Hoofdstuk 9. Psychologische Methodenleer

Transcriptie

1 Hoofdstuk 9 Psychologische Methodenleer

2 Psychologische Methodenleer Secretariaat Mw. W.H.M. van Osch, kamer 524, tel , fax Onderwijscoördinator Dr. P. Koele, kamer 513, tel Websites Voorzitter van de programmagroep Prof. dr. H.L.J. van der Maas 1. Medewerkers van de programmagroep Naam Kamer Telefoon Mw. drs. M. Bakker Hr. prof. dr. P. de Boeck Hr. dr. D. Borsboom Mw. drs. A.O.J. Cramer Hr. dr. C.V. Dolan Hr. dr. A.J.P.W. Dooremalen Hr. drs. G. Dutilh Mw. drs. M. Engels-Freeke Hr. dr. R.P.P.P. Grasman Hr. drs. K.J. Kan Hr. drs. R.A. Kievit Hr. drs. S. Klinkenberg Mw. drs. M.H. Knol Hr. dr. P. Koele Mw. dr. K. Kouwenhoven Hr. prof. dr. H.L.J. van der Maas Hr. prof. dr. G.K.J. Maris Hr. prof. dr. G.J. Mellenbergh Hr. drs. D. Molenaar Hr. drs. D. van Ravenzwaaij Mw. drs. V.D. Schmittmann Mw. drs. M. Straatemeier Mw. drs. P. van Vliet Hr. drs. H.C.M. Vorst Hr. dr. E.M. Wagenmakers

3 Hr. dr. L.J. Waldorp Hr. drs. R.M. Wetzels Hr. dr. J.M. Wicherts Mw. drs. A. Zand Scholten Hr. D.B. Zult Studierichting en Programmagroep Het onderwijsprogramma van de studierichting PML is gericht op de opleiding tot psycholoog met een grondige theoretische en toegepaste kennis van de onderzoeks methoden in de psychologie. Het gaat daarbij om de methoden van dataverzameling en data-analyse maar ook om de analyse van de psychologische modellen en theorieën die met deze data getoetst worden. Het vakgebied van de Methodenleer heeft veel raakvlakken met de andere deelgebieden van de psychologie omdat de methodoloog kennis moet hebben van onderzoeksmethoden en -technieken die toepasbaar zijn op deze deelgebieden. Daarnaast heeft PML ook een eigen gebied van onderzoek: ontwikkelen en toetsen van psychometrische modellen voor gedragingen van mensen, met name tijdens meetprocedures. De programmagroep PML bestaat uit een groep enthousiaste docenten die veel aandacht kunnen schenken aan begeleiding van de relatief kleine groep studenten PML. Dat betekent kleinschalig en intensief onderwijs met veel ruimte voor individuele begeleiding. Medewerkers en hun interessegebieden Bakker, drs. Marjan Boeck, prof. dr. Paul de Borsboom, dr. Denny Cramer, drs. Angélique Dolan, dr. Conor Dooremalen, dr. Hans Dutilh, drs. Gilles Promovenda. Project: Expectancy effects on the analysis of behavioral research data. Doet onderzoek naar confirmation bias bij onderzoekers tijdens het analyseren van data. Hoogleraar. Onderzoekstopics: IRT-modellen, Bayesiaanse statistiek, componentiële psychometrie, formele modellen voor emotie en persoonlijkheid, hiërarchische klasse-analyse, empirisch kunstonderzoek. Universitair hoofddocent. Doet onderzoek op het gebied van de methodologische grondslagen van de psychologie. Houdt zich bezig met a) meetproblemen, b) psychometrische begrippen als betrouwbaarheid en validiteit, c) de ontwikkeling van modellen om na te gaan of selectie- en meetprocedures eerlijk zijn en d) de relatie tussen concepten uit verschillende wetenschapsgebieden. Promovenda. Onderzoekt in het kader van het Vidi project Causal networks for psychological measurement of psychische stoornissen zoals beschreven in de DSM-IV gekarakteriseerd kunnen worden als causale netwerken in plaats van de tot nu toe dominante opvatting dat psychische stoornissen latente variabelen zijn. Universitair hoofddocent. Interessegebieden: gedragsgenetica, covariantiestructuurmodellen, toepassingen van mixture verdelingen, groepsverschillen in IQ. Docent. Wetenschapsfilosoof en philosoper of mind and cognition. Is gepromoveerd op het proefschrift Evolution s Shorthand, waarin hij een evolutionaire theorie over bewustzijn ontwikkelde. Mengt zich in het publieke debat als tegenstander van pseudo-wetenschap en het geloof in paranormale en bovennatuurlijke verschijnselen. Onderzoekt wat de verklaringen zijn voor dit soort opvattingen. Promovendus. Doet onderzoek naar reactietijden. Verzamelen van data en het analyseren hiervan met verschillende modellen moet leiden tot groter inzicht in enerzijds de verschillende eigenschappen van reactietijddata, en anderzijds de eigenschappen van de modellen zelf. Bijzondere aandacht krijgen foute responsen en wat daaromheen gebeurt. 269

4 Engels, drs. Marijke Grasman, dr. Raoul Kan, drs. Kees Jan Kievit, drs. Rogier Klinkenberg, drs. Sharon Knol, drs. Mariska Koele, dr. Pieter Kouwenhoven, dr. Katharina Maas, prof. dr. Han van der Maris, prof. dr. Gunter Mellenbergh, prof. dr. Don Molenaar, drs. Dylan Ravenzwaaij, drs. Don van Docent. Geeft onderwijs in Methoden van Onderzoek 2A en 2B en Applied Discrete Multivariate Analysis. Begeleidt de Methodologiewinkel. Postdoc. Werkt aan stochastische catastrofe-theorie, stochastische modellen voor reactietijden, tijdserie analysemethoden en lokalisatie technieken voor hersenactiviteit en corticale interacties op basis van EEG/MEG. Overige interessen: signaalanalysemethoden, mathematische psychologie, mathematische statistiek en methodologie van de psychofysiologie/cognitieve neurowetenschappen. Promovendus. Project: Testing the mutualism model of general intelligence. Doet onderzoek naar een nieuwe theorie en mathematisch model voor het ontstaan van algemene intelligentie. Overige interessen: individuele verschillen, erfelijkheid, mathematische psychologie in het algemeen. Promovendus. Doet onderzoek naar het ontwikkelen van statistische modellen voor reductieve psychologie. Richt zich op het vraagstuk hoe we op een theoretisch, statistisch en wetenschappelijk inzichtelijke manier data uit verschillende domeinen, zoals gedragsdata en hersenmetingen, kunnen combineren. Overige interesses zijn intelligentie en het brein, philosophy of mind en cognitieve neurowetenschap. Docent en promovendus. Geeft onderwijs in SPSS. Zijn interesses zijn onder meer: Psychologische methoden, IRT en CAT, web ontwikkeling, computer games en motivatie. Promovenda. Doet onderzoek naar didactische vaardigheden en professionele ontwikkeling van universitaire docenten. Interessegebieden zijn effectmetingen van coaching en training van docenten, effectief universitair onderwijs ontwerpen, en de invloed van opvattingen van docenten op het handelen en de ontwikkeling van de docent en het leren van de student. Universitair hoofddocent. Doet onderzoek op besliskundig gebied, met name naar beslissingsprocessen bij de selectie van geschikte alternatieven (sollicitanten, studierichtingen) uit een grote verzameling alternatieven, en naar statistische redeneerprocessen in diagnostische situaties. Docent. Is geïnteresseerd in verschillende methoden van dataverzamelen en dataanalyse, zowel kwalitatief als kwantitatief en is bezig met het ontwikkelen van een creativiteitstest waarvoor o.a. onderzoek gedaan wordt over factoren die de creativiteit belemmeren. Hoogleraar. Doet onderzoek naar formele modellen voor ontwikkelingsprocessen. Een belangrijke rol is weggelegd voor methoden gebaseerd op categorische latente variabelen. Toepassingsgebieden: met name cognitie en intelligentie, bijv. ook in de schaakpsychologie. Bijzonder hoogleraar Psychometrie, in het bijzonder de constructie, analyse en toepassing van studietoetsen. Doet onderzoek naar de grondslagen van meten in de sociale wetenschappen in het algemeen en meten van vaardigheid in het onderwijs in het bijzonder. Emeritus hoogleraar. Verricht onderzoek op het gebied van de psychometrie: constructie en analyse van tests, vragenlijsten en studietoetsen, beslissen op grond van tests en studietoetsen, conceptuele analyse van psychometrische begrippen, etc. Promovendus. Ontwikkelt statistische modellen die geschikt zijn om het fenomeen vaardigheidsdifferentiatie uit de intelligentie literatuur te onderzoeken. Interesses: Mathematische Statistiek, Item Response Theorie (IRT) en structurele vergelijkingsmodellen (SEM). Promovendus. Doet onderzoek naar de relatie tussen snelheid en nauwkeurigheid in de prestatie van mensen bij eenvoudige twee-keuze reactietijd taken, zoals de lexicale decisietaak. Normaal gesproken geldt dat hoe sneller mensen antwoorden, hoe meer fouten ze maken. Een uitstekende manier om deze relatie te onderzoeken is met behulp van mathematische modellen, zoals Ratcliff s diffusie model. 270

5 Schmittmann, drs. Verena Straatemeier, drs. Marthe Vliet, drs. Pleun van Vorst, drs. Harrie Wagenmakers, dr. Eric-Jan Waldorp, dr. Lourens Wetzels, drs. Ruud Wicherts, dr. Jelte Zand Scholten, drs. Annemarie Zult, Daan Postdoc op het project Causal networks for psychological measurement. Is daarnaast geboeid door mathematische psychologie, cognitieve ontwikkeling, toepassingen van mixture en Markov modellen. Promovenda. Doet onderzoek naar het gebruik en de ontwikkeling van cognitieve strategieën, met name op het gebied van rekenen en proportioneel redeneren. Houdt zich daarbij o.a. bezig met het ontwikkelen van meetmethodes voor het onderzoeken van strategiegebruik en (sprongsgewijze) ontwikkelingsprocessen bij kinderen. Docent. Onderzoekt de theoretische/wetenschapsfilosofische grondslagen van de begrippen persoonlijkheid, identiteit en zelf en de mogelijkheden voor een baanbrekend paradigma. Geïnteresseerd in de identiteitsontwikkeling tot vrouw of man en aanverwante emancipatievraagstukken. Houdt zich verder bezig met onderwijsvernieuwende projecten die het kritisch vermogen en leerplezier stimuleren. Gastdocent. Ontwikkelt psychometrische instrumenten op het gebied van cognitieve vaardigheid, emotionele capaciteiten, persoonlijkheid, motivatie, interesses, houdingen t.o.v. onderwijs, studievaardigheid, dyslexie, copingstrategieën. Overige interessen: literatuuronderzoek, systematische foutenbronnen bij het psychologisch meten (o.a. responsneigingen) en de predictie van leer- en studieprestaties. Universitair hoofddocent. Verzamelt experimentele data en onderzoekt die met behulp van kwantitatieve methoden en wiskundige proces-modellen. Huidige interesse gaat vooral uit naar model selectie, catastrofe theorie, tijdserieanalyse, Bayesiaanse statistiek, modellen voor reactietijden en priming. Universitair docent. Interessegebieden: (i) analyse van hersendata (fmri, EEG); (ii) model selectie/model specificatie (vooral wanneer het fout gaat); (iii) causale netwerken, grafische modellen; (iv) asymptotische statistiek (als je heel grote n hebt). Promovendus. Ontwikkelt methodes voor Bayesiaans hypothese testen in de psychologie. Verdere interesses zijn mathematische statistiek, mathematische psychologie, model selectie en cognitieve psychologie. Universitair docent. Doet onderzoek naar o.a. groepsverschillen in intelligentie en de eerlijkheid van IQ tests (meetinvariantie). Is geïnteresseerd in methodologische en statistische onderwerpen zoals publication bias, effecten van verwachtingen op de uitkomsten van statistische analyses, (verkeerd) gebruik van statistiek, gebruik van Structural Equation Modeling en meetproblemen in psychologische experimenten. Promovenda. Houdt zich bezig met fundamentele meetkwesties en de relatie tussen meten, psychometrische modellen, statistiek en de wetenschappelijke conclusies die daarop gebaseerd zijn. Andere interessegebieden zijn de technische ontwikkeling en de psychometrische aspecten van testafname via internet. Promovendus met een econometrische achtergrond. Het onderwerp van zijn onderzoek is het denken van de schaker. Overige interessen: econometrie, schaken, schaakpsychologie, speltheorie, ontwikkelingseconomie en filosofie. Meer uitgebreide informatie over medewerkers kan men vinden op: nl/psychologicalmethods/people_ml.cfm. 2. Inlichtingen & Inschrijving Studieadvisering Psychologische Methodenleer Dr. P. Koele, kamer 513, telefoon , is onderwijscoördinator van de programmagroep. Bij hem kan men terecht met vragen en problemen rond het onderwijs- en studieprogramma. Coördinatie basisprogramma Methodenleer derde bachelorjaar Dylan Molenaar, kamer 502, telefoon , coördineert het basisprogramma in het eerste semester van het derde bachelorjaar. Bij hem kan men terecht met vragen en problemen rond de planning van het basisprogramma. 271

6 Cursusinschrijving De inschrijving voor alle cursussen die bij Methodenleer worden gegeven gebeurt via Studieweb: Zie voorin de studiegids voor inschrijfperioden. Introductie van nieuwe bachelor specialisatiestudenten Woensdag 2 september organiseert de programmagroep Psychologische Methodenleer een introductie voor nieuwe bachelorstudenten. Meer informatie wordt voor aanvang van het eerste semester verstuurd. Mentoraat Psychologische Methodenleer De studenten die Psychologische Methodenleer als specialisatie kiezen of die Methodenleer met een andere specialisatie willen combineren, nemen deel aan het mentorensysteem. Zij krijgen een medewerker van de programmagroep als mentor, met wie ze drie of vier keer per jaar de voortgang en planning van de studie kunnen bespreken. Het is de bedoeling dat de gesprekken onnodige vertraging van de studie voorkomen, de juiste vakkenkeuze bevorderen en eventuele problemen in het onderwijsprogramma van PML worden gesignaleerd. Studenten die nog geen mentor hebben, kunnen zich aanmelden bij het secretariaat PML, kamer 524. Studie in het buitenland Op beperkte schaal is het voor studenten Methodenleer mogelijk een gedeelte van hun scholing aan buitenlandse universiteiten te ontvangen. De beste mogelijkheden hiertoe liggen aan het eind van de studie, in het kader van afstudeeropdracht en keuzepunten. Informatie bij mw. drs. Anna Weil, tel en 3. Het onderzoek van de programmagroep De psychologische methodenleer is een open en dynamisch vakgebied, waarin ontwikkelingen zich in hoog tempo voltrekken. In de afgelopen eeuw zijn dan ook spectaculaire ontwikkelingen te zien op het gebied van technieken, modellen en concepten die nu ook in andere gebieden van de psychologie een belangrijke rol spelen. Het onderzoek van de programmagroep richt zich met name op theoretische en toegepaste onderwerpen die een rol spelen bij het meten van psychologische eigenschappen van personen. Een uitgebreid overzicht van het onderzoeksprogramma is te vinden op de website van de programmagroep, In de studierichting Psychologische Methodenleer participeren de studenten in het onderzoeksprogramma via bachelorthese, stage en werkstuk. Het afstudeeronderzoek wordt niet alleen gerapporteerd via verslagen maar ook vaak door middel van een gezamenlijke publicatie van student en supervisor in een wetenschappelijk tijdschrift. Onderzoekschool Het grootste deel van het onderzoek dat binnen de programmagroep wordt uitgevoerd is ondergebracht in de Interuniversitaire Onderzoekschool voor Psychometrie en Sociometrie (IOPS). Deze onderzoekschool verzorgt met name de wetenschappelijke scholing en begeleiding van promotiemedewerkers op methodologisch, psychometrisch en mathematisch-psychologisch terrein. 4. Het onderwijs van de programmagroep Zowel psychologisch onderzoek als de toepassing van wetenschappelijke kennis in de psychologische praktijk, berusten op methodologische overwegingen en overtuigingen. Het is dan ook onmogelijk om wetenschappelijk onderzoek op waarde te kunnen schatten zonder een gedegen methodologische kennis. Iedere student die afstudeert aan een wetenschappelijke opleiding zoals de psychologie, moet daarom bekend zijn met basis- 272

7 concepten uit de methodologie. Binnen de Afdeling Psychologie verzorgt de programmagroep Psychologische Methodenleer het methodologisch onderwijs dat verplicht is voor alle studenten (Statistiek, Grondslagen van de Psychologie, Methoden van Onderzoek). Voor studenten die bijzonder geïnteresseerd zijn in methodologische problemen, en voor studenten die een inhoudelijke studie willen aanvullen met een meer gedegen methodologische opleiding, verzorgt de programmagroep de specialisatie Psychologische Methodenleer (PML). De algemene doelstelling van het onderwijs is het aanleren van een kritische en analytische houding ten opzichte van psychologisch onderzoek. Dit komt op verschillende manieren tot uiting. Door het blootleggen van veel gemaakte fouten in empirisch onderzoek, en het aantonen van inconsistenties in theoretische redeneringen, proberen methodologen onderzoekers attent te maken op de vele valkuilen van psychologisch onderzoek. Deze houding is gericht op de verbetering van het psychologisch onderzoek en de praktijkvoering. In de tweede plaats ontwikkelen methodologen nieuwe methoden, technieken en bewijsvoeringen. Zo worden bijvoorbeeld modellen ontwikkeld voor de simultane analyse van responsen en reactietijden en modellen voor de analyse van strategieën die kinderen gebruiken op rekentaken. Ook wordt onderzocht aan welke criteria psychologische tests moeten voldoen om gemiddelden tussen groepen te kunnen vergelijken (denk bijvoorbeeld aan verschillen tussen etnische groepen op IQ-tests). Een andere nieuwe techniek waaraan aandacht wordt besteed is testafname via de computer, waarbij de inhoud van de test adaptief is, en wordt afgestemd op het antwoordpatroon van degene die de test maakt. In de derde plaats zijn er theoretische problemen die zo algemeen zijn dat zij in andere onderdelen van de psychologie nauwelijks aan de orde komen, maar wel door methodologen worden bestudeerd. Bijvoorbeeld: wat is de status van psychologische begrippen zoals algemene intelligentie, extraversie, of attitudes? Bestaan die eigenschappen echt, of moeten ze beschouwd worden als theoretische constructies die weliswaar nuttig zijn voor het voorspellen van studiesucces en het selecteren van sollicitanten, maar verder geen enkele aanspraak kunnen maken op de werkelijkheid? Zulke algemene vragen bevinden zich op het snijvlak van psychologie en filosofie, en worden in de empirisch georiënteerde psychologie enigszins verwaarloosd. In de methodologie worden zij diepgaand behandeld. In het onderwijs dat verplicht is voor alle studenten wordt methodologie behandeld op inleidend niveau. In de specialisatie wordt dieper ingegaan op de verschillende aspecten van de methodenleer. Deze verdieping kan op twee manieren plaatsvinden. In ieder geval moet het derde bachelorjaar worden gevolgd, waarin het Basisprogramma Methodenleer wordt aangeboden, en de Bachelorthese moet worden geschreven. Dit derde jaar kent weinig keuzeruimte. Wanneer het derde jaar met succes is afgerond zijn er twee mogelijkheden voor verdere specialisatie in de Psychologische Methodenleer: òf men volgt de éénjarige Aansluitmaster Psychologie met als specialisatie Methodenleer, òf men kiest voor de tweejarige Research Master. De Aansluitmaster staat voor iedereen open, naar een plek in de Research Master moet worden gesolliciteerd (zie voor bijzonderheden elders in deze gids), waarbij studieprestaties, motivatie en interesse in onderzoek belangrijke selectiecriteria zijn. De Aansluitmaster, waarover verderop in dit hoofdstuk nadere informatie volgt, is vooral een opleiding in de toegepaste methodenleer; de Research Master is meer theoretisch van aard en is vooral bedoeld voor studenten die zich verder willen ontwikkelen in de psychologie als empirische wetenschap door na de Master een traject te volgen dat leidt naar promotie tot doctor in één van de wetenschappelijke disciplines. 5. Beroepsmogelijkheden In het algemeen is de afgelopen decennia gebleken dat afgestudeerden in de Methodenleer zeer goede mogelijkheden hebben om een baan te vinden, bijv. als onderzoeker op een promotieplek, methodologisch adviseur in het bedrijfsleven, of beleidsmedewerker bij de 273

8 overheid. Dit perspectief zal in de toekomst niet wezenlijk veranderen, maar er moet nu een onderscheid gemaakt worden tussen de mogelijkheden voor mensen met alleen een bachelor PML, met een (aansluit) Master PML, of met een Research Master PML. Bachelor PML Met dit diploma heeft men kennis van de belangrijkste onderzoeksmethoden en dataanalysetechnieken, maar geen praktische ervaring met zelfstandig uitgevoerd empirisch onderzoek. Het is op dit moment nog niet goed duidelijk waar bachelor-methodologen bij uitstek terecht zouden kunnen komen. Er valt te denken aan de (wetenschaps) journalistiek, data-analyse afdelingen van onderzoeksbureaus, en dergelijke. Aansluitmaster PML Met deze opleiding heeft men een meer uitgebreide kennis van de belangrijkste onderzoeksmethoden en data-analysetechnieken en praktische ervaring met het doen van onderzoek en het publiceren erover. Deze afgestudeerden komen voornamelijk terecht in onderzoeksfuncties. De functies zijn niet beperkt tot de methodenleer van de psychologie, maar zijn verspreid over de gehele psychologie en diverse andere wetenschapsgebieden. Enkele voorbeelden van functies die door methodologen worden vervuld zijn de volgende: Methodologisch adviseur, bijvoorbeeld op het gebied van de onderwijsresearch, psychodiagnostiek, research management. Praktijkgericht onderzoeker in het bedrijfsleven, o.a. bij de researchafdeling van banken, testuitgevers, bureaus voor marktonderzoek en opiniepeiling. Beleidsmedewerker bij overheid en subsidiegevers. Zelfstandig gevestigde onderzoeker met diverse grote en kleine opdrachtgevers. Research Master PML Met deze studie heeft men ruime kennis en ervaring met onderzoek en ligt een promotietraject voor de hand. Met deze opleiding behoort een wetenschappelijke carrière tot de mogelijkheden. Na de promotie zijn de volgende beroepsmogelijkheden van toepassing. Wetenschappelijk onderzoeker o.a. op het gebied van de psychometrie, methodenleer, onderwijsresearch, verkeerskunde, gezondheidspsychologie, sociale tandheelkunde, psychodiagnostiek en ontwikkelingspsychologie. Universitair (hoofd) docent, o.a. op het gebied van de statistiek, methodenleer, psychometrie, theoretische psychologie. Let wel, deze beroepsmogelijkheden zijn slechts een ruwe indicatie. Gepromoveerde methodologen worden soms ook minister, therapeut, uitgever of forensisch psycholoog. 6. Derde bachelorjaar In dit laatste bachelorjaar worden vakken gevolgd die de kern vormen van de Psychologische Methodenleer en ter afsluiting van de bachelor moet verslag worden gedaan van een literatuuronderzoek naar een methodologisch onderwerp: de bachelorthese. Het eerste semester wordt geheel gevuld met het Basisprogramma Methodenleer. Dit Basisprogramma bestaat uit vijf cursussen die ieder weer bestaan uit modules van een week. In de eerste cursus Basisvaardigheden Wiskunde & Programmeren wordt de wiskundige en statistische kennis opgehaald die in de eerste twee jaar is opgedaan. Dit zorgt ervoor dat alle gevorderde cursussen met voldoende achtergrondkennis kunnen worden gevolgd. Verder komt voor het eerst programmeren aan bod. Deze technische vaardigheid is nodig om later modellen te passen en analyses uit te voeren met het programma R, dat SPSS vervangt. In het gedeelte Grondslagen van de Methodologie wordt verder voortgebouwd op de grondslagen uit het tweede jaar. De aandacht zal vooral uitgaan naar het meten van psychologische eigenschappen en processen en het trekken van valide conclusies op basis van deze metingen. De cursus Latente Variabele Modellen richt zich in eerste in- 274

9 stantie op de moeizame relatie tussen de waargenomen score van een persoon op een test (b.v. extraversie, intelligentie) en de ware positie van de persoon op zo n principieel niet waarneembare (latente) variabele. Daarna wordt aandacht besteed aan de geavanceerde statistische analyse van de resultaten van empirisch onderzoek voor metrische (continue) variabelen. De belangrijkste psychometrische modellen worden behandeld. In de cursus Gegeneraliseerde Lineaire Modellen worden analysetechnieken besproken die aansluiten op de variantieanalyse die in het 2e jaar is behandeld. Het gaat hierbij om een uitbreiding van univariate naar multivariate analyses. Het basisprogramma wordt afgesloten met de cursus Controverses. In deze cursus komen methodologische controverses aan bod die gedurende de eerste twee jaar niet of slechts zijdelings aan de orde zijn gekomen. Verschillende gastsprekers lichten toe waarom zij bepaalde methodologische of inhoudelijk psychologische onderzoekslijnen in positieve of negatieve zin controversieel vinden. In het tweede semester worden de wetenschapstheoretische en de meer technische lijnen verder uitgewerkt. In de cursus Lisrel wordt een analysetechniek geïntroduceerd voor niet-experimenteel onderzoek: Structural Equation Modelling. Daarna volgt een cursus over de multivariate analyse van kwalitatieve (discrete) variabelen (ADMA). Naast de verplichte Bachelorthese kan in dit tweede semester een keuze gemaakt worden uit het meer algemeen methodologische, overige onderwijsaanbod van de programmagroep PML of uit onderdelen van andere programmagroepen. Samengevat ziet het derde jaar er als volgt uit: Semester 1 Semester 2 12 ec 12 ec 6 ec 12 ec 18 e LISREL (6) Bachelorthese (9-12) Basisprogramma PML (30) Causality (6) ADMA (3) Beslissen & Beoordelen (6) Personality (6) Testconstructie (6) Testconstructie (6) Noot: verplichte cursussen zijn grijsgekaderd en vetgedrukt Eerste semester: Basisprogramma PML (30 ec) Verplichte onderdelen: Basisvaardigheden Wiskunde & Programmeren (6 ec) Grondslagen van de Methodologie (6 ec) Latente Variabele Modellen (8 ec) Gegeneraliseerde Lineaire Modellen (4 ec) Controverses (6 ec) Tweede semester: Verdieping PML (30 ec) Verplichte onderdelen: Lisrel (6 ec)* Applied Discrete Multivariate Analysis (ADMA) (3 ec) Bachelorthese (9 of 12 ec) Keuzeonderdelen: Beslissen & Beoordelen (6 ec) Causality (6 ec)* Personality for the next century (6 ec) Testconstructie (6 ec) Onderdelen uit andere studierichtingen * Cursussen aangeduid met * worden in het Engels gegeven. 275

10 Honoursprogramma Studenten die een Honoursbachelordiploma willen halen moeten binnen de nominale tijd studeren, voldoende punten gehaald hebben en een cijfergemiddelde van minimaal 7 hebben behaald. Daarnaast eist de programmagroep Methodenleer dat de bachelorthese wordt uitgebreid met een onderzoeksvoorstel en 12 ec telt, en dat een extra (kleine) onderzoeksstage wordt gevolgd bij één van de medewerkers van de programmagroep. Neem hierover tijdig contact op met de onderwijscoördinator. Men kan zich aanmelden voor het Honoursprogramma via de aanmelding voor de specialisatie. De honourscoördinator neemt dan contact op voor de start van het derde studiejaar. Studieroute Test- en Vragenlijstconstructie Test- en vragenlijstconstructie is een praktisch Bachelor/Masterprogramma dat afgestudeerden voorbereidt op het construeren van psychologische meetinstrumenten. De Studieroute bestaat uit bachelor- en mastervakken van diverse programmagroepen. Afronding van de studieroute geeft recht op het Certificaat Test- en Vragenlijstconstructie. De studieroute wordt gecoördineerd door drs. H.C.M. Vorst, kamer 530, H.C.M.Vorst@ uva.nl. Bij hem kan men terecht met vragen over en planning van de studieroute. 7. Aansluitmaster De Aansluitmaster van PML is erop gericht de opleiding tot methodologisch geschoold psycholoog af te ronden. In de Bachelor PML is een brede basis gelegd voor de opleiding tot psychologisch methodoloog. In de Aansluitmaster PML wordt deze opleiding voortgezet door een verdergaande specialisatie in de methodenleer. Daarbij wordt het onderwijsprogramma sterk bepaald door keuzevrijheid die noodzakelijk is voor de eigen vormgeving van het toekomstige beroep. Het programma van de aansluitmaster PML is schematisch als volgt weer te geven. Semester 1 Semester 2 12 ec 12 ec 6 ec 12 ec 18 ec Math. Psy. (6) SWAP (6) Meth. Advice (6) ACMA (6) Expl. IRT (6) Philosophy (6) Stage/Werkstuk (35) Progr. Skills Calc (3) Meta (3) MTT (3) MIn (3) BGM (3) (6) Math. Statistics (6) Internet Tests (6) Testsiteconstructie Noot: verplichte cursussen zijn grijsgekaderd en vetgedrukt Verplichte onderdelen: Methodological Advice (6 ec)* Stage, Werkstuk & Colloquia (36 ec) Keuzeonderdelen: Applied Continuous Multivariate Analysis (ACMA) (6 ec)* Calculus (3 ec)*c Creating Internet Tests (6 ec)* Explanatory IRT (6 ec)* Mathematical Psychology (6 ec)* Mathematical Statistics (6 ec)* Measurement Invariance (3 ec)* Meta-analysis (3 ec)* Modern Test Theory (3 ec)* Philosophy of Psychology (6 ec)* 276

11 A Practical Course in Bayesian Graphical Modeling (3 ec)* Programming Skills: Authorware and Presentation (6 ec)* Programming Skills: R (6 ec)* Scientific Writing and Presenting (6 ec)* Testsiteconstructie (variabel aantal ec) * Cursussen aangeduid met * worden in het Engels gegeven. Stage (minimaal 10 ec) en vooral werkstuk (minimaal 18 ec) vormen in feite de hoofdmoot van het Masterjaar. In deze onderdelen doet de student onderzoekservaring op en kunnen de kennis en vaardigheden die in de eerdere fase van de studie zijn opgedaan, worden toegepast. Het werkstuk moet in principe kunnen leiden tot een publicatie die geschikt is voor plaatsing in een wetenschappelijk tijdschrift. Onderwerpen voor stage en werkstuk staan vermeld in een brochure die verkrijgbaar is bij het secretariaat Methodenleer. Het is aan te bevelen deze keuze aan het eind van het derde bachelorjaar door te nemen met de studiementor of onderwijscoördinator. 8. Afstudeeropdracht De afstudeeropdracht bestaat uit de onderdelen stage, werkstuk en colloquia. De stage bestaat uit het meedoen aan lopend onderzoek en kan variëren van het analyseren van reeds verzamelde data tot aan het schrijven van een (deel van een) computerprogramma. De stage wordt meestal intern gelopen, maar er zijn ook mogelijkheden buiten de Afdeling Psychologie, met name bij de programmagroep Sociale Tandheelkunde (ACTA) en bij het Instituut voor Toetsontwikkeling (CITO). Bij het werkstuk wordt de student geacht met een grote mate van zelfstandigheid (maar natuurlijk onder begeleiding van een docent) een onderzoekbare vraagstelling te formuleren en deze in een zelf op te zetten en uit te voeren onderzoek te analyseren. Dat onderzoek hoeft niet per se een laboratoriumexperiment te zijn: er kunnen bijvoorbeeld ook computersimulaties en gedachte-experimenten worden uitgevoerd, of met behulp van tests en/of vragenlijsten data verzameld worden voor valideringsonderzoek. Men kan een afspraak maken met een docent om de mogelijkheden te bezien (een deel van) de afstudeeropdracht onder supervisie van deze docent uit te voeren. Naast het uitvoeren van bovenbeschreven stage en werkstuk, is elke student verplicht 20 colloquia te volgen. 9. Afstudeerplechtigheid De afstudeerplechtigheid vindt plaats in de laatste week van elke maand, met uitzondering van de maanden juli, augustus en december. De plechtigheid duurt ongeveer 20 minuten en vindt plaats in de Senaatskamer (A220) op de 2 e verdieping. Bij het afstuderen zijn in elk geval een voorzitter en een secretaris van de programmagroep Psychologische Methodenleer aanwezig. De plechtigheid bestaat uit drie vaste onderdelen. Ten eerste worden enige vragen gesteld aan de student over haar/zijn werkstuk. Vervolgens worden de handtekeningen geplaatst door de examencommissie en de student. Ten slotte worden er enige persoonlijke woorden gesproken door de secretaris. Over het algemeen is dit de werkstukbegeleider van de betreffende student. 277