Het testen van illegale drugs in België

Transcriptie

1 1 ADVIES Cel Gezondheidsbeleid Drugs Het testen van illegale drugs in België Op vraag van de Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid brengt de Cel Gezondheidsbeleid Drugs (CGD) volgend advies uit over twee projecten inzake het testen van illegale drugs in België. 1. INLEIDING De Cel Gezondheidsbeleid Drugs merkt op dat het testen van illegale drugs vooral beschouwd moet worden als een initiatief in het kader van schadebeperking of harm reduction. Algemeen genomen schrijft het testen van illegale drugs zich in in het kader van de federale beleidsnota drugs van januari 2001, namelijk door middel van een vermindering van fysieke en psychosociale problemen. De Gemeenschappelijke Verklaring Een globaal en geïntegreerd drugsbeleid voor België, die goedgekeurd werd door de Interministeriële Conferentie Drugs van 25 januari 2010, vermeldt risicobeperking als één van de pijlers van het Belgische drugsbeleid. Deze Verklaring vermeldt eveneens het Early Warning System (EWS). Dit systeem maakt het mogelijk om nieuwe tendensen op het vlak van het druggebruik alsook de samenstelling van gebruikte middelen te identificeren, en moet zich hierbij baseren op de resultaten van de analyses die regelmatig uitgevoerd worden op stalen die zowel afkomstig zijn van justitie als van actoren en gebruikers op het terrein. Het testen van illegale drugs situeert zich eveneens in de logica van het beleid van andere Europese landen, gezien het bestaan van diverse initiatieven rond drugtesting in onze buurlanden zoals Zwitserland en Nederland. 2. OVERZICHT VAN DE INITIATIEVEN IN BELGIE 2.1.TESTING IN DE FRANSE GEMEENSCHAP : MODUS VIVENDI Dit project richt zich specifiek naar de gebruikers van nieuwe drugs. Het werd op touw gezet in de hele Franse Gemeenschap met mobiele harm reduction equipes in het festivalmilieu en met een vaste informatieplaats. Dit initiatief volgde op het gunstig advies van 2003 van de CGD. De initiatieven betreffende risicobeperking van het gebruik van nieuwe drugs die in het kader van dit project genomen zijn, omvatten verschillende luiken waaronder de informatie over de risico s die verbonden zijn aan het gebruik en de gebruikswijzen, de informatie over de inhoud van de substanties, de verdeling van water, van voorbehoedsmiddelen, de begeleiding van bad trips en de doorverwijzing naar de therapeutische sector.

2 2 Betreffende de drugtesten : De methodiek waarvoor geopteerd werd door de projectverantwoordelijken van het project, dat gesubsidieerd werd door de Franse Gemeenschap, maakt gebruik van twee technieken : (a) het on site testen door middel van teststrips - de test Marquis genoemd - en (b) de analyse in een laboratorium door gaschromatografie met massaspectometrie. De verzamelde informatie wordt gebruikt voor de uitbouw van een database waarin de karakteristieken van de aangetroffen substanties opgenomen worden. Concreet werden analyses van substanties uitgevoerd tussen 2005 en 2006 in de lokalen van Modus Fiesta, in tenten tijdens grote festivals in de Franse Gemeenschap en in Doornikse megadancings (in samenwerking met de stad Bergen). In de megadancings werd geen enkele test ter plaatse afgenomen ; de verzamelde stalen werden geanalyseerd in een laboratorium. Algemeen genomen worden, bij de communicatie van de resultaten, de gebruikers herinnerd aan de risico s die verbonden zijn aan de producten (MDMA, amfetamines enz.), de gebruikswijze (waaronder de mengelingen), en het illegale karakter van het gebruik. De test Marquis heeft beperkingen: zij geeft enkel een indicatie over de inhoud van sommige middelen. Deze informatie wordt meegedeeld aan de gebruiker. De resultaten van de analyses in het laboratorium zijn ten vroegste na 24 uur beschikbaar. De communicatie hiervan aan de gebruiker biedt ook de gelegenheid voor een tweede contact waarbij algemene en meer nauwkeurige informatie opnieuw meegedeeld wordt. Indien de substantie die geanalyseerd werd in het laboratorium uitzonderlijk gevaarlijk is, of nieuwe bestanddelen bevat, wordt dit bericht ruimer verspreid naar intermediairen, de media en de druggebruikers. Het geheel van de resultaten van de analyses in het laboratorium wordt overgemaakt aan het Belgisch Focal Point van het Reitox Netwerk dat zich bevindt in het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV). De vragen tot behandeling van de psycho-medico-sociale problemen worden overgemaakt aan de gespecialiseerde of algemene diensten in de sector. Volgens het rapport van 2006 van de vzw Promes van het Institut de Santé publique van de ULB richt dit project zich vooral tot doelgroepen die niet gemakkelijk bereikbaar zijn via het bestaande zorg- en hulpverleningsnetwerk, en jongeren in het bijzonder. Het heeft voornamelijk betrekking op uitgaansmilieus waar de gebruikers zichzelf niet echt als problematische gebruikers beschouwen. Zij zijn over het algemeen geïntegreerd in de samenleving en zien er het belang niet van in zich naar gespecialiseerde centra te begeven TESTING IN VLAANDEREN: VERENIGING VOOR ALCOHOL EN ANDERE DRUGPROLEMEN (VAD) Het voorstel van pilootproject dat door de VAD werd ingediend, getiteld Drugtesten binnen de alcohol- en drugsector is een project dat gericht is op risicobeperking ten aanzien van gebruikers die in contact zijn met een hulpverleningscentrum. Dit projectvoorstel werd in 2009 ingediend bij de federale Minister van Volksgezondheid. De VAD stelt voor dat na een voorbereidings- en evaluatiefase de middelen ter

3 3 beschikking gesteld worden die nodig zijn voor het uitbouwen van een pilootproject inzake het testen van psychoactieve stoffen. In tegenstelling tot het project van Modus Vivendi richt dit project zich tot gebruikers die reeds in behandeling zijn of minstens in contact zijn met de hulpverlening. De doelgroep is dus verschillend van deze die door het project van Modus Vivendi beoogd wordt. In het projectvoorstel wordt bepaald dat preventiecentra en centra met een gespecialiseerde drughulpverlening in Vlaanderen geselecteerd worden om een snel antwoord te kunnen geven op de vraag van gebruikers om informatie te verkrijgen over de samenstelling van de psychoactieve middelen ten gevolge van bijvoorbeeld negatieve effecten die men waargenomen heeft tijdens het gebruik. In eerste instantie kunnen de gebruikers of hun omgeving onmiddellijk gedeeltelijke informatie verkrijgen over het belangrijkste bestanddeel van het product. Een sneltest geeft lacunaire resultaten weer ; de interpretatie hiervan hangt af van de persoon die de resultaten analyseert. Er wordt een vergelijking gemaakt met de database die hiertoe gecreëerd werd. In een tweede fase, op vraag van de arts en volgend op de resultaten van de sneltest, kunnen de gebruikers de exacte samenstelling van hun product kennen. Hiertoe stuurt de arts van het centrum een staal van het product naar het Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid voor bijkomende analyses. Binnen een termijn van ongeveer een week wordt de samenstelling van het product opgenomen in een database. De arts van het gespecialiseerd centrum krijgt de gevraagde feedback hierover en koppelt vervolgens de informatie over de samenstelling van het product en de gevaren die gepaard gaan met het gebruik ervan terug naar de gebruiker. Indien het pertinent lijkt, wordt het EWS gewaarschuwd. Het doel van dit pilootproject is te bepalen hoe de informatie betreffende de samenstelling van het geanalyseerde middel teruggekoppeld wordt naar de gebruiker (welke informatie dient overgemaakt te worden zodat bij de gebruiker niet de indruk opgewekt wordt dat hij veilig kan gebruiken) en hoe deze informatie verder zijn gebruik zal beïnvloeden. Dit project zou eveneens moeten toelaten om nieuwe tendensen op het gebied van gebruik van illegale drugs aan het licht te brengen. Het project heeft ook als doel de gezondheid van de patiënten van het centrum te bevorderen door een duidelijke en eenduidige berichtgeving over het gebruik en over de risico s betreffende de aard van het geanalyseerde middel. De mate waarin de gezondheidswerker zijn behandeling aanpast aan het gebruik van de patiënt is een andere centrale onderzoeksvraag van dit project.

4 4 3. OVERZICHT VAN DE EUROPESE SITUATIE INZAKE HET TESTEN VAN ILLEGALE DRUGS EN STUDIES IN DIT DOMEIN 3.1. DE EUROPESE SITUATIE In Oostenrijk bestaat er geen nationaal beleid in dit domein. De stad Wenen heeft sinds 1997 het testen van illegale drugs geïntegreerd in haar officiële drugsbeleid. De organisatie Check It voert on site analyses uit met de steun van de lokale overheden en de politie ( Frankrijk beschikt niet over een specifieke wet op het gebied van het testen van illegale drugs. Het bezit van illegale drugs is strafbaar maar het testen is toegelaten voor preventieve doeleinden. Niettemin zijn volgens een studie van de VAD van 2007 de tests die een onmiddellijk resultaat geven verboden sinds Het project SINTES (Système d Identification National des Toxiques et Substances) alsook andere organisaties zoals Médecins du Monde, Techno Plus, Keep-smiling, worden gesubsidieerd door de regering. Alle types drugs, en dus niet alleen synthetische producten, worden getest. Het verzamelen van de stalen gebeurt on site en in hulpverleningscentra. Vervolgens worden testen uitgevoerd in het laboratorium (geen testen met onmiddellijk resultaat voor de gebruiker). In Duitsland, meer bepaald in Berlijn en Hannover, vinden sinds 1995 drugtesten plaats. Het testen van illegale drugs is legaal sinds maart In Nederland verenigt het project DIMS (Drug Information and Monitoring System) meer dan twintig projecten in een nationale coördinatie. Drug testing bestaat sinds de jaren 1990 en maakt integraal deel uit van het drugsbeleid van de regering. Volgens de site van het TRIMBOS-instituut : Er bestaan een dertigtal centra die verdeeld zijn in twee groepen ; de eerste omvat de centra waar het mogelijk is om direct een test uit te voeren, de tweede omvat inleverpunten vanwaar de stalen onmiddellijk naar een laboratorium verstuurd worden. Wanneer de substantie onmiddellijk in een centrum getest wordt, wordt enkel een indicatie van de samenstelling weergegeven. De substantie wordt vervolgens vergeleken met deze die geregistreerd is in een nationaal bestand (grootte, kleur, vorm, enz). Indien de substantie niet opgenomen is in het bestand wordt een test in een laboratorium uitgevoerd. Dit dispositief heeft enkel betrekking op pillen. De resultaten van een test in een laboratorium worden verkregen binnen een termijn van één week (2 à 4 voor wat betreft GHB). De gebruikers mogen niet vragen om meer dan drie stalen gelijktijdig te testen. Er bestaan meerdere internetsites over het thema pilltesting ten behoeve van de bevolking, zoals drugsinfo.nl, drugenuitgaan.nl, erowid.org. Sinds 1999 zijn er geen on site initiatieven meer genomen. In Spanje voert Energy Control sinds 1997 analyses uit on site en in laboratoria. De lokale overheden en de politie aanvaarden hun activiteiten. Er bestaat geen nationaal beleid in dit domein.

5 5 In Italie is het on site testen illegaal ; alleen de analyses uitgevoerd door de overheden in laboratoria zijn toegelaten. Desalniettemin zijn er meerdere organisaties voorstander van het testen van illegale drugs (gruppo abele, fuorilugo). Zwitserland (Safeparty.ch). Sinds 2001 heeft de stad Zurich een «Drug-Checking» uitgebouwd. De gebruikers beschikken over twee opties. Hij kan zich naar een DIZ (Drogeninformationszentrum) begeven waar de openingsuren heel beperkt zijn, of hij kan zich tot een mobiele «drug checking» richten (dergelijk initiatief wordt 10 keer per jaar georganiseerd) en ontvangt snel informatie. De mobiele test is minder betrouwbaar dan de test in een laboratorium. Om gebruik te kunnen maken van deze dienst moet men in contact zijn met een gespecialiseerde persoon en een anonieme vragenlijst invullen. Het doel van het gesprek is na te denken over het gebruik en de persoon te oriënteren naar een hulpverleningscentrum. De eerste initiatieven inzake pill testing werden in Zwitserland in 1996 gerealiseerd door de vereniging Eve&Rave die functioneert volgens het opvoedingsmodel door de peers. Het testen van illegale drugs is legaal van zodra contact opgenomen werd met een gespecialiseerd centrum. Dit initiatief richt zich niet tot personen die in behandeling zijn DE STUDIES OVER DIT ONDERWERP Volgens een studie van 2001 van het EMCDDA, uitgevoerd in samenwerking met CHECKIT (Oostenrijks pilltesting programma) met betrekking tot ecstasy, wordt dit type van programma gunstig onthaald bij de gebruikende doelgroep. Nog volgens deze studie lijken de resultaten van pilltestingprogramma s aan te tonen dat de gebruikers beter geïnformeerd zijn en dat er een toename is van bewuster gebruik. Er wordt eveneens gemeld dat deze programma s het gebruik van ecstasy niet stimuleren en in sommige gevallen het gebruik uitstellen of doen beëindigen wanneer haar samenstelling andere risico s aangeeft dan deze die reeds gekend zijn door de gebruiker. Dit type van systeem kan dus een reële meerwaarde opleveren voor de gebruiker en het brede publiek, naar analogie met de spuitenruilprogramma s. Het artikel van Benschop e.a. (2002) betreffende de betrokken initiatieven in drie steden, zijnde Amsterdam, Hannover en Wenen, vermeldt dezelfde conclusies. Wat betreft het testen van illegale drugs: het bereiken van doelgroepen die zich buiten de zorgcircuits bevinden, het meer volgen van adviezen op het vlak van de gezondheid wanneer deze worden gegeven in de context van pill testing, het toenemen van gezonder gedrag, het analyseren en monitoren van de drugsmarkt, het niet stimuleren van het gebruik en het aanbieden van een laagdrempelige toegang tot de zorg. Het testen van illegale drugs heeft ook nadelen. De VAD studie van 2003, en geactualiseerd in 2007, met als titel Pill Testing dossier vermeldt onder meer een reeks tegenargumenten zoals een mogelijke toename van het druggebruik en het polygebruik, het gevoel van veilig te gebruiken, de verschillende visies die de gebruikers kunnen hebben op de finaliteit van het product (labelling), te beperkte informatie over de risico s die inherent zijn aan het druggebruik, het gebruik van het systeem door dealers, een juridisch beschermde omgeving, de veelal beperkte informatie door de test, de tijd die nodig

6 6 is om de volledige samenstelling te kennen, de prijs van de testen en het beperkt aantal beschikbare testen. We kunnen eveneens vermelden dat het testen van illegale drugs soms in contradictie is met volksgezondheidsbelangen en met de strijd tegen criminaliteit met name wanneer het gaat om on site activiteiten. De evaluatie uit 2005 van het pilootproject van Modus Vivendi werd, voor een groot deel, gerealiseerd door de VZW Promes van het Institut de Santé Publique van de ULB, die hiervoor het protocol ontwikkeld heeft. De resultaten van deze studie tonen op zeer algemene wijze aan dat de gebruikers, in het geheel, pilltesting als een waarschuwing en objectieve informatie hebben beschouwd. In geval van twijfel over de substantie rapporteren de testers méér gunstig gezond gedrag dan de niettesters, zoals het stoppen van het gebruik, het zich informeren over de risico s en het veranderen van leverancier. Niettemin blijkt dat diegenen die hun product niet getest hebben, algemeen genomen, geneigd zijn te gebruiken ongeacht de gevolgen, en dus weinig gemotiveerd zijn om te laten testen. De studie toont eveneens dat de testers de neiging hebben om méér te gebruiken dan de niet-testers indien de MDMA concentratie (het actieve bestanddeel van ecstasy) sterk is. Tenslotte informeren zowel de testers als de niet-testers zich weinig over de risico s die men loopt ten gevolge van de MDMA concentratie. Overigens blijkt dat gebruikers weinig op de hoogte zijn van de risico s die verbonden zijn aan het gebruik en aan het product in het algemeen. Dit gebruik gaat dikwijls gepaard met alcohol en cannabisgebruik. De studie van de VAD uit 2007 toont aan dat de combinatie van ecstasy met andere legale of illegale drugs het meeste intoxicaties veroorzaakt. Samenvattend schijnt de studie aan te tonen dat pilltesting door de gebruikers algemeen goed beschouwd wordt als een waarschuwing. De studie toont eveneens dat risicobeperkende acties eveneens moeten worden verder gezet gelet op het gelijktijdig gebruik van alcohol, tabak en cannabis. Het rapport van Prevtech uit 2004 meldt eveneens dat de gebruikers weinig geïnformeerd zijn over de risico s die aan hun gebruik verbonden zijn en hoofdzakelijk de informatie vertrouwen die door de dealer wordt geleverd. De studie van Tanner-Smith uit 2005 meldt daarenboven dat de geanalyseerde ecstasy tabletten dikwijls andere stoffen bevatten dan deze die men gewoonlijk terugvindt in dit type drug. 4. SAMENVATTING VAN ERVARINGEN OP HET TERREIN EN ONDERZOEKSRESULTATEN De CGD wenst de aandacht te vestigen op de voor- en nadelen van het testen van illegale drugs. 1. Het testen van illegale drugs laat een beter begrip en een betere aanpak toe van stijlen van druggebruik en van de samenstelling van producten. Die twee aspecten worden als een belangrijke kwestie gezien op het vlak van de volksgezondheid. 2. Het EWS, dat geactiveerd wordt wanneer verdachte producten tijdens een druganalyse geïdentificeerd worden, draagt bij tot een betere informatieverspreiding naar de druggebruikers en de algemene bevolking door

7 7 middel van de waarschuwingsboodschappen. Het gaat bovendien om analyses van stalen, die deels van de druggebruikers komen en dus van de laatste schakel in het circuit. Met andere woorden: het gaat om analyses van het finale product. Het aantal geanalyseerde stalen zou ook moeten toenemen, zodat de beschikbare informatie voor het EWS groter wordt. Het testen van illegale drugs laat dus toe om de markt en het gebruik beter te begrijpen. 3. Het testen van illegale drugs laat toe om in contact te treden met doelgroepen die wars zijn van het bestaande zorgaanbod. 4. Het testen van illegale drugs laat aan professionele gezondheidswerkers een pedagogische aanpak toe, die gebaseerd is op het product zoals het door de gebruiker geconsumeerd wordt. 5. Het testen van illegale drugs vermindert de risico s die verbonden zijn aan het gebruik van psychoactieve middelen dankzij het contact met de professionele gezondheidswerker. Niettemin heeft dit aspect ook nadelen. Door het testen van illegale drugs kan de gebruiker een gevoel van veiligheid krijgen indien het geteste product geen gevaar bevat, bovenop het gevaar dat men al kent. Men moet erover waken dat het testen niet beschouwd wordt als een kwaliteitslabelling van een product. 6. De kwaliteit en de betrouwbaarheid van de resultaten van de verschillende testmethodes zijn heel afhankelijk van de beschikbare instrumenten. Alleen de kwantitatieve methodes verstrekken voldoende informatie. Niettemin zijn deze kwantitatieve methodes duur en tijdsrovend. Ze kunnen ook niet on site uitgevoerd worden. 7. Het testen van illegale drugs kan bij de gebruikers en de publieke opinie het gevoel opwekken dat het gevaar van drugs enkel schuilt in de kwaliteit ervan. Men is het erover eens dat de samenstelling van de substantie niet de enige factor is die een rol speelt, maar dat het profiel van de gebruiker ook een belangrijk aandeel heeft in de teweeggebrachte effecten. Het gebruik van illegale drugs betekent altijd een gevaar voor de gezondheid. 5. AANBEVELINGEN VAN DE CEL GEZONDHEIDSBELEID DRUGS De Cel Gezondheidsbeleid Drugs formuleert noch over het project van Modus Vivendi, noch over het projectvoorstel van de VAD een advies in consensus. De individuele standpunten van de Ministers worden in punt 6 van dit advies toegevoegd. Niettemin vestigt zij in consensus- de aandacht op volgende punten: 1. Het is aangewezen dat bij de implementatie van elk pilootproject rekening gehouden wordt met de bovenstaande voor- en nadelen. 2. Elk pilootproject dient zowel intern als extern geëvalueerd te worden, onder meer voor wat betreft de effecten van dergelijke initiatieven op de therapeutische relatie, de impact op het gebruik, op de kennis van de drugsmarkt, 3. Het is noodzakelijk dat de hulpverleners in het kader van het testen van illegale drugs bijzondere aandacht hebben voor de deontologische aspecten. Er dient

8 8 bepaald te worden in welke mate de bijkomende informatie die verkregen wordt door middel van drugtesten geschikt is om gebruikt te worden om de behandeling aan te passen. Met andere woorden, de CGD benadrukt het experimenteel karakter van de projecten en vindt het belangrijk dat rekening gehouden wordt met alle elementen die in dit advies vermeld zijn. Het is aan de bevoegde regionale- en gemeenschapsoverheden om, rekening houdend met de aanbevelingen, deze pilootprojecten goed te keuren en aan de federale Minister van Volksgezondheid om toelating te geven voor het transport van de illegale drugs. 6. INDIVIDUELE STANDPUNTEN Dit deel bevat de standpunten van de Ministers, vertegenwoordigd in de Cel Gezondheidsbeleid Drugs, die zich hebben uitgesproken over de projectvoorstellen van VAD en Modus Vivendi inzake het testen van illegale drugs in België MINISTER VANDEURZEN (VLAAMSE GEMEENSCHAP) Project Modus Vivendi methodiek testen op locatie De Vlaamse Gemeenschap heeft zelf geen plannen om initiatieven rond drug/pill testing op locatie op te nemen in het Vlaams beleid. Pill testing is ook niet opgenomen in het Vlaams Actieplan tabak, alcohol en drugs , dat vorig jaar is goedgekeurd door de Vlaamse Regering. De reden is niet dat we principieel gekant zijn tegen elke vorm van harm reduction. Harm reduction kan een effectieve aanvulling zijn van een gedifferentieerd preventiebeleid. Het feit dat de Vlaamse Gemeenschap al vele jaren op structurele wijze investeert in spuitenruilprogramma s toont aan dat we in deze onze verantwoordelijkheid opnemen. Wij kennen ook de mogelijke voordelen van pill testing, zoals ze worden genoemd in de literatuur (verlagen van de drempel voor preventieve boodschappen, geloofwaardigheid verlenen aan organisaties, verzamelen van informatie over gebruik ), alhoewel we vragen hebben bij de stand van het onderzoek. Ons inziens zijn er meer en grotere evaluatiestudies nodig om deze effecten te onderbouwen. De voornaamste reden is wel dat voor de Vlaamse situatie de nadelen en risico s van deze methodiek niet opwegen tegen de voordelen. We hebben het dan met name over de volgende nadelen: 1. De kwaliteit en de betrouwbaarheid van de resultaten van de verschillende testmethodes zijn sterk afhankelijk van de aard van de apparatuur. Alleen kwantitatieve methodes zijn in staat om de verschillende actieve stoffen die in een staal zitten te herkennen en te kwantificeren. Deze kwantitatieve methodes zijn duur (100 à 150 euro per test), tijdrovend (minimum enkele dagen nodig voor resultaat) en lenen zich in praktische zin niet om te doen op locatie. Ze zijn dus in feite weinig klantvriendelijk. De kwalitatieve methodes die gebruikt worden om op locatie te testen (zgn sneltesten ) zijn veel goedkoper en geven

9 9 onmiddellijk resultaat, maar ze geven weinig, en moeilijk te interpreteren informatie. Daardoor geven ze een vals gevoel van veiligheid aan de gebruiker. 2. Pill testen creëren bij gebruiker en publieke opinie de (verkeerde) indruk dat het grootste probleem met drugs gelegen is in de kwaliteit van het product, terwijl er minstens evenveel afhangt van de persoon die gebruikt en de manier van gebruiken. De slechte samenstelling van illegale drugs is niet de enige factor die er voor zorgt dat mensen gezondheidsschade lijden. Combigebruik, oververhitting en uitdroging zijn bijvoorbeeld ook belangrijk. Illegaal druggebruik is altijd een risico, ook wanneer het product in kwestie niet is versneden met andere toxische stoffen. 3. Wanneer pill testing op locatie moet worden uitgebouwd volgens de regels van de kunst (getraind personeel, dure testen, dure apparaten ) dan is het erg kostenintensief. Daarnaast is het moeilijk om in te schatten hoe groot de vraag naar dergelijke testen zal worden op termijn, maar die is potentieel erg hoog. De kosteneffectiviteit is globaal gezien dan ook eerder laag, zeker als men het vergelijkt met andere mogelijke maatregelen die kunnen worden genomen op het vlak van preventie van gezondheidsschade door alcohol en drugs. In het Vlaams Actieplan is de optie genomen om bijkomende financiële beleidsruimte te investeren in het versterken van de capaciteit en de kwaliteit van preventieprogramma s. Bestaande preventieactiviteiten afbouwen om het geld over te hevelen naar een nieuw project rond harm reduction is in die optiek al helemaal geen optie. 4. Het valt sterk te betwijfelen of er vandaag in Vlaanderen een draagvlak is voor deze methodiek. Dat geldt niet alleen voor de publieke opinie, maar ook voor de preventiewerkers en de drughulpverleners. Zelfs in de uitgaanssector bestaan er grote twijfels: zij gaan al jaren gebukt onder een negatief imago op het vlak van drugs, ondanks de preventieve inspanningen die ze hebben gedaan. Deze methodiek op grote schaal implementeren zou de indruk wekken dat dit allemaal geen zoden aan de dijk heeft gezet en dat iedereen in de uitgaanswereld drugs gebruikt. Wat niet het geval is. Voor meer achtergrondinformatie verwijzen we naar het dossier pill testing dat in 2007 werd uitgegeven door de Vereniging voor Alcohol en andere Drugproblemen. Voor alle duidelijkheid: de Vlaamse Gemeenschap betwist geenszins het recht van andere gemeenschappen om na afweging van de voor- en nadelen voor de eigen situatie tot een andere conclusie te komen, en wel dergelijke projecten te implementeren. Project VAD testen in het kader van hulpverlening De Vlaamse Gemeenschap heeft er geen probleem mee dat er binnen een gezondheidssetting stalen van illegale drugs worden geanalyseerd, wanneer dit gebeurt onder de volgende voorwaarden: 1. Er is een duidelijke hulpverleningsrelatie met degene die het staal aanlevert, en de hulpverlener is een erkende professional.

10 10 2. Er is minstens een vermoeden dat het gaat om een substantie die extra schadelijk is (bijvoorbeeld omdat de cliënt zelf de onverwachte negatieve gevolgen van consumptie heeft ondervonden, of iemand uit zijn omgeving). 3. Er zijn transparante regels over de informatie die aan de cliënt wordt doorgegeven over de resultaten van de analyse. Deze moet kunnen worden aangewend in het kader van de hulpverleningsrelatie. Er kan hoe dan ook geen boodschap worden gegeven dat het gebruik veilig is, wat ook het resultaat is van de analyse. 4. De resultaten vallen onder het beroepsgeheim van de hulpverlener en worden niet doorgegeven aan derden. 5. De analyses verlopen technisch gezien volgens de regels van de kunst, en de procedures voor het uitwisselen en registreren en verwerken van de gegevens zijn juridisch correct. We hebben er ook geen bezwaar tegen dat de informatie die op deze manier wordt verkregen als input wordt gebruikt in het bestaande Early Warning System. Het voorstel van de VAD dat op de Cel Gezondheidsbeleid Drugs werd besproken ligt grotendeels in lijn met deze voorwaarden, maar een aantal elementen ervan ook duidelijk niet: - Ook aan de omgeving van de cliënt wordt de mogelijkheid geboden om stalen te leveren; - Niet alleen hulpverlenende organisaties maar ook preventiediensten fungeren als aanspreekpunten en doorgeefluiken voor mensen die stalen willen analyseren. Deze laatste elementen zijn voor ons niet aanvaardbaar. We willen niet ontkennen dat in dit opzicht een vraag bestaat, maar het analyseren van stalen van gevaarlijke drugs op vraag van gebruikers of hun omgeving is voor ons geen opdracht van een preventiedienst. Aan de voorwaarden die hierboven worden opgesomd, kan niet worden voldaan in de context van een preventiedienst, en ook niet wanneer de aanvrager iemand anders is dan de gebruiker. De preventiedienst kan vragen in die zin natuurlijk wel doorverwijzen naar hulpverlening. We willen er ook op wijzen dat, zelfs wanneer aan de voorwaarden is voldaan, de communicatie over dit project zorgvuldig moet verlopen. De term drugtesting en zeker pill testing kan beter vervangen worden door analyse van gevaarlijke stalen. Zo niet loopt men het risico om verward te worden met initiatieven die op locatie (bvb op dansfeesten) aan gebruikers de gelegenheid geven om hun drugs te laten testen. Tenslotte: in het projectvoorstel is bij de financiering ook sprake van eigen inbreng. Daarmee wordt bedoeld dat de meewerkende organisaties een deel van dit project financieren uit hun reguliere werkingskosten. Het moet dan wel duidelijk zijn dat ze daarvoor toestemming hebben van de financierende overheid in kwestie.

11 MINISTER LAANAN (FRANSE GEMEENSCHAP) Pill testings zijn een manier om de gezondheidsrisico s te verminderen. 1. Testings zijn een goede manier om het gebruikerspubliek en haar consumptiegedrag te benaderen (monitoring van nieuwe substanties en nieuw consumptiegedrag). De gebruikers in het feestmilieu staan argwanend tegenover de gespecialiseerde structuren, ze beschouwen zichzelf niet als toxicomaan en vrezen een oordeel over hun consumptie. Door hun vraag om te testen is het mogelijk om de gebruikers bij het afleveren van de resultaten te informeren over de producten en advies te geven over het beperken van de risico s. 2. Testings hebben een pedagogische waarde. Praten over de risico s uitgaand van een reëel product heeft meer impact dan als dat gebeurt vanuit een voorstelling ervan. De discussie laat toe om te beklemtonen dat er geen nulrisico bestaat. De drugtest beschouwt de gebruiker als een verantwoordelijk iemand, die in staat is om rekening te houden met de indicaties die hem worden gegeven over het product dat hij wil gaan gebruiken. 3. Testings beïnvloeden het consumptiegedrag (geëvalueerd door Check it, het Oostenrijkse risico-reductieproject). Wanneer uit het resultaat van de pillentest blijkt dat er een gevaarlijke stof aanwezig is, dan gaat 2/3de van de mensen niet over tot de consumptie van de verdachte pil. Check it heeft vastgesteld dat het publiek zijn gebruiksgedrag aanpast in functie van de informatie die het krijgt. 4. Testings dragen significant bij tot een Early Warning System (EWS). Drugtesten bieden de mogelijkheid om ter plaatse zelf een EWS-campagne te lanceren tegen het gebruik. Deze waarschuwingsboodschappen worden doorgaans goed geaccepteerd door de festivalgangers omdat ze uitgaan van de dienst die de testing uitvoert. 5. Het EWS op de plaats van consumptie geeft informatie over de stof die de gebruiker werkelijk consumeert (na transformatie en toevoeging van diverse excipiënten). Dit is in tegenstelling tot het EWS dat gebaseerd is op inbeslagnames door de douane waarbij de bruto producten worden geïdentificeerd. Gelet op de prioriteiten inzake verslaafdheden van het vijfjarenprogramma voor gezondheidspromotie van de Franse Gemeenschap, geconcretiseerd binnen het zogenaamde Plan Communautaire Opérationnel, vormen drugtesten een reële meerwaarde voor zover ze gepaard gaan met informatie, met waarschuwingsmaatregelen en met risicoverlagend advies naar het publiek toe. De toepassing van drugtesten is slechts legitiem als deze bijhorende inspanningen worden geleverd MINISTER TILLIEUX (WAALS GEWEST) Het testen van pillen in het uitgaansmilieu vormt één van de instrumenten die bijdragen aan het beperken van gezondheidsrisico s. Dit testen moet, op dit moment, gerealiseerd worden binnen een duidelijk kader en als een experiment dat een externe evaluatie mogelijk maakt.

12 12 Onderstaande argumenten staven deze positie. Eerst, en vooral, hebben de professionelen uit de sector een consensus bereikt over het feit dat het testen in het uitgaansmilieu een preventietool vormt, die toelaat een doelgroep te bereiken die zichzelf doorgaans niet definieert als een groep die om specifieke zorgen vraagt. Deze tool laat dus toe om de risico s te beperken waaraan deze groep zich blootstelt. In meer specifieke termen tonen resultaten van recente studies en experimenten op het terrein de volgende meerwaarde van dit soort initiatieven in het uitgaansleven: 1. men bereikt een specifiek publiek dat wars is van het bestaande aanbod van diensten; 2. het vormt een gelegenheid aan de gebruikers een boodschap mee te geven die meestal als objectief ervaren wordt en die een waarschuwing in zich draagt; 3. het geeft informatie aan de gezondheidswerker over de effecten van sommige stoffen die gebruikt worden door de gebruikers. Op die manier geeft het informatie over tendenzen op de drugsmarkt; 4. het versterkt de Early Warning Systemen, die bijdragen aan een betere verspreiding van informatie naar druggebruikers en de algemene bevolking. Door deze meerwaarde draagt het testen in het uitgaansmilieu ontegensprekelijk bij aan een beleid van risicobeperking. Het is niettemin aangewezen om een secure evaluatie van het testen na te streven en te realiseren zodat zijn voordelen en nadelen kunnen bepaald worden. In dit stadium steunt het Waals Gewest aldus de verderzetting van de implementatie door de operator van deze tool als experiment in het uitgaansmilieu. Dit kan echter maar gesteund worden in de mate dat het testen gepaard gaat met een informatieverstrekking, het geven van een waarschuwing en adviezen. Finaal gaat het er om om het globale objectief te bereiken, met name, zonder twijfel, het beperken van de gezondheidsrisico s MINISTER CEREXHE (FGC) De Franstalige Gemeenschapscommissie is het volgende van mening: Gezien de brede consensus bij de beroepsbeoefenaars van de hulpverlenings- en zorgsector op het vlak van de verslaving in Franstalig België die wordt bewezen door twee documenten: - Het gezamenlijke advies van de Waalse en Brusselse Fédito van 18 april 2005 waarin men van mening is dat «de testing het centrale deel vormt waarrond een ruimere voorziening voor de opvang, het informeren en oriënteren van de gebruikers van synthetische drugs opgebouwd is. Hierdoor is het contact mogelijk met een bijzondere categorie van gebruikers die zich toenemend bloot zou stellen aan een reeks van risico s (dehydratatie, hartproblemen, verkeersongevallen, ) zonder deze doelgerichte preventie.» - De constitutieve nota van het platform voor de vermindering van de risico s, dat is samengesteld uit verschillende Franstalige instellingen (Modus Vivendi vzw, de

13 13 Waalse en Brusselse FEDITO, Liaison antiprohibitionniste, Liga van de Mensenrechten, ), waarin onder meer de kwestie van de toegang tot de informatie wordt toegelicht: «Opdat de druggebruikers hun risico s betreffende het gebruik zouden kunnen verminderen, moeten ze over deze risico s worden ingelicht. Deze informatie moet niet enkel worden gericht op de risico s, maar moet passen in een ruimer kader waarbij rekening wordt gehouden met hun aanvraag. Zo moet deze informatie toegankelijk worden geschreven en op een manier worden gepresenteerd waarbij rekening wordt gehouden met de cultuur (of tegencultuur?), de gebruikswijzen, het dagdagelijkse leven van de doelgroepen en waarbij dit alles wordt nageleefd: brochures over de producten, brochures over de gebruiken, brochures over de verschillende milieus (gevangenis, festiviteiten ), verspreiding van vroegtijdige waarschuwingsboodschappen bij het opduiken van producten die bijzonder gevaarlijk zijn voor de gezondheid, toxicologische analyse voor alle illegaal geconsumeerde producten.» Gezien de resultaten van de kwantitatieve evaluatie die is verricht door Promes (Ecole de Santé Publique de l ULB) betreffende het project pill testing van VZW Modus Vivendi ; (een kwalitatieve evaluatie zal binnenkort worden afgerond); Aangezien het momenteel geïmplementeerde project beperkt is tot een welbepaald doelpubliek het feestmilieu en is ontworpen als een benaderingsinstrument voor dit publiek dat zich a priori niet beschouwt als vrager van specifieke zorg (ongeveer jongeren zouden betrokken zijn in de Franstalige Gemeenschap in België); Aangezien er een systeem is ingevoerd in Modus Fiesta (één van de activiteitenplaatsen van Modus Vivendi) om de doorverwijzing naar drie diensten die actief zijn op het vlak van verslaving te organiseren, die specifieke hulp en zorg aanbieden, met name het Project Lama, Enaden en Infor-Drogues; Aangezien het momenteel geïmplementeerde project bijdraagt tot de verplichting die voortvloeit uit Besluit 2005/387/JAI van de Europese Raad betreffende de informatie-uitwisseling, de evaluatie van de risico s en de controle van nieuwe psychoactieve substanties, waarbij het Europese Early Warning System inzake de producten in omloop opgericht is; Aangezien de deelname van de festiviteiten aan het kwaliteitslabel Quality Nights, dat is ingevoerd door de Franstalige Gemeenschapscommissie, onder meer afhangt van de deelname aan de op die manier uitgewerkte waarschuwingscampagnes en dit teneinde fatale accidenten te vermijden; is de Franse Gemeenschapscommissie van mening dat de momenteel betrokken operator in staat moet worden gesteld om zijn actie voort te zetten, die momenteel in een experimentele fase wordt gevoerd; wenst de Franse Gemeenschapscommissie bovendien dat het WIV meer zou worden betrokken in de analyse van de producten en de gegevensverwerking, dit teneinde de efficiëntie van de voorziening te garanderen. 7. BIBLIOGRAFIE

14 Benschop A., Rabes M., Korf D., «Pill testing, Ecstasy & prevention A scientific evaluation in three european cities», Rozenberg Publishers, Carnet du risque n 45: Réduction des risques et analyses de pilules: Etats des lieux en Communauté française, Houioux, G., Favresse, D., Desmet, P. & Piette, D. Réduction des risques avec analyse de nouvelles drogues de synthèse : évaluation, ULB Promes, Prevtech, Drogues de synthèse : nouvelles tendances de consommations, Tanner-Smith, E.E. (2005) Pharmacological content of tablets sold as ecstasy :Results from an online testing service. Drug and Alcohol Dependence 83 (2006) Kriener H. and col. An inventory of on-site pill-testing interventions in the European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction, Lisbon, Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen, Pill Testing Dossier, 2003 & 2007.