SPECIAL IN SAMENWERKING MET NUON

Transcriptie

1 SPECIAL IN SAMENWERKING MET NUON DUURZAME TRANSITIE APRIL 2015

2 Inhoud Samen hebben we de Amsterdam ArenA veranderd Van energieafnemer naar producent en duurzame innovator Kijk op nuon.nl/samenveranderen 5. VOORWOORD Inspirerende initiatieven Voor u ligt een special waarin Nuon in tijden van verandering de blik richt op inspirerende, duurzame businessmodellen en producten. 14. IN DE GEEST VAN UBER COLOFON nr. 04 / 2015 Management Scope A meeting of minds is een uitgave van Scope Business Media, Amstelzijde 85a, 1184 TZ Amstelveen. Directeur/Uitgever Walter Vesters Hoofdredactie Quinty Danko Eindredactie Nicole Gommers Redactiecoördinatie Chantal Doezie, Timen Kraak Account Jotta Erath Vormgeving Colette Korteweg Ontwerp cmk1.com Martijn Nijhuis, Victor van Tol en Anouar El Haji De drie ondernemers aan de rondetafel stonden aan de wieg van innovatieve startups en veroveren nu de markt. Medewerkers Marco Bakker, Erik van der Burgt, Aad Goudappel, Paul Groothengel, Lea Mazor, Irene Schoemakers. 6. HET NIEUWE GOUD Jan Rotmans Deze hoogleraar voorzag jaren geleden de opkomst van duurzame energie. Nu voorspelt hij dat energie en grondstoffen binnen tien jaar uit biomassa gewonnen worden. 11. EXTREEM DUURZAAM Administratie en redactie Postbus 23, 1190 AA Ouderkerk aan de Amstel, T , F Niets in deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Inspirerende innovatie Hier leest u over s werelds duurzaamste kantoorgebouw, de nieuwste energieopslagfaciliteit en de zuinigste auto ter wereld. Zie ook pagina 19 en ENERGIEBEDRIJF TRANSFORMEERT Samen veranderen Energie is de mogelijkheid om iets te veranderen. Daarom werken wij elke dag vol energie aan uw energie. Als energiepartner willen we een bijdrage leveren aan de bedrijfsvoering en ambities van ondernemers. Zo hebben we samen met de Amsterdam ArenA gekeken naar de mogelijkheden om invulling te geven aan hun ambitieuze duurzaamheidsdoelstellingen. De Amsterdam ArenA wil hiermee niet alleen een podium zijn voor topsporters en artiesten, maar ook voor duurzame innovatie. Partner in energieoplossingen Henk van Raan, Facilitair directeur Amsterdam ArenA: De Amsterdam ArenA wil in 2015 per saldo klimaatneutraal zijn. Om dat doel te behalen, nemen we Nederlandse windenergie af en gebruiken we restwarmte van een Nuon energiecentrale om het stadion te verwarmen. Om te koelen, pompen we koud water op uit de bodem van de nabijgelegen Oudekerkerplas. Daarnaast hebben we m 2 zonnepanelen op het dak geplaatst, goed voor 10% van ons huidige energieverbruik. Zoiets kun je niet alleen, daar heb je een partner voor nodig die beschikt over de juiste kennis en expertise. Nuon is voor ons die partner. 12. DELEN EN VERBINDEN Infographic Duurzame transitie in beeld gebracht. Datamanagement Trends op de energiemarkt vormen energiebedrijven om tot datamanagementconcerns. De kennis van de branche op het gebied van energy data is enorm. Wat mogen we voor u veranderen? Kijk op nuon.nl/samenveranderen 3. Mgmt. Scope

3 VAN INSPIRATIE TOT TRANSFORMATIE We leven in een boeiende tijd, waarin de digitale wereld steeds meer vorm krijgt. Mede daardoor worden de principes van delen en samenwerken meer en meer de pijlers onder nieuwe businessmodellen. In de deeleconomie gaan we anders om met klassieke begrippen als consumptie en bezit. Het parool van steeds meer consumenten is: niet almaar nieuwe producten kopen, maar de spullen die we al bezitten met elkaar delen en daarmee beter benutten. Dat is duurzaam, goed voor het milieu en goed voor de portemonnee van de consument. De lijst van interessante, kansrijke initiatieven in deze deeleconomie dijt snel uit; de namen die in dit verband vaak vallen Uber, Spotify en Airbnb krijgen steeds meer navolging. In deze Nuon-special richten we de blik op inspirerende initiatieven. Zoals SnappCar, het digitale platform dat je de kans biedt een auto van iemand in de buurt te lenen, waardoor je niet meer naar een verhuurbedrijf hoeft te gaan als je geen auto bezit. Ook voor bedrijven zijn er steeds meer peer-to-peer mogelijkheden. Zoals Roamler, dat bedrijven in met name de retail de mogelijkheid biedt om snel, grootschalig, flexibel en goedkoop klant- en verkoopinformatie te verzamelen. Of Veylinx, dat écht consumentengedrag meet door middel van online veilingen. Van megawatts naar megabytes Daarnaast laten we andere interessante, duurzame initiatieven de revue passeren. Zoals het Amsterdamse kantoor The Edge, dat is uitgeroepen tot het meest duurzame kantoorgebouw ter wereld. De accu s van Belectric, een innovatief opslagsysteem voor energie dat direct aangesloten is op het hoogspanningsnetwerk en daardoor op meer momenten inzetbaar is. Of de Volkswagen XL1, een tweezitter die de zuinigste productieauto ter wereld is: hij rijdt meer dan honderd kilometer op één liter brandstof. Dat lukt onder meer door het gebruik van koolstofvezels, waardoor deze auto extreem licht in gewicht is. Het is duidelijk: we leven in een tijd waarin zowel producenten als consumenten steeds duurzamer worden in hun gedrag en in hun consumptie van energie. Optimaal gebruik van schaarse grondstoffen staat voorop. Die tendens heeft ook verstrekkende gevolgen voor de rol van energiebedrijven. Niet alleen door het bieden van steeds meer duurzame oplossingen, maar ook door een actieve en leidende rol te nemen in de veranderende energiemarkt, waar in toenemende mate sprake is van decentrale opwekking en productie. Hoogleraar transitiekunde Jan Rotmans stelt in het interview in deze special: Energie gaat binnen enkele jaren vooral over data. In deze special wordt duidelijk waarom Nuon in de toekomst zal transformeren tot een datamanagementbedrijf en serviceverlener, waarbij megabytes belangrijker zijn dan megawatts. Ik wens u veel leesplezier. Peter Smink Ceo en cfo Nuon. Voorwoord 5. Mgmt. Scope

4 REACTIEVE ONDERNEMINGEN GAAN ERAAN De energiewereld verandert snel en rigoureus. Duurzame energie wordt mainstream, kolen en gas delven het onderspit. Bedrijven die hier geen rekening mee houden, kunnen het vergeten, aldus hoogleraar duurzame transities en systeeminnovaties Jan Rotmans. Jan Rotmans

5 Interview Peter Smink Tekst Irene Schoemakers Fotografie Marco Bakker Duurzame transitie We staan aan de vooravond van een enorme vraag naar duurzame energie Friskijker en dwarsdenker, zo noemt hij zichzelf. En met recht. In 1990 was hij zijn tijd ver vooruit toen hij promoveerde op het onderwerp klimaatverandering. De titel cum laude ging aan zijn neus voorbij, omdat een van de commissieleden er niet in geloofde dat het probleem over twintig jaar nog zou bestaan. Ik was een roepende in de woestijn. Ik heb toen en tot voor kort heel wat glazige blikken toegeworpen gekregen. Nu, met minstens tweehonderd publicaties over klimaatverandering, duurzame transities en systeeminnovaties op zijn naam, is hoogleraar duurzame transities en systeeminnovaties aan de Erasmus Universiteit Rotterdam Jan Rotmans een internationaal erkende autoriteit en onder meer adviseur van de Verenigde Naties, de OESO en de Nederlandse regering. We spreken hem op een donkere, regenachtige avond in café-restaurant De Tuin aan de Kralingse Plas in Rotterdam, niet ver van zijn huis. We zijn niet de eersten die hem hier vandaag interviewen. Rotmans, uitgeroepen tot Spreker van het jaar 2014, is populair. Doe maar een blond bier van de tap. En wat bitterballen graag, zegt hij terwijl hij plaatsneemt aan tafel. Er wordt inmiddels serieus naar u geluisterd... Ja. Het heeft even geduurd, maar nu voor iedereen duidelijk is dat duurzame energie aan een ware opmars is begonnen, moet men erkennen dat ik gelijk had. De opkomst van duurzame energie is niet meer te stoppen en fossiele brandstoffen zullen het loodje leggen. Bedrijven en overheden hebben deze realiteit lang niet onder ogen willen zien. Inderdaad. Er waren twee ontwikkelingen die men eenvoudigweg niet zag of niet wilde zien. De snelle opkomst van duurzame energie en de opkomst van decentrale energieopwekking. Het einde van de grote energiecentrales is hiermee in zicht. Zoals ik al eerder heb aangekondigd ontstaat er hierdoor in de wereld van energieleveranciers een waar slagveld. Slechts drie van de vijf zullen dit overleven. Die paniek, chaos en onrust in deze sector zie ik nu ontstaan. De geopolitiek speelt deze ontwikkeling alleen maar in de hand. We willen niet meer afhankelijk zijn van gas uit Rusland. En dus zullen we iets anders moeten. Waarom werd er zo slecht naar u geluisterd? De nood was nog niet aan de man, de urgentie ontbrak, anders dan nu. Men zag niets in duurzaam en zowel bedrijven als de overheid waren ervan overtuigd dat fossiele brandstoffen de belangrijkste energiebronnen zouden blijven. Er was kortom een gebrek aan visie. Fossiele brandstoffen hebben volgens u hun langste tijd gehad? Zeker. Nederland stapt nu over van olie naar gas, maar gas rendeert niet meer. De hype van schaliegas is op z n retour omdat het winnen ervan op veel weerstand stuit en het minder oplevert dan verwacht. Binnen tien jaar zijn we klaar met gas, is mijn inschatting. In plaats daarvan ontstaat een bio-economie, waarbij energie en grondstoffen worden gewonnen uit biomassa. Nu in Nederland het quotum voor suikerbieten is losgelaten, zijn er diverse bedrijven opgestaan die grote hoeveelheden suikerbieten gaan telen voor de productie van grondstoffen. Er kunnen bouwmaterialen van worden gemaakt, sieraden, verf, medicijnen, noem maar op. Met algen kan dat evengoed. Suikerbieten en algen zijn het nieuwe goud dat we in handen hebben. Dat betekent dat de Nederlandse boeren in plaats van voedselleveranciers grondstoffenproducenten worden. Dat is een ontwikkeling die je ziet aankomen. Welke vorm van duurzame energie groeit op dit moment het hardst? Als we kijken naar een termijn van tien tot vijftien jaar, dan is dat zonne-energie, gevolgd door biomassa. Daar waar de Botlek nu wordt gedomineerd door olieterminals, zullen daar over vijftien jaar biomassaterminals staan. Als we naar de kortere termijn kijken, zo n vijf jaar, dan zien we vooral een forse toename van gebruik van windenergie. Maar daar heeft Nederland te lang mee gewacht. Bedrijven moesten soms tien jaar wachten op een vergunning om windmolens te mogen bouwen. Nu worden massaal windmolenparken gebouwd, maar dat is niet slim. De technologie is nog niet uitontwikkeld. Molens die nu worden gebouwd, zijn binnen tien jaar achterhaald. Die kun je dan ook beter gefaseerd introduceren. Waar zou u het geld dat nu in windenergie wordt gestoken dan bij voorkeur in investeren? In het binnen tien tot twaalf jaar loskoppelen van alle huizen en gebouwen van aardgas. Nederland moet gasloos worden en de woningvoorraad energieneutraal. We moeten ook niet meer investeren in gas. In plaats daarvan moet de overheid geld steken in bijvoorbeeld warmtekoudeopslag. Zo ontwikkelt de provincie Zuid-Holland momenteel een zogenaamde warmterotonde. Hiermee wordt restwarmte uit de Rotterdamse haven via warmteleidingen in de vorm van een honderd kilometer lange rotonde langs Leiden en Delft geleid. Volgens de nieuwste inzichten van mijn vakgebied is de combinatie van het gebruik van restwarmte, aangevuld met andere duurzame energiebronnen, een hele sterke. Als we dat toepassen op de zeven miljoen woningen in Nederland, dan worden er grote stappen gezet. Het is bovendien een enorme markt. Ik zou het wel weten. Met welke ontwikkelingen moeten we nog meer rekening houden? Energie gaat binnen enkele jaren vooral over data. Het is slechts een kwestie van tijd voordat de Tesla s en Google s van deze wereld zich op deze markt storten. In plaats van het opwekken van energie is het bestaansrecht van energiemaatschappijen straks het zo goedkoop en zo slim mogelijk leveren van energie aan de klant. Dat vraagt om maatwerk en dat is alleen mogelijk als er voldoende data beschikbaar zijn over het energieverbruik bij klanten. Daarnaast zullen energiebedrijven volop mensen in dienst moeten hebben om die data te analyseren en toe te passen. Eenzelfde ontwikkeling zie ik overigens in de bouwwereld en gezondheidszorg plaatsvinden. Bouwbedrijven denken dat het zo n vaart niet zal lopen, maar binnen tien jaar kan iedereen met een 3D-printer bouwen wat hij wil. Dat primaire proces wordt straks door de klant zelf gedaan. Aan bouwondernemingen de uitdaging om zichzelf opnieuw uit te vinden en de klant te faciliteren bij het voldoen aan zijn wensen. Ook hier draait het straks vooral om het hebben van de juiste data. Als we al dit soort ontwikkelingen al lang hebben kunnen zien aankomen, waarom duurt het dan zo JAN ROTMANS (53) Opleiding - Ph.D. Wiskunde, Universiteit van Maastricht - Wiskunde, TU Delft Loopbaan 2014 Oprichter Nederland Kantelt 2011 Oprichter van adviesbureau Rotradamus 2007 Oprichter Urgenda heden Hoogleraar duurzame transities en systeeminnovaties, Erasmus Universiteit Rotterdam heden Oprichter en directeur DRIFT (Dutch Research Institute For Transitions) heden Oprichter en directeur ICIS (International Centre for Integrated assessment and Sustainable development) Medewerker commissie duurzame ontwikkeling, Verenigde Naties in New York Hoogleraar integrated environmental assessment, Universiteit Maastricht Medewerker RIVM, ontwikkelaar IMAGE-model Nevenfuncties - Adviseur Verenigde Naties - Adviseur OESO - Adviseur Nederlandse regering Thuis Getrouwd, twee kinderen MEER OVER JAN ROTMANS OP: 8. Mgmt. Scope 9. Mgmt. Scope

6 Suikerbieten en algen zijn het nieuwe goud lang voordat er daadwerkelijk een kanteling plaatsvindt? Omdat mensen zich bij voorkeur vastklampen aan oude ideeën en oude modellen. Het grootste deel van de bevolking wil het liefst helemaal niet veranderen. Mijn moeder is daar een goed voorbeeld van. Als ik tegen haar zeg dat haar gaskachel binnen nu en tien jaar achterhaald is, verklaart ze me voor gek. Zij is een typische late adopter. Daarnaast heb je de voorlopers. Dat zijn er in Nederland zo n Dan is er een groep van ongeveer een miljoen mensen die wel wil veranderen, maar er eerst zeker van wil zijn dat het niet duurder wordt. En tot slot is er een groep van zo n zes tot zeven miljoen mensen die afwacht tot de buren zijn overgestapt op in dit geval duurzame energie. Als het hen goed bevalt, willen zij ook. Hoeveel Nederlanders zijn inmiddels geïnteresseerd in duurzame energie? Dat is de groep van voorlopers. De volgende stap is de groep van één miljoen en die wordt vanzelf gevolgd door de rest van Nederland. We staan kortom aan de vooravond van een enorme vraag naar duurzame energie. Wat draagt het Energieakkoord voor Nederland bij aan deze ontwikkeling? Die bijdrage is zeer beperkt. Hierin staat genoemd dat een aantal kolencentrales zal sluiten, maar die centrales moesten toch al weg. En er wordt gesproken over meer windmolens op zee. Wat ik mis, zijn maatregelen om energie te besparen. Dat is stap één. Zo ben ik betrokken bij projecten van woningcorporaties in een aantal grote gemeentes van Nederland, om de slechtste huizen van mensen met de laagste inkomens klimaatneutraal te maken. Daarmee kun je het meeste rendement behalen. We doen dat door de huizen beter te isoleren, waardoor je al tachtig procent van de vraag naar energie kunt terugdringen. De overige twintig procent wekken we vervolgens op met duurzame energie in de vorm van zonnepanelen, windmolens of warmtepompen. In feite is dat een piece of cake. Het levert quick wins op. In 2016 wordt het Energieakkoord geëvalueerd. Wat gaat daar volgens u uitkomen? Er zal worden geconstateerd dat het akkoord een goede opmaat is geweest naar meer inzet van duurzame energie, maar daar moeten nog twee scheppen bovenop. Er is namelijk te weinig aandacht geweest voor energiebesparing. En als we ons realiseren dat er jaarlijks in Nederland twintig procent aan energie nodeloos weglekt, dan valt er nog heel wat te winnen. Neem de Rotterdamse haven alleen al. Daar verdwijnt jaarlijks 2,5 gigawatt aan energie in het niets. Daar wordt jaarlijks kortom de energie van drie à vier werkende kolencentrales verspild. Dat kan veel zuiniger. Laten we eerst al onze achterdeuren sluiten voordat we aan de voorkant nieuwe initiatieven gaan ontwikkelen, zo luidt dan ook mijn advies. Energiebesparing wordt de komende jaren kortom een topprioriteit. Daarna kunnen we inzetten op groene grondstoffen. Verder mis ik vooral een plan b in het akkoord. Er staat niets genoemd over het feit dat we straks zonder gas zitten en welke weg we dan zouden moeten bewandelen. Ik vind dat een ernstige omissie. In uw boek Verandering van tijdperk: Nederland kantelt beschrijft u hoe Nederland aan de vooravond staat van grote veranderingen, waaronder de overstap naar duurzame energie. De vraag is: hoe krijgen we de rest van de wereld aan het kantelen? Door de uitdagingen waar we voor staan, zoals de noodzaak van duurzame energie, economisch te framen. Ontwikkelingslanden voelen zich benadeeld en stellen dat elke maatregel die de ontwikkelde landen nemen om minder fossiele brandstoffen te gebruiken, schadelijk is voor hun economie. Aan ons de uitdaging om uit te leggen dat duurzaamheid ook voor hen financiële voordelen kan bieden. Dat is de enige manier. China heeft dat inmiddels door. Het land heeft besloten om de huidige generatie nog te voorzien van energie middels fossiele brandstoffen, maar voor de toekomstige generaties zet het land in op duurzame energie. En dus wordt er nagenoeg wekelijks een nieuwe kolencentrale geopend, terwijl er tegelijkertijd zonnepanelen en windparken worden gebouwd. Eind 2018 zal China naar schatting een geïnstalleerd zonnevermogen hebben van ruim honderd gigawatt. Daarmee bezit het land dan twintig procent van de mondiale hoeveelheid zonne-installaties. Ter vergelijk: Nederland doorbrak afgelopen zomer de grens van één gigawatt zonne-energie. Wat moet het Nederlandse bedrijfsleven doen om de door u genoemde kantelingen aan te kunnen? Bedrijven moeten de ogen openen en inzien dat Nederland inderdaad aan de vooravond staat van grote veranderingen. Vervolgens moeten ze slimme oplossingen en nieuwe verdienmodellen bedenken. Maar bovenal moeten ze keuzes durven maken. Philips is daar een voorbeeld van, door te stellen dat het voortaan een zorgbedrijf is en niet langer een lampenfabrikant. DSM is nog zo n voorbeeld van een bedrijf dat durft te veranderen en dat keuzes durft te maken. Van petrochemie stapte het al eerder over naar fijnchemie, om nu weer een stap te zetten naar biochemie. Op die manier blijft het bedrijf de concurrentie voortdurend voor. Driekwart van de bedrijven is echter reactief. En die gaan het de komende jaren onherroepelijk moeilijk krijgen. Wie niet transformeert, bestaat niet lang meer en gaat eraan. INTERVIEW PETER SMINK Ceo en cfo Nuon. Hij interviewt voor Management Scope over duurzaamheid, transformatie en energie. Deze bijdragen zijn terug te vinden bij zijn profiel op managementscope.nl/manager/peter-smink. OVG REAL ESTATE EN DELOITTE ONTWIKKELEN S WERELDS MEEST DUURZAME KANTOORGEBOUW: THE EDGE IN AMSTERDAM BEHAALT MET OUTSTANDING BREEAM DE HOOGSTE BEOORDELING OOIT. BENCHMARK Vergelijk op basis van impact op het milieu. Het gebouw is volledig energieneutraal. The Edge gaat verder dan wettelijk vereist. FACTS & FIGURES Het gebouw: gevestigd op de Amsterdamse Zuidas, volledig energieneutraal. Om dit te kunnen realiseren, zijn de gehele zuidelijke voorgevel en het dak voorzien van zonnepanelen. Daarnaast zal er een gebied van vierkante meter aan zonnepanelen worden geplaatst op de daken van de UvA en de HvA, die met de ontwikkelaar samenwerkten om het gebouw energieneutraal te maken. Een warmte-koudeopslaginstallatie met een dubbele open bron (elk circa 130 meter diep onder het gebouw) genereert thermale energie. In The Edge wordt regenwater verzameld en hergebruikt. Daglicht: grote vloerplaten en een op het noorden gelegen atrium zorgen ervoor dat daglicht de meerderheid van de werkplekken bereikt. Structuur: de dragende structuur met kleine openingen zorgt voor thermische massa en schaduw op de zonovergoten zijden van het gebouw. BELANGRIJKSTE INNOVATIE? The Edge is het eerste gebouw dat gebruikmaakt van het Philips Ethernet-powered LED connected lighting systeem. Dat biedt medewerkers de mogelijkheid om het klimaat en licht van hun individuele werkplek te reguleren door een applicatie op hun smartphone. Deze technologie bespaart niet alleen energiekosten, maar levert ook informatie op over hoe het gebouw wordt gebruikt om zo de efficiëntie te vergroten. Extreem duurzaam 10. Mgmt. Scope 11. Mgmt. Scope

7 Duurzame transitie Illustratie Aad Goudappel 12. Mgmt. Scope 13. Mgmt. Scope

8 BAAN XXX Frank Anouar Elion, Haji, Bart Martijn Hoex, Ellen Nijhuis, Schuit-Van Erik Suichies Zutphen, Victor Jack ter van Haar Tol en Ronald van Es BREKERS Xxx Ze hebben een neus voor marktinefficiënties en voelen haarfijn aan welke diensten de deeleconomieconsument behoefte heeft. Aan tafel drie startup-founders die innovatie concreet maken. We schakelen met z n allen steeds meer over op een deeleconomie. En in die deeleconomie gaat het niet meer om bezit, maar om het gebruik van producten en diensten. Daarnaast maakt de voortschrijdende techniek ook de weg vrij voor innovatieve peer-to-peer-diensten. Dat is duurzamer, goedkoper en ook nog eens veel socialer. Daarover zijn Martijn Nijhuis, Victor van Tol en Anouar El Haji het roerend eens. Deze ondernemers stonden een paar jaar geleden aan de wieg van innovatieve, succesvolle startups. Nijhuis is een van de bedenkers Xxx van Roamler, een app waarmee consumenten supermarkten en andere outlets bezoeken om daar met hun mobieltje foto s te maken voor fabrikanten die willen weten hoe hun producten erbij staan in de retailschappen. Victor van Tol is medebedenker van SnappCar, de online marktplaats voor particulier autoverhuur. En Anouar El Haji lanceerde Veylinx, een veilingplatform voor marktonderzoek waarmee bedrijven, beter dan via traditioneel marktonderzoek, kunnen meten wat consumenten nou echt leuk vinden. Deze drie startups wonnen een of meerdere innovatieprijzen. Veylinx sleepte een hoofdprijs van dollar binnen door het winnen van de Insight Innovation Competitie in de VS, voor de meest innovatieve marketingtool. Roamler en SnappCar wonnen beide de Innovation Award van Accenture, Roamler won 15. Mgmt. Scope

9 Interview Erik Suichies Tekst Paul Groothengel Fotografie Erik van der Burgt Duurzame transitie daarnaast een Rijkswaterstaat Award en SnappCar kreeg de Groeibriljant Award van het Nationale Business Succes Award Instituut. Ze treffen elkaar in het hoofdkantoor van Nuon, waar interviewer Erik Suichies hen ontvangt. Het trio blijkt elkaars businessmodel goed verkend te hebben en spreekt bijna twee uur lang gepassioneerd over ondernemen, de opkomst van de deeleconomie, het samenwerken met grote, gevestigde bedrijven en de omgang met investeerders. Kunt u allereerst vertellen wat uw businessmodel is? El Haji: Wij meten met Veylinx écht consumentengedrag door middel van online veilingen. We geven consumenten de mogelijkheid te bieden op innovatieve producten. Ze krijgen zes minuten om te bieden en zien niet wat anderen hebben geboden. Zo krijg je een heel zuiver beeld van wat iemand echt over heeft voor het betreffende product. De hoogste bieder koopt daadwerkelijk het geveilde product, waardoor de resultaten gebaseerd zijn op echt koopgedrag en niet alleen op koopintenties. Ze stemmen daardoor met hun portemonnee. Dat is dus wel even wat anders dan het gebruikelijke marktonderzoek, waarbij je een vragenlijstje invult. Bedrijven hebben in wezen geen flauw benul wat hun doelgroep echt wil, en wat ze werkelijk bereid zijn te betalen voor een product. Met Veylinx zet je wat dat betreft een flinke stap vooruit. Van Tol: Met SnappCar linken we auto-eigenaren die hun eigen auto willen verhuren aan mensen die tijdelijk een auto nodig hebben. Verhuurders bepalen bij Snapp- Car zelf de prijs per dag, de beschikbaarheid en wie er in de auto mag rijden. Tachtig procent van de SnappCar-gebruikers is onder de veertig. Zij zien hun auto niet meer als heilige koe, maar als vervoermiddel om te delen, als toegang tot mobiliteit. Nijhuis: De opdrachtgevers van Roamler zijn met name fabrikanten en retailers die beter willen weten wat er nou precies gebeurt op de winkelvloer. Dit is de plek waar consumenten voor zeventig procent bepalen wat ze aanschaffen, dus dan is het van belang dat alles er goed bij staat. Wij noemen dat retail executie. Wij leveren de insights die bijdragen aan een verbetering hiervan. Om die insights snel en grootschalig te verzamelen, maken we gebruik van consumenten, de crowd, die onze app gebruiken. Deze Roamlers kunnen we razendsnel en op grote schaal mobiliseren. Zij verzamelen tegen betaling de gevraagde informatie via hun smartphone en in een mum van tijd hebben bedrijven als Unilever of Coca-Cola relevante marktinformatie boven tafel. Wij doen dus het werk dat traditioneel gedaan werd door fieldmarketingbureaus of mystery shopping bureaus. Het verschil voor onze opdrachtgevers is dat wij veel goedkoper, grootschaliger en sneller kunnen werken. De reactie van de traditionele sector? Die waren niet blij, maar zien inmiddels ook dat dit niet tegen te houden is. Net als een dienst als Uber. El Haji: Jullie voorzien in een marktinefficiency. Die moet gewoon ingevuld worden, dat kan niet anders. Hoe beoordeelt u de adoptiesnelheid van uw diensten? Van Tol: De afgelopen twee jaar groeiden wij met tien procent per maand. Dat is op zich best snel, maar het groeitempo is voor ons niettemin toch nog te laag. Op dit moment zijn er in Europa zo n 250 miljoen auto s. Die staan gemiddeld 23 uur per dag stil. Dat is toch eigenlijk bizar? Wij zien het als onze missie om in 2018 een procent minder auto s in Europa te hebben. Om dit te bereiken, moeten er SnappCars worden gedeeld. Daar zijn we nog lang niet, we hebben nu in Nederland ruim tienduizend SnappCars. Dat kan in de periode tot 2018 groeien naar zo n honderdduizend auto s. De resterende groei die we nodig hebben, willen we uit de grote steden binnen Europa halen. We moeten ieder jaar grofweg verdubbelen in omzet en ledenaantal. Als consumenten vaker hun auto met elkaar delen, gaan ze veel bewuster met die auto om. Er zijn dan minder auto s nodig en er hoeven minder auto s te worden geproduceerd. De CO 2 -uitstoot daalt dan flink. Daar komt nog eens het sociale aspect bij: mensen vinden het leuk om buurtbewoners op deze manier beter te leren kennen. Wij bouwen nieuwe expertise en daarmee concurrentievoordeel op ANOUAR EL HAJI El Haji: Aan de consumentenkant gaat dat bij ons best makkelijk en snel. Dat komt ook omdat we vrijwel geen drempels hanteren voor deelname. Om aan een veiling mee te doen, hoef je bij Veylinx niet eens een account aan te maken, je doet gewoon mee via de mail. Bij bedrijven gaat de adoptie veel trager, daar is het telkens weer de uitdaging om de voorlopers binnen zo n bedrijf te vinden, de mensen die heel innovatief bezig zijn. Zo werden wij in een vroeg stadium opgepikt door Ericsson, vooral omdat een paar mensen ons concept heel gaaf vonden. Nijhuis: Ik was altijd geneigd te denken dat Nederlandse bedrijven traag reageren op initiatieven zoals Roamler. Nu wij ook actief zijn in Duitsland, waar ik Geschäftsführer ben, zeg ik: Nederland is een feestje! Nederlandse bedrijven zijn helemaal niet zo bureaucratisch, ze reageren best snel. Duitsers zijn erg bang om fouten te maken, dat zorgt voor veel stagnatie. In Nederland is men veel sneller bereid om risico s te nemen. Hoe vergelijkt u de eigen manier van werken met die van de grote, gevestigde bedrijven in Nederland? Van Tol: Vaak reageren gevestigde bedrijven die zich bedreigd voelen door de komst van innovatieve startups volgens een bepaalde cyclus. Dat hebben wij met SnappCar ook gemerkt. Eerst lachen ze je weg, en weten ze zeker dat jouw initiatief niet levensvatbaar is. Dan bellen ze je om te peilen hoe jouw bedrijfsmodel werkt. Vervolgens gaan ze zelf iets soortgelijks proberen, en verknallen ze het. En uiteindelijk kloppen ze bij je aan, om je over te nemen. El Haji: Eens. De oplossingen van startups lijken op het eerste gezicht bedrieglijk eenvoudig, maar zijn dat meestal niet. Wij bouwen als startups nieuwe expertise op, verkennen nieuw terrein. Zo bouwen we snel concurrentievoordeel op, een leervoorsprong die de gevestigde orde niet snel inhaalt. In de VS zijn sommige grote corporates zoals Coca-Cola en AOL slim bezig, daar hebben ze een aparte tak voor ventures. Daarbinnen kunnen ze rustig dingen uitproberen met allerlei startups en kunnen ze heel snel reageren op nieuwe, veelbelovende concepten. Van Tol: Wij hebben geprobeerd om met SnappCar toe te treden tot de zakenmarkt, maar daar zijn we maar mee gestopt. Het duurde allemaal veel te lang. We hebben, ook samen met leasemaatschappijen, geprobeerd om grote bedrijven te bewegen hun wagenpark te delen, maar dat lukte niet. Arbeidsvoorwaarden, cao s de bedrijven kwamen met allerlei redenen om niet met ons door te gaan. De zakelijke markt was er nog niet echt klaar voor en we benaderen bedrijven nu meer bottom-up; medewerkers van bedrijven zijn natuurlijk ook gewoon particulieren. Wel erg jammer, want het is natuurlijk prachtig als bedrijven complete wagenparken met elkaar zouden delen. Maar goed, nu concentreren we ons volledig op de consumentenmarkt. Daar is het volstrekt helder hoe je die particuliere klant binnenhaalt. Dat gaat veel sneller en effectiever. Nijhuis: Het mooie van grote corporate bedrijven is dat ze goed kunnen beheren. En soms hebben ze een slimme manier om toch de vruchten te kunnen plukken van startup-omgevingen. Zo werden wij een paar jaar geleden uitgenodigd door PepsiCo om mee te doen aan hun startup-competitie. Iedere startup die relevant voor de industrie was, kon meedoen. Uit alle aanmeldingen koos PepsiCo de top-10. Daar zaten wij ook bij. De prijs was dat de winnaars een pilot konden gaan draaien met PepsiCo. Geweldig! Voor beide partijen bleek dat erg leerzaam. PepsiCo kon bovendien direct beoordelen of de startup voor hen waarde zou kunnen toevoegen. Slim, zo houden ze goede aansluiting met wat er in de wereld gebeurt. Waar staat u nu als bedrijf? Nijhuis: Wij draaien heel goed. We zijn met Roamler nu actief in veertien Europese landen, deels via joint ventures, deels ANOUAR EL HAJI (28) werkte eerder als docent aan de Hogeschool van Amsterdam en de Universiteit van Amsterdam. El Haji is de bedenker en medeoprichter van Veylinx. Tevens is hij promovendus marketing aan de Amsterdam Business School. We zijn nu vrijwel rond met een grote, strategische investeerder MARTIJN NIJHUIS (44) is medeoprichter van Roamler. Nijhuis werkte eerder bij KPN en is in 1999 gaan ondernemen. Nijhuis is medeoprichter van Quint Result marktonderzoek (nu Totta) en is na een sabbatical van achttien maanden in 2011 gestart met Roamler. 16. Mgmt. Scope

10 Eerst lachen ze je weg en daarna willen ze je overnemen VICTOR VAN TOL VICTOR VAN TOL (40) werkte onder meer bij KLM en BCD Travel. Van Tol is medeoprichter van SnappCar. Daarvoor was hij een van de mensen achter twee nieuwe ventures, Advito (boutique consulting voor de reisbranche) en Teezir (search technology solutions en onlinereputatiemanagementsoftware). via licenties. In Nederland zijn we al winstgevend, in de andere landen nog niet. Wij investeren nu veel in de achterkant van processen, dan gaat het vooral om it. Goede it ers zijn schaars en dus duur, dus dat is voor ons een aanzienlijke investering. Al met al verwacht ik dat onze holding eind 2016 in de zwarte cijfers komt. Belangrijk in dit verband is dat we nu vrijwel rond zijn met een grote, strategische investeerder. We willen in de toekomst uitbreiden naar andere markten, waar we ons concept van mobile workforces ook kunnen toepassen. Neem de telecomindustrie. Er worden voortdurend enorme aantallen slimme kastjes bij consumenten thuis geïnstalleerd, zoals routers. Het aan de muur schroeven van zo n kastje is niet zo ingewikkeld, veel mensen kunnen dat. Via ons kan de klant dan in direct contact komen met een installateur, de tussenschakel kan er dan tussenuit. Dat scheelt zo dertig procent in kosten. El Haji: Ons grote voordeel is dat we vrijwel geen kosten hebben. Mede omdat we geen vaste werknemers in dienst hebben, we werken alleen met freelancers. Dat werkt veel beter, dan heb je geen rompslomp in het begin. Zo is Marktplaats ook ooit begonnen. Van Tol: Wij draaien nog geen zwarte cijfers, maar dat is een bewuste keuze. Ik verwacht dat we in Nederland eind dit jaar cashflow-positief draaien, maar wat mij betreft gaan we dat niet halen. We willen blijven investeren in groei. Met onze huidige financiering kunnen we al een behoorlijke groeispurt gaan maken en daarna is er weer een nieuwe afweging om verder te investeren of te consolideren. Maar wij hanteren nadrukkelijk ook een sociale doelstelling. Ik vind het supercool dat wij ook bijdragen aan de veranderingen in de mindset van consumenten, de verandering van bezit naar gebruik. Steeds meer mensen, met name jongeren, ontlenen hun status niet aan wat ze bezitten, maar aan wat ze doen. Wij passen in het rijtje van Airbnb en Uber en worden daarin ook steeds vaker met naam genoemd. Dat vind ik echt heel mooi. Ook in de energiemarkt verandert er veel. Hoe kijkt u naar de traditionele energiebedrijven? Van Tol: We leven in een tijd dat mensen duidelijk meer onderling willen organiseren. Dat zie je niet alleen met auto s, maar ook met eten, muziek, appartementen, software, noem maar op. Waarom zou dat niet ook kunnen met energie? Het energiebedrijf is in zo n scenario dan niet meer bezig met de opwek van energie, maar krijgt vooral een faciliterende, bemiddelende rol, zoals wij dat nu hebben op de markt voor particuliere autoverhuur. Je zit dan wel met de uitdaging van de opslag van tijdelijk overtollige energie. Ik geloof heilig in autonomie van mensen, het is beter dat je mensen activeert om zelf het heft in handen te nemen dan dat een groot bedrijf dat voor hen regelt. Dat is die participatiemaatschappij waar we het de laatste tijd zoveel over hebben. El Haji: En waarom zou je energie niet kunnen veilen? Je moet daar als energiebedrijf dan wel een verhaal aan meegeven, hoe die stroom is opgewekt, waar, et cetera. Alleen een label met groene of grijze stroom is niet genoeg. Het is toch geweldig als jij als consument weet dat je stroom hebt van het zonnepaneel of de windmolen van de buurman? Nijhuis: Energie is een schoolvoorbeeld van een low involvement-product. Het wordt voor mij als consument pas relevant als ik ergens door geraakt word. Bijvoorbeeld als een energiebedrijf nu al positie inneemt wat het in de toekomst wil gaan doen op het gebied van duurzame energie. En waarom kan een groot energiebedrijf zich niet sterk maken voor de deeleconomie? De Spaanse low cost telecomaanbieder MásMóvil geeft klanten slimme bespaartips waardoor ze goedkoper en duurzamer kunnen leven. Dat heeft niet direct met hun businessmodel te maken, maar het past volledig bij hun imago, dat heel sympathiek is. Zo houd je klanten vast. INTERVIEW ERIK SUICHIES Directeur zakelijke markt Nuon. Hij interviewt voor Management Scope over duurzaamheid, transformatie en energie. Zijn bijdragen zijn terug te vinden bij zijn profiel op managementscope.nl/manager/erik-suichies. EEN NIEUWE STAP IN ENERGIE-OPSLAG. DE ENERGY BUFFER UNIT VAN BELECTRIC IS DIRECT AANGESLOTEN OP EEN ZONNE-ENERGIECENTRALE ÉN OP HET HOOGSPANNINGSNETWERK. BENCHMARK Deze nieuwe energie-opslagfaciliteit het eerste grootschalige batterij-opslagsysteem is zo ontworpen dat deze door de energieopslag de energieopwekking van conventionele elektriciteitscentrales evenaart. Zonne-energie is relatief duur omdat panelen slechts twintig tot vijfentwintig procent van de tijd energie leveren. Voor de overige 75 procent dienen andere energiecentrales de energie op te wekken. Door te zorgen voor opslag is minder investering in andere centrales nodig en wordt zonne-energie aantrekkelijker. Windmolens leveren ongeveer vijftig procent van de tijd energie. Voor windenergie geldt dus hetzelfde als voor zon. FACTS & FIGURES De accu: is op de zonne-energiecentrale in Brandenburg aangesloten. Fabrikant: General Electric (GE). Technologie: loodzuur. Capaciteit: 1,6 MW. Dit is voldoende om gezinnen een uur lang van stroom te voorzien. Gewicht: ongeveer kilo. Opslag: in een container van 12 meter (40 voet). WAAROM BELECTRICS ACCU? Men verwacht in 2025 één miljoen elektrische auto s. Als dat allemaal Tesla s zijn met de huidige maximale capaciteit van 85 kw, dan is dat een opslagcapaciteit van 85 GW rekening houdend met de omzet van gelijk- naar wisselstroom is dat 40 GW. Afgezet tegen de totale Nederlandse opwekcapaciteit van 29 TW is dat niet veel (19 TW centrale capaciteit en 10 TW decentraal opgesteld vermogen). Stel dat je alle capaciteit van de elektrische auto s elke dag één keer gedurende een uur kunt gebruiken, dan zijn er per jaar 365 uren 40 GW beschikbaar. Dat is een productie van GWh. De totale Nederlandse productie was GWh ( GWh hiervan is centraal opgewekt), de auto s zouden dus 22% van de energie die we nu in Nederland produceren kunnen leveren. BELANGRIJKSTE INNOVATIE? Het gebruik van batterijen is niet innovatief. Al jaren wordt een grote doorbraak in batterijtechnologie voorspeld. Feitelijk zijn de verbeteringen incrementeel. De verbetering in deze opslag is dat de opslag direct aangesloten is op het hoogspanningsnetwerk. Dit maakt dat deze opslag op meer momenten inzetbaar is. fotocredit: Extreem duurzaam 18. Mgmt. Scope 19. Mgmt. Scope

11 Tekst Felix Gruijters en Andreas Gelfort Illustratie Aad Goudappel ENERGIE OM TE VERANDEREN We zitten middenin een onomkeerbare energietransitie. De trends van nu leveren kansen op voor energiebedrijven die transformeren tot datamanagementbedrijf en serviceverlener. Duurzame transitie De productie van energie decentraliseert meer en meer. Consumenten en ondernemingen hebben steeds meer mogelijkheden om bijvoorbeeld via een relatief kleine, decentrale productie-eenheid duurzame energie op te wekken. Het gaat daarbij om kleine en grote windmolens en zonnepanelen. Maar je kunt ook denken aan kleine waterstof producerende brandstofcellen en natuurlijk aan warmtekrachtkoppeling, met als brandstof gas, biogas of biomassa. De opgewekte energie (elektriciteit of warmte) die niet direct verbruikt wordt, kan worden opgeslagen. Bijvoorbeeld in batterijen van auto s of op grotere schaal in bijvoorbeeld een thermoskan, zoals gebouwd bij de energiecentrale in Diemen. Dat is een warmtebuffer van vijftig meter hoog, met een maximale opslagcapaciteit van MWh, waarmee de warmte uit twee warmtekrachtcentrales kan worden opgeslagen. Naast deze mogelijkheden is er de toenemende beschikking over grote windparken op land en zee, centrale zonneparken, een toenemende mate van verbinding (interconnectie) tussen landen in de EU en over klanten die hun afname kunnen afstemmen op het aanbod van energie. Kortom, het energielandschap verandert gestaag verder tot een zeer complex geheel: een lappendeken van vele kleine en grote eenheden, met elkaar verbonden en van elkaar afhankelijk, in binnen- en buitenland. KERNENERGIE Op dit moment is er een overschot aan aanbod van energie. De afgelopen jaren is er veel duurzame en conventionele productiecapaciteit gebouwd, terwijl de economische groei is achtergebleven. En dus investeren energieproducenten niet in nieuwe capaciteit. Er is simpelweg te weinig zekerheid om de vereiste investeringen terug te verdienen. De consequentie hiervan is dat er de komende jaren weinig tot geen grote productie-eenheden in Nederland gebouwd zullen worden. Tenzij de Nederlandse overheid een groot project ondersteunt, zoals de Britse overheid die steun heeft toegezegd voor de bouw van een kernenergiecentrale in de buurt van Bristol. Het gaat daar om een MW-centrale, die in 2023 klaar moet zijn. Het prijskaartje? Ten minste negentien miljard euro; en daarbij eiste (en kreeg) het consortium dat de centrale gaat bouwen, winstgaranties van de Britse overheid. In landen als Nederland en Duitsland is het maatschappelijk draagvlak voor nieuwe kernenergiecentrales compleet weg. De prijs van eventuele nieuwe kerncentrales is bovendien veel te hoog zoals hierboven beschreven is ook de prijs van de Engelse centrale erg fors. Het is dus onwaarschijnlijk dat er veel nieuwe kerncentrales bijkomen. Hoewel kernenergie CO 2 -neutraal is, zal het geen belangrijk onderdeel zijn van de toekomstige energievoorziening. 20. Mgmt. Scope 21. Mgmt. Scope

12 Deze trends in de energiesector hebben invloed op de keuze van grondstoffen waarmee energie kan worden opgewekt. Gas blijft dominant en zal de komende jaren een belangrijke rol blijven vervullen als onderdeel van de energiemix. Gas heeft immers als voordeel dat het gemakkelijk kan worden opgeslagen en dat de energieopwekking met gas zeer flexibel is. De doorbraak van Liquefied Natural Gas (LNG) is dan ook logisch: het grote voordeel van LNG is dat het, nadat het vloeibaar is gemaakt, zeshonderd keer minder volume inneemt dan gasvormig aardgas. Hierdoor kan het gas makkelijker getransporteerd worden per schip, je hebt geen pijpleiding meer nodig. Er wordt heel veel LNG productie- en exportcapaciteit gebouwd in het Midden-Oosten, Afrika, Australië en Noord-Amerika. In de VS met name om de export van schaliegas mogelijk te maken. Tegenover dit groeiende internationale aanbod van LNG staat een langzaam dalende vraag in met name Japan; de verwachting is dat Japan geleidelijk aan weer op kernenergie zal overgaan. Dit stijgende aanbod van gas, gecombineerd met een zwakke vraag, betekent dat het effect van het niet-produceren van Nederlands gas door het recente besluit de Groningse gaskraan een stuk dicht te draaien weinig tot geen effect zal hebben op de Nederlandse of Europese gasprijs. MINDER KOLEN De prijs van CO 2 -uitstoot zal omhoog gaan. Er is in de EU consensus over het belang van een CO 2 -prijs die hoger ligt en daarmee een betere reflectie is van milieukosten die de uitstoot van CO 2 veroorzaakt. Een hogere prijs is essentieel om investeringen in innovatie mogelijk te maken. Nieuwe technologieën worden aantrekkelijker als de CO 2 -prijs minstens vijf keer zo hoog is als het huidige niveau. Daardoor wordt de inzet van kolen minder aantrekkelijk. Een hoge CO 2 -prijs, plus het maatschappelijk besef dat kolen garant staan voor een relatief hoge CO 2 -uitstoot, betekent dat nieuwe kolencentrales niet noodzakelijkerwijs hun economische levensduur afmaken. Mogelijk dat ze nog een jaar of vijftien draaien, maar echt zeker is dat niet. MEGAWATTS OF DATA? Voor energieproducenten hebben deze veranderingen tot gevolg dat het voor hen in de toekomst niet meer louter kan gaan om de productie van megawatts. Voor Nuon en Vattenfall wordt energieproductie in grote centrale eenheden één van de opties, waarbij de keuze afhankelijk is van de dienstverlening aan de klant. Nuon wordt daarmee een makelaar in energie en dus een datamanagementbedrijf. Het gaat om data die bepalen of energie gemaakt wordt of gekocht, geproduceerd wordt of geconsumeerd, geleverd wordt of opgeslagen; data die Nuon gebruikt om zodanig op de (on)voorspelbaarheid van klantgedrag en van energie-opwek via wind en zon te anticiperen dat de energievoorziening in balans blijft. Het balanceren van vraag en aanbod zal in de toekomst uitgroeien tot een van de belangrijkste rollen van energiebedrijven. Naast het leveren van deze balanceringsdienst wordt voor energiebedrijven het optimaliseren van de energiehuishouding van klanten een zeer belangrijke, relevante dienst. De big data met betrekking tot vraag en aanbod van energie komen samen bij energiebedrijven. Zo kunnen klanten op de digitale platforms van energiebedrijven individuele keuzes maken of kunnen energiebedrijven hen bij wijze van service ondersteunen in het maken van die keuzes. Platforms creëren interactie tussen vraag en aanbod, op basis van interactieve, intelligente, geautomatiseerde en prijsafhankelijke processen. De kennis en ervaring die energieleveranciers hebben op het gebied van het managen van energiedata is uniek. Neem de handelsvloer van een groot energiebedrijf: die verwerkt grote hoeveelheden data, zoals het verbruik per aansluiting (per kwartier, 24/7, het hele jaar door). Bovendien handelt de handelsvloer internationaal, onze verkooporganisatie bedient miljoenen klanten. Dit schaalvoordeel betekent voor een energiebedrijf van de omvang van Nuon dat grondstoffen zoals gas en biomassa wereldwijd kunnen worden ingekocht, en dat er voldoende schaal is voor investeringen bij klanten en in decentrale opwek, opslag, nieuwe technologie en it-systemen. Het grote energiebedrijf is in staat optimaal gebruik te maken van deze opties. De beste dienstverlening voor klanten van energieleveranciers ontstaat als die leveranciers op de platforms waar deze klanten hun energie kopen in staat zijn energie te leveren die is opgewekt met verschillende brandstoftypes (inclusief duurzame energie), de energieleveranciers ruim hebben kunnen exporteren en importeren, de beschikking hebben over veel vormen van energieopslag, en zowel decentraal als centraal kunnen opwekken. INVESTEER NU Energiebedrijven moeten af van hun voorzichtigheid en weer gaan ondernemen. Investeer bijvoorbeeld, eventueel met klanten, in batterij- of andere opslagtechnologie. Het is minder belangrijk voor energiebedrijven om te focussen op de stijgende of dalende vraag. Daar gaat het niet meer om. Nuon verandert verder van een energieleverancier naar een serviceverlener. Een serviceverlener die de klant ontzorgt en zorgt voor onder andere de voorziening van warmte, licht en kracht, toegang tot de markt voor elektriciteit en gas via platforms, lokale duurzame opwekfaciliteiten en besparingsdiensten. Klanten kunnen veel verwachten van energiebedrijven in de toekomst. Energie is de mogelijkheid te veranderen. Cruciaal is dat energiebedrijven hiertoe durven te investeren in hun klanten, in goede medewerkers en focus houden op effectief management van talenten. TEKST FELIX GRUIJTERS Expert op het gebied van duurzaamheid bij Nuon. TEKST ANDREAS GELFORT Head of Power Trading Benelux bij Vattenfall. VOLKSWAGEN IS S WERELDS DUURZAAMSTE AUTOCONCERN. DE XL1 IS DE ZUINIGSTE AUTO TER WERELD. BENCHMARK De tweezits Volkswagen XL1 is dankzij een combinatie van zeer efficiënte plug-in hybride-technologie, een zeer gunstige stroomlijning en een laag gewicht de zuinigste productieauto ter wereld. Hij rijdt 111 kilometer op een liter. FACTS & FIGURES Afmetingen: 3,89 meter lang, 1,67 meter breed en slechts 1,15 meter hoog. Een Volkswagen Polo is ongeveer even lang en breed, maar hoger (1,46 m). Het Plug-In Hybride-systeem bestaat uit een tweecilinder TDI-dieselmotor met 48 pk, een e-motor van 27 pk, een DSG-transmissie en een lithium-ion batterij. Verbruik: 111 kilometer op één liter. Bij een constante snelheid van 100 kilometer per uur heeft de XL1 slechts 8,4 pk nodig. Bij volledig elektrische aandrijving bedraagt het energiegebruik per kilometer minder dan 0,1 kwh. Het fabrieksverbruik bedraagt 1:111,1 (0,9 l/100 km; CO 2 : 29 g/km). Tevens zorgt de stroomlijn (cw-waarde: 0,189) voor de zuinigheid van de XL1. Gewicht: 795 kg. Het lage gewicht is onder meer bereikt door een ruime toepassing van koolstofvezel, polycarbonaat en magnesium. Actieradius: De XL1 is begrensd op 160 km/h zijn werkelijke topsnelheid is ongeveer 200 kilometer per uur. De lithium-ion accu maakt een elektrische en dus lokaal emissievrije actieradius van zo n 50 kilometer mogelijk. BELANGRIJKSTE INNOVATIE? Je zou denken dat de belangrijkste innovatie het gebruik van koolstofvezel is, voor het lage gewicht van de auto. Maar wat hem écht uniek maakt, is het ontbreken van achteruitkijkspiegels: de XL1 is de eerste voor de weg goedgekeurde auto die geen achteruitkijkspiegels heeft, maar camera s en tv-schermen in de portieren. Dit scheelt op een gemiddeld auto drie à vijf procent in het verbruik. Deze techniek gaan we zeker vaker zien bij andere auto s. Extreem duurzaam 22. Mgmt. Scope 23. Mgmt. Scope

13 Mgmt. Scope nr. 04 / 2015 / 9,80 special in samenwerking met Nuon MEETING OF MINDS We hopen dat deze speciale bijlage over duurzame transitie, in samenwerking met Nuon, u heeft geïnspireerd. Als u het blad dichtslaat en omkeert, treft u nummer 04 van Management Scope. CHARLOTTE INSINGER MULTICOMMISSARIS DOSSIER GOED WERKGEVERSCHAP SIMONE HEIDEMA ANS KNAPE MICHIEL ZWEERS ROB VINKE ERIK DEN HOEDT ANNELIES BOUMA DE BAKKER JASKA We hopen dat Management Scope u heeft geïnspireerd. Als u het blad dichtslaat en omkeert, treft u de speciale bijlage: duurzame transitie, in samenwerking met Nuon. DUURZAME TRANSITIE MAART 2015 SPECIAL IN SAMENWERKING MET NUON