ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2011

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2011"

Transcriptie

1 Eindrapport Juni 2013 Gerealiseerd op vraag van het BIM, de overheidsdienst voor milieu en energie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, in het kader van een overeenkomst met de vzw "Institut de Conseil et d'etudes en Développement Durable"

2

3 Juni 2013 Gerealiseerd op vraag van het BIM, de overheidsdienst voor milieu en energie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, in het kader van een overeenkomst met de vzw "Institut de Conseil et d'etudes en Développement Durable" INSTITUT DE CONSEIL ET D ETUDES EN DEVELOPPEMENT DURABLE Boulevard Frère Orban, 4 à 5000 NAMUR Tel : Fax : icedd@icedd.be

4

5 INHOUD 1. Algemene context Demografische context Bevolking Bevolkingsdichtheid Gemiddelde leeftijd Particuliere huishoudens Sociaaleconomische context Tewerkstelling Interne tewerkstelling Industriële tewerkstelling Tewerkstelling in de tertiaire sector Pendelverkeer Bruto Binnenlands Product en toegevoegde waarde Bruto Binnenlands Product Bruto toegevoegde waarde per activiteitensector Beschikbaar inkomen per huishouden Bestaansonzekerheid en sociale maatregelen Weersomstandigheden Evolutie van de energieprijzen Aardolieproducten Ruwe aardolie Brandstoffen en oliebrandstoffen Elektriciteit Huishoudelijk gebruik Industrieel en tertiair gebruik Aardgas Grensprijs Prijs voor de eindgebruiker Industrieel en tertiair gebruik Huishoudelijk gebruik Primaire productie en terugwinning Biomassa Verbranding van huishoudelijk afval Houtverbranding voor verwarming Biogas Biobrandstoffen Biobrandstoffen voor het vervoer Andere vloeibare biobrandstoffen Hernieuwbare energie exclusief biomassa Zonne-energie Fotovoltaïsche zonne-energie Thermische zonne-energie Warmtepompen...32

6 2.3. Synthese Transformatie Verwerking tot cokes Verbranding Elektriciteitsproductie Gewestelijke productie Netto elektriciteitsproductie in België per energiebron Warmtekrachtkoppeling Park en elektriciteitsproductie in Evolutie Hoogrendabele warmtekrachtkoppeling (richtlijn 2004/8/EG) Transformatiebalans Industrie Activiteit Vervaardiging van metaalproducten Andere industrietakken Extrapolatiepercentage Penetratiegraad van elektriciteit Aandeel van aardgas in het brandstofverbruik Evolutie van het verbruik Evolutie per energiedrager Evolutie per activiteitentak Huishoudelijk en equivalenten Huisvesting Woningpark Bouw en werven Bouw, verbouwing en afbraak Vastgoedmarkt Aantal sociale woningen Park van gekadastreerde woningen Park van de bewoonde woningen Kenmerken en voorzieningen van het woningpark Bewoonbare oppervlakte van de woningen Statuut van de bewoner Verdeling per energiedrager voor verwarming en oppervlakte Verdeling volgens aantal personen in het huishouden en per oppervlakte Ouderdom van de woningen Warmte-isolatie van de woningen Hoofdverwarming Hoofdverwarming in Hoofdverwarming in Premies Ketels Penetratiegraad Voorzieningen voor het koken, sanitair warm water en bijverwarming Sanitair warm water...74

7 Koken Samenvatting van de voorzieningen en specifieke verbruikscijfers Andere uitrustingsgoederen volgens de Enquête naar de begroting van de huishoudens Premies eindverbruik per energiedrager in Specifieke verbruikscijfers voor verwarming Specifieke verbruikscijfers Conventionele specifieke verbruikscijfers per woningtype en type verwarming Conventioneel verbruik per woningtype en type verwarming Energierekening Evolutie van het verbruik en verklarende factoren Evolutie van het verbruik Verklarende variabelen Brandstoffen Elektriciteit Tertiaire sector Activiteit Bouw van niet-residentiële gebouwen Evolutie van het gebouwenpark Evolutie van de activiteit per sector Handel Kantoren Onderwijs Gezondheid Hoogspanningscliënteel tertiaire sector Extrapolatiepercentage Penetratiegraad van elektriciteit Aandeel van aardgas in het brandstoftotaal Laagspanningscliënteel tertiaire sector verbruik van de tertiaire sector Evolutie van het verbruik per energiedrager Evolutie van het verbruik per activiteitentak per gebruikstoepassing Bezettingsgraden Specifieke verbruikscijfers Aanwezigheid van klimaatregeling in gebouwen uit de tertiaire sector Vervoer De vraag naar vervoer Spoorwegvervoer NMBS Netwerk Park van het tractiematerieel Verkeer Reizigersverkeer Goederenverkeer Specifieke verbruikscijfers in MIVB Verkeer Wegvervoer Het motorvoertuigenpark Evolutie van het totale wagenpark Evolutie van het park per type voertuig Motorisatiegraad Motorisatiegraad per inwoner Motorisatiegraad van de huishoudens...135

8 Overschakeling op diesel Ouderdom van de voertuigen Lengte van het wegennet Kilometerafstand afgelegd per type voertuig Wegverkeer Personenvervoer met wagens, bestelwagens en motoren Vrachtvervoer Brandstofprijzen Brandstofverbruik Specifiek verbruik Specifieke verbruikscijfers van nieuwe wagens Verband tussen snelheid en verbruik Evolutie van het verbruik Openbaar wegvervoer Waterwegvervoer Netwerk Verkeer verbruik per energiedrager Energieverbruik per vervoermiddel Niet-energetisch verbruik Energiebalans van het eindverbruik Evolutie per sector Evolutie per energiedrager Aandeel van de hernieuwbare energiebronnen Eindverbruik met klimaatcorrectie Globale energiebalans Bruto binnenlands verbruik Balans Balans van de primaire energie Energierekening van de eindverbruikers Indirecte uitstoot Emissiecoëfficiënten Uitstoot Vergelijking tussen de gewesten Context Energiebalans Bronnen en hypotheses

9 Primaire productie en terugwinning van energie Elektriciteitsproductie Balans van het eindverbruik van Bundesland Berlijn in van de regio Ile-de-France in van de regio Inner London in Vergelijking van het eindverbruik eindverbruik per inwoner Verdeling van het verbruik per energiedrager Verdeling van het verbruik per activiteitentak Wegvervoer

10

11 LIJST VAN TABELLEN Tabel 1 - Bevolking per gewest...2 Tabel 2 - Aantal en omvang van de particuliere huishoudens per gewest...5 Tabel 3 - Werkgelegenheid loontrekkenden en zelfstandigen...6 Tabel 4 - Tewerkstelling in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest...8 Tabel 5 - Bruto Binnenlands Product tegen courante prijzen (miljard euro)...12 Tabel 6 - Bruto toegevoegde waarde tegen basisprijzen tegen courante prijzen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest...13 Tabel 7 - Klimaatgegevens...17 Tabel 8 - Prijs van de voornaamste oliebrandstoffen...20 Tabel 9 - Verkeersbrandstofprijzen...20 Tabel 10 - Energieproductie uit de fermentatie van het slib van het zuiveringsstation van Aquiris in Tabel 11 - Evolutie van de productie en het verbruik van biobrandstoffen in het verkeer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest...30 Tabel 12 - Evolutie van de energieproductie op basis van andere vloeibare biobrandstoffen in BHG...30 Tabel 13 - Productie van zonnemodules per vermogensklasse en per sector in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in Tabel 14 - Productie van fotovoltaïsche zonne-energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest...31 Tabel 15 - Productie van thermische zonne-energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest...32 Tabel 16 - Energieproductie van warmtepompen in het BHG in Tabel 17 - Schatting van de energie geproduceerd door warmtepompen in het Brussels Gewest van 2000 tot Tabel 18 - Balans van de hernieuwbare energiebronnen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011 (in GWh OVW)...33 Tabel 19 - Netto ontwikkelbaar vermogen van het park van elektriciteitscentrales...34 Tabel 20 - Kenmerken van het elektriciteitsproductiepark per eenheidstype in Tabel 21 - Netto elektriciteitsproductie per drager in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in Tabel 22 - Netto elektriciteitsproductie per type centrale in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in Tabel 23 - Aandeel netto elektriciteitsproductie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in de Belgische productie...36 Tabel 24 - Park van elektriciteitsproductie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in Tabel 25 - Netto elektriciteitsproductie in België...39 Tabel 26 - Kenmerken van het WKK park in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in Tabel 27 - Productie van het WKK park in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in Tabel 28 - Evolutie van vermogen en productie van het WKK park in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest sinds Tabel 29 - Vergelijking van elektriciteitsproductie via warmtekrachtkoppeling in 2011 volgens de verschillende hypothesen...42 Tabel 30 - Balans van de primaire productie en transformatie 2011 (1 ste deel)(in GWh OVW)...43 Tabel 31 - Balans van de primaire productie en transformatie 2011 (2 de deel)(in GWh OVW)...44 Tabel 32 - Nomenclatuur van de industriële sector...46 Tabel 33 - Energiebalans van de industrie in 2011 (in GWh OVW)...49 Tabel 34 - Aandeel van de energiedragers in de energiebalans van de industrie 2011 (in %)...49 Tabel 35 - Extrapolatiepercentage van het energieverbruik van de industrie in Tabel 36 - Energieverbruik van de industrie per energiedrager...52 Tabel 37 - Energieverbruik van de industrie per activiteitentak...55 Tabel 38 - Aantal woningen volgens het type gebouw...61 Tabel 39 - Evolutie van de bevolking, de huishoudens en het bewoonde woningpark...63 Tabel 40 - Verdeling van het bewoonde woningpark volgens woningtype...64 Tabel 41 - Evolutie van het park van bewoonde woningen...64 Tabel 42 - Verdeling van het bewoonde woningpark in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2001 per type woning, verwarming en energiedrager voor verwarming...71 Tabel 43 - Premies in de residentiële sector voor verwarming en isolatie...71

12 Tabel 44 - Isolatiepremies voor individuele woningen...72 Tabel 45 - Premies voor collectieve woningen...72 Tabel 46 - Verdeling van het bewoonde woningpark in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011 per type woning, verwarming en energiedrager voor de hoofdverwarming...73 Tabel 47 - Schatting van de uitrusting van de woningen in Brussels Hoofdstedelijk Gewest, buiten de hoofdverwarming, en van hun specifieke verbruikscijfers in Tabel 48 - Premies voor huishoudelektro voor de residentiële sector...79 Tabel 49 - Schatting van de elektro-uitrusting van de huishoudens in Tabel 50 - Specifieke verbruikscijfers voor verwarming per woningtype en type verwarming in Tabel 51 - Conventionele specifieke verbruikscijfers voor verwarming per woningtype en type verwarming in Tabel per woningtype en type verwarming, zonder klimaatcorrectie...83 Tabel 53 - Conventioneel verbruik 2011 per woningtype en type verwarming...85 Tabel 54 - Energierekening van de residentiële sector in Tabel 55 - Evolutie van het energieverbruik van de tertiaire sector per type drager...90 Tabel 56 - Verkoopoppervlakte van de zelfbedieningszaken in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (x m²) Tabel 57 - Evolutie van de oppervlakten van het kantorenpark sinds 1997 (x m²) Tabel 58 - Aantal studenten in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (x 1 000) Tabel 59 - Aantal ziekenhuisbedden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Tabel 60 - Nomenclatuur van de tertiaire sector (deel 1) Tabel 61 - Nomenclatuur van de tertiaire sector (deel 2) Tabel 62 - Energiebalans van de tertiaire sector HS 2011 (in GWh OVW) Tabel 63 - Energiebalans van de tertiaire sector HS 2011 (in % per drager) Tabel 64 - Extrapolatiepercentage van het energieverbruik van de tertiaire sector HS in Tabel 65 - Energiebalans van de tertiaire sector (HS+LS) in 2011 (in GWh OVW) Tabel 66 Aandeel van de energiedragers in het verbruik van de tertiaire activiteitentakken (HS+LS) in 2011 (in %) Tabel 67 - Eindverbruik van de tertiaire sector per energiedrager Tabel 68 - Verdeling van het energieverbruik van de tertiaire sector per activiteitentak (in GWh OVW) Tabel 69 - Verdeling van het verbruik van de tertiaire sector per activiteitentak Tabel 70 - Gemiddeld jaarlijks verbruik per arbeidsplaats (MWh OVW per arbeidsplaats VTE) Tabel 71 - Gemiddeld jaarlijks verbruik per vierkante meter (kwh OVW per m²) Tabel 72 - Aandeel van de voornaamste gebruikstoepassingen van brandstoffen in de tertiaire sector (2011) Tabel 73 - Aandeel van de voornaamste gebruikstoepassingen van elektriciteit in de tertiaire sector (2011) Tabel 74 - Bezettingsgraden van de tertiaire sector in Tabel 75 - Overzicht van de specifieke verbruikscijfers voor elektriciteit en brandstoffen in Tabel 76 - Percentage klimaatregeling per activiteitentak (enquêtes 2008 tot 2011) Tabel 77 - Park van het tractiematerieel van de NMBS Tabel 78 - Reizigersverkeer van de NMBS Tabel 79 - Evolutie van het goederenverkeer van de NMBS Tabel 80 - Formule voor de schatting van het tractieverbruik Tabel 81 - Tractie-energieverbruik van het NMBS-spoorwegvervoer in Tabel 82 - motorvoertuigenpark per gewest Tabel 83 - Motorvoertuigenpark ingeschreven in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Tabel 84 - Wegennet in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Tabel 85 Evolutie van het wegverkeer per wegentype Tabel 86 - Gewestelijke verdeling van het intra- en intergewestelijk wegvervoer in Tabel 87 - van het wegvervoer per energiedrager Tabel 88 - Waterwegverkeer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest...146

13 Tabel 89 - Gemiddeld specifiek verbruik van de binnenvaart Tabel 90 - Evolutie van het verbruik van alle vervoerswijzen samen Tabel 91 - van het vervoer per vervoermiddel Tabel 92 - Eindverbruik per sector Tabel 93 - Eindverbruik per energiedrager Tabel 94 - Eindverbruik per sector en type energiedrager met klimaatcorrectie (met graaddagen van 1990) (in GWh OVW) Tabel 95 - Globale energiebalans van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 2011 (in GWh OVW) Tabel 96 - Balans van het primaire eindenergieverbruik van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011 (GWh OVW) Tabel 97 - Energierekening van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011 (in miljoen euro) Tabel 98 - Formule voor de berekening van de indirecte emissiecoëfficiënt Tabel 99 - Nettoproductie, verliezen en invoer van elektriciteit in België Tabel Uitstoot van SO 2, NO X en CO 2 door de Belgische elektriciteitscentrales, excl. zelfproducerende installaties Tabel Indirecte uitstoot van SO 2, NO X en CO 2 per sector in Tabel Eindverbruik van Bundesland Berlijn in 2002 (in TWh OVW) Tabel Aandeel van de energiedragers in het eindverbruik van elke sector in Bundesland Berlijn in Tabel Eindverbruik van de regio Ile-de-France in 2005 (in TWh OVW) Tabel Aandeel van de energiedragers in het eindverbruik van elke sector in de regio Ile-de-France in Tabel Eindverbruik van de regio Inner London in 2010 (in TWh OVW) Tabel Aandeel van de energiedragers in het eindverbruik van de regio Inner London in

14

15 LIJST VAN FIGUREN Figuur 1 - Evolutie van de residerende wettelijke bevolking per gewest en van de totale bevolking inclusief Wachtregister in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest...3 Figuur 2 - Evolutie van de bevolkingsdichtheid per gewest...3 Figuur 3 - Evolutie van de gemiddelde leeftijd van de bevolking per gewest...4 Figuur 4 - Percentage alleenwonenden van de bevolking...5 Figuur 5 - Evolutie van het aantal en de omvang van de particuliere huishoudens per gewest...5 Figuur 6 - Evolutie van de interne tewerkstelling...7 Figuur 7 - Evolutie van de tewerkstelling in de industrie...9 Figuur 8 - Evolutie van de tewerkstelling in de voornaamste takken van de tertiaire sector...10 Figuur 9 - Evolutie van de tewerkstelling in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest volgens woongewest van de werknemer en van de tewerkstelling van werknemers die wonen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest...11 Figuur 10 - Evolutie van de verdeling van de interne tewerkstelling van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest per woongewest van de werknemer...12 Figuur 11 - Evolutie van de bruto toegevoegde waarde tegen courante prijzen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest...13 Figuur 12 - Verdeling van de bruto toegevoegde waarde tegen basisprijzen tegen courante prijzen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in Figuur 13 - Beschikbaar jaarinkomen per huishouden...15 Figuur 14 - Beschikbaar jaarinkomen per huishouden per inkomensschijf (in EUR)...15 Figuur 15 - Evolutie van het aantal werklozen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest...16 Figuur 16 - Evolutie van het aantal beschermde klanten in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest...16 Figuur 17 - Evolutie van de voornaamste klimaatgegevens...18 Figuur 18 - Dagelijkse evolutie van de prijs per vat Brent-olie...19 Figuur 19 - Evolutie 2011/2010 van de gemiddelde jaarprijs van ruwe Brent-olie...19 Figuur 20 - Evolutie 2011/2010 van de gemiddelde jaarprijzen van de voornaamste aardolieproducten...21 Figuur 21 - Evolutie van de gemiddelde jaarprijzen van de voornaamste oliebrandstoffen en verkeersbrandstoffen...21 Figuur 22 - Historisch overzicht van de elektriciteitsprijzen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest...23 Figuur 23 - Elektriciteitsprijzen voor tertiaire en industriële verbruikers...24 Figuur 24 - Vergelijking van de evolutie van de prijs per vat ruwe aardolie en de grensprijs van aardgas...24 Figuur 25 - Evolutie van de aardgasprijs voor de tertiaire en industriële verbruikers...25 Figuur 26 - Historisch overzicht van de aardgasprijs in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest...26 Figuur 27 - Evolutie van de hoeveelheid afval die wordt verbrand door Brussel-Energie en van de elektriciteitsproductie van de thermische centrale van Schaarbeek...28 Figuur 28 - Evolutie van de netto elektriciteitsproductie in België...39 Figuur 29 - Verdeling van de netto elektriciteitsproductie in België, per primaire energiebron...40 Figuur 30 - Structuur van de industriële sector...45 Figuur 31 - Aantal wagens geassembleerd in de fabriek Volkswagen-Audi van Vorst en in België...47 Figuur 32 - Evolutie van de bruto productie-index van de vervaardigingsindustrie in België per gewest...48 Figuur 33 - Bruto industriële productie-index per energieverslindende activiteitentak in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest...48 Figuur 34 - Aandeel van de activiteitentakken in het totale industriële verbruik...50 Figuur 35 - Aandeel van de energiedragers in het totale industriële verbruik...50 Figuur 36 - Penetratiegraad van elektriciteit per industrietak in Figuur 37 - Aandeel van aardgas in het brandstofverbruik per industrietak in Figuur 38 - Evolutie van het energieverbruik in de industrie per energiedrager...53 Figuur 39 - Evolutie van het energieverbruik per industrietak van 1991 tot 2011 (met als index 1991 = 100)...54 Figuur 40 - Energieverbruik en tewerkstelling van de voornaamste industriële activiteitentakken...56 Figuur 41 - Verklarende variabelen voor het energieverbruik...57

16 Figuur 42 - Aantal en oppervlakte van werkelijk opgestarte woningen...58 Figuur 43 - Gemiddelde bewoonbare oppervlakte per werkelijk opgestarte woning (in m²)...58 Figuur 44 - Bouwvergunningen en gestarte werven in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest...59 Figuur 45 - Evolutie van de vastgoedverkoop in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest...60 Figuur 46 - Park van sociale woningen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest...60 Figuur 47 - Aantal woningen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest per type gebouw volgens de gegevens van het kadaster...62 Figuur 48 - Evolutie van het Brussels woningpark en zijn demografische factoren...63 Figuur 49 - Verdeling van het bewoonde woningpark tussen appartementen en eengezinswoningen...64 Figuur 50 - Evolutie van het bewoonde woningpark van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest...65 Figuur 51 - Evolutie van de verdeling van het Brusselse woningpark volgens bewoonbare oppervlakte...65 Figuur 52 - Verdeling van het woningpark op grond van de bewoonbare oppervlakte...66 Figuur 53 - Statuut van de bewoner...67 Figuur 54 - Verdeling van de energiedragers per gemiddelde oppervlakte van de Brusselse woningen in Figuur 55 - Verdeling van de energiedragers volgens omvang van de Brusselse huishoudens in Figuur 56 - Verdeling van het woningpark in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op basis van het bouwjaar...69 Figuur 57 - Aandeel van de woningen jonger dan 20 jaar...69 Figuur 58 - Aandeel van de woningen verbouwd sinds 1991 jaar...69 Figuur 59 - Aandeel van de woningen voorzien van een isolatiesysteem in Figuur 60 - Penetratie van de condensketels in de jaarlijkse verkoop van verwarmingsketels...72 Figuur 61 - Evolutie van het aandeel van de bewoonde woningen met centrale verwarming...73 Figuur 62 - Evolutie van de verdeling van het bewoonde woningpark per type energiedrager voor de hoofdverwarming...74 Figuur 63 - Evolutie van het aantal woningen met een private badkamer of douchecel...74 Figuur 64 - Uitrustingsgraad van de gezinnen qua kooktoestellen,...75 Figuur 65 - Verdeling van het woningpark per energiebron gebruikt voor de verschillende toepassingen, buiten de hoofdverwarming, in Figuur 66 - Uitrustingsgraad van de gezinnen qua huishoudapparatuur (deel 1)...77 Figuur 67 - Uitrustingsgraad van de gezinnen qua huishoudapparatuur (deel 2)...78 Figuur 68 - Verdeling van het elektriciteitsverbruik in de residentiële sector in Figuur 69 - Gemiddeld elektriciteitsverbruik per woning per gebruik in Figuur 70 - Verdeling van het energieverbruik van de residentiële sector in Figuur 71 - Verdeling van het reëel energieverbruik van de residentiële sector in 2011, per gebruikstoepassing...84 Figuur 72 - Verdeling van het energieverbruik voor verwarming in 2011 per woningtype, type verwarming en type energiedrager...84 Figuur 73 - Verdeling van het conventioneel energieverbruik van de residentiële sector in 2011, per gebruikstoepassing...85 Figuur 74 - Verdeling van de energierekening van de residentiële sector in 2011, per energiedrager en per gebruikstoepassing...87 Figuur 75 - Energierekening per woning in 2011, volgens gebruikte energiedrager (in EUR per woning)...87 Figuur 76 - Vergelijking van de gemiddelde jaarlijkse energierekening van een woning...87 Figuur 77 - Vergelijking van het verbruik en van de energierekeningen per drager in Figuur 78 - Evolutie van het energieverbruik van de residentiële sector in Figuur 79 - Verklarende variabelen van de evoluties van het brandstofverbruik van de residentiële sector...92 Figuur 80 - Impact van premies en andere stimulerende maatregelen op het brandstofverbruik...93 Figuur 81 - Evolutie van het eindverbruik specifiek brandstofverbruik per inwoner, met klimaatcorrectie...93 Figuur 82 - Evolutie van het gemiddeld elektriciteitsverbruik per woning, zonder klimaatcorrectie...94 Figuur 83 - Verklarende variabelen van de evoluties van het elektriciteitsverbruik van de residentiële sector...95 Figuur 84 - Impact van premies voor huishoudelektro op het elektriciteitsverbruik...96 Figuur 85 - Verklarende variabelen van de evoluties van het totale energieverbruik van de residentiële sector...97 Figuur 86 - Evolutie van de bouw van niet-residentiële gebouwen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest...99 Figuur 87 - Evolutie van de bouw van tertiaire gebouwen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest...100

17 Figuur 88 - Aandeel van de activiteitentakken in de vloeroppervlakte van de tertiaire gebouwen gebouwd van 1996 tot 2006 in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Figuur 89 - Aandeel van de activiteitentakken in het volume van de tertiaire gebouwen gebouwd van 1996 tot 2006 in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Figuur 90 - Aantal BTW-plichtigen in de handel in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Figuur 91 - Evolutie van de tewerkstelling in de handel Figuur 92 - Verdeling van de verkoopoppervlakte van de zelfbedieningszaken in Figuur 93 - Evolutie van de oppervlakte van zelfbedieningszaken in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (x m²) Figuur 94 - Aantal en verkoopoppervlakte van de zelfbedieningszaken in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op 31/12/ Figuur 95 - Evolutie van het kantorenpark in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Figuur 96 - Evolutie van het kantorenpark sinds 1997 (gecumuleerde oppervlakten) Figuur 97 - Evolutie van het aantal ziekenhuisbedden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Figuur 98 - Structuur van de tertiaire sector Figuur 99 - Verdeling van het energieverbruik van de tertiaire HS-sector per drager en per activiteitentak Figuur Penetratiegraad van elektriciteit per tak van de tertiaire sector HS in Figuur Aandeel van aardgas in het brandstofverbruik per tak van de tertiaire sector HS in Figuur Evolutie van het energieverbruik van de tertiaire sector per type drager Figuur Evolutie van het energieverbruik van de tertiaire sector Figuur Evolutie van het energieverbruik en de tewerkstelling in de voornaamste activiteitentakken van de tertiaire sector Figuur Verdeling van het verbruik van de tertiaire sector per gebruikstoepassing (2011) Figuur Evolutie van de voornaamste factoren van de vraag naar vervoer Figuur Totale evolutie van het tractiematerieel van de NMBS per type Figuur Evolutie van het reizigersverkeer van de NMBS Figuur Evolutie van het spoorwegverkeer van goederen Figuur 110- Gemiddeld specifiek tractieverbruik van de NMBS Figuur Evolutie van de gemiddelde massa van het NMBS-materieel per zitplaats Figuur Verdeling van het tractieverbruik van het spoorwegvervoer in Figuur Evolutie van het reizigersverkeer van de MIVB Figuur Evolutie van de kilometerproductie Figuur Vergelijking van de evoluties van het verkeer, het geïnstalleerd elektrisch vermogen en het totaal verbruik HS-elektriciteit van de MIVB Figuur Evolutie van het totale voertuigenpark Figuur Evolutie van het voertuigenpark van de voornaamste types in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Figuur Evolutie van de penetratie van de wagens per gewest Figuur Motorisatiegraad van de huishoudens per gewest en per voertuigtype Figuur Overschakeling van het wagenpark op diesel Figuur Gemiddelde ouderdom van personenwagens Figuur Gemiddelde jaarlijkse kilometerafstand afgelegd door voertuigen voor personenvervoer in Figuur Gemiddelde jaarlijkse kilometerafstand afgelegd door voertuigen voor vrachtvervoer in Figuur Verdeling van het Belgisch wegverkeer per gewest Figuur Evolutie van het aantal mensen per auto en van het aantal reizigers-km Figuur Evolutie van het goederenverkeer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Figuur Evolutie van het Waals wegvervoer en verdeling van intra- en intergewestelijk vervoer in Figuur Evolutie van het gemiddeld specifiek verbruik, het vermogen en de cilinderinhoud van de nieuwe wagens die jaarlijks in België worden ingeschreven Figuur Evolutie van het specifiek verbruik van de wagens op grond van de snelheid Figuur Evolutie van het eindverbruik van het wegvervoer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Figuur Evolutie van het brandstofverbruik van het wegvervoer en van enkele hoofdfactoren van dat vervoer...145

18 Figuur Evolutie van het waterwegvervoer van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Figuur Evoluties van het verbruik van het vervoer per inwoner en per eenheid toegevoegde waarde Figuur Evolutie van het eindverbruik van het vervoer per type drager in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Figuur Evolutie van het eindverbruik van het vervoer per type vervoermiddel in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Figuur Evolutie van het eindverbruik per sector Figuur Verdeling van het eindverbruik in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in Figuur Evolutie van het totale eindverbruik per energiedrager Figuur Evolutie van het aandeel van de hernieuwbare energiebronnen in het bruto eindverbruik volgens de richtlijn 2009/28/EG Figuur Evolutie van het aandeel hernieuwbare elektriciteit in het bruto eindverbruik van elektriciteit volgens de richtlijn 2009/28/EG Figuur Evolutie van het eindverbruik met en zonder klimaatcorrectie (graaddagen van 1990) Figuur Evolutie van het eindverbruik en het verbruik per arbeidsplaats in de tertiaire sector en in de industrie, met en zonder klimaatcorrectie (graaddagen van 1995) Figuur Evolutie van het eindverbruik per sector, met en zonder klimaatcorrectie (graaddagen van 1990) Figuur Evolutie van het bruto binnenlands verbruik Figuur 145- Aandelen van de sectoren en energiedragers in de energiefactuur en in het energieverbruik in Figuur Evolutie van de energierekening van de eindverbruikers in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Figuur Evolutie van de elektriciteitsproductie in België Figuur Evolutie van de uitstoot en van de emissiecoëfficiënten van SO 2, NO X en CO 2 van de Belgische elektriciteitscentrales, excl. zelfproducerende installaties Figuur Evolutie van de indirecte uitstoot van SO 2, NO X en CO 2 in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Figuur Vergelijking van Bundesland Berlijn en de regio's Brussel-Hoofdstad, Ile-de-France en Inner London Figuur Graaddagen 18/ Figuur Evolutie van het BBP per inwoner Figuur Aandeel appartementen in het woningpark Figuur Geïnstalleerd vermogen van de elektriciteitscentrales Figuur Vergelijking van het eindverbruik per inwoner Figuur Aandeel van de voornaamste energiedragers in het eindverbruik Figuur Aandeel van de activiteitentakken in het eindverbruik Figuur Penetratiegraad van voertuigen Figuur van het wegvervoer (in MWh per inwoner)...180

19

20

21 Algemene context Inleiding Dit document maakt de globale balans op van het energieverbruik in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2011, waarbij wordt getracht de belangrijkste evoluties ervan sinds 1990 toe te lichten. De opmaak van deze energiebalans is het resultaat van de verzameling en verwerking van talloze gegevens, maar ook, en vooral, van de vruchtbare, noodzakelijke en onontbeerlijke samenwerking van het ICEDD met tal van mensen met uiteenlopende achtergronden : de producenten, verdelers en leveranciers van energie; consumenten uit de tertiaire en de industriesector die deelnamen aan onze enquête; de federale en gewestelijke overheidsdiensten en hun besturen. Wij danken hen bij deze nogmaals allemaal. Dit document is als volgt opgebouwd. Het eerste hoofdstuk biedt een overzicht van de algemene context waarin het Brussels Hoofdstedelijk Gewest evolueert en die een impact heeft op het energieverbruik, met name : de demografische context; de sociaaleconomische conjunctuur (werkgelegenheid, toegevoegde waarde, inkomen); de klimaatomstandigheden; de evolutie van de energieprijzen. De volgende hoofdstukken behandelen de eigenlijke energiebalansen en in het bijzonder : de primaire energieproductie (waaronder de hernieuwbare energieën); de energietransformatie (verbranding, elektriciteitscentrales, warmtekrachtkoppeling); het eindverbruik (industrie, tertiaire sector, huisvesting, vervoer); het bruto binnenlands verbruik. De twee volgende hoofdstukken zijn gewijd aan twee thema's die rechtstreeks afhankelijk zijn van het energieverbruik, met name : de energierekening van de eindverbruikers; de indirecte atmosferische uitstoot die voortvloeit uit het verbruik van elektriciteit die niet in het gewest wordt geproduceerd. Het laatste hoofdstuk omvat een vergelijking van het energieverbruik van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest met dat van gelijkaardige regio's : Berlijn, Ile-de-France en Londen 1. 1 of meer bepaald de Londense binnenstad (Inner London) 1 Leefmilieu Brussel

22 Algemene context 1. Algemene context 1.1. Demografische context De demografie is een doorslaggevende factor van de evolutie van de energiebehoefte, door haar impact op de evolutie van de economie op korte en op lange termijn. De bevolking en het aantal huishoudens hebben een rechtstreekse impact op het energieverbruik van de residentiële sector, vermits ze van invloed zijn op het aantal en de oppervlakte van de woningen die verwarmd en verlicht moeten worden, alsook op het aantal elektrotoestellen. Dit zijn ook belangrijke factoren die mede bepalend zijn voor de oppervlakte van de gebouwen voor de activiteiten van de tertiaire sector (handel, onderwijs, gezondheid...). Ten slotte hebben ze ook een impact op het wagenpark en het verbruik van vervoerdiensten Bevolking De demografische evolutie is het gevolg van de gecombineerde effecten van natuurlijke bewegingen (verschil tussen geboortes en overlijdens) en migratiebewegingen (verschil tussen inwijking en uitwijking in het gewest). Vermits deze bevolkingstoename in het Brussels Gewest niet enkel en alleen door een geboorteoverschot kan worden verklaard, moet de verklaring gezocht worden in een migratieoverschot, waarbij er meer inwijkelingen zijn dan uitwijkelingen. Sinds 1988 wordt het officiële bevolkingsaantal berekend door de ADSEI 2 op basis van de gegevens van het Rijksregister van natuurlijke personen. Volgens de cijfers van de ADSEI telde het Brussels Hoofdstedelijk Gewest inwoners op 1 januari 2011, een toename met 2.7 % in vergelijking met het jaar voordien. Een aantal personen wordt niet in aanmerking genomen in de statistieken van de officiële residerende bevolking. De belangrijkste groep die hier niet wordt meegerekend, is die van asielaanvragers in afwachting van een gunstig antwoord op hun aanvraag tot erkenning als politiek vluchteling. In 2011 waren bijna mensen ingeschreven in het Wachtregister voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, tegenover het totaal van op nationaal niveau. Als we rekening houden met het Wachtregister, telde de bevolking van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest inwoners op 1 januari 2011, of 1.6 % meer dan wat het "officiële bevolkingscijfer" aangeeft. Anderzijds is het ook zo dat buitenlandse burgers in dienst van de Europese instellingen en de niet-belgische leden van hun gezin niet verplicht zijn om zich in te schrijven in de gemeenteregisters. Bovendien zijn een aantal studenten die wel hun hoofdverblijfplaats hebben in het Gewest, daar toch niet gedomicilieerd. Tot slot zijn nog andere categorieën van mensen per definitie niet ingeschreven in het bevolkingsregister, zoals daklozen of illegalen. Jaar Brussel-Hoofdstad Wallonië Vlaanderen België % 32.6% 57.7% 100.0% % 32.6% 58.0% 100.0% % 32.3% 57.7% 100.0% % 32.2% 57.6% 100.0% Evolutie % +8.7% +9.9% +10.1% GJPG % +0.4% +0.4% +0.5% Evolutie 2010/ % +0.8% +0.9% +1.0% aantal inwoners in % van België met als index 1990 = 100 Tabel 1 - Bevolking per gewest Bron : ADSEI - Demografische statistieken (gegevens op 1 januari) 2 ADSEI = Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie van de FOD Economie, KMO, Middenstand, Energie 3 GJGP = Gemiddeld jaarlijks groeipercentage 2 Leefmilieu Brussel

23 Algemene context 1990 = Brussel- Hoofdstad België Vlaanderen Wallonië inwoners Bevolking (rijkregister+ reg.kand.pol. vluchtelingen) Bevolking (rijksregister) Brussel-Hoofdstad Figuur 1 - Evolutie van de residerende wettelijke bevolking per gewest en van de totale bevolking inclusief Wachtregister in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Bron : ADSEI - Demografische statistieken (gegevens op 1 januari) Bevolkingsdichtheid Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest beslaat slechts een geringe oppervlakte (161 km², of amper 0.5 % van België). De bevolkingsdichtheid is er daarentegen erg hoog (6 934 inwoners per km² op 1 januari 2011, wat een dichtheid vertegenwoordigt die maar liefst 19 keer hoger ligt dan het nationaal gemiddelde). inwoners / km² Brussel- Hoofdstad 6934 inwoners / km² Vlaanderen 466 België 359 Wallonië Figuur 2 - Evolutie van de bevolkingsdichtheid per gewest Bron : ADSEI - Demografische statistieken Gemiddelde leeftijd Heel wat economische en sociale tendensen zijn gelinkt aan leeftijd. Zo kunnen we verwachten dat een vergrijzende bevolking minder productief en minder vernieuwend is, maar er zijn nog andere domeinen waar de vergrijzing ook negatief kan doorwegen: consumptie, sparen, gezondheidsuitgaven en investeringen inzake huisvesting. De toename van het aantal senioren gaat eveneens gepaard met een stijging van het aantal alleenstaanden. Die alleenstaanden dreigen zich vooral te concentreren in de grote agglomeraties en in verouderde woningen 4. 4 bron "Handicaps en vergrijzing van de bevolking : uitdagingen voor de stad". Confederatie Bouw Jaarverslag Leefmilieu Brussel

24 Algemene context Het Brussels Gewest ontsnapt aan dit fenomeen van vergrijzing : de gemiddelde leeftijd van de bevolking van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest daalt, terwijl deze toeneemt in Vlaanderen en in Wallonië. In 2001 was Brussel zelfs het jongste gewest van België, terwijl de inwoners van de hoofdstad met de Belgische nationaliteit veruit de oudsten zijn van het land. Dit fenomeen is dus toe te schrijven aan de aanwezigheid van een groot aantal jonge buitenlanders op het Brusselse grondgebied. Gemiddelde leeftijd (jaar) Vlaanderen België Wallonië Brus se l- Hoofds tad Figuur 3 - Evolutie van de gemiddelde leeftijd van de bevolking per gewest Bron : ADSEI - Dienst Demografie (Volkstellingen 1981 en 1991) ; Nationaal Register Particuliere huishoudens Volgens de definitie van de ADSEI bestaat een huishouden hetzij uit een persoon die gewoonlijk alleen woont, hetzij uit twee of meer personen, die al dan niet onderling verwant zijn en gewoonlijk eenzelfde woning betrekken en samenwonen 5. Die definitie geldt zowel voor het bijhouden van het Nationaal Register als voor de volkstellingen. In de praktijk geeft dit evenwel verschillende resultaten (in de orde van één procent op Belgisch niveau). Dat is niet zo vreemd, want het Nationaal Register of Rijksregister geef de "administratieve" toestand weer, terwijl de volkstelling tracht de "feitelijke" toestand te schetsen. De gemiddelde omvang van de huishoudens vormt een belangrijk demografisch kenmerk voor de bepaling van het energieverbruik. De evolutie ervan weerspiegelt de veranderingen in de levensstijl (men trouwt op latere leeftijd, het aantal scheidingen neemt toe) en de leeftijdsstructuur van de bevolking (vergrijzing van de bevolking), mutaties die leiden tot een vermindering van het aantal personen per huishouden. De groei van de bevolking in combinatie met de afnemende gemiddelde omvang van de huishoudens leidt tot een aanzienlijke stijging van het aantal woningen. De geringe gemiddelde omvang van de particuliere huishoudens in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (2.08 personen per huishouden in 2010, tegenover 2.30 op nationaal niveau) is te wijten aan het grote aantal alleenstaanden. Dit kan één van de verklarende factoren zijn voor de verschillen in de specifieke verbruikscijfers per woning tussen de verschillende gewesten, naast uiteraard de weersomstandigheden. 5 Huishouden mag niet worden verward met gezin; zo behoren de leden van eenzelfde gezin, hoewel ze in hetzelfde huis wonen, tot afzonderlijke huishoudens wanneer ze niet samenleven; omgekeerd vormen twee of meer personen die onderling geen enkele graad van verwantschap bezitten, eenzelfde huishouden wanneer ze samenwonen (definitie ADSEI) 4 Leefmilieu Brussel

25 Algemene context % van de totale bevolking 25% 20% 15% 10% 5% Brussel Hoofdstad 24% Wallonië 15% België 14% Vlaanderen 12% Aantal 0% Figuur 4 - Percentage alleenwonenden van de bevolking Bron : ADSEI - Demografische statistieken Jaar Brussel-Hoofdstad Wallonië Vlaanderen België huishoudens (x 1000) Omvang (in aantal personen per huishouden) Tabel 2 - Aantal en omvang van de particuliere huishoudens per gewest Bron : ADSEI - Demografische statistieken, Volkstellingen en Sociaaleconomische enquête Nadat van het begin van de jaren '60 tot het eind van de jaren '90 een daling werd genoteerd, vertoont het aantal personen per huishouden sinds 2000 opnieuw een licht stijgende trend in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, terwijl dat cijfer in de andere gewesten van het land blijft afnemen. AANTAL OMVANG Aantal huishoudens (x 1000) België Vlaanderen Wallonië Brussel- Hoofdstad Aantal mensen per huishouden Vlaanderen 2.35 België 2.30 Wallonië 2.29 Bruss el- Hoofdstad 2.08 Figuur 5 - Evolutie van het aantal en de omvang van de particuliere huishoudens per gewest Bron : ADSEI - Demografische statistieken, Volkstellingen en Sociaaleconomische enquête 5 Leefmilieu Brussel

26 Algemene context 1.2. Sociaaleconomische context Tewerkstelling Interne tewerkstelling De interne tewerkstelling van een gewest omvat alle jobs die er worden uitgeoefend, ongeacht of die worden ingenomen door bewoners van het gewest of niet. De schatting van deze tewerkstelling gebeurt in het kader van de gewestelijke boekhouding volgens methodes die dezelfde zijn voor alle Lidstaten van de Europese Unie (volgens het Europees systeem van Rekeningen). Ze berust op diverse statistische bronnen (RSZ 6, RSZPPO 7, RVA 8, BTW, RSVZ 9, Gemeenschappen en ONE 10 ). De tellingen gebeuren in aantal personen en niet op basis van het aantal banen. De gegevens die daaruit voortvloeien, zijn jaarlijkse gemiddelden. Volgens de statistieken van het INR 11 is de totale tewerkstelling van 1995 tot 2011 in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gestegen met eenheden, tot een totaal van banen. Brussel-Hoofdstad België Jaar Loontrekkenden Zelfstandigen Loontrekkenden Zelfstandigen x banen met als index = % 9.7% 100% 81.9% 18.1% 100% aandeel van het % 9.1% 100% 82.9% 17.1% 100% gewestelijk % 9.0% 100% 83.7% 16.3% 100% of nationaal totaal % 10.1% 100% 83.8% 16.2% 100% % 10.2% 100% 83.8% 16.2% 100% % 8.5% 15.8% 100% 100% 100% aandeel % 8.3% 15.6% 100% 100% 100% van het BHG % 8.6% 15.5% 100% 100% 100% in het totaal voor België % 9.4% 15.2% 100% 100% 100% % 9.6% 15.2% 100% 100% 100% Evolutie % +19.0% +13.3% +20.2% +5.4% +17.5% GJGP % +1.1% +0.8% +1.2% +0.3% +1.0% Evolutie 2010/ % +2.8% +1.7% +1.4% +1.3% +1.4% Tabel 3 - Werkgelegenheid loontrekkenden en zelfstandigen Bron : NBB volgens INR In Brussel wordt de overgrote meerderheid van de banen ingenomen door loontrekkenden, net als in de andere gewesten van het land. De zelfstandigen vertegenwoordigden in 2011 amper 10 % van de interne tewerkstelling van het gewest, tegenover een Belgisch gemiddelde van 16 %. Van 1995 tot 2011 werd de groei van de interne tewerkstelling van het Gewest (+ 13 %) gedragen door die van het aantal loontrekkenden ( banen). Die groei bleef evenwel onder het peil van de tewerkstellingsgroei op nationaal niveau (+18 %). 6 Rijksdienst voor Sociale Zekerheid 7 Rijksdienst voor Sociale Zekerheid van de Provinciale en Plaatselijke Overheidsdiensten 8 Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening 9 Rijksdienst voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen 10 Office de la Naissance et de l Enfance, het equivalent van Kind en Gezin 11 Instituut voor de Nationale Rekeningen 6 Leefmilieu Brussel

27 Algemene context BRUSSEL-HOOFDSTAD BELGIË 120 Zelfstandigen Werknemers = Werknemers = Zelfstandigen Figuur 6 - Evolutie van de interne tewerkstelling Bron : NBB volgens INR De vijf belangrijkste activiteitentakken 12 qua totaal tewerkstellingsvolume (loontrekkenden en zelfstandigen bij mekaar genomen) in het Brussels Gewest in 2011 zijn : openbare besturen (17.2 %), juridische en boekhoudkundige activiteiten, activiteiten van de maatschappelijke zetels, beheersraden (8.1%); onderwijs (7.8 %); de activiteiten van de financiële diensten, zonder verzekeringen en pensioenkassen (5.9 %); beveiligings- en opsporingsdiensten; diensten in verband met gebouwen en landschapsverzorging; administratieve en ondersteunende activiteiten ten behoeve van kantoren en overige zakelijke activiteiten (5.1%). De takken die van 2005 tot 2011 het meest bijdroegen tot de groei van de werkgelegenheid, zijn : beveiligings- en opsporingsdiensten; diensten in verband met gebouwen en landschapsverzorging, administratieve en ondersteunende activiteiten ten behoeve van kantoren en overige zakelijke activiteiten ( arbeidsplaatsen); juridische en boekhoudkundige activiteiten, activiteiten van de maatschappelijke zetels, beheersraden ( arbeidsplaatsen); onderwijs ( arbeidsplaatsen); maatschappelijke dienstverlening met en zonder huisvesting ( arbeidsplaatsen); overheidsadministratie en defensie, wettelijke sociale verzekering ( ). Daartegenover zijn dit de takken die de meeste banen verloren in diezelfde periode : de activiteiten van huishoudens als werkgever van huishoudpersoneel en niet-gedifferentieerde activiteiten van de huishoudens ( arbeidsplaatsen) activiteiten van de financiële diensten, zonder verzekeringen en pensioenkassen ( arbeidsplaatsen); groothandel, met uitzondering van automobiel- en motorensector ( arbeidsplaatsen); telecommunicatie ( arbeidsplaatsen); de automobielindustrie ( arbeidsplaatsen). Met uitzondering van enkele tertiaire activiteitentakken waar slechts een gering aantal banen mee gemoeid is, zijn het in het algemeen de industriesectoren waarin relatief het grootste aantal banen verloren ging. Van 2005 tot 2011 werden forse dalingen genoteerd, met name in de volgende industrietakken (die in 2005 meer dan 500 mensen tewerkstelden) : vervaardiging van informaticaproducten en van elektronische en optische producten (- 72 %); vervaardiging van chemische producten (- 72 %); de automobielindustrie (- 56 %); vervaardiging van papier en papierwaren (-47 %); vervaardiging van producten van metaal, exclusief machines en apparaten (- 40 %). 12 Volgens NACE Rev. 2-2-cijferniveau 7 Leefmilieu Brussel

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2008

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2008 Eindrapport Mei 2010 UITGEVOERD OP VERZOEK VAN HET BIM, DE ADMINISTRATIE VAN ENERGIE EN LEEFMILIEU VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST, IN HET KADER VAN EEN OVEREENKOMST MET HET INSTITUT DE CONSEIL

Nadere informatie

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2012

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2012 Eindrapport Juni 2014 Gerealiseerd op vraag van het BIM, de overheidsdienst voor milieu en energie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, in het kader van een overeenkomst met de vzw "Institut de Conseil

Nadere informatie

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2009

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2009 Eindrapport Juni 211 Gerealiseerd op vraag van het BIM, de overheidsdienst voor milieu en energie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, in het kader van een overeenkomst met de vzw "Institut de Conseil

Nadere informatie

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2006

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2006 Eindrapport Mei 28 UITGEVOERD OP VERZOEK VAN HET BIM, DE ADMINISTRATIE VAN ENERGIE EN LEEFMILIEU VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST, IN HET KADER VAN EEN OVEREENKOMST MET HET INSTITUT DE CONSEIL ET

Nadere informatie

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2010

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2010 Eindrapport Mei 2012 Gerealiseerd op vraag van het BIM, de overheidsdienst voor milieu en energie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, in het kader van een overeenkomst met de vzw "Institut de Conseil

Nadere informatie

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2002

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2002 Eindrapport - Mei 24 Uitgevoerd op verzoek van het BIM, de Administratie van Energie en Leefmilieu van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, in het kader van een overeenkomst met het Institut de Conseil

Nadere informatie

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2003

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2003 ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 23 Mei 25 Uitgevoerd op verzoek van het BIM, de Administratie van Energie en Leefmilieu van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, in het kader van een

Nadere informatie

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2004

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2004 Mei 26 Uitgevoerd op verzoek van het BIM, de Administratie van Energie en Leefmilieu van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, in het kader van een overeenkomst met het Institut de Conseil et d Etudes en

Nadere informatie

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2007

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2007 Eindrapport Mei 29 UITGEVOERD OP VERZOEK VAN HET BIM, DE ADMINISTRATIE VAN ENERGIE EN LEEFMILIEU VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST, IN HET KADER VAN EEN OVEREENKOMST MET HET INSTITUT DE CONSEIL ET

Nadere informatie

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2005

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2005 Eindverslag - April 27 UITGEVOERD OP VERZOEK VAN HET BIM, DE ADMINISTRATIE VAN ENERGIE EN LEEFMILIEU VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST, IN HET KADER VAN EEN OVEREENKOMST MET HET INSTITUT DE CONSEIL

Nadere informatie

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2001

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2001 Eindrapport Juli 2003 Uitgevoerd op verzoek van het BIM, de Administratie van Energie en Leefmilieu van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, in het kader van een overeenkomst met het Waals Instituut voor

Nadere informatie

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Samenvatting

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Samenvatting ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 216 Samenvatting EINDVERSIE - OKTOBER 218 1. Samenvatting van de energiebalans 216 Elk jaar stelt Leefmilieu Brussel de energiebalans van het Brussels

Nadere informatie

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST VOOR DE WOONSECTOR IN 2001 EN 2002, SPECIFIEK VERBRUIK VAN DE TERTIAIRE SECTOR Synthesedocument Uitgevoerd op verzoek van het BIM, de Administratie

Nadere informatie

HERNIEUWBARE ENERGIE, VERVOER EN SPECIFIEK VERBRUIK

HERNIEUWBARE ENERGIE, VERVOER EN SPECIFIEK VERBRUIK HERNIEUWBARE ENERGIE, VERVOER EN SPECIFIEK VERBRUIK VAN DE TERTIAIRE SECTOR IN BRUSSEL UITGEVOERD OP VERZOEK VAN HET BIM, DE ADMINISTRATIE VAN ENERGIE EN LEEFMILIEU VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST,

Nadere informatie

2. OPMAAK VAN DE ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST: METHODOLOGISCHE ASPECTEN

2. OPMAAK VAN DE ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST: METHODOLOGISCHE ASPECTEN 2. OPMAAK VAN DE ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST: METHODOLOGISCHE ASPECTEN 1. Inleiding De energiebalans van het BHG wordt jaarlijks door het Institut de Conseil et d'etudes en Développement

Nadere informatie

ENERGIE- OBSERVATORIUM. Kerncijfers 2010 60%

ENERGIE- OBSERVATORIUM. Kerncijfers 2010 60% ENERGIE- OBSERVATORIUM Kerncijfers 2010 20% 80% 60% 40% Federale Overheidsdienst Economie, K.M.O., Middenstand en Energie Vooruitgangstraat 50 1210 BRUSSEL Ondernemingsnr.: 0314.595.348 http://economie.fgov.be

Nadere informatie

ENERGIE- OBSERVATORIUM. Kerncijfers 2013 20% 80% 60% 40%

ENERGIE- OBSERVATORIUM. Kerncijfers 2013 20% 80% 60% 40% ENERGIE- OBSERVATORIUM Kerncijfers 2013 20% 80% 60% 40% Deze brochure wordt gepubliceerd met als doel door een efficiënt en doelgericht gebruik van de statistische gegevens, van marktgegevens, van de databank

Nadere informatie

ENERGIE- OBSERVATORIUM. Kerncijfers 2011 60%

ENERGIE- OBSERVATORIUM. Kerncijfers 2011 60% ENERGIE- OBSERVATORIUM Kerncijfers 2011 20% 80% 60% 40% Federale Overheidsdienst Economie, K.M.O., Middenstand en Energie Vooruitgangstraat 50 1210 BRUSSEL Ondernemingsnr.: 0314.595.348 http://economie.fgov.be

Nadere informatie

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2016

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2016 1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2016, Vito, oktober 2017 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2016 bedraagt 6,4% Figuur 1 groene stroom uit bio-energie

Nadere informatie

1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE

1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE Methodologische fiche INDICATOR: GLOBALE ENERGIE-INTENSITEIT VAN HET BRUSSELS GEWEST THEMA: ENERGIE EN KLIMAATVERANDERINGEN 1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE Vraag achter de indicator:

Nadere informatie

Kunstlaan 47-49, 1000 BRUSSEL Eric AERDEN Vooruitgangsstraat 56, 1210 BRUSSEL T GSM Persbericht

Kunstlaan 47-49, 1000 BRUSSEL Eric AERDEN Vooruitgangsstraat 56, 1210 BRUSSEL T GSM Persbericht Cel Externe Communicatie Kunstlaan 47-49, 1000 BRUSSEL Eric AERDEN Vooruitgangsstraat 56, 1210 BRUSSEL T. 02-2773408 GSM 0473-916424 Persbericht Datum: 26 november 2007 Betreft: Bijna 200 indicatoren geven

Nadere informatie

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2015

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2015 1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2015, Vito, september 2016 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2015 bedraagt 6,0 % Figuur 1 groene stroom uit bio-energie

Nadere informatie

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2013

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2013 1 Beknopte samenvatting van de Inventaris duurzame energie in Vlaanderen 2013, Deel I: hernieuwbare energie, Vito, september 2014 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2013 bedraagt 5,9% Figuur 1 bio-elektriciteit

Nadere informatie

CO2-monitor 2013 s-hertogenbosch

CO2-monitor 2013 s-hertogenbosch CO2-monitor 2013 s-hertogenbosch Afdeling Onderzoek & Statistiek Maart 2013 2 Samenvatting In deze monitor staat de CO2-uitstoot beschreven in de gemeente s-hertogenbosch. Een gebruikelijke manier om de

Nadere informatie

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2013

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2013 1 Beknopte samenvatting van de Inventaris duurzame energie in Vlaanderen 2013, Deel I: hernieuwbare energie, Vito, februari 2015 1 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2013 bedraagt 5,8 % Figuur 1 zon-elektriciteit

Nadere informatie

Samenvatting van de studie uitgevoerd door CO 2 logic in opdracht van de MIVB

Samenvatting van de studie uitgevoerd door CO 2 logic in opdracht van de MIVB Vergelijking van de CO 2 -uitstoot per vervoermiddel in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Samenvatting van de studie uitgevoerd door CO 2 logic in opdracht van de MIVB 100% Gerecycleerd papier Januari

Nadere informatie

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2014

Inventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2014 1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2014, Vito, januari 2016 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2014 bedraagt 5,7 % Figuur 1 groene stroom uit bio-energie

Nadere informatie

Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid

Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Juli 2013 De evolutie van de werkende beroepsbevolking te Brussel van demografische invloeden tot structurele veranderingen van de tewerkstelling Het afgelopen

Nadere informatie

ENERGIE- OBSERVATORIUM. Kerncijfers % 80% 60% 40%

ENERGIE- OBSERVATORIUM. Kerncijfers % 80% 60% 40% ENERGIE- OBSERVATORIUM Kerncijfers 2012 20% 80% 60% 40% Deze brochure wordt gepubliceerd met als doel door een efficiënt en doelgericht gebruik van de statististische gegevens, van marktgegevens, van de

Nadere informatie

3. EVOLUTIE VAN DE ENERGIE-INTENSITEIT IN HET BRUSSELS

3. EVOLUTIE VAN DE ENERGIE-INTENSITEIT IN HET BRUSSELS 3. EVOLUTIE VAN DE ENERGIE-INTENSITEIT IN HET BRUSSELS GEWEST 1. Inleiding 1.1. De gewestelijke energiebalans: een kostbare bron van informatie Een energiebalans beschrijft de energiehoeveelheden die worden

Nadere informatie

1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE

1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE Methodologische fiche INDICATOR: GLOBALE ENERGIE-INTENSITEIT VAN HET BRUSSELS GEWEST THEMA: ENERGIE EN KLIMAATVERANDERINGEN 1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE Vraag achter de indicator:

Nadere informatie

1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE

1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE Methodologische fiche INDICATOR: GEWESTELIJK ENERGIEVERBRUIK THEMA: ENERGIE EN KLIMAATVERANDERINGEN 1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE Vragen achter de indicator: Wat is het totaal

Nadere informatie

Regionale verdeling van de Belgische in- en uitvoer van goederen en diensten,

Regionale verdeling van de Belgische in- en uitvoer van goederen en diensten, PERSCOMMUNIQUÉ 2014-07-18 Links BelgoStat On-line Algemene informatie Regionale verdeling van de Belgische in- en uitvoer van goederen en diensten, 1995-2011. De drie Gewesten en de Nationale Bank van

Nadere informatie

- ÉNERGIE - UNE CONSOMMATION TOTALE D'ÉNERGIE GLOBALEMENT EN BAISSE DEPUIS

- ÉNERGIE - UNE CONSOMMATION TOTALE D'ÉNERGIE GLOBALEMENT EN BAISSE DEPUIS - ÉNERGIE - UNE CONSOMMATION TOTALE D'ÉNERGIE GLOBALEMENT EN BAISSE DEPUIS 2004 STAAT VAN HET LEEFMILIEU 2011-2014 - CONTEXT - HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 19 gemeenten, 161 km 2 1.163.486 inwoners

Nadere informatie

CO 2 -uitstootrapportage 2011

CO 2 -uitstootrapportage 2011 Programmabureau Klimaat en Energie CO 2 -uitstootrapportage 2011 Auteurs: Frank Diependaal en Theun Koelemij Databewerking: CE Delft, Cor Leguijt en Lonneke Wielders Inhoud 1 Samenvatting 3 2 Inleiding

Nadere informatie

ENERGIEBALANS VAN DE BRUSSELSE HOOFDSTEDELIJKE REGERING 2015

ENERGIEBALANS VAN DE BRUSSELSE HOOFDSTEDELIJKE REGERING 2015 TECHNISCH RAPPORT ENERGIE ENERGIEBALANS VAN DE BRUSSELSE HOOFDSTEDELIJKE REGERING 2015 Samenvattende nota DECEMBER 2017 Inhoud Inhoud... 2 Doelstellingen van de energiebalans... 3 Voorstelling van het

Nadere informatie

Instituut voor de nationale rekeningen

Instituut voor de nationale rekeningen Instituut voor de nationale rekeningen 2015-02-17 Links: Publicatie BelgoStat Online Algemene informatie Broos herstel in 2013 na krimp in 2012 in Brussel en Wallonië; verdere groeivertraging in 2013 in

Nadere informatie

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST GLOBALE ENERGIEBALANS VAN HET JAAR 2004 Synthesedocument april 2006

ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST GLOBALE ENERGIEBALANS VAN HET JAAR 2004 Synthesedocument april 2006 Synthesedocument april 26 voor rekening van het BIM INSTITUT DE CONSEIL ET D'ETUDES EN DEVELOPPEMENT DURABLE ASBL Boulevard Frère Orban 4-5 NAMUR Tel: +32.81.25.4.8 - fax: +32.81.25.4.9 - E-mail: icedd@icedd.be

Nadere informatie

1. ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST (JAAR 2009)

1. ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST (JAAR 2009) 1. ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST (JAAR 2009) 1. Wat is de energiebalans? In het licht van de klimaatopwarming en van de ontwikkeling van een energiebeleid is de energiebalans een

Nadere informatie

Structuur en Beweging van de residentiële bevolking (wettelijke statistiek geldig op nationaal vlak)

Structuur en Beweging van de residentiële bevolking (wettelijke statistiek geldig op nationaal vlak) FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie Statistisch Product Structuur en Beweging van de residentiële bevolking (wettelijke statistiek geldig op nationaal vlak) Algemene informatie De statistieken

Nadere informatie

Economie. De conjunctuur

Economie. De conjunctuur Economie De conjunctuur De Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie biedt onpartijdige statistische informatie. De informatie wordt conform de wet verspreid, meer bepaald voor wat betreft

Nadere informatie

20% 60% 80% 40% ENERGIE. Kerncijfers 2016

20% 60% 80% 40% ENERGIE. Kerncijfers 2016 20% ENERGIE Kerncijfers 2016 80% 60% 40% Deze brochure wordt gepubliceerd met als doel door een efficiënt en doelgericht gebruik van de statistische gegevens, van marktgegevens, van de databank en van

Nadere informatie

FOCUS Werkgelegengheid in het Brussels Grootstedelijk Gebied

FOCUS Werkgelegengheid in het Brussels Grootstedelijk Gebied Brussels Observatorium voor de Oktober 2013 FOCUS Werkgelegengheid in het Brussels Grootstedelijk Gebied De arbeidsmarkten van de 3 gewesten in België zijn erg verschillend en hebben elk hun eigen specificiteit,

Nadere informatie

Bijlage bij persbericht Hoe presteren gemeenten op klimaatvlak?

Bijlage bij persbericht Hoe presteren gemeenten op klimaatvlak? Bijlage bij persbericht Hoe presteren gemeenten op klimaatvlak? Evolutie CO2-uitstoot in de provincie Limburg Tussen 2011 en 2016 evolueerde de CO 2-uitstoot in de provincie Limburg gunstiger dan in heel

Nadere informatie

3. EVOLUTIE VAN DE ENERGIE-INTENSITEIT IN HET BRUSSELS

3. EVOLUTIE VAN DE ENERGIE-INTENSITEIT IN HET BRUSSELS 3. EVOLUTIE VAN DE ENERGIE-INTENSITEIT IN HET BRUSSELS GEWEST 1. Inleiding 1.1. De gewestelijke energiebalans: een kostbare bron van informatie Een energiebalans beschrijft de energiehoeveelheden die worden

Nadere informatie

Regionale economische vooruitzichten 2014-2019

Regionale economische vooruitzichten 2014-2019 2014/6 Regionale economische vooruitzichten 2014-2019 Dirk Hoorelbeke D/2014/3241/218 Samenvatting Dit artikel geeft een bondig overzicht van enkele resultaten uit de nieuwe Regionale economische vooruitzichten

Nadere informatie

B. Werkende beroepsbevolking en interne werkgelegenheid

B. Werkende beroepsbevolking en interne werkgelegenheid B. Werkende beroepsbevolking en interne werkgelegenheid Deze gegevens zijn afkomstig van de Federale Overheidsdienst Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie (ADSEI), meer bepaald

Nadere informatie

Economie. De conjunctuur

Economie. De conjunctuur Economie De conjunctuur De Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie biedt onpartijdige statistische informatie. De informatie wordt conform de wet verspreid, meer bepaald voor wat betreft

Nadere informatie

Statistisch Product. Structuur van de bevolking op basis van het Rijksregister

Statistisch Product. Structuur van de bevolking op basis van het Rijksregister Metadata Statistisch Product Structuur van de bevolking op basis van het Rijksregister De statistieken omtrent de structuur en de beweging van de bevolking gerealiseerd door de Algemene Directie Statistiek

Nadere informatie

STEEKKAART Toelichting Indicator Datum Bron Toelichting

STEEKKAART Toelichting Indicator Datum Bron Toelichting STEEKKAART 2013 - Toelichting Indicator Datum Bron Toelichting DEMOGRAFIE Totale bevolking 1/1/2012 ADSEI Evolutie bevolking 2001-2011 1/1/2002-1/1/2012 ADSEI Aandeel niet-belgen in totale bevolking 1/1/2012

Nadere informatie

Instituut voor de nationale rekeningen

Instituut voor de nationale rekeningen Instituut voor de nationale rekeningen 2014-01-31 Links: Publicatie BelgoStat Online Algemene informatie 2011-2012: Economische terugval in 2012 verschilt per gewest Het Instituut voor de nationale rekeningen

Nadere informatie

DE BEREKENING VAN DE GROENESTROOMCERTIFICATEN

DE BEREKENING VAN DE GROENESTROOMCERTIFICATEN 1. CONTEXT Infofiche Energie DE BEREKENING VAN DE GROENESTROOMCERTIFICATEN In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wordt de productie van groene stroom afkomstig van hernieuwbare energiebronnen of warmtekrachtkoppeling

Nadere informatie

1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE

1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE Methodologische fiche INDICATOR: ENERGIE-INTENSITEIT VAN DE TERTIAIRE SECTOR THEMA: ENERGIE EN KLIMAATVERANDERING 1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE Vraag achter de indicator: Hoe

Nadere informatie

3. Kenmerken van personenwagens

3. Kenmerken van personenwagens 3. Kenmerken van personenwagens Tabel 29: Verdeling van personenwagens volgens bouwjaarcategorie Bouwjaar categorie bjcat 1990 en eerder 403.46 3.89 403.46 3.89 1991 tot 1995 997.17 9.62 1400.63 13.52

Nadere informatie

0. KENGETALLEN. Bron: FOD Economie (Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie), INR, VDAB, RVA en Steunpunt WSE.

0. KENGETALLEN. Bron: FOD Economie (Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie), INR, VDAB, RVA en Steunpunt WSE. 0. KENGETALLEN Brugge Midden- West-Vlaanderen Oostende Westhoek Zuid- West-Vlaanderen West- Vlaanderen Vlaams Gewest Totale bevolking (01/01/2008) 275.599 233.200 149.287 213.729 278.672 1.150.487 6.161.600

Nadere informatie

Vennootschappen onderworpen aan de vennootschapsbijdrage

Vennootschappen onderworpen aan de vennootschapsbijdrage Vennootschappen onderworpen aan de vennootschapsbijdrage Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (2001), Statistiek van de aangesloten vennootschappen jaar 2000, 68 p. Begin juni

Nadere informatie

Kerncijfers voor de gemeente Vielsalm

Kerncijfers voor de gemeente Vielsalm I.Algemeen FOD ECONOMIE, KMO, MIDDENSTAND EN ENERGIE Kerncijfers voor de gemeente Vielsalm Uw gemeente beslaat 139,8 km² en telt 7.325 inwoners. Dat komt overeen met een bevolkingsdichtheid van 52 inwoners/km².

Nadere informatie

Kerncijfers voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Kerncijfers voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Kerncijfers voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest I. Algemeen Uw gewest beslaat 161 km² en telt 1.018.804 inwoners. Dat komt overeen met een bevolkingsdichtheid van 6.312 inwoners/km². In de ranglijst

Nadere informatie

d e b o u w i n d e B e l g i s c h e e c o n o m i e

d e b o u w i n d e B e l g i s c h e e c o n o m i e HOEVEEL MENSEN WERKEN IN DE BOUW? HOE GROOT IS DE SECTOR IN LIMBURG? d e b o u w i n d e B e l g i s c h e e c o n o m i e totaal bouw bouw Limburg aandeel Limburg JAARLIJKSE CIJFERS VAN CONFEDERATIE BOUW

Nadere informatie

De werkloosheid op haar hoogste peil sinds het begin van de crisis

De werkloosheid op haar hoogste peil sinds het begin van de crisis Oktober 2009 De werkloosheid op haar hoogste peil sinds het begin van de crisis De werkloosheid: moet het ergste nog komen? De uitzendarbeid en het aantal openstaande betrekkingen lopen weer terug Het

Nadere informatie

Nieuwe Energiepremies 2007. «Om onze energierekening te verlichten en het klimaat te beschermen!»

Nieuwe Energiepremies 2007. «Om onze energierekening te verlichten en het klimaat te beschermen!» PERSCONFERENTIE 17 JANUARI 2007 Evelyne Huytebroeck Brusselse Minister van Leefmilieu en Energie Nieuwe Energiepremies 2007 «Om onze energierekening te verlichten en het klimaat te beschermen!» 1 Context

Nadere informatie

Kerncijfers voor de gemeente Brussel

Kerncijfers voor de gemeente Brussel I.Algemeen FOD ECONOMIE, KMO, MIDDENSTAND EN ENERGIE Kerncijfers voor de gemeente Brussel Uw gemeente beslaat 32,6 km² en telt 144784 inwoners. Dat komt overeen met een bevolkingsdichtheid van 4.440 inwoners/km².

Nadere informatie

ALGEMENE SOCIO-ECONOMISCHE ENQUETE 2001

ALGEMENE SOCIO-ECONOMISCHE ENQUETE 2001 ALGEMENE SOCIO-ECONOMISCHE ENQUETE 2001 00 ALGEMENE TABELLEN 00.0 en 00.1 DEMOGRAFISCHE GEGEVENS 00.01 Bevolking van Belgische en vreemde nationaliteit naar geslacht De oppervlakte van de administratieve

Nadere informatie

BRUSSELS ARMOEDERAPPORT 2015 Welzijnsbarometer: samenvatting

BRUSSELS ARMOEDERAPPORT 2015 Welzijnsbarometer: samenvatting BRUSSELS ARMOEDERAPPORT 2015 Welzijnsbarometer: samenvatting De Welzijnsbarometer verzamelt jaarlijks een reeks indicatoren die verschillende aspecten van armoede in het Brussels Gewest belichten. De sociaaleconomische

Nadere informatie

Kerncijfers voor de gemeente Jette

Kerncijfers voor de gemeente Jette I.Algemeen FOD ECONOMIE, KMO, MIDDENSTAND EN ENERGIE Kerncijfers voor de gemeente Jette Uw gemeente beslaat 5,0 km² en telt 42.981 inwoners. Dat komt overeen met een bevolkingsdichtheid van 8.522 inwoners/km².

Nadere informatie

Kerncijfers voor de gemeente Ukkel

Kerncijfers voor de gemeente Ukkel I.Algemeen FOD ECONOMIE, KMO, MIDDENSTAND EN ENERGIE Kerncijfers voor de gemeente Ukkel Uw gemeente beslaat 22,9 km² en telt 75.954 inwoners. Dat komt overeen met een bevolkingsdichtheid van 3.315 inwoners/km².

Nadere informatie

Kerncijfers voor de gemeente Etterbeek

Kerncijfers voor de gemeente Etterbeek I.Algemeen FOD ECONOMIE, KMO, MIDDENSTAND EN ENERGIE Kerncijfers voor de gemeente Etterbeek Uw gemeente beslaat 3,1 km² en telt 41.740 inwoners. Dat komt overeen met een bevolkingsdichtheid van 13.254

Nadere informatie

BIJLAGE DERDE EDITIE ECONOMISCH GEWICHT VAN DE IZW S IN BELGIE

BIJLAGE DERDE EDITIE ECONOMISCH GEWICHT VAN DE IZW S IN BELGIE BIJLAGE DERDE EDITIE ECONOMISCH GEWICHT VAN DE IZW S IN BELGIE Bijdrage tot de welvaart België telt tienduizenden vzw s, stichtingen, sociale economiebedrijven en feitelijke verenigingen. 18.847 daarvan

Nadere informatie

DE GENKSE BEVOLKING OP

DE GENKSE BEVOLKING OP UPDATE CIJFERS DE GENKSE BEVOLKING OP 01.01.2010 (voorlopige cijfers) Bron: Stad Genk, Dienst Bevolking Verwerking: Stad Genk, Dienst Beleidsplanning Onderstaande gegevens zijn gebaseerd op de bevolkingscijfers

Nadere informatie

Duurzame elektriciteit,

Duurzame elektriciteit, Indicator 2 maart 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2009 is de productie van duurzame

Nadere informatie

20% 60% 80% 40% ENERGIE. Kerncijfers 2015

20% 60% 80% 40% ENERGIE. Kerncijfers 2015 20% ENERGIE Kerncijfers 2015 80% 60% 40% Deze brochure wordt gepubliceerd met als doel door een efficiënt en doelgericht gebruik van de statistische gegevens, van marktgegevens, van de databank en van

Nadere informatie

L 55/74 Publicatieblad van de Europese Unie Bruto binnenlands product in constante prijzen van 1995 (bron: nationale. 1A, sectorale aanpak).

L 55/74 Publicatieblad van de Europese Unie Bruto binnenlands product in constante prijzen van 1995 (bron: nationale. 1A, sectorale aanpak). L 55/74 Publicatieblad van de Europese Unie 1.3.2005 BIJLAGE II LIJST VAN JAARLIJKSE INDICATOREN TABEL II-1 Lijst van prioriteitsindicatoren ( 1 ) Indicator Teller/noemer Richtsnoeren/definities ( 2 )(

Nadere informatie

Aanbod en verbruik van elektriciteit,

Aanbod en verbruik van elektriciteit, Indicator 14 november 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2016 bedroeg het totale

Nadere informatie

1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE

1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE Methodologische fiche INDICATOR: ENERGIE-INTENSITEIT VAN DE HUISVESTING THEMA: ENERGIE EN KLIMAATVERANDERINGEN 1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE Vraag achter de indicator: Hoe evolueert

Nadere informatie

31. ATMOSFERISCHE EMISSIES TENGEVOLGE VAN HET ENERGIEVERBRUIK

31. ATMOSFERISCHE EMISSIES TENGEVOLGE VAN HET ENERGIEVERBRUIK 31. ATMOSFERISCHE EMISSIES TENGEVOLGE VAN HET ENERGIEVERBRUIK 1.Inleiding IN DE INDUSTRIESECTOR De industriesector omvat alle bedrijven aangesloten op het hoogspanningsnet die een echte productieactiviteit

Nadere informatie

1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE

1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE Methodologische fiche INDICATOR: PRODUCTIE VAN HERNIEUWBARE ENERGIE IN HET BRUSSELS GEWEST THEMA: ENERGIE EN KLIMAATVERANDERINGEN 1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE Vraag achter

Nadere informatie

1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE

1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE Methodologische fiche INDICATOR: ENERGIE-INTENSITEIT VAN DE TERTIAIRE SECTOR THEMA: ENERGIE EN KLIMAATVERANDERING 1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE Vraag achter de indicator: Hoe

Nadere informatie

Hoeveel verdienen de Belgen? Hoeveel geven ze uit?

Hoeveel verdienen de Belgen? Hoeveel geven ze uit? Hoeveel verdienen de Belgen? Hoeveel geven ze uit? Seminarie voor leerkrachten economie van het middelbaar onderwijs Brussel, 11 oktober 2017 Departement Algemene Statistieken Hans De Dyn 2 / 24 Inhoud

Nadere informatie

PERSBERICHT Brussel, 25 maart 2014

PERSBERICHT Brussel, 25 maart 2014 PERSBERICHT Brussel, 25 maart 2014 Geen heropleving van de arbeidsmarkt in 2013 Nieuwe cijfers Enquête naar de Arbeidskrachten 4.530.000 in België wonende personen zijn aan het werk in 2013. Hun aantal

Nadere informatie

1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE

1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE Methodologische fiche INDICATOR: ENERGIE-INTENSITEIT VAN DE TERTIAIRE SECTOR THEMA: ENERGIE EN KLIMAATVERANDERING 1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE Vraag achter de indicator: Hoe

Nadere informatie

Sinds meerdere jaren schommelden de aanvragen voor energiepremies tussen 10 miljoen en 12 miljoen euro per jaar.

Sinds meerdere jaren schommelden de aanvragen voor energiepremies tussen 10 miljoen en 12 miljoen euro per jaar. De toekomst van de energiepremies in het Brussels Gewest 1. Situation en 2009 Sinds meerdere jaren schommelden de aanvragen voor energiepremies tussen 10 miljoen en 12 miljoen euro per jaar. In 2009 is

Nadere informatie

Fysieke energiestroom rekeningen

Fysieke energiestroom rekeningen Wetenschappelijk Comité van het INR 26 september 2017 Fysieke energiestroom rekeningen 2014-2015 Vincent Vandernoot Federaal Planbureau Inleiding Wat? Energie-aanbod en -gebruik binnen de economie en stromen

Nadere informatie

Kerncijfers voor de gemeente Schaarbeek

Kerncijfers voor de gemeente Schaarbeek Kerncijfers voor de gemeente Schaarbeek I.Algemeen Uw gemeente beslaat 8,1 km² en telt 111946 inwoners. Dat komt overeen met een bevolkingsdichtheid van 13.756 inwoners/km². In de ranglijst van 19 gemeenten

Nadere informatie

Ondernemingen. 1 Meer oprichtingen dan stopzettingen. Kempen Provincie Antwerpen Vlaams Gewest. Streekpact Cijferanalyse.

Ondernemingen. 1 Meer oprichtingen dan stopzettingen. Kempen Provincie Antwerpen Vlaams Gewest. Streekpact Cijferanalyse. Streekpact 2013-2018 Cijferanalyse Publicatiedatum: 30 september 2013 Contactpersoon: Severine Appelmans Ondernemingen Samenvatting Aantal BTW-plichtige ondernemingen blijft stijgen (periode 2003-2013)

Nadere informatie

Uitdagingen voor het distributienet. Frederik Hindryckx Energik decentrale elektriciteitsproductie 23/05/2013

Uitdagingen voor het distributienet. Frederik Hindryckx Energik decentrale elektriciteitsproductie 23/05/2013 Uitdagingen voor het distributienet Frederik Hindryckx Energik decentrale elektriciteitsproductie 23/05/2013 Situering Eandis in energiemarkt CREG / VREG Producenten elektriciteit Invoerders aardgas Elia

Nadere informatie

Leefmilieu Brussel - BIM. Hernieuwbare energie

Leefmilieu Brussel - BIM. Hernieuwbare energie Hernieuwbare energie 1 1 Leefmilieu Brussel - BIM Gesticht in 1989, Leefmilieu Brussel - BIM is de administratie voor energie en leefmilieu van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het is de gesprekspartner

Nadere informatie

30. ATMOPFERISCHE EMISSIES TENGEVOLGE VAN HET ENERGIEVERBRUIK

30. ATMOPFERISCHE EMISSIES TENGEVOLGE VAN HET ENERGIEVERBRUIK 30. ATMOPFERISCHE EMISSIES TENGEVOLGE VAN HET ENERGIEVERBRUIK 1.Inleiding IN DE TERTIAIRE SECTOR Naast alle afnemers van laagspanning omvat de tertiaire sector die bestudeerd wordt ook alle bedrijven die

Nadere informatie

B. Werkende beroepsbevolking en interne werkgelegenheid

B. Werkende beroepsbevolking en interne werkgelegenheid B. Werkende beroepsbevolking en interne werkgelegenheid Deze gegevens zijn afkomstig van de Federale Overheidsdienst Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie (ADSEI), meer bepaald

Nadere informatie

ENERGIE OBSERVATORIUM 20% Kerncijfers % 60% 40%

ENERGIE OBSERVATORIUM 20% Kerncijfers % 60% 40% 20% ENERGIE OBSERVATORIUM Kerncijfers 2014 80% 60% 40% Deze brochure wordt gepubliceerd met als doel door een efficiënt en doelgericht gebruik van de statistische gegevens, van marktgegevens, van de databank

Nadere informatie

Tool Burgemeestersconvenant Actualisatie nulmeting 2011 & inventaris 2012

Tool Burgemeestersconvenant Actualisatie nulmeting 2011 & inventaris 2012 17/11/2014 Tool Burgemeestersconvenant Actualisatie nulmeting 2011 & inventaris 2012 Kadering» VITO actualiseert jaarlijks, in opdracht van LNE, CO 2 -inventaris gemeenten» Taken voorzien in actualisatie

Nadere informatie

38,6. CO 2 (ton/jr) 2014

38,6. CO 2 (ton/jr) 2014 Carbon footprint Op basis van de diverse soorten CO 2 -emissies is de totale CO 2 -emissie van Den Ouden Groep berekend. 9,8 38,6 51,6 Diesel personenwagens Diesel combo's en busjes Hybride personen wagens

Nadere informatie

Regionale economische vooruitzichten

Regionale economische vooruitzichten 2015/2 Regionale economische vooruitzichten 2015-2020 Dirk Hoorelbeke D/2015/3241/213 Samenvatting Dit webartikel geeft een bondig overzicht van de nieuwe regionale economische vooruitzichten tot 2020.

Nadere informatie

1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE

1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE Methodologische fiche INDICATOR: GLOBALE ENERGIE-INTENSITEIT VAN HET BRUSSELS GEWEST THEMA: ENERGIE EN KLIMAATVERANDERINGEN 1 BELANG VAN DE INDICATOR EN ELEMENTEN VOOR INTERPRETATIE Vraag achter de indicator:

Nadere informatie

Door: Vincent Damen Ninja Hogenbirk Roel Theeuwen

Door: Vincent Damen Ninja Hogenbirk Roel Theeuwen Door: Vincent Damen Ninja Hogenbirk Roel Theeuwen 31 mei 2012 INHOUDSOPGAVE Inleiding... 3 1. Totale resultaten... 4 1.1 Elektriciteitsverbruik... 4 1.2 Gasverbruik... 4 1.3 Warmteverbruik... 4 1.4 Totaalverbruik

Nadere informatie

Evolutie van het arbeidsongevallenrisico in de privésector in België tussen 1985 en 2013

Evolutie van het arbeidsongevallenrisico in de privésector in België tussen 1985 en 2013 Evolutie van het arbeidsongevallenrisico in de privésector in België tussen 1985 en 2013 Verschillende factoren bepalen het aantal arbeidsongevallen. Sommige van die factoren zijn meetbaar. Denken we daarbij

Nadere informatie

Hernieuwbare elektriciteit,

Hernieuwbare elektriciteit, Indicator 17 juli 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De productie van hernieuwbare elektriciteit

Nadere informatie

Instituut voor de nationale rekeningen. Nationale rekeningen

Instituut voor de nationale rekeningen. Nationale rekeningen Instituut voor de nationale rekeningen Nationale rekeningen Deel 3 Aanbod- en gebruikstabellen 2010 Inhoud van de publicatie De jaarlijkse nationale rekeningen van België worden opgesteld volgens de definities

Nadere informatie

Analyse van het energieverbruik van huishoudens in België

Analyse van het energieverbruik van huishoudens in België Analyse van het energieverbruik van huishoudens in België Inhoud 1. Inleiding... 1 2. Gegevensbron... 4 3. Analyse van de resultaten... 5 3.1. Energieverbruik van de gezinnen in België... 5 3.2. Verwarming...

Nadere informatie

PERSBERICHT Brussel, 22 oktober 2014

PERSBERICHT Brussel, 22 oktober 2014 PERSBERICHT Brussel, 22 oktober 2014 Census 2011, een volkstelling voor de eenentwintigste eeuw Een schat aan gegevens over leven, werk en wonen in België 11.000.638 inwoners, gemiddeld 40,8 jaar oud en

Nadere informatie

Kerncijfers voor de gemeente Sint-Lambrechts-Woluwe

Kerncijfers voor de gemeente Sint-Lambrechts-Woluwe Kerncijfers voor de gemeente Sint-Lambrechts-Woluwe I.Algemeen Uw gemeente beslaat 7,2 km² en telt 47.952 inwoners. Dat komt overeen met een bevolkingsdichtheid van 6.637 inwoners/km². In de ranglijst

Nadere informatie