Start-up Zoeken naar de Apple van het water. Uit de ruimte Satellieten veranderen waterbeheer

Transcriptie

1 O Canada Reportage vanuit de waterhub van Noord-Amerika Debat over de Rijn Hoeveel water komt er straks echt bij Lobith binnen? 10 de jaargang / nummer 5 / december 2014 / 12,50 Uit de ruimte Satellieten veranderen waterbeheer Start-up Zoeken naar de Apple van het water

2 Hoeveel elektrotechniek zit er in ons schone oppervlaktewater? De 24 waterschappen die Nederland kent, beheren ruim 340 rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI S). Croon werkt voor een groot aantal waterschappen. Zo zorgen we voor de meetapparatuur in de RWZI S. Als de zuurstof-, nitraat- en fosforgehaltes na de zuivering het gewenste niveau hebben, kan het water gewoon weer toegevoegd worden aan het oppervlaktewater. Croon past nieuwe processen en technieken toe waardoor het energieverbruik vermindert en waardoor een optimalisatie van de zuiveringsprocessen plaats kan vinden. We blijven tijdens het hele zuiveringsproces meedenken of iets slimmer en efficienter kan. En dat doen we graag, voor onze klanten en voor de natuur. Wilt u meer weten over het grootste in elektrotechniek gespecialiseerde bedrijf met meer dan 135 jaar ervaring? Kijk op croon.nl ontwerp. realisatie. maintenance croon.nl

3 COLOFON WaterForum Magazine is een uitgave van: Burgemeester Pabstlaan 10/ B XE Hoofddorp Doelgroep Midden en hoger technisch, financieel, commercieel en algemeen management binnen de watertechnologie en deltatechnologie en de toeleverende sectoren. Uitgever Mark van Waadenoijen Kernekamp Bladmanager Sandra Alberts Hoofdredactie Arjan Veering, Met medewerking van Jeroen Bezem, Adriaan van Hooijdonk, Olav Lammers, Esther Rasenberg, Rob Schoon en Jac van Tuin. Secretariaat , Verkoop Mooijman Marketing & sales Vormgeving Novaforum Studio Abonnementenadministratie WaterForum Magazine wordt op aanvraag en tegen betaling van abonnementsgeld ( 49,95) toegestuurd aan relevante doelgroepen. Prijs van losse nummers bedraagt 12,50. Aanvraag en/of adresmutaties via secretariaat@waterforum.net Leveringsvoorwaarden Op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van NovaForum Business Media BV zijn van toepassing de voorwaarden die zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel Haaglanden. Copyright NovaForum Media BV, Auteursrecht op inhoud en vormgeving zijn voorbehouden aan de uitgever. Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen uit WaterForum Magazine is slechts toegestaan met bronvermelding en na schriftelijke toestemming van de uitgever. 14 Op zoek naar de killer app Watertechnologie maakt een bloeiperiode door, topinstituten en laboratoria in Nederland en daarbuiten brengen een stroom aan nieuwe, kansrijke vindingen voort. Maar zit daar ook die vondst bij die een hele sector op zijn kop zet? En zit de watersector te wachten op een start-up van de allure van Apple of Tesla? Industrie niet gerust op zuiveringsheffing nieuwe stijl De huidige bepaling van zuiveringsheffing heeft zijn langste tijd gehad. Een eerste verkenning geeft drie opties voor de heffing nieuwe stijl. De industrie beschouwt het als eerste goede stap, maar ziet dat er nog veel kansen blijven liggen. Copernicaanse revolutie Komend jaar komt een ongekende stroom aan gegevens vrij uit het Europese satellietprogramma Copernicus. De data uit de ruimte openen tal van nieuwe mogelijkheden voor de waterbeheerder. We kunnen straks dingen die we nu ons nog niet kunnen indenken.

4 Draadloze niveaumeting Contactloze niveaumeter met draadloze gegevensoverdracht zonder externe voeding Niveau meting en monitoring Zelfstandig opererend Alarmniveau instelbaar Meetgegevens versturen met SMS Uitgerust met batterij (+/- 5 jaar bij 1 SMS/dag) Web-based back-end systeem Waterdichte behuizing (IP65) lees hier meer over in dit magazine Geschikt voor o.a. Vloeistofreservoir Textielverzamelpunt Glaswerkcontainer Afvalcontainer sensor.nl

5 redactioneel 20 van De logica van Lobith kubieke meter per seconde. Zoveel water zou in 2100 volgens de prognoses via de Rijn Nederland binnen kunnen stromen. Maar is het gebied in Duitsland dan niet allang ondergelopen? Het debat over de debieten is losgebroken, aan beide kanten de grens. O Canada Trojan, Zenon, Ovivo en Ostara, Canada heeft enkele topbedrijven uit de watersector voortgebracht. De provincie Ontario profileert zich als de waterhub van Amerikaanse continent. De banden met Nederland zijn sterk en de samenwerking werpt zijn vruchten af voor beide landen. Reportage uit een waterland van immense properties. Ontdekkingsreiziger in waterwereld Via het water kon hij zijn jeugddroom om de wereld rond te reizen waarmaken. Raimond Hafkenscheid, strategisch adviseur water bij het ministerie van Buitenlandse Zaken, helpt nu jonge waterprofessionals aan internationale ervaring. Ondertussen bouwt hij met scholieren zandkastelen op het strand. Verder in dit nummer 7 Column Jac van Tuijn 8 Actueel 15 Agenda 38 Eerste jaarcongres Waterforum Weg met de bescheidenheid Uber zet de taximarkt op zijn kop, Airbnb schudt het zelfgenoegzame hotelwezen op, de makers van Nest weten met slim design zelfs thermostaten en rookmelders tot gewilde gadgets te maken. En Tesla verheft de elektrische auto tot verantwoord, duurzaam hedonisme. Het zet je aan het denken: wat gebeurt er als een nieuwkomer, met een geheel nieuw concept, nu eens de watersector helemaal door elkaar husselt? Nergens voor nodig, concludeert de Nederlandse topwatertechnoloog Mark van Loosdrecht in het hoofdartikel van deze editie van Waterforum. Je hebt gewoon goede technologie nodig. Bovendien is water een lokaal issue, dus zijn er lokale oplossingen nodig. Hij heeft volkomen gelijk natuurlijk. En toch blijft de vraag knagen: what if? Kijk immers eens naar watertechnologie in Nederland, die maakt een ongekende bloei door. De ene innovatie na de andere lijkt tot wasdom te komen. Zo opende koning Willem-Alexander pas geleden de Blue Energy-installatie op de Afsluitdijk. Niet veel later werd de hypermoderne drinkwaterzuivering van PWN in Andijk officieel in gebruik genomen. Maar hoe baanbrekend ook, watertechnologie is en blijft grotendeels onzichtbaar. Ze legt het in aandacht af tegen snellere, hippere, maar vaak minder relevante sectoren. Waar studenten in rijen staan om bij de Google's en Apple's van deze wereld aan de slag te gaan, moet de watersector campagne na campagne voeren om slimme, jonge technologen te verleiden. Goede technologie is een vereiste natuurlijk maar hoe wordt die nu echt disruptive, om in Silicon Valley-terminologie te blijven? Watertechnologie moet zijn bescheidenheid afschudden. Het zijn de iphones en de Tesla s die het straatbeeld veranderen, waarom is dat niet een draagbare drinkwatermaker? Input van buiten kan die doorbraak brengen, bijvoorbeeld van ontwerpers die een nieuwe toepassing of dimensie aan de technologie geven. En de nodige bravoure en bluf. Voor de 'killer app' in water hoeven we overigens niet op Silicon Valley te rekenen, want de vallei staat letterlijk droog en geen slimme start-up die zich eraan waagt. Misschien is dit de kans: Nederlandse vernuft dat de Amerikanen op eigen terrein verslaat. Arjan Veering Hoofdredacteur WaterForum Magazine

6 T +31 (0)

7 7 column door Jac van Tuijn 2015: vier keer duurzaam Eén woord zult u het komend jaar vaak horen, nog vaker dan nu al: duurzaam! Zo is 2015 door de Verenigde Naties uit geroepen tot het jaar van water en duurzaamheid. Verder staat in april het thema groene economie centraal op het Wereld Water Forum in Zuid-Korea. In september zullen vervolgens de nieuwe, mondiale sustainable development goals worden vastgesteld. En dan tot slot zal in Amsterdam in november de International Water Week in het teken staan van de circulaire economie. Vier keer duurzaamheid en water op het wereldtoneel! Telkens ander accent Iedere keer zal het begrip duurzaam een ander accent krijgen. Zo wordt Wereldwaterdag, op 22 maart, in ieder land anders worden gevierd. In Nederland waar voldoende water voor handen is, heeft duurzaam watergebruik een heel andere betekenis dan in bijvoorbeeld Ethiopië waar elke druppel telt. Duurzaamheid heeft dan vooral te maken met waterschaarste. Als een maand later de mondiale watergemeenschap zich verzamelt in Korea voor het zevende Wereld Water Forum, zal blijken dat het centrale thema 'water for our future' vooral de aandacht moet vestigen op groene groei. Door het kapitaliseren van de natuur bepleit Korea een andere economie die het onderhoud van wetlands en het zuiveren van afvalwater niet langer ziet als een kostenpost maar als een positieve bijdrage aan het bruto nationaal product. Duurzaamheid heeft dan vooral te maken met de financiering van het waterbeheer. Dan is het een tijdje stil op het wereldtoneel tot in New York de jaarlijkse algemene vergadering van de VN begint. Daar moeten de post-2015 sustainable development goals worden aangenomen. Volgens de conceptversie die nu rondgaat krijgt water daarin een eigen doel, sdg 6. Duurzaamheid staat dan voor universal access tot drinkwater en sanitatie. In 2030 moet iedereen over veilig drinkwater en sanitatie kunnen beschikken. Waarschijnlijk zal hierover in 2015 nog een speciale watertop plaatsvinden. En dan de Amsterdam International Water Week, die in november voor de derde keer zal worden gehouden. De internationale conferentie gaat over de circulaire economie, duurzaamheid heeft hier betrekking op de wereldsteden die zo snel groeien dat ze hun drinkwater van steeds verder weg moeten aanvoeren en hun afvalwater steeds verder weg moeten pompen. De megasteden zullen zelfvoorzienend moeten worden in hun watergebruik. Bredere benadering Als we de jaaragenda zo doorlopen, wat kunnen we hier dan uit opmaken? Het mondiale watervraagstuk gaat niet meer alleen over watervoorziening en toiletten in arme landen, de problematiek krijgt een veel bredere invulling. In 2015 verschuift de aandacht naar het beheer van de zoetwatervoorraden. Waterhergebruik en waterbehandeling zullen hierin een rol spelen. Naast de beschikbaarheid gaat het nu ook over de kwaliteit van het water, zowel aan de voorkant van de waterketen schoon drinkwater als aan de achterkant zuivering van afvalwater. Nederlandse watertechnologen hebben echt iets te bieden voor de loodzware mondiale wateropgave Deze verbreding maakt het er niet gemakkelijker op, maar het is wel een prachtige uitdaging. Zeker voor de Nederlandse watersector die op het gebied van waterbehandeling veel in huis heeft. Als het gaat om de nieuwe aandachtspunten die in 2015 centraal zullen staan, heeft de Nederlandse watertechnologie de wereld werkelijk iets te bieden. Kennisinstituten zoals Wetsus, TU Delft, KWR en Stowa, maar ook veel van onze bedrijven hebben concrete technologie die de loodzware mondiale wateropgave kunnen verlichten. Rioolwaterzuiveringen als grondstoffenfabrieken voor fosfaat, plastic en cellulose, groene stroom uit afvalwater, gebruik van brak water, hergebruik van gezuiverd afvalwater in de landbouw of industrie, regenwaterinfiltratie, allemaal technologieën die invulling geven aan het veelkoppige concept duurzaamheid. Maar dan moeten we het de wereld wel vertellen. Geen betere tijd dan komend jaar: ik wens u een duurzaam 2015! S Jac van Tuijn is voormalig hoofdredacteur en mede-oprichter van Waterforum Online. Hij werkt nu als freelance journalist en moderator, met name op het gebied van (internationaal) watermanagement. Meer columns van Jac

8

9 9 actueel Water een van speerpunten in Junckers investeringsfonds Jean-Claude Juncker (foto:wikimedia) In zijn plan voor een Europees investeringsfonds heeft de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker water als een van de beoogde doelen aangewezen. Het fonds van minstens 315 miljard euro is bedoeld voor investeringen in infrastructuur, onderwijs, digitale ontwikkeling en milieu. Juncker presenteerde zijn plan voor een Europees investeringsfonds eind november. Het fonds moet de Europese economie weer Deltares schoont baai van Rio op Deltares helpt mee om de Guanabara-baai bij Rio de Janeiro schoon te maken voor de Olympische Spelen in De baai, waar verschillende watersportwedstrijden zullen worden gehouden, kampt met veel ronddrijvend afval. Het voorspellingssysteem van Deltares laat zien hoe het afval zich verplaatst, zodat opruimboten de verontreiniging kunnen verwijderen. Olympisch windsurfkampioen Dorian van Rijsselberghe, afkomstig van Texel, had eerder expliciet beter op gang helpen. Vanuit de EU krijgt het fonds een garantie van 21 mrd euro, waardoor de Europese Investeringsbank (EIB) leningen kan verstrekken met een totale waarde van 63 miljard euro. Dat geld zal door de EIB worden gebruikt voor projecten waar private partijen niet aan willen bijdragen. De rest van het geld moet van private investeerders komen. Hoewel de details voor het programma nog moeten worden uitgewerkt, noemde Juncker waterzuivering als een van de voorbeelden. In verschillende Europese landen zijn dringend investeringen nodig in de watersector, zowel voor drink- en afvalwatervoorzieningen als in de waterhuishouding. Bovendien vergt de uitvoering van de Kaderrichtlijn Water in de komende tien jaar een financiële impuls van alle lidstaten. Guanabara-baai (foto:wikimedia) een beroep gedaan op de Nederlandse watersector om te helpen bij het schoonmaken van de baai. Deltares verwacht begin 2015 het systeem werkend te hebben. Het kennisinstituut benadrukt dat ook structurele maatregelen nodig zijn om de baai schoon te kunnen houden. Kalkpellets uit ontharder hergebruikt als entmateriaal Waternet heeft een succesvolle eerste test gedaan met het hergebruik van gebroken kalkpellets uit een onthardingsinstallatie als entmateriaal voor de drinkwaterbereiding. Het Amsterdamse drinkwaterbedrijf is op de productielocatie Weesperkarspel begin 2014 overgestapt van granaatzand op Italiaans calciet als entmateriaal. Zo ontstaan kalkpellets van 100% calciumcarbonaat. Die korrels blijken goed te kunnen worden verwerkt in de tapijtindustrie, maar Waternet heeft ook een proef laten doen om het kalk weer als entmateriaal voor de ontharder te gebruiken. Het Britse Advanced Minerals heeft pellets van Weesperkarspel gedroogd, vermalen en gezeefd om die geschikt te maken als entmateriaal, dat fysisch-chemisch en microbiologisch aan alle wettelijke eisen voldoet. Bij toepassing bleek het hergebruikte materiaal op het gebied van troebelheid van het effluent zelfs beter te voldoen dan de oorspronkelijk gebruikte calciet. Begin volgend jaar wordt voor de proef, waarin Waternet samenwerkt met vijf drinkwaterbedrijven, KWR en de Reststoffenunie, nog een wintertest gedaan om te zien hoe het proces zich bij zeer lage temperaturen (2 C) voltrekt. Gespot online #Hiddenresource Het Unesco-centrum IGRAC is een campagne gestart om het belang van grondwater voor het voetlicht te brengen, onder meer via sociale media (#hiddenresource). De helft van de wereldbevolking is van grondwater afhankelijk, maar deze verborgen bron staat onder druk. Er wordt steeds meer water opgepompt waardoor voorraden slinken. Bovendien is vervuiling, onder meer vanuit de landbouw, een bedreiging voor het grondwater. Blikvanger van de IGRAC-campagne is een fraaie videoanimatie.

10 10 actueel Laatste zwakke schakel Petten sneller klaar De versterking van de laatste zwakke schakel in de kust bij Petten verloopt voorspoediger dan verwacht. Als de weersomstandigheden niet tegenzitten kunnen de zandsuppletiewerken aan de zeezijde van de Hondsbossche en Pettemer Zeewering in januari al worden afgerond. Mogelijk dat de officiële opening al direct na het stormseizoen, eind maart, kan plaatsvinden. De baggeraars Boskalis en Van Oord, die de zandsuppletie uitvoeren, hadden in december al meer dan driekwart van de 35 miljoen m 3 zand aan de voet van de Hondsbossche en Pettemer Zeewering aangebracht. Aan de zeezijde van de kustdijk is over een lengte van bijna 6 kilometer een ruim 250 meter breed duinlandschap met uitgestrekt strand ontstaan dat de taak van de harde kering overneemt. In 2004 bleek de 140 jaar oude Hondsbossche en Pettemer Zeewering niet langer aan de veiligheidsnormen te voldoen, omdat het golfpatroon heviger is dan gedacht en vanwege de bodemdaling van minimaal 50 cm per 100 jaar. De dijk zou zeker vier Nederlandse zuivering voor Roemeense kunstmestfabriek De Roemeense producent van kunstmest Azomures laat door Nijhuis Technologies en Witteveen+Bos een nieuwe afvalwaterzuivering bouwen. De installatie bestaat meter moeten worden verhoogd. Daar zou, uitgaande van de te verwachten zeespiegelstijging door de klimaatverandering, over enkele tientallen jaren nog eens twee meter bovenop moeten komen. Als alternatief is besloten tot het aanbrengen van een grote hoeveelheid zand buitendijks. De zandsuppletie is goedkoper en biedt de mogelijkheid in te spelen op de mate van zeespiegelstijging. Lees voor een uitgebreide beschrijving van het werk bij Petten: uit twee parallelle biologische zuiveringen, die direct naast de bestaande communale zuivering zullen worden aangelegd. De beheerder van de communale zuivering, Aqauserv, zal ook de industriële zuivering van Azomures runnen. Het afvalwater van de fabriek zal over een afstand van 3,5 kilometer naar de zuivering worden gepompt. Mogelijk zal in de toekomst ook afvalwater van een nabijgelegen brouwerij naar de nieuwe zuivering gaan. Foto: Olav Lammers Opnieuw naar waterverdeling Rijn kijken Het Deltaprogramma houdt onvoldoende rekening met het vraagstuk van de waterverdeling tussen de verschillende takken van de Rijn. Dat zeggen waterconsultant Marnix de Vriend en emeritus hoogleraar Huib de Vriend in een dubbelinterview met Waterforum Online. Een gemiste kans om gedegen studie naar de waterverdeling te doen. Die is wel nodig en duldt geen uitstel, zeggen zij. De huidige waterverdeling 1/3 van het water naar het noorden, 2/3 naar het westen is bij extreem hoogwater waarschijnlijk niet meer te handhaven wat kan leiden tot onveilige situaties. Je moet veel meer mogelijke afvoerverdelingen doorrekenen en onderzoeken op hun gevolgen. Zet daar een aantal promovendi op. Het is nu zo in Nederland: we weten niet beter, dus we laten het maar zo. Tot 2050!, aldus beide waterspecialisten. Lees het hele interview op: Meer over de Rijn: zie pagina Kort Nieuws Science-artikel Jeroen Aerts bekroond De VU heeft samen met het Amerikaanse MIT en extreem hoogwater. Volgens Aerts zit de vernieuwing zit vooral in aanvullende maatregelen, zoals de universiteit van Princeton de Lloyd's Science of Risk Prize gewonnen. De prestigieuze prijs wordt het ophogen van individuele huizen, het afsluiten toegekend aan een artikel in het tijdschrift Science, waarin wetenschappers onder leiding van verzekeringssysteem, naast deltaoplossingen als van metrotunnels en het aanscherpen van het Jeeroen Aerts,hoogleraar risk insurance and water management, een deltaplan beschrijven dat geeft de wetenschappelijke onderbouwing voor nieuwe dijken en zandsuppletie. Het VU-rapport New York moet beschermen tegen orkanen en investeringen in het deltaplan voor New York.

11 CURSUSSEN AFVALWATER EN RIOLERING, DRINKWATER EN WATERBEHEER PAO helpt hogeropgeleiden bij het verbreden en verdiepen van hun kennis door het aanbieden van korte postacademische cursussen en opleidingen. In 2015 biedt PAO u enkele nieuwe cursussen op het gebied van afvalwater en riolering, drinkwater en waterbeheer. Voor komend voorjaar staan er diverse cursussen op de planning. U vindt het actuele aanbod en nadere informatie over de inhoud en het programma op De menselijke factor in de watersector Cursusleider Ir. R.W. (Wouter) Stapel (Royal HaskoningDHV) Cursusdata 25 maart 2015 Locatie Amersfoort Prijs 550 excl. btw Inhoud Het succes van projecten en het bereiken van onze doelen hangt vaak meer af van de menselijke factor dan van de beschikbare technische kennis. Inzicht in gedragsmechanismen en handvatten om daar mee om te gaan zijn daarom steeds meer van belang voor de water-professional. In deze cursus worden kennis uit de gedragswetenschappen en de watersector bij elkaar gebracht. U leert over inzichten uit onder meer de Psychologie en bespreekt aan de hand van uw eigen casuïstiek hoe daar mee om te gaan. AWZI als energie- en grondstoffenfabriek I.s.m. Platform energie- en grondstoffenfabriek Cursusleiders Prof.dr.ir. M.C.M. van Loosdrecht (TU Delft) en ir. C. van Erp Taalman Kip (Waterschap Hollandse Delta) Cursusdata Verwacht voorjaar 2015 Prijs Cursus inclusief excursie excl. btw Cursus exclusief excursie 920 excl. btw De afvalwaterzuivering biedt kansen om energie en grondstoffen (terug) te winnen. Diverse installaties in Nederland zijn inmiddels uitgerust met technieken voor terugwinning of worden voorbereidingen getroffen voor de realisatie ervan. Het gaat bij energieterugwinning vooral om het produceren van biogas middels slibvergisting en warmteterugwinning uit in-en effluent. Voor het terugwinnen van grondstoffen behandelt de cursus: fosfaat, stikstof, bioplastics, CO2, cellulose en alginaat. In deze cursus leert u de bestaande technieken en hoort u de ervaringen die inmiddels zijn opgedaan in gerealiseerde installaties. Hierbij komt zowel de harde techniek van de terugwinning aan bod als procesmatige zaken zoals financiering (de business case), juridische aspecten en ketenontwikkeling. Hierdoor vergroot u uw kennis over de praktijk van deze installaties en leert u hoe u kunt beoordelen welke mogelijkheden nu en in de toekomst haalbaar zijn voor uw organisatie. De watersector blijft in beweging. In het voorjaar van 2015 bieden wij u de volgende cursussen aan: Time series analysis and forecasting (with R) 6, 13 en 20 maart Slimmer waterbeheer met Real Time Control NIEUW! 18 en 19 maart Verdiep je in aardwarmte (geothermie) 24, 25 en 26 maart Natuurvriendelijke oevers 19, 20 mei en juni Benutting, beleving en verbeteringen van de vaarwegen - Aquapunctuur 11 en 18 juni

12 Introductie aanbieding Nieuw in 2015 Watervacatures.nl de nieuwe vacature site staat midden in de waterwereld. Nog beter bereik tegen scherpe tarieven. 100,-- Introductiekorting voor de eerst volgende plaatsing U betaald geen 595,-- maar 495,-- (2 maanden online en 2x in Waterforum Nieuwsbrief) Vermeld bij uw opdracht onze introductiecode WATERVAC15 Deze aanbieding is geldig tot 15 februari 2015 Informeer ook naar onze aantrekkeijke abonnementstarieven info@watervacatures.nl of bel

13 13 9 januari 67 e Vakantiecursus Nieuwjaarscongres De Vakantiecursus, die de TU Delft voor de 67e keer organiseert, heeft dit jaar 'glokalisering van de watersector; onze rol in Europa' als thema. De opzet van de Vakantiecursus is drastisch veranderd. Kiezen tussen drinkwater en afvalwater, oftewel schoon en vies water, hoeft niet meer. Volgens de TU Delft was het tijd om 'de eigen doorgewinterde traditie' te doorbreken. De Vakantiecursus krijgt nu één centrale sessie, tevens zijn er verschillende flashpresentaties van voorbeelden van nieuwe watertechnologie. Locatie: Delft Organisatie: TU Delft agenda januari Infratech 2015 InfraTech is de tweejaarlijkse ontmoetingsplaats voor de infrastructuur. De beursvloer van InfraTech is onderverdeeld in vier thema s die verschillende sectoren binnen de infrastructuur vertegenwoordigen. Alle thema s hebben een eigen plaats op de beursvloer, zodat opdrachtgevers en opdrachtnemers elkaar gemakkelijk kunnen vinden. Locatie : Rotterdam Organisatie : Ahoy Rotterdam maart 2015 Aqua Nederland Vakbeurs De Nederlandse watersector komt bij elkaar. Op 17, 18 en 19 maart 2015 tonen leveranciers op het gebied van waterbehandeling, -management en -technologie hun kunnen in Evenementenhal Gorinchem. Tegelijkertijd met Aqua Nederland Vakbeurs vindt het evenement RioleringsVakdagen plaats. Hierop komen de bedrijven samen die actief zijn in de productie, installatie, onderhoud, inspectie en beheer van rioleringssystemen. Locatie: Gorinchem Organisatie: Evenementenhal Gorinchem En verder: 5 maart 2015 Waterinfodag 2015 Grootschalig congres waarin overheden, bedrijven en kennisorganisaties samenwerken om elkaar op de hoogte te stellen over de ontwikkelingen in de informatievoorziening van het waterbeheer. Locatie: Den Bosch Organisatie: Waterinfodag 15 januari Bijeenkomst Werkgroep Stedelijk Grondwater, thema: Grondwateronderlast op de agenda 29 januari Symposium : Praktijkcases behandeling industrieel afvalwater, voor en door de praktijk 5 februari RIONED-dag maart International World Water Day 2015: water and sustainable development maart Wasser Berlin 2015

14 14 actueel Veerse Meer (foto: Rijksswaterstaat) Inventarisatie stroomgebiedbeheerplannen Nederland staat nog in min voor KRW-doelen Door Olav Lammers Maatregelen in de nieuwe stroomgebiedbeheersplannen voor zullen, vergeleken met de eerste generatie plannen, niet of nauwelijks extra bijdragen aan het behalen van de Nederlandse doelstellingen voor de Europese Richtlijn Water. Dat blijkt uit de eerste resultaten van een ex-ante evaluatie die het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) van de nieuwe concept stroomgebiedbeheerplannen heeft gedaan. De plannen moeten op 22 december officieel gereed zijn om, na een half jaar ter inzage gelegen te hebben, eind 2015 van kracht te worden. De doelstellingen die Nederland zich voor de Europese Kaderrichtlijn Water heeft gesteld, zijn naar verwachting voor een belangrijk deel niet haalbaar als het beleid niet verandert. Uit analyses die het PBL heeft uitgevoerd op basis van de eerste stroomgebiedbeheersplannen (sgbp's) uit 2009, bleek reeds dat slechts zo n 40% van de Nederlandse oppervlaktewateren aan de gestelde doelen kan voldoen in Als de tweede generatie plannen, die nu bijna klaar zijn, inderdaad geen verbetering te zien geeft, staat Nederland voor de keuze zijn doelstellingen te verlagen dan wel de maatregelen aanmerkelijk op te schroeven. De regering heeft echter steeds gesteld dat besluiten daarover pas bij het opstellen van de volgende ronde stroomgebiedbeheerplannen (voor ) worden genomen. Die ruimte wordt door Brussel geboden, mits die besluiten voldoende worden onderbouwd. Vorig jaar verklaarde minister Melanie Schultz van Infrastructuur en Milieu (I&M) nog in de Tweede Kamer dat zij in dat geval bereid is de EU-regels flexibeler toe te passen. Doorrekenen Op 11 december heeft het PBL vertegenwoordigers van onder meer het ministerie van I&M, provincies, waterschappen en LTO Nederland over de eerste resultaten van de ex-ante evaluatie op de hoogte gesteld, tijdens een klankbordgroepbijeenkomst. Van daaruit zal het ministerie samen met de partners moeten besluiten of er al dan niet zwaarder zal worden ingezet op maatregelen om de doelstellingen alsnog te halen. In de evaluatie die het PBL in 2009 van de eerste generatie stroomgebiedbeheerplannen deed, werd er van uitgegaan dat 40% van de waterlichamen alle doelstellingen in 2027 zou gaan halen op basis van de geplande maatregelen en het toenmalige mestbeleid. Frank van Gaalen, projectleider bij het PBL: Wij hebben nu laten doorrekenen wat de invloed van het nieuwe mestbeleid, het 5e Actieprogramma, voor de belasting van het oppervlaktewater betekent, maar dat levert nauwelijks verschil op met het vorige, 4e Actieprogramma. De waterkwaliteit zal door het nieuwe mestbeleid dus nauwelijks verbeteren. We hebben ook de nieuwe stroomgebiedbeheerplannen en onderliggende factsheets doorgewerkt. Daaruit concluderen wij dat er niet al te drastische verschillen met de eerste ronde sgbp s op te merken zijn. Wel lijkt de omvang van inrichtingsmaatregelen, zoals natuurvriendelijke oevers,

15 15 actueel Op 1 januari verdwijnen de melkquota. Vrees is dat het aantal koeien toeneemt, en dat uitgereden mest negatieve gevolgen kan hebben voor de waterkwaliteit (foto: Wikimedia) hermeandering, mestvrije zones et cetera, enigzins verminderd te zijn. Hoewel we alles nog precies moeten doorrekenen, is de verwachting dat het mogelijke doelbereik in 2027 niet erg verschilt van onze eerdere berekeningen. Geen grotere ambities Michaël Bentvelsen, beleidsmedewerker bij de Unie van Waterschappen (UvW) bevestigt dat de ambitie van de waterschappen, op wat aanpassingen en nieuwe onderdelen na in de nieuwe sgbp s, over het algemeen onveranderd is gebleven. Uit het veld vernemen we wel geluiden dat de waterkwaliteit over het algemeen vooruitgaat. Er zijn dus wel successen te vermelden, maar er moet nog veel meer gebeuren. Net als Frank van Gaalen stelt ook hij vast dat de chemische gesteldheid van het oppervlaktewater redelijk goed is geworden, voornamelijk door het generieke beleid dat de afgelopen decennia is uitgevoerd voor bijvoorbeeld industriële lozingen en lozingen van rwzi s en rioleringen op het oppervlaktewater. Maar bij gewasbeschermingsmiddelen is het effect op de waterkwaliteit nog veel te groot. Wij zijn op dat punt volkomen afhankelijk van het generieke beleid, het toelatingsbeleid en de wijze waarop de agrarische sector ermee omgaat. Ook voor nutriënten in het oppervlaktewater, fosfaat en nitraat, is volgens Bentvelsen nog heel wat inspanning noodzakelijk. De nalevering van deze stoffen vanuit landbouwgronden op het oppervlaktewater gaat onverminderd voort en Bentvelsen toont zich vooral bezorgd over het besluit van staatssecretaris Sharon Dijksma van Economische Zaken om per 1 januari van volgend jaar de melkquota los te laten. Nu al zijn boeren vee aan het bijkopen en het is niet denkbeeldig dat zij zullen proberen om zoveel mogelijk mest op het land uit te rijden waardoor de druk van meststoffen op het water zal toenemen. Frank van Gaalen van het PBL begrijpt deze zorg en antwoordt op de vraag of economische belangen de doelstellingen van de Kaderrichtlijn in de weg staan: Uiteindelijk is dat vaak wel zo. Het is en blijft steeds een afweging; enerzijds natuur en ecologische doelen en anderzijds al die andere dingen die wij in Nederland willen. Daarvan is landbouw vaak een belangrijke belemmerende factor voor de natuur. Compromis over nutriënten Vorige maand zijn het ministerie en de koepelorganisaties van gemeenten, provincie en waterschappen tot een compromis gekomen over hoe moet worden omgegaan met het beoordelen van de waterkwaliteit voor nitraat en fosfaat. Tot voor kort werd ook voor deze stoffen het principe one out, all out gehanteerd. Daarbij bepaalt de slechtst scorende stof het predicaat dat aan de waterkwaliteit wordt gegeven. Is de concentratie van een van de stoffen te hoog, dan voldoet het betreffende waterlichaam niet aan het gestelde doel, ook al zijn de concentraties van de overige andere stoffen wel acceptabel. Met het gesloten compromis is ten aanzien van fosfaat en nitraat nu in feite het principe one in, all in geïntroduceerd. Daar wordt de totale beoordeling van de nutriënten positief als één stof al aan de concentratie-eisen voldoet. Desgevraagd, ziet Frank van Gaalen van het PBL het compromis niet als een echte oplossing en geeft het een onvolledig beeld van de situatie. Vanuit de ecologie is over het algemeen het idee dat zowel fosfaat als nitraat goed moet zijn, wil je uiteindelijk een volwaardig ecosysteem krijgen. Er is nu wel overeenstemming over de vorm van de rapportage, maar er was wel veel discussie over. Ik denk ook niet dat die discussie is afgelopen nu er formeel iets is besloten. Michaël Bentvelsen van de Unie van Waterschappen formuleert het anders: In principe zitten we op één lijn. Voor stikstof en fosfaat wordt nu apart gerapporteerd. Als de ene stof voldoet, vormt de andere nog steeds een probleem. Je kunt iets niet groen noemen als het niet groen is. Natuurvriendelijke oevers Als een van de maatregelen om de ecologische toestand van het oppervlaktewater te verbeteren geldt de aanleg van natuurvriendelijke oevers. In totaal gaat het daarbij om bijna 7000 kilometer. Tot op heden is nog niet aangetoond dat deze aanpak echt bijdraagt aan de ecologische verbetering van wateren. Volgens Frank van Gaalen is het probleem dat de werking sterk afhankelijk is van lokale omstandigheden, hoe de oevers zijn ingericht, waar men zich bij de inrichting op richt, hoe het onderhoud is geregeld. Er wordt wel monitoring gedaan, maar nog onvoldoende vergelijkbaar en consistent om algemene uitspraken te doen over wat natuurvriendelijke oevers bijdragen. Maar uit de beschikbare kennis komt naar voren dat een natuurvriendelijker inrichting wel bijdraagt aan een betere ecologie Natuurvriendelijke oevers hebben ook een esthetische functie in het landschap. Inrichting en beheer van wateren is een hoofdtaak van de waterschappen is en de aanleg van natuurvriendelijke oevers is voor hen relatief gemakkelijk. Pessimistisch over het vervolg van de KRW is hij dan ook niet: Uiteindelijk is het van belang zoveel mogelijk te zoeken naar synergie met andere functies als recreatie, natuur en ook landbouw, bijvoorbeeld door stimulering via het Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Maar er zullen altijd nog veel locaties overblijven waar een combinatie van ecologie en landbouw niet mogelijk is. Daar zullen dus expliciete keuzes moeten worden gemaakt. S Uitheemse soorten in Nederland Een nieuw thema dat binnen de doelstellingen van de Kaderrichtlijn onder de aandacht zou moeten komen is volgens Michaël Bentvelsen van de UvW de toename van uitheemse soorten in de Nederlandse wateren. Een voorbeeld is de grondel, afkomstig uit het stroomgebied van de Donau die grote invloed op de inheemse vissoorten heeft. Ander voorbeeld is de Quagga-mossel in het zuidelijk deel van Rijnland. Deze mossel filtert de algen uit het water, waardoor het water helder wordt en waterplanten kunnen groeien. Interessant, ook omdat de zuurstofproductie in het water daarmee op gang komt, maar het probleem van hoge concentraties fosfaat en nitraat wordt daarmee niet opgelost. Het ecosysteem wordt steeds onvoorspelbaarder. Het gaat dus om de vraag of en in hoeverre we deze verschijnselen laten meespelen in ons streven naar de KRW-doelen, zegt Bentvelsen.

16 Dé combinatie vakbeurs voor waterbehandeling, watermanagement, watertechnologie en de totale rioleringsbranche. Gorinchem 17, 18 en 19 maart 2015 Nieuwe Openingstijden Dinsdag 17 maart uur Woensdag 18 maart uur Donderdag 19 maart uur Hèt jaarlijkse contactmoment om te netwerken, kennis te delen en zaken te doen. Schrijf u vandaag nog in als exposant! Evenementen HAL HARDENBERG GORINCHEM VENRAY Evenementenhal Gorinchem T I E

17 17 actueel Zzyzx.data is de naam van een nieuwe onlinebibliotheek die zich helemaal gaat richten op waterinformatie. Volgens initiatiefnemers Mark van Waadenoijen en Ger de Bruyn moet het de eerste volledige waterdatabank van Nederland worden. In het eerste kwartaal van 2015 zal het platform in bèta gaan draaien. Zaiziks De naam Zzyzx, spreek uit als zaiziks, verwijst naar een plaatsje, vlakbij enkele natuurlijke bronnen in Californië. De stichter van het dorpje bedacht in de jaren veertig een naam die helemaal achteraan in het alfabetische plaatsnamenregister van de VS zou staan. Dorpje en bronnen hebben inmiddels een mythische status in de Amerikaanse populaire cultuur. Nieuwe onlinezoekdienst voor alle waterartikelen Door Arjan Veering De waterdatabank moet artikelen, rapporten, studies en wetgeving op watergebied gaan bundelen. Het gaat dan niet alleen om waterbeheer, maar ook om technologische ontwikkelingen in drink-, afval-en proceswaterbehandeling en deltabeheer. Ook de waterketen en rioleringen zullen in de database worden opgenomen. Er is ontzettend veel informatie op het gebied van water beschikbaar in Nederland, zegt Van Waadenoijen, directeur van Novaforum Media en uitgever van Waterforum. Maar al die informatie is heel versnipperd. Zzyzx wordt een platform waar al die stukken makkelijk te doorzoeken en te vinden zijn. Ger de Bruyn is met zijn bedrijf Ingressus, marktleider in de ondersteuning van data- en catalogusbeheer van bibliotheken en musea, de andere drijvende kracht achter de nieuwe waterdatabase. Wij hebben daarmee de kennis en expertise in huis om de verschillende informatiebronnen in de waterwereld bijeen te brengen. In de gezondheidszorg hebben we een vergelijkbaar systeem gemaakt, waarin alle Nederlandstalige literatuur op dit gebied te vinden is. Ook in het onderwijs doen wij veel. Zzyzx is in overleg met verschillende Nederlandse partijen in de watersector om hun artikelen, onderzoeken en andere publicaties te ontsluiten. Het gaat zowel om overheden als kennisinstituten zoals KWR, TNO en Wetsus. Ook bedrijven kunnen hun informatie in de waterdatabank opnemen. Nu is veel informatie alleen maar beschikbaar op de site van een instituut of bedrijf, of vaak zelfs alleen via het intranet. Volgens de Bruyn snijdt het mes aan twee kanten. Organisaties krijgen een extra platform erbij voor gegevens die ze willen delen, maar die anders moeilijk vindbaar zullen zijn. Gebruikers krijgen een veel completer beeld van de informatie die over een bepaald onderwerp beschikbaar is. Artikelen krijgen labels (tags) al naar gelang het onderwerp. Bovendien worden korte abstracts van de inhoud gemaakt. Vanuit de zoekresultaten kan de gebruikers naar het betreffende artikel of onderzoek doorklikken. Het verschil met zoekmachines als Google is dat er veel gerichter gezocht wordt en dat de informatie veel completer is. Met Google kom je alleen bij openbare informatie. Wij hebben juist ook veel stukken die niet zomaar op het net te vinden zijn, aldus De Bruyn. Er komen verschillende abonnementen voor het gebruik van de database, afhankelijk van de hoeveelheid zoekopdrachten en op te vragen stukken. Bovendien kunnen organisaties ook gezamenlijke abonnementen afsluiten voor hun medewerkers of bijvoorbeeld studenten. Mogelijk zal de database op termijn ook via bepaalde bibliotheken te doorzoeken zijn. Zzyzx is een gezamenlijk initiatief van Ingressus en Novaforum, en is onafhankelijk van Waterforum, benadrukt van Waadenoijen. Zzyzx richt zich op alle watervakliteratuur in het Nederlands taalgebied. Natuurlijk zullen de Waterforum-artikelen erin terug te vinden zijn. S Meer informatie over de nieuwe waterdatabank

18 18 watertechnologie In verschillende sectoren steken ontwikkelaars van nieuwe technologieën veel moeite in het zoeken naar killerapplicaties voor hun technologie, in de hoop dat die een doorbraak bewerkstelligen. Maar in de watersector lijkt dit nog niet echt te lukken. Of misschien toch wel? Is er al een Apple, Tesla of Google van het water? Wie komt met de killerapplicatie in watertechnologie Zoeken naar de Apple Door Jeroen Bezem Het was Henry Ford die zei: Als ik mensen had gevraagd wat ze zouden willen hebben, zouden ze hebben geroepen: een sneller paard! Ford stelde dergelijke vragen niet en zette een automobiel op de markt, met tientallen paardenkrachten onder de kap. Niemand vroeg nog om een sneller paard. En Albert Einstein zei ooit: Je kunt een probleem niet oplossen met de denkwijze die het heeft veroorzaakt. De geschiedenis zit vol met bewijzen dat je echt ánders moet denken om tot ware innovaties te komen. Neem bijvoorbeeld Apple, Google of Tesla. Deze bedrijven hebben gemeen dat ze voor een doorbraak hebben gezorgd van technologieën die weliswaar al bestonden, maar waarvoor zij gebruiksvriendelijke toepassingen hebben bedacht en op de markt gebracht. Achteraf bekeken zorgden die toepassingen ervoor dat de technologieën op grote(re) schaal doorbraken. In de ict-wereld heten dat killer applications of kortweg killer apps. De watersector zou zo n killerapplicatie ook heel goed kunnen gebruiken, zo blijkt uit een rondje dat WaterForum maakte langs (ervarings)deskundigen binnen en buiten de sector. Maar er is wel een andere manier van denken nodig, meent de meerderheid. En vooral meer zelfbewustzijn, of positieve arrogantie zoals een van de ondervraagden het noemt. Overigens zit niet iedereen te wachten op zo n killerapplicatie. Nee, je hebt gewoon goede technologie nodig, stelt Mark van Loosdrecht, hoogleraar milieutechnologie en waterzuivering aan de TU Delft. Deels is water een zeer lokaal issue en zullen er dus ook lokale applicaties nodig zijn. Het Westland heeft immers een ander waterprobleem dan Almeria en dat is weer anders dan in Djedda. Membraantechnologie Volgens Thonie van den Boomgaard, opleidingsdirecteur Industrieel ontwerpen aan de UT Twente, is die goede technologie er al: Bij mijn weten is er allang zoiets ontwikkeld, namelijk membraaninstallaties voor uiteenlopende toepassingen. Van grootschalig, zoals waterproductiebedrijven, tot kleinschalig, zoals een drinkbeker. Met membraantechnologie is men in staat van zwaar verontreinigd water ter plekke drinkwater te maken: met een membraanrietje kun je slootwater drinken je hoeft alleen maar te zuigen. De membraantechnologie wordt door meer mensen gezien als

19 19 watertechnologie van het water de technologie waarmee de doorbraak gecreëerd kan worden. Maar welke toepassing zal dan voor die grote doorbraak gaan zorgen? Dat is een interessante vraag, zegt Walter van der Meer, directeur van drinkwaterbedrijf Oasen en deeltijdhoogleraar Drinkwatervoorziening aan de TU Delft. We zijn geneigd te denken vanuit de aanbodzijde, de leveranciers, of de vraagzijde, de consumenten. Maar die twee groepen hebben er moeite mee om iets te bedenken wat er nog niet is. Je moet jezelf niet de vraag stellen waar zitten we op te wachten?, want dan kom je zelden tot creatieve ideeën. Ik kan dus ook niet zeggen wat de killerapplicatie in de watersector gaat worden, maar het zou me niet verbazen als het iets wordt in de richting van lokale drinkwaterunits. Van der Meer ziet parallellen met de energiesector, waar de transitie naar duurzame lokale energieopwekking aan het begin van deze eeuw nog ondenkbaar was. Als je tien jaar geleden in de boardroom van de grote energiemaatschappijen voorspelde dat nu de lokale energiecoöperaties als paddenstoelen uit de grond zouden schieten en mensen hun daken vol zouden leggen met zonnepanelen, hadden ze je voor gek verklaard. Zo snel kunnen ontwikkelingen gaan en de watersector zal daar ook aan moeten geloven. Volgens Van der Meer staat de sector namelijk aan de vooravond van grote investeringen in het leidingnet. De komende decennia zullen we dat leidingnet stapsgewijs moeten gaan vervangen. En gezien de enorme drukte in de ondergrond, waar tenslotte niet enkel waterleidingen en rioolbuizen liggen, kun je je afvragen of lokale units wellicht geen betere oplossing zijn. Dat is nu misschien nog vloeken in de kerk, maar om onze watervoorziening toekomstbestendig te maken hebben we oplossingen nodig waarvoor we uit onze comfortzone moeten treden! Zelfbewustzijn Dat is koren op de molen van Else Boutkan, zelfstandig consultant op het gebied van water en duurzaamheid. Volgens haar is een killerapplicatie absoluut noodzakelijk voor de watersector. De sector moet nodig opgeschud worden, stelt zij. En daarvoor is in de eerste plaats zelfbewustzijn nodig. Volgens Boutkan mag de sector zich best wat vaker op de borst

20 20 watertechnologie kloppen. Het is een oude sector die al jaren hetzelfde doet, zonder te beseffen hoe bijzonder het product en het proces zijn. Bij zaken als afval en grondstoffen heeft men nu de mond vol over circulaire economie en betekeniseconomie maar dat is in de watersector allang gaande. Water is een kringloopproduct bij uitstek, maar het is in Nederland te gewoon en te goedkoop. Daardoor lijkt de motivatie te ontbreken om te zoeken naar een killerapplicatie. Daarvoor is positieve arrogantie nodig, een houding van wij zijn bijzonder en wij laten dat aan de hele wereld weten. Eigenlijk is het een vicieuze cirkel: een killerapplicatie zou in de watersector voor meer zelfbewustzijn kunnen zorgen, maar om zo n toepassing te bedenken en te vermarkten is juist een zelfbewustere houding nodig. Net als Van der Meer, zegt Boutkan niet te kunnen voorspellen wát die killerapplicatie wordt. Die zit misschien niet in het hart van de drinkwatervoorziening, maar in de periferie. Wellicht in de preventie van verontreinigingen. In de circulaire watereconomie liggen volop kansen. Als je uitgaat van collective ownership over de gehele cirkel, is snel duidelijk dat er veel winst valt te halen met de preventie van verontreinigingen, zoals medicijnresten en microplastics. Maar wat het ook wordt, ik vermoed dat de killerapplicatie wordt ontwikkeld door minder voor de hand liggende partijen. Zolang de watersector denkt dat alle oplossingen in de techniek zitten, kom je er niet. De sector zou zijn antennes moeten uitsteken in andere sectoren. grondwater terechtkomen, is er een robuuste techniek nodig die in staat is om deze stoffen efficiënt te verwijderen. De huidige omgekeerde-osmosemembranen kunnen er al veel verwijderen, maar deze techniek kost veel energie, omdat de membranen primair zijn ontworpen om zeewater te ontzouten. Kortom, er is dringend behoefte aan een robuust membraan, dat zeer selectief en efficiënt microverontreinigingen verwijdert, met een veel lager energiegebruik dan de bestaande membranen. Aan de ontwikkeling van zo n membraan wordt gewerkt in de vakgroep Advanced Membranes op de UT Twente, onder mijn leiding. Dit doen we samen met onder andere drinkwaterbedrijf Oasen. We verwachten een eerste prototype te kunnen testen in de loop van volgend jaar. Wellicht heeft Roesink daarmee de broodnodige killerapplicatie te pakken, maar hij realiseert zich dat er meer nodig is dan alleen de technologie om hier een succes van te maken: Via samenwerking met drinkwaterbedrijven, waterschappen, universiteiten en kennisinstellingen komt dat product er zeker. Het vermarkten is een andere uitdaging, al zijn daar wel Nederlandse of buitenlandse bedrijven voor te vinden. Een dergelijk robuust membraanconcept is ook uitermate geschikt voor een meer decentrale productie van drinkwater, onafhankelijk van de soort bron: oppervlaktewater, bronwater of zelfs afvalwater. Deze decentrale productie gaat zeker ook in Nederland toegepast worden, maar heeft bovendien een enorme markt wereldwijd. Nereda en Anammox Hoogleraar Mark van Loosdrecht is het daar niet mee eens: Dat lijkt me niet nodig. Goede ingenieurs, zoals die bijvoorbeeld werken bij PWN Technologies, zijn voldoende. Van Loosdrecht wijst op twee killerapplicaties die al door de Nederlandse watersector zelf zijn ontwikkeld. Zelf stond hij aan de wieg van het baanbrekende zuiveringsconcept Nereda: In de afvalwatersector zou je Nereda kunnen omschrijven als een killerapplicatie, gezien de sterke kostenreductie en energievriendelijkheid. Ook Anammox (in Delft ontwikkelde technologie voor stikstofverwijdering uit afvalwater red.) verdient die kwalificatie, al moet die technologie nog wel ontwikkeld worden voor huishoudelijke waterzuivering, zodat die netto energieproducerend wordt. Erik Roesink, hoogleraar advanced membranes for aqueous applications aan de UT Twente, meent dat er nog grote technologische uitdagingen zijn: Een van de grootste uitdagingen in de (drink)watersector zijn de microverontreinigingen: medicijnresten, hormoonverstorende stoffen, pesticiden, etc. Het wordt steeds duidelijker dat deze stoffen een langetermijninvloed hebben op onze gezondheid. Naast een preventie-oplossing, om te voorkomen dat deze stoffen in het oppervlakte- en Watermaker Daarmee heeft Roesink hetzelfde idee als collega-hoogleraar Walter van der Meer, namelijk het idee van de lokale drinkwaterunits. Van der Meer wil zelfs nog verder dromen: Ik denk dan aan een klein, draagbaar apparaatje, een watermaker, waarmee je twee à drie liter drinkwater kunt maken. Dat is de minimale dagelijkse behoefte van een gemiddeld mens. Ik zie een klein kastje voor me dat met elke bron uit de voeten kan. Voor dergelijke apparaatjes kunnen vervolgens allerlei toepassingen worden bedacht. Je kunt zo n kastje meenemen op vakantie, het is ideaal op een plezierjacht of voor het gebruik in vakantiedorpen die wat verder van de bewoonde wereld liggen. Voor Van der Meer is het overigens geen uitgemaakte zaak dat de killerapplicatie meteen in Nederland een succes is. Sterker nog, de kans is groot dat zo n applicatie eerder aanslaat in gebieden met schaarste aan (schoon) drinkwater. Een concept zou bijvoorbeeld in Nederland bedacht kunnen zijn, vervolgens ontwikkelt men er in Azië een geweldige toepassing voor, die daarna in Afrika wordt uitgerold en dan jaren later als proven technology weer hier terechtkomt. Waarna wij er ook weer onze eigen toepassingen voor kunnen bedenken.