Raadsvergadering : 24 oktober 2011 Agendanr. 16

Transcriptie

1 Raadsvergadering : 24 oktober 2011 Agendanr. 16 Voorstelnr. : R 6849 Onderwerp : Verordening Duurzaamheidslening Stadskanaal 2012 Stadskanaal, 7 oktober 2011 Beslispunten 1. Vaststellen van de Verordening Duurzaamheidslening Stadskanaal Een budget van ,00 beschikbaar stellen voor de uitvoering van de Verordening Duurzaamheidslening Stadskanaal De lasten dekken uit de reserve Duurzame energie. Aan de raad 1. Inleiding In de Nota Duurzame Energie en Energiebesparing Stadskanaal, vastgesteld door uw raad op 15 februari 2009, is bij de projectomschrijvingen onder Projecten Wonen het verstrekken van duurzaamheidsleningen benoemd. Om financiële redenen is destijds voorgesteld om later een beslissing te nemen over dit project. Afgesproken is een voorstel over duurzaamheidsleningen aan u, in nieuwe samenstelling, voor te leggen. Met een duurzaamheidslening kan een eigenaar/bewoner tegen een lagere rente dan de marktrente een lening afsluiten voor het treffen van energiebesparende maatregelen in de woning. Om dit mogelijk te maken, kan gebruik worden gemaakt van de mogelijkheid die de SVn gemeenten biedt. SVn staat voor Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten en is een stichting met een maatschappelijke taak en zonder winstoogmerk. Het SVn heeft een aantal producten waaronder de "Duurzaamheidslening". Het is in principe een revolverend fonds dat is ingesteld ten behoeve van duurzaamheid. De aflossing van de verstrekte leningen vloeit terug in het gemeentelijke fonds bij het SVn. Het SVn heeft de Duurzaamheidslening ontwikkeld in samenspraak met gemeenten en provincies. De lening past uitstekend in het lokaal beleid voor energiebesparing en verduurzaming. Energiebesparende maatregelen in en aan bestaande woningen dragen niet alleen bij aan de beoogde duurzame, energieneutrale gemeente. De effecten ervan zijn ook in directe zin bijzonder aantrekkelijk voor de bewoners zelf. Denk aan een aanzienlijk lagere energierekening, meer wooncomfort en vaak een beter binnenklimaat. Particuliere huiseigenaren hebben niet altijd voldoende financiële reserves om in energiebesparende maatregelen te kunnen investeren. Een financieel steuntje in de rug in de vorm van een laagrentende lening kan hen over de streep trekken. Met de Duurzaamheidslening van het SVn kunnen gemeenten de noodzakelijke energiebesparing in bestaande koopwoningen stimuleren. Dit voorstel is een aangepaste versie van ons voorstel van 9 september 2011 (raad 26 september 2011). De lening Het maximaal te lenen bedrag is ,00, het minimum 2.500,00. Het rentepercentage is een stuk lager dan bij de commerciële leningen. Ook kan zonder boete tussentijds worden afgelost. 1

2 Kenmerken van de Duurzaamheidslening - De Duurzaamheidslening is de eerste drie jaar aflossingsvrij. De eigenaar betaalt dan alleen rente. - Na de eerste drie jaar gaat de eigenaar ook aflossing betalen. - De Duurzaamheidslening heeft een looptijd van 10 jaar tot bedragen van 7.500,00 en een looptijd van 15 jaar voor grotere bedragen. Dit is gangbaar bij het SVn voor duurzaamheidsleningen en komt overeen met de gemiddelde terugverdientijd van de meeste maatregelen. - De rente is gebaseerd op het 10 of 15 jaar rentetarief van het SVn, met daarop een korting van 3%. - De lening bedraagt minimaal 2.500,00 en maximaal ,00. - De afsluitprovisie bedraagt 2% van de hoofdsom en wordt door het SVn ingehouden op de verstrekte lening. De rente staat gedurende de 10/15-jarige looptijd van de lening vast en wordt vastgesteld op het moment van toekenning van de lening. Op dit moment (1 augustus 2011) bedraagt het 10/15-jarige SVn rentetarief 5,1% respectievelijk 5,6%, zodat de rente voor de Duurzaamheidslening op dit moment voor 10 jaar vast 2,1% is en voor 15 jaar vast 2,6%. Duurzaamheidsverordening Vertrekpunt voor invoering van de Duurzaamheidslening in de gemeente is het opstellen van een duurzaamheidsverordening. Hierin staan de belangrijkste voorwaarden van de regeling vermeld, waaronder in elk geval dat: - de deelnemingsovereenkomst tussen uw gemeente en het SVn van toepassing is; - de gemeente de door het SVn vastgestelde productspecificaties de Duurzaamheidslening gebruikt. Daarnaast vermeldt de Duurzaamheidsverordening specifiek: - de definitie van de doelgroep(en); - de hoofdsom; - welke maatregelen in aanmerking komen. Zodra de Duurzaamheidsverordening operationeel is kan de gemeente duurzaamheidsleningen toekennen. De deelnemingsovereenkomst tussen de gemeente en het SVn is in het kader van de Verordening VROM Starterslening (2008) al aangegaan en hoeft niet opnieuw te worden gesloten Beoogd effect Met het invoeren van een Duurzaamheidslening worden eigenaar/bewoner voor wie het financieel nauwelijks rendabel is om een lening af te sluiten voor het doen van extra investeringen voor energiebesparing in de woning in de gelegenheid gesteld om energiebesparende maatregelen aan de woning sneller te laten renderen. Dit gebeurt door middel van een flexibele, aanvullende lening tegen een lagere rente dan de marktrente Met dit voorstel wordt tegemoetgekomen aan de eerder gedane toezegging aan uw raad. 2. Argumenten 2.1. De Duurzaamheidslening van het SVn biedt gemeenten een eenvoudig en verantwoord financieringsinstrument dat particuliere eigenaren stimuleert tot het treffen van energiebesparende maatregelen aan de eigen woning 2.2. Energiebesparing en CO 2 reductie Het is inmiddels bekend dat bij vrijwel alle woningen die voor 1995 zijn gebouwd het mogelijk is om één of meer rendabele energiebesparende maatregelen te treffen. 2

3 Vanwege de sterk gestegen energieprijzen krijgen steeds meer maatregelen een acceptabele terugverdientijd. Desondanks komen particuliere woningeigenaren maar weinig in actie. Dat is jammer, want de bestaande woningvoorraad heeft een erg groot rendabel besparingspotentieel en kan daardoor bijdragen aan het realiseren van lokale, landelijke en internationale klimaatdoelstellingen Woonlasten Woningeigenaren kunnen door het treffen van maatregelen hun maandlasten verlagen en zich voorbereiden op verder stijgende energieprijzen. Eén van de drempels om actie te ondernemen is het niet voorhanden hebben van geld om te investeren. Wanneer mensen geen ruimte hebben binnen hun bestaande hypotheek, levert het vaak (praktische) problemen op om de benodigde financiering rond te krijgen. Het gaat veelal ook om bedragen waarvoor het afsluiten van een nieuwe hypotheek net niet interessant is, maar waarvoor een persoonlijke lening een erg dure optie is. Deze obstakels zorgen ervoor dat mensen afhaken om te gaan investeren in een energiezuinige woning. Een mogelijke oplossing om de stap naar het nemen van maatregelen te verkleinen is het verstrekken van laagrentende leningen uit een revolverend fonds Werkgelegenheid Het stimuleren van eigenaar/bewoners tot het nemen van energiebesparende maatregelen aan de woning kan een bijdrage leveren aan de werkgelegenheid in Stadskanaal en de regio. Overige aspecten met betrekking tot het fonds - Door het terugstorten van de aflossingen kunnen nieuwe leningen worden verstrekt. - Wanneer het fonds wordt beëindigd, vloeien de gelden terug naar de gemeente. - De regeling is een aanvulling op eventuele landelijke en provinciale subsidies op isolatiemaatregelen en duurzaamheids-energiesystemen. - Inmiddels maken ruim 46 gemeenten gebruik van de SVn Duurzaamheidslening. - De Duurzaamheidslening past binnen het beleid, zoals dat is geformuleerd in het concept Lokaal Akkoord Stadskanaal (Lefier, BCM en gemeente Stadskanaal). 3. Draagvlak Uit het feit dat inmiddels 46 gemeenten de duurzaamheidsregeling hebben ingesteld, mag worden afgeleid dat de regeling in een behoefte voorziet. Het instellen van de Duurzaamheidslening past binnen de doelstellingen, zoals die bij de vaststelling van de Nota Duurzame Energie en Energiebesparing Stadskanaal (raadsbesluit 15 februari 2010) zijn vastgesteld. 4. Aanpak/uitvoering/voortgang Uitvoering op hoofdlijnen De financiële afhandeling wordt ondergebracht bij het SVn. De jaarlijkse beheerkosten bedragen 0,5% over het uitstaande leningsbedrag. De inhoudelijke beoordeling van de aanvragen gebeurt door de gemeente. Getoetst wordt of de aanvraag voldoet aan de voorwaarden van de verordening. Na goedkeuring worden de aanvragen doorgestuurd naar het SVn. De aanvrager ontvangt een besluit nadat het SVn een advies heeft uitgebracht over kredietwaardigheid (BKR). De lening krijgt de vorm van een bouwkrediet. Facturen worden ingediend bij de gemeente en daarna voor betaling uit het bouwkrediet doorgestuurd naar het SVn. De controle op de aanvraag (wordt er uitgevoerd overeenkomstig de aanvraag/beschikking) vindt plaats onder verantwoordelijkheid van het team Ruimte (energieambtenaar). Evaluatie Eind 2012 zal een evaluatie worden uitgevoerd waarbij wordt gekeken hoeveel aanvragen er zijn gehonoreerd en voor welk bedrag. 3

4 Samenwerking De provincie Groningen overweegt gemeenten te gaan stimuleren meer duurzaamheidsleningen te verstrekken. Een provinciale bijdrage zou betekenen dat meer leningen kunnen worden verstrekt. Wij zullen de provincie Groningen vragen budget beschikbaar te stellen voor het verstrekken van duurzaamheidsleningen door de deelnemende gemeenten Communicatie Het doel is direct belanghebbenden, huiseigenaren, op de hoogte te brengen van deze lening. Na vaststelling van de verordening, worden via een persbericht de lokale media geïnformeerd, een artikel geplaatst op de gemeentelijke website en in de gemeentelijke pagina in de Kanaalstreek. Daarnaast zullen partijen (bijvoorbeeld makelaars, uitvoerende partijen, zoals installatiebedrijven) die contacten hebben met (toekomstige) huiseigenaren worden geïnformeerd, via een brief, over de lening en worden gevraagd deze onder de aandacht te brengen. Het vaststellen van de verordening wordt bekendgemaakt in de Kanaalstreek. 5. Juridische consequenties De verordening treedt in werking op 1 januari 2012 en wordt bekendgemaakt in de Kanaalstreek. De verordening is een Algemeen Verbindend Voorschrift en niet vatbaar voor bezwaar en beroep. De individuele beschikking van ons college op een aanvraag is dat daarentegen wel. 6. Kosten, baten en dekking Voor het (revolverend) fonds van de Duurzaamheidslening dient een budget beschikbaar te worden gesteld. In ons voorstel van 9 september 2011 gingen wij ervan uit dat het niet bestede deel van de starterslening aangewend kon worden voor de duurzaamheidslening. Vanaf het tweede kwartaal 2011 zijn de verstrekte of toegezegde leningen opgelopen en ligt het nu in de verwachting dat het beschikbare budget binnen afzienbare tijd is uitgeput. Voor de uitvoering van de Duurzaamheidslening vragen wij een budget van ,00 beschikbaar te stellen. Met een bedrag van maximaal ,00 kunnen 20 tot 120 leningen verstrekt worden, afhankelijk van de hoogte van de leningen, zijnde maximaal ,00 en minimaal 2.500,00. Wanneer er van wordt uitgegaan dat het totale bedrag van maximaal ,00 en van een gemiddeld SVn rentetarief van 5%, dan bedragen de netto rentelasten 9.000,00 per jaar (5% kapitaallasten minus 2% rentevergoeding van de woningeigenaar). De beheerskosten zijn maximaal 1.500,00 (0,5% per jaar over het totaal aan leningen dat uitstaat). De totale kosten van dit product zijn derhalve maximaal ,00 per jaar. Voorgesteld wordt deze lasten te dekken uit de reserve Duurzame energie. Burgemeester en wethouders de heer G.J. van der Zanden secretaris mevrouw B.A.H. Galama burgemeester RMa/ 4

5 Nr. 16 De raad van de gemeente Stadskanaal; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 7 oktober 2011, nr. R 6849; b e s l u i t : vast te stellen de Verordening Duurzaamheidslening Stadskanaal Artikel 1 Begrippen Deze verordening verstaat onder: a. een aanvrager: een meerderjarige natuurlijke persoon die een aanvraag doet; b. bestaande woning: een woning die op de datum van de aanvraag ten minste tien jaar in gebruik is als woning; c. het college: het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Stadskanaal; d. een Duurzaamheidslening: een gemeentelijke stimuleringslening die aan aanvrager, na voordracht door het college, door het SVn kan worden verstrekt ten behoeve van de financiering van de door het college aanvaarde werkelijke kosten van duurzaamheidsmaatregelen, die worden getroffen in de eigen woning; e. duurzaamheidsmaatregelen: energiebesparende en duurzame maatregelen en voorzieningen als bedoeld in artikel 5, lid 1; f. een EPA-maatwerkadvies: een advies dat voorafgaand aan het uitvoeren, plaatsen of aanbrengen van één of meer van de in artikel 5, lid 1 genoemde maatregelen en voorzieningen wordt opgesteld door een gecertificeerd bedrijf; g. werkelijke kosten: de kosten van materialen en werkzaamheden voor zover noodzakelijk voor het treffen van de duurzaamheidsmaatregelen als bedoeld in artikel 5, lid 1, vermeerderd met de kosten van een EPA-maatwerkadvies, de kosten van een energieprestatiecertificaat, leges, bijkomende kosten voor het verkrijgen van de Duurzaamheidsleningen en de kosten van door een deskundig vakbedrijf ter zake van deze duurzaamheidsmaatregelen in rekening gebrachte arbeidsuren, verminderd met de van derden ontvangen of nog te ontvangen tegemoetkomingen in deze kosten. h. SVn: het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten in Hoevelaken. Artikel 2 Toepassingsbereik Deze verordening is uitsluitend van toepassing op: bestaande zelfstandige woning in de gemeente Stadskanaal, die geschikt en bestemd is voor permanente bewoning, in eigendom is van de aanvrager en door de aanvrager permanent bewoond wordt. Bij panden met een gecombineerde woon-werkfunctie is deze verordening alleen van toepassing op het woongedeelte. Artikel 3 Budget Het college stelt jaarlijks het budget vast dat beschikbaar is voor het toekennen van Duurzaamheidsleningen. 1

6 Artikel 4 Duurzaamheidsleningen Het college is bevoegd om met inachtneming van het bepaalde in deze verordening een Duurzaamheidslening toe te kennen. Artikel 5 Duurzaamheidsmaatregelen 1. Tot de duurzaamheidsmaatregelen worden gerekend: a. warmtepomp en daarbij behorende regelapparatuur; b. zonnepanelen (photo-voltaïsch) en daarbij behorende regelapparatuur; c. zonneboiler en daarbij behorende regelapparatuur; d. gevelisolatie; e. dakisolatie; f. vloerisolatie; g. gasgestookte HR cv-ketel en daarbij behorende regelapparatuur; h. HRe-ketel en daarbij behorende regelapparatuur; i. houtgestookte cv-ketel (met of zonder tapwaterfunctie) en daarbij behorende regelapparatuur; j. dubbele beglazing met een U-waarde van ten hoogste 1,6 W/m².K (HR+ glas), inclusief de kozijnen waarin de beglazing bevestigd is. 2. Het college kan de in het eerste lid vermelde lijst van duurzaamheidsmaatregelen uitbreiden en/of inkorten. Het college kan bij afzonderlijk (uitvoerings)besluit nadere voorwaarden verbinden aan de duurzaamheidsmaatregelen. Artikel 6 De aanvraag Een aanvraag wordt schriftelijk bij het college ingediend op een door de gemeente beschikbaar gesteld formulier en gaat vergezeld van een opgave van: a. een kopie van de samenvatting van het EPA-maatwerkadvies; b. de te treffen duurzaamheidsmaatregelen; c. de werkelijke kosten van het treffen van de duurzaamheidsmaatregelen, alsmede een financiële onderbouwing van deze opgave (op basis van offertes); d. een planning van de uitvoering van de werkzaamheden; e. als een omgevingsvergunning noodzakelijk is voor de uitvoering van (een deel van) de duurzaamheidsmaatregelen: een (kopie van een) volledig ingevulde schriftelijke of digitale aanvraag voor een omgevingsvergunning die voldoet aan alle indieningsvereisten. Artikel 7 Afhandelen aanvraag 1. Het college bevestigt de ontvangst van de aanvraag binnen twee weken. 2. Indien de aanvraag niet alle gegevens bevat die het college voor het nemen van een beslissing noodzakelijk acht, stelt het college de aanvrager in de gelegenheid de aanvraag binnen een termijn van vier weken te completeren. 2

7 3. Indien de aanvraag niet binnen de aangegeven termijn is gecompleteerd, verklaart het college de aanvraag niet-ontvankelijk. 4. Het college handelt aanvragen in volgorde van binnenkomst af. 5. Het college neemt binnen acht weken na ontvangst van de aanvraag een beslissing. 6. Uit overschrijding van de in het vijfde lid bedoelde termijn, kan de aanvrager niet afleiden dat zijn aanvraag is of wordt gehonoreerd. Artikel 8 Afwijzen aanvraag Het college wijst een aanvraag af, indien: a. het budget niet toereikend is om de aanvraag te honoreren; b. de werkelijke kosten naar zijn oordeel niet in redelijke verhouding staan tot het te verkrijgen resultaat; c. de werkelijke kosten minder bedragen dan 2.500,00, inclusief btw; d. de aanvraag bij hem wordt ingediend ná het treffen van de duurzaamheidsmaatregelen; e. voor de uitvoering van de duurzaamheidsmaatregelen een omgevingsvergunning is vereist en deze is geweigerd, niet-ontvankelijk verklaard of niet is verleend binnen de beslistermijn, zoals bedoeld in artikel 7, lid 5; f. naar zijn oordeel gegronde redenen bestaan aan te nemen dan wel vastgesteld wordt, dat niet aan de voorwaarden en bepalingen van deze verordening wordt of zal worden voldaan. Artikel 9 Voordracht Het college besluit onverminderd het bepaalde in artikel 8 om de aanvrager voor toekenning van een Duurzaamheidslening voor te dragen bij het SVn indien uit de bij de aanvraag ingediende bescheiden blijkt dat met het treffen van de duurzaamheidsmaatregelen aantoonbaar wordt bijgedragen aan een of meer van de hiernavolgende doelen: a. een beperking van de energievraag, dan wel een vermindering van CO 2 uitstoot; b. het verhogen van het aandeel duurzame energiebronnen in de energievoorziening van de woning. Artikel 10 Toekenning 1. De toekenning van een Duurzaamheidslening geschiedt onder voorbehoud van een positieve krediettoets van het SVn. 2. Het SVn verstrekt en beheert een toegekende Duurzaamheidslening. Artikel 11 Voorwaarden SVn Op Duurzaamheidsleningen van het SVn zijn van toepassing de SVn documenten "Algemene bepalingen voor geldleningen" en de "Productspecificatie Duurzaamheidslening", zoals deze documenten aanwezig zijn in de SVn informatiemap, die deel uitmaakt van de deelnemingsovereenkomst tussen de gemeente Stadskanaal en het SVn. Artikel 12 Kenmerken van Duurzaamheidslening 1. De hoofdsom van de door het college toegekende Duurzaamheidslening is in beginsel gelijk aan het bedrag van de door het college aanvaarde werkelijke kosten. 3

8 2. In afwijking van het eerste lid bedraagt de hoofdsom van de Duurzaamheidslening niet minder dan 2.500,00 en niet meer dan ,00 (inclusief btw). Artikel 13 Bouwkrediet Duurzaamheidsleningen komen via een bouwkrediet van het SVn tot uitbetaling op basis van facturen van door derden uitgevoerde werkzaamheden, dan wel facturen van de aanschaf van zelf uitgevoerde maatregelen. Artikel 14 Nadere regels Het college kan voor de uitvoering van deze verordening nadere regels vaststellen. Artikel 15 Hardheidsclausule Indien vanwege bijzondere omstandigheden een strikte toepassing van deze verordening naar het oordeel van het college zou leiden tot een onredelijke beslissing, kan het college afwijken van het bepaalde in deze verordening. Artikel 16 Inwerkingtreding Deze verordening treedt in werking met ingang van 1 januari Artikel 17 Citeertitel Deze verordening wordt aangehaald als "Verordening Duurzaamheidslening Stadskanaal 2012". Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van 24 oktober De raad de heer K. Willems raadsgriffier mevrouw B.A.H. Galama voorzitter RMa/ 4

9 TOELICHTING Artikel 1 Begrippen Hierin worden de begrippen gebruikt in de verordening gespecificeerd. Conform artikel 1g is het mogelijk om een Duurzaamheidslening aan te vragen als alleen materiaalkosten gemaakt worden, zoals bij doe-het-zelfwerkzaamheden. Artikel 2 Toepassingsbereik De leningen zijn bedoeld voor bestaande woningen en het woninggedeelte van woon-werkcombinaties. Deze beperking is ingesteld omdat bedrijven van andere ondersteuningsmaatregelen (o.a. EIA - energie investeringsaftrek) gebruik kunnen maken. Nieuwbouwwoningen kunnen geen gebruikmaken van de Duurzaamheidslening; duurzame maatregelen kunnen hier middels de algemeen verkrijgbare groene hypotheken gefinancierd worden. Artikel 3 Budget Het jaarlijkse budget is in beginsel het budget zoals dat op dat moment nog beschikbaar is op de gemeenterekening van Stadskanaal bij het SVn. De eerste jaren zal dit dalen; daarna zal dit weer groeien, omdat rente en aflossing terugvloeien in het fonds. Als het budget tot nul is gedaald, zullen geen nieuwe leningen verstrekt worden. Dit zal tijdig gecommuniceerd worden. Het spreekt voor zich dat de gemeenteraad een aanvullend krediet beschikbaar kan stellen. Artikel 4 Duurzaamheidsleningen De bevoegdheid om Duurzaamheidsleningen toe te kennen, is conform de gebruikelijke werkwijze van het SVn. Artikel 5 Duurzaamheidsmaatregelen Hierin worden de maatregelen beschreven waarvoor een lening kan worden aangevraagd. Er is voor gekozen om dit ruim op te zetten om investeringen in verschillende typen maatregelen mogelijk te maken. Hierbij is gekozen voor gangbare maatregelen. Artikel 6 De aanvraag; Artikel 7 Afhandelen aanvraag; Artikel 8 Afwijzen aanvraag; Artikel 9 Voordracht, Artikel 10 Toekenning De afhandeling vindt plaats op de door het SVn voorgeschreven standaard werkwijze. In artikel 7.4 is het principe "wie het eerst komt, die het eerst maalt", vastgelegd. Als een omgevingsvergunning noodzakelijk is voor het uitvoeren van de duurzaamheidsmaatregelen, moet een aanvraag om een omgevingsvergunning zijn ingediend of gelijktijdig met de Duurzaamheidslening worden ingediend. De beslistermijn voor zowel de omgevingsvergunning als de verstrekking van een Duurzaamheidslening is acht weken. Mocht voor de omgevingsvergunning een langere procedure moeten worden doorlopen omdat de beslissing wordt verdaagd of de uitgebreide voorbereidingsprocedure van toepassing is (zoals bijvoorbeeld in verband met een bestemmingsplanwijziging), dan kan op grond van artikel 4:15, lid 2, sub a van de Algemene wet bestuursrecht de beslistermijn voor de Duurzaamheidslening worden opgeschort als de aanvrager schriftelijk instemt met uitstel. Het te lenen bedrag wordt dan wel gereserveerd voor de aanvrager. Artikel 11 Voorwaarden SVn Hiermee wordt aangesloten op de voorwaarden van het SVn. Artikel 12 Kenmerken van Duurzaamheidslening De bedragen van de minimale en maximale hoogte van de leningen zijn conform de standaard van het SVn. Artikel 13 Bouwkrediet De uitbetaling vindt plaats conform de door het SVn voorgeschreven standaard werkwijze. 1

10 Artikel 14 Nadere regels Het college kan voor de uitvoering van deze verordening nadere regels vaststellen indien hij dat noodzakelijk acht. Artikel 15 Hardheidsclausule Hiermee kan het college bij bijzondere omstandigheden die zou leiden tot een onredelijke beslissing, afwijken van het bepaalde in deze verordening. 2