: Problemen thuis Cluster D: Informatie over de pedagogisch-didactische aanpak 7

8 Onderzoek 100 begeleidingsdossiers Leerling - 78 Leerling + 4 Gezin - 12 Interactie 6 8

9 Een paar nadenkertjes Language is not merely a vehicle of thought but also the driver. (Wittgenstein) To a man with a hammer, everything looks like a nail. Escape from babylon Gedragsstoornissen Gedragsmoeilijkheden Aanpassingsmoeilijkheden Opvoedingsproblemen Ontwikkelingsstoornissen Contextuele moeilijkheden Combinaties R.P

10 Gedragsbeperkingen (stoornissen) Gedrag is niet leeftijdsadequaat Gedrag manifesteert zich frequent Probleemgedrag duurt lang Gedrag manifesteert zich intensief Hardnekkig, resistent Onbegrijpelijke reactie op situationele aanleidingen/bizar Verschillende betrokkenen signaleren in verschillende situaties dezelfde problemen Gedrag schaadt of bedreigt de ontwikkeling, kind lijdt. Geen socioculturele gebondenheid Conglomeraat van kenmerken in klinische populatie Gedragsproblemen Meestal gelinkt aan specifieke situaties Groepswerk, individueel werk, speelplaats, toets Situatie thuis, persoonlijke situatie (LDVD) Plotse veranderingen (rouw, ) Vaak als reactie op een trigger Reactie op gedrag van leerkracht, andere leerlingen, verwachtingen en eisen.. Gunstig perspectief, van tijdelijke aard, fluctuerend vlot corrigeerbaar Aanpassingsproblemen Starten vaak n.a.v. bepaald feit in de voorbije 3 maanden Geven soms hetzelfde beeld als stoornissen Hebben een gunstig verloop (vaak spontaan) 10

11 Pedagogisch-didactisch probleem Primair Gemis aan pedagogisch inzicht/besef pedagogische vaardigheden goodness of fit (pedagogische relatie/klik) Situationeel/reactief gedrag Problematisch inschatten van normaal gedrag dat nochtans voor interactieproblemen kan zorgen. (bv. Wenen van kleuter bij de eerste schooldag) Pedagogisch didactisch probleem Secundair Ten gevolge van stoornissen bij het kind Ten gevolge van stoornissen bij de ouder(s)/gezin Ten gevolge van contextuele problemen Ten gevolge van problemen elders (bv cyberpesten) Gemaskeerd ontwikkelingsstoornis 11

12 Aanpassingsprobleem Gedrag is reactie op een bepaalde stressvolle gebeurtenis maar ook kind/jongere-factoren (o.a. veerkracht) spelen een rol Tijdelijk probleem (reacties op een bepaald feit) Minder ernstig dan gedragsstoornis Ziet er soms hetzelfde uit als een primaire stoornis Bv rouwreactie/depressie Samenwerken met het CLB Goed klassenmanagement Begeleiding van de leerling Samenwerken met ouders 12

13 = = De impact van kleine, dagelijkse pedagogisch-didactische bijsturingen op het gedrag van kinderen en jongeren is veel groter dan het effect van welke individuele begeleiding in splendid isolation of van welke single-shot-actie dan ook. Bron P. Adriaenssens

14 Aanpak: gericht op ondersteuningsbehoeften Deze leerling heeft een zwakke werkhouding en is niet gemotiveerd. Wim heeft bij het uitvoeren van taken individuele aandacht nodig. Het is belangrijk dat je heel goed nagaat of hij de opdracht goed heeft begrepen. Verder is het nodig dat hij snel te horen krijgt dat hij op de juiste wijze bezig is. Dat helpt hem om met meer plezier en zelfvertrouwen zijn taak af te werken. Een pedagogisch-didactische cocktail Deze leerling heeft. Instructie nodig die.. Opdrachten nodig die (Leer)activiteiten nodig die Feedback nodig die Groepsgenoten nodig die Leerkracht nodig die Ouders/ondersteuning nodig die 14

15 Ouders als partner, waarom? 43% van de opvoedingsproblemen in gezinnen heeft verband met de school!!!!! De meest predicatieve factor bij leerlingenbegeleiding is de consistente aanpak tussen school en gezin. Een begeleiding van een leerling heeft het meest effect als ouders participant zijn in de beeldvorming (diagnose) en uitwerking van het handelingsplan Praten met kinderen Zeg wat je ziet, hoort in herkenbare taal. Ik zie dat.. hoor. Zeg iets over jezelf en over een situatie waarin het probleem gedrag niet of minder voorkwam. Dat verwondert mij., Gisteren ben je wel opgewekt naar school gegaan. R.P Vraag naar de oplossingen van de leerling Vertel eens, wat heeft gemaakt dat het toen wel goed ging? Vraag naar perspectief Wat zou er moeten gebeuren. Wat zou je helpen om de volgende keer.. 15

16 Evaluatie Vertrekkende vanuit de concretisering van de zorgvraag Hoe verlopen situaties nu anders? In welke mate is het (leer)gedrag nu anders? Hoe is onze aanpak geëvolueerd? Wat heeft geholpen, wat niet? (effect) Draagkracht? (Uitvoerbaarheid) Met betrekking tot de relatie leerkracht-leerling Met betrekking tot de relatie school-ouders Wat heeft geholpen? Waar moeten we nog compenseren? 16